The functional analysis of the 15
th
century fortification of the Grodno Castle 37
Wrocławski, Centrum Bada Śląskoznawczych i Bohe mistycznych,
Wrocław 1996, 85–92.
[11] Guerquin B., Zamki w Polsce, Arkady, Warszawa 1984.
[12] Kalich a Panna. Hrady Jana Žižky, I. Lehký, M. Sýkora (edd.),
ÚAPPSZČ, Most 2016.
[13] Boguszewicz A., Corona Silesiae. Zamki Piastów fürstenberskich
na południowym pograniczu księstwa jaworskiego, świdnickiego
i ziębickiego do połowy XIV wieku, Wydział Nauk Historycznych
i Pedagogicznych Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2010.
[14] Legut-Pintal M., Rajski P., Podobne czy niepodobne – uwagi na
marginesie analizy formalnej obiektów obronnych na podsta wie
numerycznych modeli terenu. Przykład grodów i zamków z umoc
nie niami drewnianoziemnymi na Śląsku, Polska, “Architectus”
2019, nr 1(57), 21–38, doi: 10.5277/arc190102.
[15] Durdík T., Hrady pechodného typu v Čechách, Agentura Pankrác,
Praha 2007.
[16] Doležalová K., Vyhodnocení archeologických nálezů z areálu
obléhacího stanoviště v trati Ohrada u hradu Lichnice Magisterská
diplomová práce, Masarykova Univerzita, Brno 2012.
[17] Sedláček A., Hrady, zámky a tvrze království Českého, Díl 12:
Čáslavsko, Argo, Praha 1900.
[18] Pyšná sídla mocných. Hrady a tvrze na Mostecku, I. Lehký, M. Sý -
kora (edd.), ÚAPPSZČ, Most 2014.
[19] Sýkora M., Hrady doby husitské, Diploma thesis at the Faculty of
Philosophy of Charles University, Most 2013.
[20] Chorowska M., Dudziak T., Jaworski K., Kwaśniewski A., Zamki
i dwory obronne w Sudetach, t. 2: Księstwo jaworskie, Instytut Ar-
cheologii Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2009.
[21] Guerquin B., Zamki śląskie, Wydawnictwo Budownictwo i Ar-
chitektura, Warszawa 1957.
[22] Mönch P., Codex Palatinus germanicus, Heidelberg 1496, Univer-
sitätsbibliothek Heidelberg, https://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/
cpg16 [accessed: 15.11.2021].
[23] Vlček P., Ilustrovaná encyklopedie českých zámků, Libri, Praha
2001.
[24] Krenn P., Kalaus P., Hall B.S., Material Culture and Military His-
tory: Test-Firing Early Modern Small Arms, “Material Culture Re-
view” 1995, No. 42(1), 21–38.
[25] Ziółkowski K., Husyckie wojska polne. Kształt i organizacja armii,
PhD thesis, UAM, Pozna, 2015.
[26] Durdík J., Husitské vojenství, Naše vojsko, Praha 1954.
[27] Teplý J., Obležení hradu Lichnice 1428–1429. Dnešní stav stop
po obléhacím okruhu, [in:] M. Drda, Z. Vybíral (edd.) Jan Žižka
z Trocnova a husitské vojenství v evropských dějinách: VI mezi ná
rodní husitologické sympozium, Tábor 12–14 íjna 2004, Hu sit ské
muzeum v Táboř, Tábor 2007, 463–489.
[28] Górski K., Historya artyleryi polskiej, Wende E. i Spółka, Warsza-
wa 1902.
[29] Andrade T., The Gunpowder Age: China, Military Innovation, and
the Rise of the West in World History, Princeton University Press,
Columbia 2016.
[30] Idzik J., Ołowiany grad: zarys historii rozwoju artylerii do czasów
przednapoleońskich, “Annales Universitatis Paedagogicae Cra-
coviensis Studia de Securitate” 2018, Folia 257, nr 8, 35–53, doi:
10.24917/20820917.8.3.
[31] Chlebowicz P., Ręczna broń palna w średniowieczu. Badania ek-
sperymentalne, Certus, Toru 2013.
[32] Lewtas I., McAlister R., Wallis A., Woodley C., Cullis I., The bal-
listic performance of the bombard Mons Meg, “Defence Techno-
logy” 2016, Vol. 12, Iss. 2, 59–68, doi: 10.1016/j.dt.2015.12.001.
[33] Jurga R., Machiny wojenne, Donjon/Pelta, Warszawa 1995.
[34] Górski K., Historya piechoty polskiej, Księgarnia Spółka Wydawni-
cza Polska, Kraków 1893.
[35] Grabarczyk T., Ręczna broń palna w świetle rejestrów popisowych
piechoty zaciężnej z lat 1471–1500, “Acta Universitatis Lodzien-
sis. Folia Historica” 1999, Vol. 64, 27–48.
Abstract
The functional analysis of the 15
th
century fortication of the Grodno castle
The aim of the article is to discuss the potential purpose, and then a functional analysis of the structure, the stone relics of which were discovered
during the archaeological research conducted in 2018 and 2019, on the zwinger of the Grodno Castle, located in Zagórze Śląskie. The chronology of
the structure, based on the analysis of the accompanying artefacts, was established in the rst half of the 15
th
century, linking its destruction with the
Hussite wars that were going on at that time. The analysis of the iconographic material and the results of research carried out on similar sites in Sile-
sia, the Czech Republic and Moravia allowed for a hypothesis that the structure in question was a relic of a so called parkan – the oldest, previously
unknown line of additional fortications. Such wooden or stone-and-wooden objects would be the rst response to the rearms spreading at that time.
The theoretical model of the eectiveness of this type of fortication is considered, taking into account a number of basic factors, such as the terrain,
the possibilities of armaments at that time, and the location of attackers and defenders. Various scenarios are discussed, taking into consideration the
results of practical and theoretical experiments related to the use of early modern rearms and artillery published in the literature on the subject. The
results of the conducted analyses seem to conrm both the proposed function of the structure and a number of benets of its construction.
Key words: Middle Ages, castellology, Hussite Wars, Silesia, Grodno Castle
Streszczenie
Analiza funkcjonalna XV-wiecznego parkanu na zamku Grodno
Celem artykułu jest omówienie potencjalnego przeznaczenia, a następnie analiza funkcjonalna konstrukcji, której kamienne relikty odkryto
w trakcie bada archeologicznych prowadzonych w 2018 i 2019 r. na międzymurzu zamku Grodno, położonym w Zagórzu Śląskim. Chronologię
konstrukcji, w oparciu o analizę towarzyszącego mu zabytkowego materiału ruchomego, ustalono na 1. połowę XV w., wiążąc jej zniszczenie z trwa-
jącymi wówczas wojnami husyckimi. Analiza materiału ikonogracznego i wyników bada prowadzonych na analogicznych obiektach na Śląsku,
w Czechach i na Morawach pozwoliła na wysunięcie hipotezy, wedle której omawiana konstrukcja stanowiła relikt parkanu – najstarszej, nieznanej
dotąd linii dodatkowych umocnie. Tego typu drewniane lub kamienno-drewniane obiekty miałyby stanowić pierwszą odpowiedź na rozpowszech-
niającą się wówczas bro palną. Rozpatrywany jest teoretyczny model skuteczności tego typu umocnie, biorący pod uwagę wiele podstawowych
czynników, takich jak ukształtowanie terenu, możliwości ówczesnego uzbrojenia oraz lokalizacja stanowisk atakujących i obroców. W dyskusji
omawiane są różne scenariusze, uwzględniające publikowane w literaturze przedmiotu wyniki eksperymentów praktycznych i teoretycznych związa-
nych z wykorzystaniem wczesnonowożytnej broni palnej i artylerii. Wyniki przeprowadzonych analiz wydają się potwierdzać zarówno proponowaną
funkcję konstrukcji, jak i szereg korzyści płynących z jej budowy.
Słowa kluczowe: średniowiecze, kastellologia, wojny husyckie, Śląsk, zamek Grodno