 |
Numer 1(31)/2012, str. 35
doi:10.5277/arc120104 |
Bożena Grzegorczyk
Działalność wrocławskich spółek budowlanych w II połowie XIX w.
Streszczenie
Jednym z problemów
Wrocławia około roku 1850 – nota bene problemu, który
tylko okazjonalnie, z racji omawiania najczęściej innych kwestii,
zwraca uwagę badaczy – jest sprawa ówczesnej planowanej
gospodarki mieszkaniowej i ściśle z nią powiązanych, tworzonych
wówczas towarzystw budowlanych. Nie ulega wątpliwości, że był to
wyraz aktywizacji gospodarczej Niemiec po roku 1840. Wraz z ożywieniem
gospodarczym nastąpił w mieście przyrost ludności, a podejmowane
wówczas przez członków zarządu miasta decyzje zaowocowały
koniunkturą budowlaną. Uwidocznił się zwiększony popyt na działki
budowlane, których wartość stale rosła. Można zauważyć, że w
mieście pojawiła się konieczność wznoszenia nie tylko kamienic
czynszowych dla zamożnych wrocławian, ale także budowy tańszych
domów dla uboższych mieszkańców.
Znamienne jest, że wzorce czerpano przede wszystkim
z doświadczeń angielskich, a jako przykład nowo pojętej organizacji
budowlanej podawano „Society for Improving the Conditions of the
Labouring Classes”, założone w Londynie w 1844 r. O ile jednak
angielska spółka, podobnie jak amsterdamskie stowarzyszenie
„Vereeniging ten Behoven der Arbeiderklasse”, prowadziła
działalność na poły charytatywną, o tyle na terenie Wrocławia
prowadzono ją na dwa sposoby – pojawiły się dwie grupy
stowarzyszeń o odmiennych celach. Do pierwszej z nich należy zaliczyć
towarzystwa o zdecydowanie komercyjnym charakterze, które dążyły
do pozyskania terenów budowlanych, następnie podziału ich na
działki i sprzedaży (np. „Wrocławskie Towarzystwo
Budowlane” – 1858, „Wrocławski Bank Budowlany”
– 1871). Warto przy tym zaznaczyć, że część towarzystw nie
zajmowała się li tylko sprzedażą nowo wytyczonych działek, zatrudniano
bowiem architektów, którzy projektowali budynki,
następnie realizowane i odsprzedawane prywatnym osobom bądź instytucjom
(np. „Pole Maciejowe – Towarzystwo Budowlane –
Komandytowe” – 1869, „Śląskie Towarzystwo Handlu
Nieruchomościami” – 1872). Drugą grupę natomiast tworzyły
towarzystwa, które działały na zasadach spółdzielni,
jednak inaczej niż w Anglii czy Niderlandach, powstawały one przede
wszystkim z inicjatywy osób, które jednoczyła konieczność
zdobycia stosunkowo taniego mieszkania (np. „Wrocławska
Spółdzielnia Oszczędnościowo-Budowlana” – 1868).
Naszkicowana w artykule działalność powyższych
spółek jednoznacznie dowodzi nie tylko stałej rywalizacji, ale
również ogromnego wkładu, jaki wniosły omawiane instytucje we
współtworzenie planowego rozwoju miasta.
Słowa kluczwe: architektura XIX w., budownictwo socjalne, spółki budowlane, Wrocław
