Archetyp miasta we współczesnej przestrzeni miejskiej na przykładzie miasta Krakowa

Hubert Mełges, Małgorzata Mełges

doi:10.5277/arc120209

Streszczenie

Zachodzące zmiany w społeczeństwach bezpośrednio przekładają się na architekturę i urbanistykę. Bieg cywilizacji oraz (między innymi) pozytywistyczne i neopozytywistyczne nurty myślowe, jak też trendy technokratyczne i nieograniczony dostęp do środków masowego przekazu stworzyły szeroką sferę informacji zwaną infosferą. Świat wkroczył w odkrycia dotyczące wszystkich dziedzin nauki, w wyniku czego ludzkość, szczególnie w miastach zmieniła styl życia. W efekcie przekształciły się rodzaje potrzeb i usług oraz skala popytu i konsumpcji. Zapanował styl tzw. nadmiernej „szybkości życia”. Rozwój komunikacji (w tym samochodowej) sprawił, że właśnie miasta z istniejącą dotychczasową infrastrukturą techniczną (między innymi komunikacyjną) nie radzą sobie ze zjawiskiem przeciążenia motoryzacyjnego. Nowe technologie budowlane wraz z coraz to nowszymi rozwiązaniami materiałowymi zmieniają dotychczasowy wyraz estetyczny miast, ich skalę i atmosferę. Obserwuje się nagminny wyścig na rynku technologicznym oraz chęć zaimponowania nowymi „kreacjami architektoniczno-budowlanymi”. Polska po licznych doświadczeniach dziejowych, które głównie skumulowały się w XX w. (jak dwie wojny światowe i okres powojennej Polski socjalistycznej, a teraz proces przyspieszonej transformacji w zakresie szybkiego nadrabiania różnic cywilizacyjnych), znalazła się w bardzo szczególnym miejscu, pomiędzy wschodem a rozwiniętym zachodem (jeżeli chodzi o bazę ekonomiczną). Próby szybkiego wyrównania skutków zapaści ekonomicznej i wynikłych z tego błędów w architekturze i planowaniu przestrzennym spowodowały, że wiele działań wymknęło się spod kontroli planistyczno-architektonicznej i ekologicznej również w miastach. Miasta o historycznych rodowodach, z wielowiekowym nawarstwieniem kulturowym stanowią cenne przykłady ciągłości rozwijającej się myśli urbanistyczno- architektonicznej. Stanowią one swoiste „banki” interdyscyplinarnej wiedzy, można by rzec „mateczniki” myśli architektoniczno-przestrzennej miast. Architektura precyzyjnie rejestruje zmiany cywilizacyjne, które bezpośrednio obnażają całą wiedzę i poziom jej aktualnych twórców. Te przemiany są czytelne, jak w przysłowiowym „papierku lakmusowym”. Brak planów zagospodarowania przestrzennego powoduje, że wiele decyzji dotyczących pozwolenia na budowę często ma charakter niezwiązany z dalekosiężnymi strategicznymi decyzjami wizji urbanistycznych. W celu unormowania tej sytuacji konieczna jest społeczna dyskusja w gronie specjalistów różnych dziedzin nauk interdyscyplinarnych, aby wszelkie rozwiązania były decyzjami odpowiedzialnymi.