 |
Numer 1(31)/2012, str. 3
doi:10.5277/arc120101 |
Krzysztof Hejmej
Sacrum pod nieboskłonem
Streszczenie
W 2002 r. odbyła się ósma i ostatnia podróż apostolska
papieża Jana Pawła II do Polski. Na przyjazd papieża wybudowano blisko
sześćdziesiąt ołtarzy papieskich w różnych miastach i w
różnych regionach Polski. Ołtarz papieski z założenia miał być
budowlą tymczasową, swoją pełną ekspresji formą miał wyrażać motto
papieskiej pielgrzymki oraz budować niepowtarzalny i wyjątkowy klimat
spotkania z papieżem – stając się świątynią „jednego
dnia”. Pomimo tymczasowego przeznaczenia ołtarzy papieskich ich
projektanci stworzyli dzieła urzekające bogactwem przekazu
symbolicznego, na długo zapisując się w świadomości uczestników
uroczystości.
Ołtarz papieski i sektory dla pielgrzymów
tworzą materialną świątynię pod nieboskłonem – świątynię
wzniesioną na konkretną uroczystość, z udziałem papieża. Na podstawie
wielu opracowań naukowych można wywnioskować, że pewne elementy
kompozycyjne w świątyni chrześcijańskiej, w warstwie znaczeniowej
posiadają cechy wspólne wielu religiom. Są nimi m.in. ołtarz
ofiarny na podwyższeniu – Święta Góra; święty obszar,
strefa sacrum i profanum – wnętrze świątyni i zewnętrze; kosmos,
wszechświat – sklepienie świątyni; oś świata (axis mundi) –
elementy pionowe świątyni, np. wieża. Opierając się na rozważaniach M.
Eliadego, stwierdzamy, że architektura sakralna podejmuje i rozwija
symbolikę kosmologiczną. Doświadczenie sakralnej przestrzeni umożliwia
człowiekowi religijnemu „założenie swojego świata” tam,
gdzie sacrum przejawia się w przestrzeni. Wszechświat znajduje zatem
swój symboliczny odpowiednik w sklepieniu świątyni i jej
konstrukcji nośnej – kolumnach i ścianach. Ołtarz papieski wraz z
otoczeniem, które tworzą pielgrzymi i przestrzeń otwarta,
konstruują naturalną świątynię.
Ołtarz papieski był wynikiem kompensacji wielu
treści symbolicznych, kodów, znaczeń. W zależności od miejsca
(od regionu), od świadomości projektanta, inwestora i wykonawcy,
przedstawiał różne podejście do wyrażania symbolu, treści
religijnych. W regionach, w których tradycja odgrywa
szczególną rolę (np.: Podhale, Pomorze, Górny Śląsk),
można było zauważyć wysoką świadomość uczestników procesu
powstawania dzieła architektonicznego. Idea projektu widoczna była w
całości założenia: w kompozycji przestrzennej, konstrukcji, detalu, w
użytych materiałach. Ołtarze papieskie były dziełami
architektonicznymi, przekazującymi treści symboliczne w sposób
ekspresyjny, emocjonalny – były przecież projektowane na ten
jeden wyjątkowy dzień, uroczyste spotkanie z Papieżem.
Słowa kluczwe: architektura sakralna, ołtarze papieskie, historia religii, symbolika formalna
