 |
Numer 4(72)/2022, s. 91-102
doi: 10.37190/arc220409 |
Joanna Kucharzewska
Budynki przy ul. Franciszkańskiej 14 i Fosa Staromiejska 24 w Toruniu w świetle badań architektonicznych i kwerend źródłowych
Streszczenie
W artykule
zaprezentowano wyniki badań architektonicznych przeprowadzonych na
poziomie piwnic przy ul. Franciszkańskiej 14 i Fosa Staromiejska 24 w
Toruniu, uzupełnione o kwerendy źródłowe dotyczące
zarówno piwnic, jak i części naziemnych. Celem badań
architektonicznych było ustalenie kolejnych etapów budowlanych
zachodzących na omawianych działkach od średniowiecza do
początków XX w. Istotną kwestią było rozpoznanie zawartości
najstarszej substancji zabytkowej pochodzącej z okresu średniowiecznego
oraz momentu scalenia funkcjonalno-przestrzennego przeciwległych
działek.
Będąca tematem pracy działka znajduje się w
północnej części Starego Miasta Torunia, w obrębie
trójkątnego bloku zabudowy, którego zarys determinowany
był przez przebieg północno-wschodniego odcinka murów
miejskich. Obecnie na dwóch przeciwległych parcelach znajduje
się kamienica, która ostateczny kształt uzyskała na początku XX
w.
W trakcie badań stwierdzono, że najstarsze gotyckie
fragmenty znajdują się w części południowej (od strony ul.
Franciszkańskiej). W drugim etapie gotyckim podpiwniczono część
północną (od strony Fosy Staromiejskiej), wykorzystując kamienne
fundamenty założone dla wcześniejszej budowli. W okresie nowożytnym te
dwie, do tej pory funkcjonujące niezależnie, części połączyła oficyna
boczna. W XVIII w. na działce od strony ul. Franciszkańskiej znajdował
się 2-piętrowy, murowany spichlerz, a od strony Fosy Staromiejskiej
wozownia o konstrukcji szkieletowej. Obydwa budynki spłonęły na
początku XIX w. W połowie XIX w. powstał duży, obejmujący obie działki,
5-kondygnacyjny spichlerz, który założono na średniowiecznych i
nowożytnych piwnicach. Ostateczna zmiana zabudowy nastąpiła w 1906 r.,
kiedy po rozbiórce spichlerza wybudowano dwie kamienice ze
wspólnym traktem środkowym wypełnionym klatką schodową i
wewnętrznym podwórkiem.
Badania architektoniczne wraz z materiałem
źródłowym stanowiły skuteczne narzędzie do rekonstrukcji
poszczególnych etapów budowy i poszerzenia wiedzy na
temat form zabudowy przymurnego fragmentu Starego Miasta w Toruniu.
Słowa kluczowe: badania architektoniczne, Toruń, ul. Franciszkańska 14, Fosa Staromiejska 24
