Architekci i urbaniści wobec współczesnych interwencji artystycznych w przestrzeni publicznej – badanie opinii warszawskiego środowiska zawodowego

Monika Wróbel

doi:10.37190/arc190410

Streszczenie

W spotkaniu architektury, współczesnej sztuki publicznej i street artu doświadczyć można napięć wywołujących konflikt pomiędzy poszczególnymi aktorami mającymi udział w kształtowaniu przestrzeni miejskiej. W artykule przedstawiono wyniki badania mającego na celu poznanie opinii środowiska zawodowego architektów i urbanistów w sprawie współczesnej sztuki publicznej, ze szczególnym uwzględnieniem interwencji artystycznych (również nielegalnych) ingerujących w dzieła architektury. Wgląd w poglądy środowiska może być pretekstem do budowania lepszego dialogu i porozumienia pomiędzy środowiskiem architektów i urbanistów oraz artystów celem ochrony i kształtowania urody i użyteczności krajobrazu miejskiego.

Podgląd pełnego artykułu jest możliwy wyłącznie na większych ekranach.

2019

4(60)

DOI: 10.37190/arc190410

Wprowadzenie

Architektura, która przez wiele wieków była najistot-

niejszym budulcem miejskiej wizualności oraz ważnym

środkiem komunikacji społecznej, traci współcześnie rolę

głównego nośnika treści w zycznej przestrzeni miast.

Szczególnie widoczne jest to w miejscach, w których

w pewnym momencie zgodzono się na powszechną re-

klamę zewnętrzną. Destrukcyjny wpływ tej zgody na ład

wizualny nie podlega dyskusji. Aktywnym uczestnikiem

walki o przestrzeń miasta wolną od chaotycznej reklamy

jest – oprócz miejskich aktywistów – środowisko archi-

tektów

i urbanistów

. W wyniku rosnącej popularności

sztuki publicznej i street artu, w mieście, obok reklamy

pojawiła się kolejna, nowa warstwa wizualna. Stanowią

* ORCID: 0000-0002-6303-8669. Fundacja Skwer Sportów Miej-

skich, Warszawa / City Sports Square Foundation, Warsaw.

Artykuł powstał na podstawie badań prowadzonych na po-

trzeby rozprawy doktorskiej autorki pt. Miejsce sztuki współczesnej

w przestrzeni miasta na przykładzie Warszawy (praca niepublikowana).

Przedstawione badanie opinii opisane zostało w rozdziale 5 wymienio-

nej pracy. Niniejszy artykuł opatrzony został nowym wprowadzeniem

i podsumowaniem oraz kilkoma uzupełnieniami w części poświęconej

wynikom.

Izba Architektów Rzeczypospolitej Polski brała aktywny udział

w pracach legislacyjnych dotyczących tzw. ustawy krajobrazowej, dają-

cej gminom narzędzie do walki z chaotyczną reklamą zewnętrzną.

Monika Wróbel*

Architekci i urbaniści wobec współczesnych

interwencji artystycznych w przestrzeni publicznej

– badanie opinii warszawskiego środowiska zawodowego

Architects and urban planners towards contemporary

artistic interventions in public space

– opinion survey among Warsaw’s professional circle

Introduction

Architecture which for centuries has been the core of

the city’s image and a key means of social communica-

tion, nowadays forfeits its role as a head content carrier

in the physical city space. This is visible, especially, in

places where at some point there was a consent to outdoor

advertising. The destructive impact of this consent onto

the visual integration is unquestionable. An active partic-

ipant of the ght for a city free from chaotic advertising

is – apart from city activists – a group of architects

and

urban planners

. Due to an increasing popularity of pub-

lic art and street art in the city, next to advertising, there

appeared another, new visual item. These are, i.e., murals,

sticker arts, grati, tags, as well as contemporary sculp-

tures and installations. Their aesthetics is in opposition

This article was developed based on research conducted for the

needs of author’s Ph.D. thesis Miejsce sztuki współczesnej w przestrzeni

miasta na przykładzie Warszawy (Place of contemporary art in city

spaces based on Warsaw) (unpublished paper). The opinion survey

was described in chapter 5 of the said paper. This article features a new

introduction and summary, as well as some new information in the

results’ section.

The Polish Chamber of Architects took active part in legislative

works regarding the so called landscape act, giving communes a tool to

counteract chaotic outdoor advertisements.

136 Monika Wróbel

ją m.in. murale, vlepki, grati, tagi, a także współcze-

sne rzeźby i instalacje. Ich estetyka stoi często w opozycji

zarówno do historycznej, modernistycznej, jak i współ-

czesnej szaty architektonicznej miasta. Poprzez analogię

można by wnioskować, że również one, tak jak reklama,

stanowią konkurencję lub zagrożenie dla architektury.

Styk architektury i urbanistyki oraz współczesnej sztu-

ki publicznej staje się więc niekiedy obszarem koniktu

wynikającego z chęci ochrony zarówno dziedzictwa ar-

chitektonicznego, jak i własności intelektualnej, jaką jest

utwór architektury

Jaskrawym przykładem ilustrującym napięcia, ja-

kie mogą tworzyć się na linii artysta–architekt–zarząd-

ca obiektu, był przypadek typogracznego muralu „The

Writers”, zrealizowanego w 2011 r. z inicjatywy PKP SA

przy wsparciu mającej duże doświadczenie w artystycz-

nych dzia łaniach w przestrzeni miejskiej fundacji Vlep-

vnet (il. 1).

Malowidło powstało wzdłuż peronu 4 Dworca Cen-

tralnego w Warszawie, na charakterystycznej, stworzonej

z betonowych paneli ścianie, zaraz po zakończeniu trwa-

jącego od 2010 r. remontu. Dysonansowe i kontrastujące

z kolorystyką peronów zestawienia barw i rysunek mu-

ralu, ignorujący podziały architektoniczne ściany, potę-

gowały wrażenie agresywnej i anarchistycznej interwen-

cji w modernistyczną przestrzeń dworca, odnowionego

w duchu pierwotnego projektu Arseniusza Romanowicza

przez pracownię Towarzystwo Projektowe. Autorzy mo-

dernizacji, z którymi projekt muralu nie był konsulto-

wany i którzy nie zostali poinformowani o planach jego

realizacji, w liście do prezes PKP SA wyrazili krytyczną

opinię, nazywając pracę wandalizmem prowadzącym do

O uwarunkowaniach prawnych związanych z działalnością twór-

ców grati szczegółowo piszą J. Sobczak i P. Piesiewicz [1, s. 58–66].

Zagadnienie to analizują również S. Gzell i L. Nyka [2, s. 61–76], którzy

oprócz obszarów koniktu pomiędzy tymi dwiema dziedzinami twór-

czości wskazują również potencjalne pola kompromisu.

to the historic, modern, and contemporary architectural

structure of the city. By analogy, one could presume that

they also, similarly to advertising, are a competition or

threat to architecture. The correlation of architecture and

urban planning, as well as contemporary public art be-

comes occasionally a conict area resulting from the need

to protect both the architectonic heritage and intellectual

property, i.e. the architectural creation

A vivid example illustrating tensions between the artist,

the architect, and the facility’s manager was an example

of a typographical mural “The Writers” created in 2011

at the initiative of PKP SA with the support of Vlepvnet

foundation, having vast experience in artistic operation in

city spaces (Fig. 1).

This work was created along platform 4 of the Central

Railway Station in Warsaw, on a characteristic, concrete

panel wall, just following the ending of renovation con-

ducted since 2010. Dissonant and contrasting set of co-

lours of the platform and the mural, ignoring the wall’s

architectonic divisions, stressed the impression of aggres-

sive and anarchistic intervention in the station’s modern

space, renovated according to the original design of Ar-

seniusz Romanowicz by the studio of Towarzystwo Pro-

jektowe. The modernisation’s authors with whom the mu-

ral’s design was not consulted and who were not informed

about plans to create it, in their letter to the chairman of

PKP SA gave a critical opinion describing this as vandal-

ism leading to permanent destruction of the renovated

walls of platforms

. The public heated discussion between

representatives of the facility’s manager, mural’s authors,

Legal elements connected with operation of grati artists has

been described in detail by J. Sobczak and P. Piesiewicz [1, pp. 58–66].

This topic has been analysed also by S. Gzell and L. Nyka [2, pp. 61–76]

which apart from the conict area between the two artistic areas specify

also potential compromise areas.

Based on a letter by G. Niwiński and J. Porębski from Towa rzys-

two Projektowe [Design Association] published in “Gazeta Stołeczna” [3].

Il. 1. Mural „The Writers”

na ścianie peronu 4

Dworca Centralnego

w Warszawie (fot. M. Wróbel)

Fig. 1. “The Writers” mural

on platform 4’s wall

at the Central Railway Station

in Warsaw (photo by M. Wróbel)

Architekci i urbaniści wobec sztuki w przestrzeni publicznej /Architects and urban planners towards art in public space 137

modernisation project’ authors, and authorities of the

Warsaw branch of Polish Architects’ Association (SARP)

representing professional circles of architects, depicted

incompatible (as resulting from contrary motivations)

operation areas of people participating in shaping public

space, specifying actual items of potential dispute among

such notions as: artistic freedom limits of artists operating

in public space, conicts in respect of copyrights, viola-

tion of architectonic work’s essence, as well as law limita-

tions to dispose of public space by its managers.

Problems identied with the above mentioned example

have been known and discussed among experts from the

public arts’ area. A wider perception, however, requires

engagement of not only academics but mostly active par-

ticipants of the city shaping process. The circle of archi-

tects and urban planners which is part of his group, has

not articulated so far a cohesive standpoint in this issue;

however, people say this would be desirable [2, p. 69].

Opinion survey – assumptions

In 2015 the author conducted a survey aiming at re-

sponding to questions as to whether the circle of architects

and urban planners reects a common view on contempo-

rary public art, with special acknowledgment of artistic

interventions (including also illegal ones) interfering in

architecture works, and what kind of point of view this is.

The aim, also, was to specify potential factors dierentiat-

ing opinions in the said case.

This survey was addressed to occupationally active ar-

chitects and urban planners working in Warsaw. The rst

pilot survey was carried out in October 2012 during the

general assembly of the Warsaw branch of SARP mem-

bers in the association’s seat at Foksal street in Warsaw.

Questionnaires were placed in the session room and par-

ticipants were asked to ll them in. This is when 10 ques-

tionnaires were collected giving an unsatisfactory result.

Following failure of the pilot survey, a proper survey was

carried out using the Computer Assisted Web Interviews

(CAWI) method. To get to the greatest possible number

of respondents, the author requested support to conduct

a survey from SARP’s Warsaw branch, Warsaw branch

of the Polish Urban Association, Mazowieckie Province

Regional Architects’ Chamber, as well as to a couple of

Warsaw architectonic studios, to which e-mails were sent

with an invitation to take part in the survey and a link

to an on-line questionnaire. This way, within three weeks

in February and in March 2015, a response was received

from 82 respondents.

The on-line questionnaire was composed of eight ques-

tions where the rst four requested for an opinion to the

following topics:

1. Necessity to obtain the architect’s (building’s author)

consent by the artist prior to performing a creative inter-

vention.

2. Dealing with illegal works of street art artists per-

formed on a historic structure.

3. Potential of contemporary artistic interventions in

public space within supporting revitalisation of places

they appear in.

trwałego zniszczenia odremontowanych ścian peronów

Publiczna, odbywająca się na łamach prasy gorąca dysku-

sja pomiędzy przedstawicielami zarządcy obiektu, twór-

cami muralu, autorami projektu modernizacji i reprezen-

tującymi środowisko zawodowe architektów władzami

warszawskiego oddziału Stowarzyszenia Architektów

Pol skich (SARP) uwidoczniła niekompatybilne, bo wy-

nikające ze sprzecznych motywacji, obszary działalności

aktorów uczestniczących w kształtowaniu przestrzeni pu-

blicznej, wskazując aktualne przedmioty potencjalnego

sporu wśród takich zagadnień jak: granice wolności twór-

czej artysty działającego w przestrzeni publicznej, kon-

ikty na tle praw autorskich, naruszenie substancji dzieła

architektonicznego, a także granice prawa do dysponowa-

nia przestrzenią publiczną przez jej zarządców.

Zidentykowane na powyższym przykładzie proble-

my są znane i dyskutowane wśród ekspertów z dziedziny

sztuki publicznej. Szersza ich percepcja wymaga jednak

zaangażowania nie tylko środowisk naukowych, lecz

prze de wszystkim aktywnych uczestników procesu kon-

struowania miasta. Środowisko architektów i urbanistów,

które należy do tego grona, nie wyartykułowało jak do tej

pory spójnego stanowiska w sprawie, choć słychać głosy,

że byłoby to pożądane [2, s. 69].

Badanie opinii – założenia

W 2015 r. autorka przeprowadziła badanie mające na

celu odpowiedź na pytania o to, czy środowisko archi-

tektów i urbanistów prezentuje wspólny pogląd na temat

współczesnej sztuki publicznej, ze szczególnym uwzględ-

nieniem interwencji artystycznych (w tym również nie-

legalnych) ingerujących w dzieła architektury, oraz o to,

jaki jest to pogląd. Celem było również wskazanie ewen-

tualnych czynników różnicujących opinie w przedmioto-

wej sprawie.

Badanie skierowane było do czynnych zawodowo ar-

chitektów i urbanistów pracujących w Warszawie. Pierw-

sze badanie pilotażowe przeprowadzono w październiku

2012 r., podczas walnego zebrania warszawskiego od-

działu członków SARP w siedzibie stowarzyszenia przy

ul. Foksal w Warszawie. W sali obrad wyłożone zostały

wówczas arkusze ankiety, a uczestnicy zjazdu zostali za-

proszeni do jej wypełnienia. Zebrano wówczas 10 ankiet,

który to wynik uznano za niesatysfakcjonujący. W związ-

ku z niepowodzeniem badania pilotażowego właściwe

badanie sondażowe przeprowadzono metodą Computer

Assisted Web Interviews (CAWI). W celu dotarcia do

jak największej liczby respondentów autorka zwróciła

się o wsparcie w przeprowadzeniu badania do warszaw-

skiego oddziału SARP-u, warszawskiego oddziału Towa-

rzystwa Urbanistów Polskich, Mazowieckiej Okręgowej

Izby Architektów, a także do kilkunastu warszawskich

pracowni architektonicznych, do których zostały wysła-

ne maile z zaproszeniem do udziału w badaniu i linkiem

do kwestionariusza internetowego. W ten sposób w czasie

Na podstawie opublikowanego w „Gazecie Stołecznej” listu G. Ni-

wiń skiego i J. Porębskiego z Towarzystwa Projektowego [3].

138 Monika Wróbel

4. Impact of contemporary artistic interventions in pub-

lic space on Warsaw’s image.

Respondents could choose one of the three answers

included in the questionnaire form or to grant their own.

Successive four questions referred to the questionnaires’

specication, dierentiating respondents in reference to

their professional work length, scope of creative work,

declared level of interest in art (in particular contempo-

rary art), as well as experiences in cooperation with artists

of visual arts or other art-related sections. This grouping

of respondents allowed to examine whether potential dif-

ferences in views of this occupational group impact the

spe cication (in reference to age groups of respondents

with varying work length) and cultural factors (compe-

tences gained through contact with various art cate gories)

Survey participants

Characteristics of respondents has been presented in

Figure 2.

Four out of 82 respondents failed to provide informa-

tion on the work length and scope of creative work. Lack

of these answers can suggest that these people do not per-

form the job of an architect or an urban planner, hence

the author decided not to include them when analysing

the outcomes. The initial analysis of correlations between

opinions expressed and information about the creative

work failed to be included in survey outcomes due to a too

small survey sample.

Results

The survey carried out showed that 60.3% of respon-

dents believe that an artist should obtain the architect’s

consent (structure’s author) prior to performing a creative

intervention, whereas 19.2% of respondents declared that

this consent is not required (Table 1). It was also possible

to give yet a dierent answer to the question – this was

used by 11.5% respondents. These answers referred main-

ly to depending any steps in the said situation on factors

such as type of intervention, as well as type of building:

“this depends on the type of intervention”, “it all depends

on the situation”, “this depends on the building’s status”,

“this depends on the artist, nowadays this word does not

mean a lot”, “this is a matter of culture and conditions”,

“an artist has a wide range of freedom, it all depends on

the type of intervention, there is no one rule”, “depending

on whether the intervention changes the overall composi-

tion and for how long – the whole wall mural or a xed

extension in the form of a space ship on the roof top has

to be agreed on, however an installation, i.e., a uorescent

pottery on every balcony does not require this consent”

The grounds for this dierentiation was an assumption (by ap-

plying an analogy to the notion of “generation” in its sociological sense)

that a separate cultural experience linked to membership to a specic

age group can lead to another vision of resolving problems within their

professional experiences [4].

In the whole article, in the survey’s description, respondents’

answers were quoted (original writing), from author’s archives.

trzech tygodni w lutym i marcu 2015 r. uzyskano odpo-

wiedź 82 respondentów.

Kwestionariusz internetowy składał się z ośmiu pytań,

z których cztery pierwsze dotyczyły wyrażenia opinii na

następujące tematy:

1. Konieczność uzyskania zgody architekta (autora bu-

dynku) przez artystę przed wykonaniem na nim interwen-

cji twórczej.

2. Postępowanie z nielegalnymi pracami artystów street -

artowych wykonanymi na obiekcie zabytkowym.

3. Potencjał współczesnych interwencji artystycznych

w przestrzeni publicznej we wspomaganiu rewitalizacji

miejsc, w których zaistnieją.

4. Wpływ współczesnych interwencji artystycznych

w przestrzeni publicznej na wizerunek Warszawy.

Respondenci mogli wybrać jedną z trzech odpowiedzi

zawartych w formularzu ankiety lub udzielić własnej.

Kolejne cztery pytania stanowiły metrykę ankiety,

różnicującą respondentów pod względem stażu zawodo-

wego, zakresu pracy twórczej, deklarowanego poziomu

zainteresowania sztuką (w szczególności sztuką współ-

czesną), a także doświadczenia we współpracy z artystami

sztuk wizualnych lub innych dziedzin sztuki. Takie po-

grupowanie respondentów dało szansę na zbadanie, czy

na ewentualne różnice w poglądach tej grupy zawodowej

wpływają czynniki metrykalne (w odniesieniu do grup

wiekowych respondentów o różnym stażu pracy) oraz

czyn niki kulturowe (kompetencje zdobywane poprzez

kon

takt z różnymi kategoriami sztuki)

Uczestnicy badań

Charakterystykę respondentów przedstawiono na ilu-

stracji 2.

Wśród 82 ankietowanych czworo respondentów nie

udzieliło informacji na temat stażu pracy i zakresu pra-

cy twórczej. Brak tych odpowiedzi może sugerować, że

osoby te nie wykonują zawodu architekta lub urbanisty,

w związku z czym autorka zdecydowała się nie uwzględ-

niać ich podczas opracowywania wyników. Wstępna ana-

liza korelacji wyrażonych opinii z informacją o zakresie

pracy twórczej nie została uwzględniona w wynikach

z powodu zbyt małej próby badania.

Wyniki

Przeprowadzone badanie wykazało, że 60,3% respon-

dentów uważa, iż artysta powinien uzyskać zgodę architek-

ta (autora obiektu) przed wykonaniem na nim interwencji

twórczej, a 19,2% respondentów stwierdziło, że taka zgo-

da nie jest wymagana (tab. 1). W kwestionariuszu umoż-

liwiono również udzielenie innej odpowiedzi na pytanie

– skorzystało z niej 11,5% respondentów. Wypowiedzi te

dotyczyły głównie uzależnienia postępowania w opisanej

Podstawą takiego rozróżnienia było założenie (poprzez zastoso-

wanie analogii do pojęcia „pokolenie” w rozumieniu socjologicznym),

że odrębne doświadczenie kulturowe powiązane z przynależnością do

określonej grupy wiekowej może prowadzić do innej wizji rozwiązywa-

nia problemów w obrębie swoich doświadczeń zawodowych [4].

Architekci i urbaniści wobec sztuki w przestrzeni publicznej /Architects and urban planners towards art in public space 139

sytuacji od takich czynników, jak rodzaj interwencji, a tak-

że rodzaj budynku: „to zależy od rodzaju interwencji”, „to

wszystko zależy od sytuacji”, „zależy od statusu budyn-

ku”, „to zależy od artysty, dziś to słowo znaczy za wiele”,

„to jest kwestia kultury i uwarunkowań”, „artysta ma duży

zakres wolności, wszystko zależy od rodzaju interwencji,

nie ma jednej reguły”, „w zależności od tego czy interwen-

cja zmienia cała kompozycję i na ile trwale – mural na całą

ścianę czy trwała nadbudowa w formie statku kosmiczne-

go na dachu to za zgodą, ale instalacja typu na każdym

balkonie uorescencyjna doniczka zgody nie wymaga”

Zwrócono również uwagę, że interwencja powinna wy-

magać zgody zarówno autora, jak i właściciela obiektu.

Analiza wyników pod kątem charakterystyki respon-

dentów wykazała, że opinie respondentów odnośnie do

konieczności uzyskania zgody architekta przez artystę

przed wykonaniem interwencji twórczej są zbliżone bez

względu na staż pracy. Warto zauważyć, że to właśnie

wśród badanych, którzy deklarują zainteresowanie sztuką

współczesną i którzy okazjonalnie współpracują z artysta-

mi sztuk wizualnych, najwięcej respondentów było zda-

nia, że nie jest konieczna zgoda architekta (odpowiednio

25,0% i 25,5%) i jednocześnie najmniej respondentów

reprezentowało opinię, że artysta powinien uzyskać taką

zgodę (odpowiednio 53,6 i 51,1%).

Odpowiedzi respondentów na pytanie dotyczące szcze-

gólnej sytuacji, w której na budynku zabytkowym zosta-

W całym artykule, w opisie badania zacytowano zanimizowane

odpowiedzi respondentów (pisownia oryginalna) z archiwum autorki.

Attention was brought also to the fact that the intervention

should also require the consent of the author and the struc-

ture’s owner.

Analysis of results, in respect of respondents’ charac-

teristic, showed that opinions of respondents as to the ne-

cessity of getting an architect’s consent by the artist prior

to the creative intervention, are approximated irrespective

of the work length. It is worth noting that among the ones

surveyed declaring interest in contemporary art and want-

ing to occasionally cooperate with visual arts artists, the

greatest number of respondents considered that an archi-

tect’s consent is not needed (25.0% and 25.5% respective-

ly) and, at the same time, the least number of respondents

stated that an artist should get such a consent (53.6 and

51.1% respectively).

Response of respondents to a question regarding

a special situation in which a street art work is created

on a historic building illegally, showed in this respect

that opi nions of the ones surveyed are highly diversied

(Table 2). Nearly half surveyed (43.6%) showed a de-

cisively negative opinion saying that such work is van-

dalism and should be removed. A similar number of the

ones surveyed (46.2%) accepts to leave such work on the

building, provided it has high artistic value. A response

on increasing the quality of public space through such

work, i.e. without any reservations, was provided by 3.8%

respondents. Among other answers, respondents replied

that: “each case should be assessed separately, sometimes

a work of high artistic value can be vandalism on a his-

toric structure, whereas other times work of low artistic

value can increase its value”, such work is “vandalism yet

Il. 2. Profil respondentów

(oprac. M. Wróbel)

Fig. 2. Profile of respondents

(by M. Wróbel)

140 Monika Wróbel

je nielegalnie wykonana praca streetartowa wykazały, że

w tej kwestii opinie badanych są mocno zróżnicowane

(tab. 2). Niemal połowa ankietowanych (43,6%) zapre-

zentowała skrajnie negatywną opinię, że praca taka jest

wandalizmem i powinna zostać usunięta. Podobna licz-

ba badanych (46,2%) dopuszcza w takiej sytuacji pozo-

stawienie pracy na budynku, pod warunkiem że ma ona

wysoką wartość artystyczną. Odpowiedź o wzbogacaniu

przestrzeni miejskiej przez takie prace, bez zastrzeżeń,

wskazało 3,8% osób. Wśród innych odpowiedzi respon-

denci wyrazili opinie, że: „każdy przypadek trzeba oce-

niać indywidualnie, czasem dzieło o wysokiej wartości

artystycznej może być wandalizmem wobec zabytku, a in-

nym razem dzieło o niskiej wartości artystycznej może go

znakomicie wzbogacić”, praca taka to „wandalizm, ale

powinna zostać oceniona pod kątem wartości artystycz-

nej a przeznaczenia obiektu”, „to zależy od klasy zabytku

i jakości sztuki” oraz „z jednej strony nielegalne «dzieła»

na zabytkach to jednak wandalizm ale z drugiej jeśli dzia-

łoby się to legalnie to nie widzę przeszkód i wydaje mi

się, że mogłoby z tego wyjść coś interesującego (jeśli ma

wysoką wartość estetyczną)”.

Analiza wyników badania pod kątem charakterystyki

respondentów wykazała, że respondenci o stażu pracy po-

wyżej 10 lat, a także respondenci deklarujący zaintereso-

wanie sztuką są najmniej przychylnie nastawieni do niele-

galnych prac realizowanych na budynkach zabytkowych

(najwięcej respondentów uznaje takie prace za wandalizm

i najmniej zgadza się na pozostawienie ich na budynku,

jeśli mają wysoką wartość artystyczną). Respondenci

it should be assessed in respect of its artistic values versus

the structure’s intended use”, “it all depends on the struc-

ture’s class and art quality” and “on the one hand illegal

«works» are vandalism on historic structures, yet on the

other if it all was legal, I don’t see any obstacles, and it

seems something interesting could come out of it (provid-

ed it has high aesthetic value)”.

Analysis of survey outcome in respect of respon-

dents’ characteristic showed that respondents working

over 10 years, as well as respondents declaring an inter-

est in art, are the least favourable to illegal works done

on historic buildings (the highest number of respondents

perceives such work as vandalism and is the least in fa-

vour to leave them on a building, even though they have

high artistic value). Respondents declaring an interest in

contemporary art are most favourable to such works (the

least number of respondents perceives them as vandalism

and the highest number agrees to leave them on a building

provided they have high artistic value). Opinions of peo-

ple working less than 10 years are slightly dierent than

the overall opinion of respondents.

A decisive number of people surveyed (85.9%) agrees

that contemporary artistic interventions have a potential

in revitalising places they appear in (Table 3). Negative

opinion was expressed by 7.7% respondents. Respondents

who declared “other” as their response stated: “not all”,

“only sometimes”, and “the question is too general”.

Analysis of results, in respect of respondents’ charac-

teristic, showed that opinions of respondents representing

specic categories are in general aligned with outcomes

Wszyscy respondenci

All respondents

Staż poniżej 10 lat

Work length under 10 years

Staż powyżej 10 lat

Work length over 10 years

Interesuję się sztuką

Interested in art

Interesuję się sztuką współczesną

Interested in contemporary art

Często współpracuję z artystami

I often cooperate with artists

Zdarzyło mi się współpracować z artystą

I happen to have worked with an artist

Nie współpracuję z artystami

I do not cooperate with artists

Powinien uzyskać zgodę architekta

– autora budynku

One should get the architect’s

– building author’s consent

60,3% 60,4% 65,5% 67,4% 53,6% 71,4% 51,1% 76,5%

Nie musi uzyskiwać zgody architekta

– autora budynku

One does not have to get the architect’s

– building author’s consent

19,2% 22,9% 10,3% 17,0% 25,0% 7,1% 25,5% 11,8%

Nie mam zdania

I have no opinion here

9,0% 10,4% 6,9% 7% 10,7% 14,3% 8,5% 5,9%

Inna odpowiedź

Other reply

11,5% 6,3% 17,2% 11,6% 10,7% 7,1% 14,9% 5,9%

Tabela 1. Odpowiedź na pytanie, czy artysta powinien uzyskać zgodę architekta (autora obiektu) przed wykonaniem na budynku

jakiejkolwiek interwencji twórczej, w zależności od czynników różnicujących respondentów (oprac. M. Wróbel)

Table 1. The answer to a question whether an artist should get an architect’s (structure’s author) consent prior to performing

any creative intervention there, depending on factors varying the respondents (by M. Wróbel)

Architekci i urbaniści wobec sztuki w przestrzeni publicznej /Architects and urban planners towards art in public space 141

of the overall group examined. The largest proportion

of opinions about a lack of such potential was noted in

a group of respondents often cooperating with visual art

artists (21.4%), whereas the smallest fraction in a group

declaring an interest in contemporary art (0%).

The major part of the ones surveyed (69.2%) referred

positively to the opinion about a positive impact of contem-

porary artistic interventions on Warsaw’s image ( Table 4).

However, this was a lesser fraction than in the case of

a question about the intervention’s revitalisation potential.

According to 10.3% of respondents, such interventions do

not have a positive impact on the capital city’s image. Per-

sons responding to “other” (12.8%) have declared rather

cohesively that: “it varies – ones yes, the others no”, “it

depends on the quality”, “it depends on intervention’s val-

ues”, “part – surely not all of them”, “not all of them”, “it

depends on whether works have been thought through”,

“for the public opinion – yes, for architects – not always”.

The following responses also appeared: “if there is going

to be the Rainbow

, they are unnecessary”, “unfortunate-

ly, interventions are of low quality, hence they exist on

their own”, and “the question is too general”.

Survey outcomes’ analysis in respect of respondents’

characteristics showed that a group working over 10 years

is the least inclined to an opinion about positive impact

of contemporary artistic interventions in city space (58.6%

Probably the respondent thought about the installation by Julita

Wójcik at Plac Zbawiciela in Warsaw.

deklarujący zainteresowanie sztuką współczesną są naj-

bardziej przychylnie nastawieni do takich prac (najmniej

ankietowanych uznaje je za wandalizm i najwięcej zgadza

się na pozostawienie ich na budynku, jeśli mają wysoką

wartość artystyczną). Opinie osób o stażu pracy poniżej

10 lat nieznacznie od biegają od opinii wyrażonej przez

ogół respondentów.

Zdecydowana większość ankietowanych (85,9%) zga-

dza się z opinią, że współczesne interwencje artystyczne

mają potencjał wspomagania rewitalizacji miejsc, w któ-

rych zaistnieją (tab. 3). Negatywną opinię wyraziło 7,7%

badanych. Respondenci, którzy wskazali w kwestionariu-

szu odpowiedź „inne”, udzielili odpowiedzi: „nie wszyst-

kie”, „tylko czasami” oraz „ pytanie jest zbyt ogólnikowe”.

Analiza wyników pod kątem charakterystyki responden-

tów wykazała, że opinie osób reprezentujących poszcze-

gólne kategorie są zasadniczo zbieżne z wynikami doty-

czącymi ogółu badanej grupy. Największy odsetek opinii

o braku takiego potencjału zanotowany został w grupie re-

spondentów często współpracujących z artystami sztuk wi-

zualnych (21,4%), natomiast najmniejszy odsetek w grupie

deklarujących zainteresowanie sztuką współczesną (0%).

Większość ankietowanych (69,2%) odniosła się przy-

chylnie do opinii o pozytywnym wpływie współcze-

snych interwencji artystycznych na wizerunek Warszawy

(tab. 4). Był to jednak mniejszy odsetek niż w przypadku

pytania o potencjał rewitalizacyjny interwencji. Zdaniem

10,3% respondentów interwencje te nie wpływają pozy-

tywnie na wizerunek stolicy. Osoby udzielające odpowie-

dzi „inne” (12,8%) dość zgodnie wskazywały, że: „różnie

Tabela 2. Opinia na temat nielegalnych prac streetartowych na budynkach zabytkowych, w zależności od czynników różnicujących respondentów

(oprac. M. Wróbel)

Table 2. Opinion on illegal street art work on historic buildings depending on factors differentiating the respondents

(by M. Wróbel)

Wszyscy respondenci

All respondents

Staż poniżej 10 lat

Work length under 10 years

Staż powyżej 10 lat

Work length over 10 years

Interesuję się sztuką

Interested in art

Interesuję się sztuką współczesną

Interested in contemporary art

Często współpracuję z artystami

Cooperates frequently with artists

Zdarzyło mi się współpracować z artystą

I happen to have worked with an artist

Nie współpracuję z artystami

I do not cooperate with artists

Jeśli praca ma wysoką wartość artystyczną

może pozostać na budynku

If a work has high artistic value

it can remain on a building

46,2% 51,1% 34,5% 32,6% 64,3% 50,0% 46,8% 41,2%

Jest to wandalizm, praca powinna zostać usunięta

If it is vandalism it should be simply removed

43,6% 38,3% 55,2% 60,5% 21,4% 42,9% 40,4% 52,9%

Praca jest wyrazem twórczej ekspresji

i wzbogaca przestrzeń miejską

A work is an outcome of creative expression

and adds value to the urban space

3,8% 6,4% 0,0% 2,3% 7,1% 0,0% 6,4% 0,0%

Inna odpowiedź

Other reply

6,4% 4,3% 10,3% 4,7% 7,1% 7,1% 6,4% 5,9%

142 Monika Wróbel

bywa – jedne tak, inne nie”, „zależy to od ich jakości”,

„zależy od wartości interwencji”, „część – na pewno nie

wszystkie”, „nie wszystkie”, „to zależy czy są to przemy-

ślane prace”, „dla opinii publicznej tak, dla architektów

nie zawsze”. Udzielono również odpowiedzi: „jeśli ma

być to Tęcza

, to są niepotrzebne”, „niestety interwencje

nie są wysokiej próby istnieją więc same-sobie” i „pytanie

jest zbyt ogólnikowe”.

Analiza wyników badania pod kątem charakterystyki

respondentów wykazała, że grupa o stażu pracy powy-

żej 10 lat jest najmniej przychylnie nastawiona do opinii

o pozytywnym wpływie współczesnych interwencji arty-

stycznych w przestrzeni miejskiej (58,6% osób z tej grupy

zgodziło się z opinią, a 20,7% nie). Największy odsetek

przychylnych opinii zanotowano wśród ankietowanych

o stażu poniżej 10 lat (74,5%) oraz interesujących się

sztuką współczesną (75,0%). W pozostałych grupach wy-

nik był zbliżony do opinii ogółu respondentów. Najwięcej

opinii o braku pozytywnego wpływu zanotowano wśród

uczestników badania często współpracujących z artystami

sztuk wizualnych (21,4%).

Wnioski

1. Wysoki odsetek pozytywnych odpowiedzi na pyta-

nia dotyczące potencjału rewitalizacyjnego interwencji

artystycznych (85,9%) oraz ich wpływu na wizerunek

Warszawy (69,2%) wskazuje, że na poziomie ogólnym

większość respondentów jest przychylnie nastawiona do

Respondent najprawdopodobniej miał na myśli instalację „Tęcza”

autorstwa Julity Wójcik wzniesioną na Placu Zbawiciela w Warszawie.

people from this group agreed with this opinion, and

20.7% did not). The highest fraction of favourable opi-

nions was noted among people surveyed working less

than 10 years (74.5%) and interested in contemporary art

(75.0%). In other groups that outcome was close to an

opinion of overall respondents. The highest number re-

garding lack of positive impact was noted among survey

participants frequently cooperating with artists of visual

arts (21.4%).

Conclusions

1. A high fraction of positive answers to questions re-

garding revitalisation potential of artistic interventions

(85.9%) and their impact on Warsaw’s image (69.2%)

shows that on a general level the majority of respondents

is favourable to the contemporary artistic activity in the

publicly available city space.

2. It has been observed that respondents working less

than 10 years are a bit more favourable to contemporary

artistic interventions than the general group of respon-

dents (the dierence is minor), whereas people working

over 10 years are less favourable than the overall num-

ber of people surveyed. The dierence in responses given

are not, however, big enough to be able to unequivocally

conclude that the younger generation of architects and ur-

ban planners has decisively varying views than the older

generation.

3. In respect of getting a consent for the artist’s creative

intervention, a similar percentage distribution of respons-

es in all groups of respondents can show that the envi-

ronment examined is attached to the idea of architecture’s

work integrity and requires interventions into that work

Wszyscy respondenci

All respondents

Staż poniżej 10 lat

Work length under 10 years

Staż powyżej 10 lat

Work length over 10 years

Interesuję się sztuką

Interested in art

Interesuję się sztuką współczesną

Interested in contemporary art

Często współpracuję z artystami

Cooperates frequently with artists

Zdarzyło mi się współpracować z artystą

I happen to have worked with an artist

Nie współpracuję z artystami

I do not cooperate with artists

Mają taki potencjał

They have such potential

85,9% 87,2% 82,8% 83,7% 89,3% 78,6% 89,4% 82,4%

Nie mają takiego potencjału

They do not have such potential

7,7% 4,3% 13,8% 11,6% 0,0% 21,4% 2,1% 11,8%

Nie mam zdania

I have no opinion here

2,6% 2,1% 3,4% 2,3% 3,6% 0,0% 4,3% 0,0%

Inna odpowiedź

Other reply

3,8% 6,4% 0,0% 2,3% 7,1% 0,0% 4,3% 0,0%

Tabela 3. Opinia na temat potencjału współczesnych interwencji artystycznych we wspomaganiu rewitalizacji miejsc,

w których zaistnieją, w zależności od czynników różnicujących respondentów (oprac. M. Wróbel)

Table 3. Opinions about the potential of contemporary artistic interventions in supporting the revitalisation of places they appear in,

depending on respondents’ differentiating factors (by M. Wróbel)

Architekci i urbaniści wobec sztuki w przestrzeni publicznej /Architects and urban planners towards art in public space 143

to be carried out at the author’s consent. Such replies can

also mean the need for a dialogue with artists who by their

creativity can interpret and change the work of architec-

ture and urban planning. Notions stating that proceedings

can depend on the status or type of both intervention and

the building, lead to a conclusion that the consent should

refer, especially, to cases where artistic intervention can

lead to a substantial change of its aesthetics.

4. Among the ones surveyed, architects and urban plan-

ners declaring an interest in contemporary art were more

favourable to artistic interventions and least inclined to

limit the artist’s artistic freedom.

5. A question about a special case, i.e., illegal work of

a street art artist on a historic building showed that respon-

dents who in general are favourable to contemporary art

in public space dene areas where the substantial number

of ones surveyed (43.6%) does not see any area of com-

promise.

6. Respondents at a limited scale used the possibility to

express their opinion to topics asked of them in an open

response. Responses provided in this manner were in ma-

jority laconic and mostly expressed the respondent’s am-

bivalent attitude to a topic, motivated by a varying quality

of artistic interventions met in the public space.

Summary

Architects and urban planners, as participants to the city

construction process, feel the need and should be allowed

to comment on contemporary artistic interventions, in the

publicly available city space. Featuring the Warsaw cir-

cles of architects and urban planners, the number of ques-

tionnaires lled out in the survey seems unsatisfactory

współczesnej działalności artystycznej w publicznie do-

stępnej przestrzeni miejskiej.

2. Zaobserwowano, że respondenci o stażu pracy po-

niżej 10 lat są nieznacznie przychylniej nastawieni do

współczesnych interwencji artystycznych niż ogół respon-

dentów (różnica jest niewielka), a osoby o stażu pracy po-

wyżej 10 lat mniej przychylnie niż ogół ankietowanych.

Różnice w udzielanych wypowiedziach nie są jednak

na tyle duże, by można było jednoznacznie wnioskować

o tym, że młodsze pokolenie architektów i urbanistów ma

znacząco inne poglądy od pokolenia starszego.

3. W kwestii uzyskania zgody na interwencję twór-

czą artysty podobny rozkład procentowy odpowiedzi we

wszystkich grupach respondentów może wskazywać, że

badane środowisko jest przywiązane do idei integralności

dzieła architektury i wymaga, by interwencje w to dzieło

zostały przeprowadzone za zgodą autora obiektu. Odpo-

wiedzi te mogą też świadczyć o potrzebie dialogu z arty-

stami, którzy przez swoją twórczość mogą reinterpretować

i zmieniać utwory architektury i urbanistyki. Wskazania

mówiące o tym, że postępowanie może być uzależnione

od statusu lub rodzaju zarówno interwencji, jak i budyn-

ku pozwalają wnioskować, że zgoda dotyczyć powinna

zwłaszcza przypadków, w których interwencja artystycz-

na może prowadzić do istotnej zmiany jego estetyki.

4. Wśród badanych architekci i urbaniści deklarują-

cy zainteresowanie sztuką współczesną byli najbardziej

przychylni interwencjom artystycznym i najmniej skłonni

do ograniczania swobody twórczej artysty.

5. Pytanie o przypadek szczególny, jakim jest nielegal-

na praca artysty streetartowego na budynku zabytkowym,

uwidoczniło, że na ogół przychylni współczesnej sztuce

w przestrzeni publicznej respondenci deniują obszary,

Tabela 4. Opinia na temat wpływu współczesnych interwencji artystycznych w przestrzeni publicznej na wizerunek Warszawy,

w zależności od czynników różnicujących respondentów (oprac. M. Wróbel)

Table 4. Opinion about impact of contemporary artistic interventions in public space on Warsaw’s image,

depending on factors differentiating the respondents (by M. Wróbel)

Wszyscy respondenci

All respondents

Staż poniżej 10 lat

Work length under 10 years

Staż powyżej 10 lat

Work length over 10 years

Interesuję się sztuką

Interested in art

Interesuję się sztuką współczesną

Interested in contemporary art

Często współpracuję z artystami

Cooperates frequently with artists

Zdarzyło mi się współpracować

z artystą

I happen to have worked

with an artist

Nie współpracuję z artystami

I do not cooperate with artists

Wpływają pozytywnie

Impact positively

69,2% 74,5% 58,6% 72,1% 75,0% 71,4% 68,1% 70,6%

Nie wpływają pozytywie

Do not impact positively

10,3% 4,3% 20,7% 11,6% 7,1% 21,4% 6,4% 11,8%

Nie mam zdania

I have no opinion here

6,4% 8,5% 3,4% 4,7% 7,1% 7,1% 6,4% 5,9%

Inna odpowiedź

Other reply

12,8% 10,6% 17,2% 11,6% 10,7% 0,0% 17,0% 11,8%

Brak odpowiedzi

No response

1,3% 2,1% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 2,1% 0,0%

144 Monika Wróbel

and can be interpreted as a low interest in this topic. Even

for such reservations, analysis of data collected gives an

opportunity to take a look inside this profession’s group

and – according to the author – gives ground to form a hy-

pothesis that the circle of architects and urban planners is

favourable to the presence of contemporary public art in

city spaces. A repeated survey or a similar survey having

a national wide range, including especially cities where

public art is visible with all its consequences, would al-

low to verify the said hypothesis. It would also have an

educational benet, i.e., making aware of the range of this

phenomenon in Polish cities.

Survey outcomes can surely be a signal to start a dia-

logue leading to placing contemporary public art into the

city landscape, co-creating a spatial order, and to voicing

new challenges for the development of public space. Such

interdisciplinary experiences were taken in Poland jointly

by architects, urban planners, and artists. In 1976 the so

called Lubelskie Plastic Art Meetings took place in Lub-

lin in which approx. 70 artists, architects, urban planners

took part. Seven neighbourhoods of the Lubelska Housing

Association (LSM) became a great laboratory at that time,

and this is when the idea of integrating plastic arts with

urban space was established and discussed

. Outcomes of

these events that are still there – being a couple of artefacts

and photographs of the then created sculptures, murals, or

playground equipment – are an element co-creating the

identity of LSM inhabitants

. It is worth to reach out to

these experiences.

Translated by

Magdalena Tokarska

A meeting catalogue published in 1979 [5] is a collection of dis -

cussions of that time and a source of archive photographs. Critical reec-

tions about that event, in reference to contemporary artistic practices

across housing estates, were reected in an article by M. Wró bel [6,

pp. 143–145].

This can be proved by inhabitants’ memories and private photos.

They depict some of the works created in a series of meetings. A record

of such memories is available, i.e., in an album [7].

w których znaczna część badanych (43,6%) nie widzi pola

do kompromisu.

6. Respondenci w ograniczonym stopniu skorzystali

z możliwości wyrażenia opinii na zadane tematy w formie

otwartej wypowiedzi. Udzielone w ten sposób odpowie-

dzi były w większości lakoniczne i najczęściej wyrażały

ambiwalentny stosunek respondenta do zagadnienia mo-

tywowany różną jakością interwencji artystycznych spo-

tykanych w przestrzeni publicznej.

Podsumowanie

Architekci i urbaniści jako uczestnicy procesu kon-

struowania miasta czują się i powinni być uprawnieni

do komentowania współczesnych interwencji artystycz-

nych w publicznie dostępnej przestrzeni miejskiej. Na tle

wielkości warszawskiego środowiska architektów i urba-

nistów liczba otrzymanych w badaniu kwestionariuszy

wydaje się niesatysfakcjonująca i można ją interpretować

jako małe zainteresowanie tematem. Mimo tych zastrze-

żeń analiza zebranych danych daje szansę na wejrzenie

w poglądy tej grupy zawodowej oraz – zdaniem autorki

– daje podstawę do sformułowania hipotezy, że środowi-

sko architektów i urbanistów jest przychylne obecności

współczesnej sztuki publicznej w przestrzeni miejskiej.

Powtórzone bądź podobne badanie o zasięgu ogólnopol-

skim obejmującym w szczególności te miasta, w których

przestrzeni widać obecność sztuki publicznej ze wszyst-

kimi tego konsekwencjami, pozwoliłoby zaproponowaną

hipotezę zwerykować. Miałoby ono również walor edu-

kacyjny, uwrażliwiający na wagę obserwowanego w pol-

skich miastach zjawiska.

Wyniki badania z pewnością mogą być sygnałem do

rozpoczęcia dialogu prowadzącego do takiego wpisywa-

nia współczesnej sztuki publicznej w miejski krajobraz,

które będzie współtworzyć ład przestrzenny oraz arty-

kułować nowe wyzwania dla rozwoju przestrzeni pu-

blicznych. Takie interdyscyplinarne doświadczenia były

już w Polsce wspólnym udziałem środowisk architektów,

urbanistów i artystów. W 1976 r. odbyły się w Lublinie

tzw. Lubelskie Spotkania Plastyczne, w których udział

wzięło około 70 artystów plastyków, architektów i urba-

nistów. Siedem osiedli Lubelskiej Spółdzielni Mieszka-

niowej (LSM) stało się wówczas wielkim laboratorium,

w którym realizowano, ale i poddawano dyskusji oraz

ewaluacji ideę integracji sztuk plastycznych w przestrze-

ni urbanistycznej

. Efekty tych wydarzeń, które dotrwały

do dziś w postaci kilkunastu artefaktów oraz fotograi

zrealizowanych wówczas rzeźb, murali czy wyposażenia

placów zabaw są elementem współtworzącym tożsamość

mieszkańców LSM

. Warto sięgać do tych doświadczeń.

Zapisem toczonych wówczas dyskusji oraz źródłem archiwal-

nych fotograi był wydany w 1979 r. katalog spotkań [5]. Krytyczne

reeksje na temat tego wydarzenia w odniesieniu do współczesnych

praktyk artystycznych na terenach osiedli mieszkaniowych utrwalone

zostały w artykule M. Wróbel [6, s. 143–145].

Świadczyć o tym mogą wspomnienia i prywatne zdjęcia mieszkań-

ców. Uwiecznione są na nich niektóre z prac zrealizowanych w ramach

spotkań. Zapis tych wspomnień dostępny jest m.in. w postaci albumu [7].

Architekci i urbaniści wobec sztuki w przestrzeni publicznej /Architects and urban planners towards art in public space 145

Bibliografia /References

[1] Sobczak J., Piesiewcz P., Grati – dzieło sztuki czy forma dewasta-

cji obiektów architektonicznych, [w:] M. Duchowski, E.A. Sekuła

(red.), Street Art – między wolnością a anarchią, Akademia Sztuk

Pięknych w Warszawie, Warszawa 2011, 58–66.

[2] Gzell S., Nyka L., Street art a architektura, [w:] S. Gzell (red.), Reur-

banizacja: Uwarunkowania, Urbanista, Warszawa 2010, 61–76.

[3] Niwiński G., Porębski J., Pozwolono na wandalizm: projektanci

o Dworcu Centralnym, Gazeta Stołeczna, http://warszawa.wybor-

cza.pl/warszawa/1,34889,10778031,Pozwolono_na_wandalizm__

projektanci_o_Dworcu_Centralnym.html [accessed: 5.12.2019].

[4] Karmolińska-Jagodzik E., Komunikacja międzypokoleniowa – roz-

ważania wokół różnic kulturowych, „Studia Edukacyjne” 2012,

nr 21, 191–198.

[5] Lubelskie Spotkania Plastyczne, M. Kowalska (red.), Krajowa

Agencja Wydawnicza, Warszawa 1979.

[6] Wróbel M., Sztuka publiczna jako narzędzie wspomagające prze-

mianę osiedli mieszkaniowych. Konfrontacja z doświadczeniami

z lat 60 i 70 XX w., [w:] F. Górski, M. Łaskarzewska-Średzińska

(red.), Metamorfozy przestrzeni. Idea. Treść. Forma, Fundacja Wy-

działu Architektury Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2013,

139–146.

[7] Lubelskie dni Modernizmu, P. Paga, I. Pastuszko (red.), Lubelskie

Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych, Lublin 2016.

Streszczenie

W spotkaniu architektury, współczesnej sztuki publicznej i street artu doświadczyć można napięć wywołujących konikt pomiędzy poszczególnymi

aktorami mającymi udział w kształtowaniu przestrzeni miejskiej. W artykule przedstawiono wyniki badania mającego na celu poznanie opinii środo-

wiska zawodowego architektów i urbanistów w sprawie współczesnej sztuki publicznej, ze szczególnym uwzględnieniem interwencji artystycznych

(również nielegalnych) ingerujących w dzieła architektury. Wgląd w poglądy środowiska może być pretekstem do budowania lepszego dialogu

i porozumienia pomiędzy środowiskiem architektów i urbanistów oraz artystów celem ochrony i kształtowania urody i użyteczności krajobrazu

miejskiego.

Słowa kluczowe: współczesna sztuka publiczna, street art, środowisko zawodowe, architekci, urbaniści

Abstract

The meeting of architecture, contemporary public art, and street art can provoke tensions and conicts between dierent actors that are involved in

creation of the cityscape. The article presents the results of a survey conducted among professional architects and urban planners in order to identify

their opinion on the contemporary public art with particular emphasis on the artistic interventions (also illegal) that interfere with the works of archi-

tecture. Insight into the opinion of this professional circle can be a pretext for building a better dialogue and understanding between architects, urban

planners, and artists working in the city space.

Key words: contemporary public art, street art, professional circles, architects, urban planners

Wieża widokowa w Krynicy-Zdroju,

widok od południowego zachodu

Observation tower in Krynica-Zdrój,

view from southwest