 |
Numer 1(65)/2021, s. 49-58
doi: 10.37190/arc210106 |
Michał Kwasek
Zagadnienia związane z konserwacją żeliwnych wiat peronowych na przykładzie dworców Pomorza Nadwiślańskiego
Streszczenie
Żeliwne wiaty były
stosowane w XIX w. jako tańsze odpowiedniki wielkich hal peronowych.
Mimo to wyróżniały się swoją estetyką na tle późniejszych
– nitowanych – rozwiązań. Ze względu na ich trwałość i
ciągłą przydatność nie podlegały rozbiórkom jak wiele
obiektów techniki transportowej w ostatnich dziesięcioleciach.
Celem artykułu jest wskazanie dobrych praktyk konserwatorskich w
trakcie prac budowlanych dotyczących żeliwnych wiat peronowych.
Współcześnie mają one najczęściej miejsce przy modernizacji
dworców kolejowych. Jak przedstawiono w niniejszym tekście,
sposób podejścia do zabiegów konserwatorskich może być
znacząco różny. W artykule przedstawiono wyniki badań rozwiązań
technicznych oraz architektonicznych wybranych przykładów
żeliwnych zadaszeń peronowych na terenie Pomorza Nadwiślańskiego.
Przedstawiono także nawiązania do realizacji poza granicami Polski.
Analiza literatury przedmiotu i archiwalnej dokumentacji projektowej, a
także badania terenowe umożliwiły sformułowanie wniosków –
rekomendacji dla właściwego postępowania przy tego typu obiektach.
Jako unikatowa pozostałość po architekturze XIX w.
żeliwne wiaty peronowe powinny być bezwzględnie chronione. W trakcie
prac wskazane jest stosowanie odpowiednio dobranego materiału, a także
dążenie do przywrócenia żeliwnym wiatom ich walorów
artystycznych poprzez odtworzenie pierwotnej kolorystyki. Autor
artykułu odnosi się również do realizacji nowych zadaszeń,
powstających w bezpośrednim sąsiedztwie zachowanych historycznych
obiektów. Bazując na przedstawionych przykładach, rekomenduje
dążenie do zachowania spójności nowych lub rekonstruowanych
obiektów z autentycznymi realizacjami z XIX w. Jednocześnie
podkreśla konieczność dbałości o to, by granica między nimi nie uległa
zatarciu. Zwrócił uwagę na trudności, jakie mogą dotyczyć prac
naprawczych przy żeliwnych słupach, podając przykłady technik możliwych
do zastosowania.
Słowa kluczowe:
wiaty peronowe, konstrukcja żeliwna, architektura XIX w., konserwacja zabytków, kolumny żeliwne
