 |
Numer 4(72)/2022, s. 3-15
doi: 10.37190/arc220401 |
Ulrich Schaaf, Maciej Prarat, Tomasz Ważny
Średniowieczna więźba dachowa nad nawą środkową katedry w Kamieniu Pomorskim w świetle badań architektoniczno-dendrochronologicznych
Streszczenie
Średniowieczna
więźba dachowa nad nawą środkową katedry w Kamieniu Pomorskim w świetle
badań architektoniczno-dendrochronologicznych. Tematem artykułu jest
konstrukcja dachowa nad nawą środkową katedry w Kamieniu Pomorskim.
Istnieją wprawdzie liczne opracowania odnoszące się do dziejów
budowy tej świątyni lub do rozwoju historycznych więźb dachowych
ogólnie, ale w żadnym z nich nie uwzględniono omawianych w tej
pracy więźb dachowych. Sytuacja ta oraz konieczność naprawy konstrukcji
uzasadniły wykonanie badań architektonicznych celem rozpoznania jej
historii budowlanej oraz techniki ciesielskiej.
Badania zastanej substancji materialnej
przeprowadzono we wschodnich wiązarach, uwzględniając następujące
aspekty: strukturę nośną, strony odwiązywania, złącza ciesielskie,
system ciesielskich znaków montażowych, budulec i jego
obróbkę. Rezultaty tych analiz uzupełniono i skonfrontowano z
wynikami badań dendrochronologicznych oraz przedstawionymi w
literaturze przedmiotu. W wyniku tych badań udało się ustalić, że nawę
środkową katedry kamieńskiej zwieńczyła pierwotnie więźba wolna ze
ściągami, która pochodzi z początku lat 60. XIV w. Została ona
wzmocniona w końcu lat 60. XIX w. przez dodatkowe belkowanie powyżej
strzałki sklepienia, konstrukcję stolca leżącego oraz konstrukcję
wieszarową. Kolejne wzmocnienia nastąpiły fragmentarycznie już w ramach
trwającej od końca drugiego dziesięciolecia XXI w. naprawy. Mimo
wiekowości i napraw pierwotna konstrukcja przetrwała w dużym stopniu.
Zastosowany w Kamieniu Pomorskim typ konstrukcji
dachowej – więźba wolna ze ściągami – służył w okresie
średniowiecznym do konkretnego zadania budowlanego – wykonania
dachu nad sklepieniem wchodzącym w jego obręb. Wstępny przegląd
literatury przedmiotu wykazał, że przykłady takich rozwiązań przetrwały
w różnych częściach Europy do dziś, ale tylko w małej liczbie. Z
terenu Polski jest to póki co jedyny znany taki przykład z XIV
w.
Badaniami architektonicznymi objęto obecnie
pozostałe więźby wolne ze ściągami katedry, nad oboma ramionami
transeptu i prezbiterium. Warto pokusić się o przygotowanie szerszego
studium na temat tego typu więźb średniowiecznych oraz próbę
zestawienia więźb katedry kamieńskiej z więźbami z innych miejsc.
Słowa kluczowe:
Kamień Pomorski, katedra, więźba dachowa, średniowiecze, badania architektoniczne, badania dendrochronologiczne
