Docent Jadwiga Sławińska – Honorowa Profesor Politechniki Wrocławskiej

Barbara Widera, Jacek Kościuk, Rafał Czerner

doi:10.5277/arc180108

Streszczenie

W tekście przedstawiono zarys niezwykłej historii życia i twórczości Profesor Jadwigi Sławińskiej, od chwili urodzin w Łodzi, poprzez dramatyczną ucieczkę z getta i trudne losy w czasach powojennych, aż po wybitne sukcesy na polu naukowym i dydaktycznym, odnoszone w latach, które poświęciła pracy na uczelni. Jadwiga Sławińska ukończyła studia architektoniczne i filozoficzne, była powszechnie szanowaną badaczką historii i teorii architektury współczesnej, a także twórczynią nowej szkoły estetyki architektury uprawianej jako dział teorii kultury. Dla swoich studentów i doktorantów na zawsze pozostanie ukochaną Nauczycielką i Mistrzynią. W artykule zaprezentowano najważniejsze spośród osiągnięć naukowych i dydaktycznych Profesor Sławińskiej. Osobiste wspomnienia o tej znakomitej postaci świata akademickiego dołączyli uczniowie, współpracownicy i przyjaciele Pani Profesor.

Podgląd pełnego artykułu jest możliwy wyłącznie na większych ekranach.

2018

1(53)

DOI: 10.5277/arc180108

Jadwiga Sławińska was born on June 20, 1927 in Łódź.

During the German occupation of Poland, as only few of her

co-workers knew, she was in the Warsaw Ghetto, from where

she managed to escape just before the final liquidation. After

the war, she continued her education while working profes-

sionally. She graduated from secondary school in 1948 in

Łódź. This extremely dramatic period is described by Professor

Alina Drapella-Hermansdorfer, i.e. One day, her mother

forced her to escape from the Łódź Ghetto. The daughter of

Estera and Ruwin Linde was a teenager when she came to

Pomerania to work in the field after a few months of wander-

ing through forests and more or less successful attempts to join

the resistance movement. The Warsaw Ghetto Uprising ended

in defeat and Jadwiga with a new identity somehow miracu-

lously was assigned to help on the farm. She was alone in an

alien place, cut off from contacts and messages from the out-

side. The arrival of the front meant a chance for her to return

home. Without waiting for the end of the war, she took a job as

a secretary in Gdańsk in the structures of the rebuilding state.

In the ones as they were at that time. As a German-speaking

person, she was sent to the information section for a few

months, which was later reminded in relation to her by the

Institute of National Remembrance (IPN), not taking into

account the context or the fact that she left for Łódź using the

first possible opportunity. How ever, no one waited for her in

the surviving quarters of the former Litzmannstadt-Ghetto.

Jadwiga graduated from secondary school and went to

Wrocław as if it were the Pro mised Land. She was 21 years old

with an unbearable baggage of memories. After moving to

Wrocław, she start ed studying at the Faculty of Architecture of

the Wro cław University of Technology. She graduated in

1955, ob tain ing a master’s degree in civil engineering. Already

at that time she was interested in the theory and aesthetics of

Jadwiga Sławińska urodziła się 20 czerwca 1927 r.

w Łodzi. W czasie okupacji, o czym wiedzieli tylko nie-

liczni z jej współpracowników, przebywała w getcie war-

szawskim, skąd udało się jej uciec tuż przed ostateczną

likwidacją. Po wojnie kontynuowała naukę, jednocześnie

pracując zawodowo. Szkołę średnią skończyła w 1948 r.

w Łodzi. O tym niezwykle dramatycznym okresie pisze

prof. Alina Drapella-Hermansdorfer: Kiedyś matka zmu-

siła ją do ucieczki z łódzkiego getta. Córka Estery i Ruwina

Linde miała kilkanaście lat, gdy trafiła na Pomorze do

pra cy w polu, po paromiesięcznej tułaczce po lasach i mniej

lub bardziej udanych próbach włączenia się do ruchu

oporu. Powstanie w getcie warszawskim zakończyło się po -

rażką

, a Jadwiga z nową tożsamością jakimś cu dem zo -

stała przydzielona do pomocy w gospodarstwie rolnym.

Znalazła się sama w obcym żywiole, odcięta od kontaktów

i wiadomości z zewnątrz. Nadejście frontu oznaczało dla

niej szansę na powrót do domu. Nie czekając na koniec

woj ny, podjęła w Gdańsku pracę sekretarki w strukturach

od budowującego się państwa. Takich, jakie wówczas

były. Jako osoba znająca niemiecki trafiła na parę miesię-

cy do sekcji informacji, co jej później miał wypomnieć

IPN, nie patrząc na kontekst ani na to, że z pierwszą

nadarzającą się okazją wyjechała do Łodzi. W ocalałych

kwartałach dawnego Litzmannstadt-Getto nikt jednak na

nią nie czekał. Jadwiga skończyła szkołę średnią i wyru-

szyła do Wrocławia, niczym do Ziemi Obiecanej. Miała

21 lat i bagaż wspomnień nie do udźwignięcia. Po prze-

niesieniu się do Wrocławia rozpoczęła studia na Wydziale

Architektury Politechniki Wro cław skiej. Ukoń czyła je

w 1955 r., uzyskując tytuł magistra inżyniera architekta.

Już w tym okresie interesowała się teorią i es tetyką archi-

tektury uprawianą jako dział teorii kultury. By pogłębić te

Nasi Mistrzowie/Our Masters

Docent Jadwiga Sławińska –

Honorowa Profesor Politechniki Wrocławskiej

Docent Jadwiga Sławińska –

Honorary Professor of Wrocław University of Technology

112 Profesor Jadwiga Sławińska /Professor Jadwiga Sławińska

ar chitecture which was practised as a branch of the theory of

culture. In order to broaden these interests, she undertook

philosophical studies at the Faculty of Philo sophy of the

University of Warsaw. In 1959, she defended her master’s

thesis in the field of aesthetics of modern ar chitecture written

under the supervision of Professor Wła dysław Ta tar kiewicz.

Her doctoral dissertation, which was also de voted to the

issues of aesthetics of modern architecture, was prepared at

the Faculty of Phi lo sophy and Hi story of the University of

Wro cław under the supervision of Pro fessor Tadeusz

Broniewski, thus obtaining the academic de gree of doctor of

the humanities in 1965.

The central point of Jadwiga Sławińska’s interests was the

integration of philosophical aesthetics, theory, and method-

ological reflection on art with the aesthetic aspects of design

creativity. Her dissertation was devoted to this issue Estetyka

jako integralna dyscyplina twórczości projektanckiej (Aes -

thetics as an integral discipline of designing creation) [1], ob -

taining the postdoctoral degree at the Fa culty of Architecture

of the Wrocław University of Te chno logy in 1973.

Apart from her scientific work, Jadwiga Sławińska’s great

passion was didactic activity. In 1953, she started working at

the Wrocław University of Technology as an assistant. In the

years 1959–1969 she worked at the De partment of Philosophy,

initially as a senior assistant, and from 1965 as an adjunct

lecturer. The next 33 years, that is from 1969 until her retire-

ment in 2002, she devoted her work to the Institute of History

of Architecture, Art and Technology, initially as an adjunct

lecturer, from 1975 as a docent, and from 1990 as an Associate

Professor of the Wrocław University of Technology.

In the years 1969–1972 she was a deputy director for didac-

tics at the Institute of History of Architecture, Art and Te -

chnology. In the years 1972–1974 she was an editor of the

In stitute’s didactic and scientific publications. In the years

1975–1976 she was the head of the Department of Modern

Architecture, and in the years 1976–1981 she was the head of

the Aesthetic Seminar of the Institute of History of Architecture,

Art and Technology. At that time, she was the scientific super-

visor of several doctoral dissertations, out of which she pro-

moted 8 doctors. Her scientific achievements include many

books, monographs, studies, and dissertations [1]–[5] as well as

articles [6]–[14]. A large part of her publications, including her

postdoctoral dissertation, belongs to the fundamental reading

repertoire, which architects and students willingly study as well

as people who are not related professionally with architecture.

Professor Sławińska took an active part in the scientific

life also outside the university. From 1963, she participat ed in

the Aesthetic Seminary of the Polish Academy of Scien ces,

from 1966 she cooperated with the Institute of In du strial

Design in Warsaw, and from 1973 with the Praxeo lo gy

Institute of the Polish Academy of Sciences. From 1974, she

was a member of the Commission of Ar chitecture and Urban

Planning of the Polish Academy of Sciences.

Throughout her professional career she was given many

awards, i.e.:

1970

–

Wrocław University of Technology Rector’s Award

for scientific activity,

1972

–

Wrocław University of Technology Rector’s Award

for scientific activity,

1974

– Gold Cross of Merit,

zainteresowania, podjęła studia filozoficzne na Wy dziale

Filozofii Uniwersytetu War szaw skiego.

W 1959 r. obroniła

pracę magisterską z zakresu estetyki ar chitektury współcze-

snej napisaną pod kierunkiem prof. Wła

dysława Tatar kie-

wi cza. Rozprawę do ktorską, tak że poświęconą zagadnie-

niom estetyki architektury współ czesnej, przygotowała na

Wydziale Filozoficzno-Histo rycznym Uni wer sytetu Wr o-

cław skiego pod opieką promotorską prof. Tadeusza Bro-

niewskiego, uzyskując w 1965 r. stopień naukowy doktora

nauk humanistycznych.

Centralnym punktem zainteresowań Jadwigi Sła wiń-

skiej była integracja estetyki filozoficznej, teorii i reflek-

sji metodologicznej nad sztuką z estetycznymi aspektami

twórczości projektanckiej. Temu zagadnieniu poświęciła

rozprawę Estetyka jako integralna dyscyplina twórczości

projektanckiej [1], uzyskując w 1973 r. stopień naukowy

doktora habilitowanego na Politechnice Wrocławskiej.

Oprócz pracy naukowej ogromną pasją Jadwigi Sła-

wińskiej była działalność dydaktyczna. W 1953 r. podjęła

pracę na Politechnice Wrocławskiej w charakterze asy-

stenta. W latach 1959–1969 pracowała w Katedrze Filo zo-

fii Uniwersytetu Wrocławskiego, początkowo jako star-

szy asystent, a od 1965 r. jako adiunkt. Kolejne 33 lata, to

jest od 1969 do chwili przejścia na emeryturę w 2002 r.,

poświęciła pracy w Instytucie Historii Architektury, Sztu-

ki i Techniki Politechniki Wrocławskiej, początkowo jako

adiunkt, od 1975 r. jako docent, a od 1990 r. jako profesor

nadzwyczajny PWr.

W latach 1969–1972 pełniła funkcję zastępcy dyrekto-

ra ds. dydaktyki w Instytucie Historii Architektury, Sztu-

ki i Techniki. W latach 1972–1974 była redaktorem wy -

daw

nictw dydaktycznych i naukowych Instytutu. W latach

1975–1976 kierowała Zakładem Architektury Współ czes nej,

a w latach 1976–1981 Seminarium Estetycznym Insty tutu

Historii Architektury, Sztuki i Techniki Poli tech niki

Wrocławskiej. W tym czasie była opiekunem naukowym

kilkunastu prac doktorskich, z czego wypromowała 8

doktorów. Jej dorobek obejmuje wiele książek, monogra-

fii, studiów i rozpraw [1]–[5] oraz artykułów [6]–[14].

Znaczna część jej publikacji, w tym rozprawa habilitacyj-

na, należą do żelaznego repertuaru lektur, do których

chętnie sięgają architekci i studenci, a także osoby nie-

związane zawodowo z architekturą.

Pani Profesor brała aktywny udział w życiu naukowym

również poza uczelnią. Od 1963 r. uczestniczyła w Se mi -

narium Es tetycznym PAN, od 1966 r. współpracowała

z In stytutem Wzornictwa Przemysłowego w Warszawie,

a od 1973 r. z Zakładem Prakseologii PAN. Od 1974 r.

była członkiem Komisji Architektury i Urbanistyki PAN.

W czasie całej kariery zawodowej była wielokrotnie na -

gradzana i odznaczana:

1970 – Nagroda Rektora Politechniki Wrocławskiej za

działalność naukową,

1972 – Nagroda Rektora Politechniki Wrocławskiej za

działalność naukową,

1974 – Złoty Krzyż Zasługi,

1976 – Nagroda Rektora Politechniki Wrocławskiej za

działalność naukową,

1978 – Nagroda Rektora Politechniki Wrocławskiej za

działalność dydaktyczną,

Profesor Jadwiga Sławińska /Professor Jadwiga Sławińska 113

1976

–

Wrocław University of Technology Rector’s Award

for scientific activity,

1978

– Wrocław University of Technology Rector’s Award

for didactic activity,

1979

– Wrocław University of Technology Rector’s Award

for scientific activity,

1981

– Wrocław University of Technology Rector’s Award

for scientific activity,

1983

– Knight’s Cross of the Order of Polonia Restituta,

1990

– Senate Award of the Wrocław University of Te chno-

l o g y ,

1991

– Medal of the Commission of National Edu cation,

1995

– Gold Decoration of Honour of the Wrocław Uni ver-

sity of Technology,

1999

– Wrocław University of Technology Rector’s Award.

The crowning achievement of many years of Jadwiga

Sławińska’s work at the Wrocław University of Te chno-

logy was the honourable title of the Honorary Professor of

the Wrocław University of Technology on November 14,

2009, which was awarded by the Rector, Professor Ta -

deusz Więc kowski at the request of the Council of the Fa cul-

ty of Architecture of the Wrocław University of Te chno logy

dated May 27, 2009.

The great contribution of Professor Jadwiga Sławińska to

the development of the Wrocław University of Te chno logy as

well as to the development of architecture as a scientific disci-

pline was the promotion of humanistic ideas at the technical

university [7]. Her activity in this field has historical signifi-

cance and is worth emphasising due to the noble goals that

were set and implemented at that time. As part of the “human-

isation” of technical studies program, Professor Jadwiga

Sławińska created and deli vered lectures on the “history of

culture” with an emphasis on visual arts, which allowed her to

move away from the compulsory indoctrination comprising

almost all humanistic subjects. The Professor’s enormous

merit also in cluded classes on such important subjects for

future architect as “modern architecture” and “aesthetics”,

1979 – Nagroda Rektora Politechniki Wrocławskiej za

działalność naukową,

1981 – Nagroda Rektora Politechniki Wrocławskiej za

działalność naukową,

1983 – Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski,

1990 – Nagroda Senatu Politechniki Wrocławskiej,

1991 – Medal Komisji Edukacji Narodowej,

1995 – Złota Odznaka Politechniki Wrocławskiej,

1999 – Nagroda JM Rektora Politechniki Wro cła w-

skiej.

Ukoronowaniem wieloletniej pracy Jadwigi Sławiń-

skiej na Politechnice Wrocławskiej był zaszczytny tytuł

Ho norowego Profesora Politechniki Wrocławskiej nadany

14 listopada 2009 r. przez Rektora prof. dr. hab. inż. Ta -

deu sza Więckowskiego na wniosek Rady Wydziału Ar chi-

tektury z 27 maja 2009 r.

Wielkim wkładem prof. Jadwigi Sławińskiej w rozwój

Politechniki Wrocławskiej, a także architektury jako dys-

cypliny naukowej było krzewienie idei humanistycznych

na uczelni technicznej [7]. Jej działalność na tym polu ma

historyczne znaczenie, godne podkreślenia ze względu na

szlachetne cele, jakie sobie wówczas postawiono i zreali-

zowano. W ramach programu „humanizacji” studiów te -

chnicznych prof. Jadwiga Sławińska stworzyła i realizo-

wała wykłady „historia kultury” z akcentem położonym

na sztuki plastyczne, co pozwoliło odejść od obowiązko-

wej wówczas indoktrynacji, obejmującej prawie wszyst-

kie przedmioty humanistyczne. Olbrzymią zasługą Pani

Pro fesor były również wprowadzone przez nią w la tach

70. ubiegłego wieku – i dotąd z powodzeniem kontynu-

owane – zajęcia na Wydziale Architektury z tematów tak

istotnych dla przyszłego architekta, jak „architektu ra

Il. 1. Jadwiga Sławińska

(fot. archiwum Wydziału Architektury Politechniki Wrocławskiej)

Fig. 1. Jadwiga Sławińska

(photo archives of the Faculty of Architecture,

Wrocław University of Science and Technology)

Il. 2. Jadwiga Sławińska podczas uroczystości nadania tytułu Honoro wego

Profesora Politechniki Wrocławskiej 15 listopada 2009 (fot. K. Mazur)

Fig. 2. Jadwiga Sławińska during the ceremony of awarding the title of

Ho norary Professor of Wrocław University of Science and Technology

November 2009 (photo by K. Mazur)

114 Profesor Jadwiga Sławińska /Professor Jadwiga Sławińska

współczesna” i „estetyka”. Swoim konsekwentnym dzia -

ła niem doprowadziła do zmiany wizerunku Instytutu Hi -

storii Architektury, Sztuki i Techniki, wzbogacając proces

edu kacji architektów o nowe przedmioty łączące w spój-

ną całość aspekty różnych dziedzin nauki i obszarów kul-

tury. Głosząc wyższość interdyscyplinarnego spoj rzenia

na badane problemy, sama zgłębiała z powodze niem tak

różnorodne dziedziny jak teoria i historia architektury, sy -

ste my konstrukcji, filozofia, matematyka, antropo logia,

teo ria kultury, biologia, a nawet historia stroju. Za po cząt-

ko wała zu pełnie nową szkołę estetyki. W jej ujęciu estety-

ka dla projektantów konsoli dowała antyczne i współcze-

sne teorie filozoficzne, podstawy koncepcji re li gij nych,

sposoby po strze gania piękna i różnorodne po stawy twór-

cze na przestrzeni dziejów z elementami historii sztuki

i architektu ry. Jak podkreśla prof. Ernest Niemczyk, Bez

żalu roz stała się z tradycyjną formą uprawiania estetyki

w ra mach teorii poznania i ontologii, otwierając nowy jej

roz dział w po łą czeniu z autentycznym warsztatem pro jek-

tanta-artysty.

Pamiętamy jej wystąpienia na seminariach naukowych

Instytutu, logikę wywodu i nowe podejście do metod ba -

dawczych w zakresie historii i teorii architektury i sztuki.

Choć Nowo Przybyła rychło wprowadziła formę bezpo-

średniej, koleżeńskiej komunikacji, nie umniejszało to

sza cunku, jakim ją darzyliśmy, albowiem swój autorytet

bu dowała swą osobowością, mądrością życiową i empa-

tią – co było dla nas wzorem akademickiego pedagoga.

Chociaż o sobie mówiła bardzo mało i oszczędnie, to

tym bardziej przemawiały jej wystąpienia na seminariach,

wykładach, a przede wszystkim jej opracowania naukowe.

Jej publikacje w owym czasie, a szczególnie na naszym Wy -

dziale były wyjątkowe i nowatorskie, wypełniając drażnią-

cą nas lukę w wykształceniu i programie dydaktycznym.

Profesor Sławińska jest autorką wciąż aktualnego i chęt-

nie wykorzystywanego przez studentów skryptu Estetyka

dla projektantów [2]. Wykładana przez nią „estetyka” cie-

szyła się ogromną popularnością wśród studentów róż-

nych wydziałów Politechniki Wrocławskiej oraz innych

wrocławskich uczelni. Podczas swoich słynnych semina-

riów Jadwiga Sławińska zapoznawała uczestników z ade-

kwatnymi do omawianej tematyki metodami badawczy-

mi, zachęcając do dyskusji i samodzielnego pogłębiania

wiedzy. Autorski program dydaktyczny stworzony przez

profesor Jadwigę Sławińską kontynuowany jest przez jej

uczniów i wychowanków i nadal cieszy się niesłabnącym

powodzeniem. Dodatkowo, przedmiot ten daje studentom

architektury dobre przygotowanie do kolejnych przed-

miotów historycznych i projektowych. Szczególne miej-

sce wśród nich zajmuje zapoczątkowana przez Jadwigę

Sławińską i wciąż prowadzona według jej metod „historia

architektury współczesnej”.

Jej inicjatywy i trud – wspomina prof. E. Niemczyk –

nie do końca były doceniane. Innowacją i dydaktycznym

eksperymentem, jakiego się podjęła wraz z młodymi

współ pracownikami, były zajęcia z „historii kultury”, któ-

re zostały przez nas z zapałem przygotowane i prowadzo-

ne, co też cieszyło się wielkim uznaniem wśród słuchaczy

– studentów rozmaitych wydziałów Politechniki. Ten eks-

peryment, trwający zaledwie dwa lata, zapoczątkował

which were introduced by her in the 1970s at the Faculty of

Ar chitecture and are still successfully continued. Being con-

sequent in her activities, she changed the image of the Institute

of History of Architecture, Art and Technology, enriching the

process of educating architects with these new subjects which

combined aspects of various fields of science and cultural

areas into a coherent whole. By proclaiming the superiority of

the interdisciplinary approach to the problems studied, she

successfully explored such diverse fields as theory and history

of architecture, systems of structures, philosophy, mathemat-

ics, anthropology, theory of culture, biology, and even the his-

tory of cloth ing. She initiated an absolutely new school of

aesthetics. According to her, aesthetics for designers conso-

lidated ancient and modern philosophical theories, the foun-

dations of religious concepts, ways of perceiving beauty and

various creative attitudes throughout history with elements

of the history of art and architecture. Pro fessor Ernest Niem-

czyk emphasises that Without regret, she parted with a tradi-

tional form of practicing aesthetics as part of the theory of

cognition and ontology, opening its new chapter in connec-

tion with the authentic workshop of the artist-designer.

We remember her speeches at the Institute’s scientific sem-

inars, the logic of arguments and a new approach to research

methods in the scope of history and theory of ar chi tecture and

art. Although the New Person soon introduced a form of

direct and friendly communication, it did not change the

respect we felt for her, for she built her autho rity by means of

her personality, life wisdom, and empathy, which was the

model of an academic pedagogue for us.

Although she spoke sparingly and very little about her-

self, her speeches at seminars, lectures and, most impor-

tantly, her scientific studies spoke in her favour. At that time,

her publications and especially the ones at our Faculty,

were unique and innovative, filling the irritating gap in edu-

cation and didactic program.

Professor Sławińska is the author of the script Estetyka dla

projektantów (Aesthetics for designers) which is still cur-

rently and willingly used by students [2]. The “aesthetics” she

gave lectures on was very popular among students of various

faculties of the Wrocław University of Technology as well as

other Wrocław universities. During her famous seminars,

Jadwiga Sławińska introduced the participants to research

methods adequate to the subject, encouraging discussions and

independent broadening of knowledge. The original didactic

program, which was developed by Professor Jadwiga

Sławińska, is continued by her students and is still enthusias-

tically accepted. Moreover, this subject gives the students of

architecture a good preparation for subsequent historical and

design subjects. “History of modern architecture”, which was

initiated by Jadwiga Sławińska and is still taught according to

her methods, is of particular importance among them.

Her initiatives and efforts – recalls Professor E. Niem czyk

– were not fully appreciated. An innovation and didactic

experiment, which she undertook together with young col-

leagues, were classes in the “history of culture” we eager ly

prepared and conducted, which were greatly appreciated by

students of various faculties of the Uni versity of Techno logy.

This experiment, which lasted only two years, initiated a typ-

ical phenomenon, also occurring today. It is important to sig-

nal innovation, not its implementation, which at the same

Profesor Jadwiga Sławińska /Professor Jadwiga Sławińska 115

typowe zjawisko, także występujące współcześnie. Ważne

jest zasygnalizowanie innowacji, a nie jej realizacja, będą-

ca zarazem jej weryfikacją. Odtąd liczą się przede wszyst-

kim laury innowacyjności, jako dorobek polityczno-organi-

zacyjny. Podobnie było ze „studiami prognostycznymi”,

które przemknęły przez uczelnię jak meteor. Ja dwiga wraz

z zespołem podjęła się również opracowania studium pro-

gnostycznego, po którym nie zachował się nawet raport.

Jako badacz i teoretyk architektury najnowszej Profe-

sor Jadwiga Sławińska była i pozostanie niekwestionowa-

nym autorytetem. Dwie książki jej autorstwa Ruchy protes tu

w architekturze współczesnej [4] (ze względu na wyczerpany

nakład książka jest przedmiotem marzeń wielu studentów

i wykładowców) oraz Ekspresja sił w nowoczes nej archi-

tekturze [5] (która przez ponad ćwierć wieku nie straciła

na aktualności i doczekała się drugiego wydania [15],

[16]) weszły do kanonu lektur obowiązkowych każdego,

kto interesuje się architekturą XX w. Stosowane przez nią

metody badawcze w dziedzinie architektury zyskują

coraz większą popularność w początkach XXI w. W od -

róż nieniu od innych autorów Jadwiga Sławińska roz po-

czynała od stawiania pytań i określania problemów. Tak

cenione przez historyków daty i fakty same w sobie nigdy

nie były dla niej wartością wystarczającą, by o nich

pisać.

W swoich licznych publikacjach zawsze wychodziła ponad

ten poziom, poszukując wartości nadrzędnych. Do piero po

ustaleniu kluczowych problemów badała, w jaki

sposób

odnosili się do nich różni twórcy. Z powodzeniem wy ko-

rzystywała osiągnięcia strukturalistów, a kwa li fi ku jąc

współczesne obiekty architektoniczne do poszczególnych

nurtów, posługiwała się ujęciem modelowym, logiką roz-

mytą i teorią zbiorów rozmytych.

Duża część obecnych adiunktów, a nawet samodziel-

nych pracowników, doktorów habilitowanych i profeso-

rów przeszła przez Szkołę Pani Profesor, kontynuując

niepowtarzalną atmosferę jej zajęć. Ich podstawową

ce chą było zachęcanie słuchaczy do własnego myślenia

time is also its verification. From now on, the laurels of inno-

vation count pri marily as political and organisational

achievements. It was similar with “prognostic studies” that

flashed through the university like a meteor. Jadwiga along

with her team also decided to develop a prognostic study, of

which not even a report was preserved.

As a researcher and theoretician of the latest architecture,

Professor Jadwiga Sławińska was and will remain an undis-

puted authority. Two of her books Ruchy protestu w architek-

turze współczesnej (Protest actions in contemporary architec-

ture) [4] (due to the fact that the book was sold out, it is the

subject of many students’ and lecturers’ dreams) and Ekspresja

sił w nowoczesnej architekturze (Ex pression of strenght in

modern architecture) [5] (which for more than a quarter of the

century has not lost its validity and had its second edition

[15], [16]) became the canon of obligatory reading of every-

one who is interested in the architecture of the 20

century.

Her research methods in the field of architecture are becom-

ing more and more popular at the beginning of the 21

cen-

tury. Unlike other authors, Jadwiga Sławińska began by ask-

ing questions and determining problems. Dates and facts

themselves, which are so much appreciated by historians, did

not constitute a sufficient value for her to write about. In her

numerous publications, she always went beyond this level,

seeking superior values. It was only after determining the key

problems that she investigated the ways in which different

authors approached them. She successfully used the achieve-

ments of structuralists and by classifying contemporary archi-

tectural objects for particular trends, she used a model

approach, fuzzy logic and the theory of fuzzy sets.

Most of the current adjunct lecturers, and even indepe n -

dent research fellows, postdoctoral doctors, and pro fessors

went through the School of Professor Sła wińska, continuing

the unique atmosphere of her classes. The basic feature of her

classes was to encourage listeners to think in their own way

instead of mechanically acquiring boring sche mes and aca-

demic clichés. The way of con duct ing didactic classes as well

Il. 3. Okładki książek

Jadwigi Sławińskiej

Fig. 3. Covers of books by

Jadwiga Sławińska

116 Profesor Jadwiga Sławińska /Professor Jadwiga Sławińska

za miast mechanicznego przyswajania nudnych schema-

tów i akademickich banałów. Sposób prowadzenia zajęć

dak tycznych, a także kształcenie młodej kadry zostały

przez Panią Profesor ściśle zintegrowane i przesycone no -

wym duchem aktywnego udziału, co zaowocowało atmo-

sferą na zajęciach i wyłonieniem interesujących indy wi-

dual ności twórczych i naukowych. Sądzić należy, że łatwiej

byłoby dziś wyliczyć tych, którzy pozostali obojętni na

nowe idee dydaktyki propagowane przez Panią Profesor.

Do grona jej uczniów z dumą zaliczają się uznani samo-

dzielni pracownicy naukowi i profesorowie, wciąż uwa-

żający ją za swoją mistrzynię i nauczycielkę.

Swych licznych studentów, doktorantów i współpra-

cowników uczyła rozumowania na wyższym poziomie

abstrakcji i niezmiennie zachęcała do śmiałego stawiania

pytań i formułowania wniosków o charakterze ogólnym.

Jak zaznacza prof. E. Niemczyk: Patronowała nam, swo im

uczniom, traktowanym przez nią po partnersku, w na szych

pierwszych próbach badań, publikacjach, wspomagając

też w istotny sposób wiele prac, które powstały w Instytucie.

Będąc osobą wybitną, a jednocześnie niezwykle skromną,

nigdy nie zabiegała o tytuł profesorski, chociaż w środo-

wisku naukowym nikt nie mówi o niej inaczej niż Pani

Profesor Sławińska. Krytykowała wszystko co konserwa-

tywne, unikała jak ognia napuszonych uroczystości i naj-

lepiej czuła się w towarzystwie ludzi młodych. Podczas

zajęć prowadzonych przez jej własnych doktorantów po -

trafiła usiąść wśród studentów i wraz z nimi uczestniczyć

w dyskusji. Nic dziwnego, że odpłacali jej ogromnym

szacunkiem i miłością. Na jednym z portali społeczno-

ściowych absolwenci Wydziału Architektury wymieniali

ją jako kandydatkę do tytułu Wykładowcy Wszech Cza-

sów. Tradycją było, że na jej wykłady z historii architektu-

ry współczesnej przychodziły tłumy studentów oraz liczna

grupa wolnych słuchaczy, czyli, jak o nich mówiła, goście

z ulicy. Przed epoką In ternetu i ogólnodostępnych serwi-

sów informacyjnych i fo tograficznych objechała na wła-

sny koszt Europę swoim Fiatem 126p po to, żeby studenci

mogli oglądać dobre, zrobione z natury zdjęcia budynków

projektowanych przez czołowych architektów, a nie ich

kiepskie kopie w gazetach. Dzięki temu jej podopieczni

zawsze uzyskiwali najbardziej aktualne informacje o współ

czesnych tendencjach.

W wyjątkowy sposób wybierała Profesor Sławińska

współpracowników i uczniów. Również w tej kwestii ob -

jawiała się jej przenikliwość i interdyscyplinarność. Re -

prezentowali różne zainteresowania i dziedziny. Zwracała

na nich uwagę i wybierała, chociaż sądzili, że to dzięki

ich staraniom mogli z nią współpracować. Wszystkich

łą czyło podobne badawcze podejście do rozwiązywanych

problemów, od niej przede wszystkim przejęte. Dali się

uwieść wypracowanej przez nią postawie dydaktycznej,

którą natychmiast starali się jak najpełniej przyjmować

i rozwijać. Trochę też chyba chcieli skorzystać z popular-

ności, którą się cieszyła wśród studentów. Ta rzeczywiś cie

była ogromna i niekwestionowana. Jej wykłady były wy -

czekiwane. Zdarzyło się, że cała grupa studentów przez

niemal godzinę szukała w szkole i okolicach zaginionej

Pani Profesor. Nikt nie kwapił się z pójściem do

domu.

A Pani Profesor zepsuł się zegarek i spacerowała po parku.

as the training of the young staff were closely integrated by

Professor Sławiń ska and saturated with a new spirit of active

participation, which resulted in the atmosphere during class-

es and the emergence of interesting creative and scientific

individualities. It should be believed that it would be easier

to enumerate those who remained indifferent to the new

ideas of didactics propagated by Pro fessor Sławińska. Her

students are proud of being the ac know ledged and indepen-

dent research fellows and professors, still considering her as

their master and teacher.

She taught her numerous students, PhD students and co-

workers the ways of reasoning at a higher level of abstraction

and invariably encouraged them to ask bold questions and

formulate conclusions of a general character. According to

Professor E. Niemczyk, she patronised us, her students, treat-

ed them like her partners in our first attempts at research,

publications, and in a significant way she also supported

many scientific works which were created at the Institute.

Being an outstanding and at the same time extremely modest

person, she never strived for the title of professor, although in

the scientific community no one talks about her differently

than Professor Sła wiń ska. She criticised everything that was

conservative, she avoided pompous ceremonies like a plague

and felt best in the company of young people. During the

classes which were conducted by her own PhD students, she

was able to sit among students and participate in the discus-

sion along with them. No wonder they repaid her with great

respect and love. On one of the social networking sites, the

graduates from the Faculty of Architecture mentioned her as

a candidate for the title of the Lecturers of All Times. It was

a tradition that her lectures on the history of mo dern architec-

ture were attended by crowds of students and a large group of

free course attendees, of whom she spoke as walk-in guests.

Before the era of the Internet and generally accessible public

service information as well as photography services, she trav-

elled around Europe in her Fiat 126p at her own expense, so

that students could see good, nature-inspired pictures of

buildings designed by leading architects, but not their bad

copies in the news papers. Thanks to this, her students always

got the most up-to-date information on current trends.

Professor Sławińska would choose her co-workers and

students in a unique way. Also, in this matter, her perspicac-

ity and interdisciplinary character were manifested. They rep-

resented various interests and academic disciplines. She paid

attention to them and chose them, al though they thought that

thanks to their efforts they were able to cooperate with her.

All of them had a similar re search approach to the issue of

resolving problems, which was above all taken over from her.

They let themselves be seduced by her didactic attitude,

which they immediately tried to accept and develop as fully

as possible. They also probably wanted to take advantage of

her popularity she had among her students. This one was truly

enormous and undisputable. Her lectures were eagerly await-

ed. It once happened that a whole group of students were

looking for the missing Professor in the school for almost an

hour. Nobody was in a hurry to go back home. And Professor

Sławińska was walking around the park because her watch

broke down. As Professor E. Niemczyk recalls: She enjoy ed

life vividly. She was not a proverbial “bookworm”, she was

an excellent swimmer and equally fit skier. Her numerous sci-

Profesor Jadwiga Sławińska /Professor Jadwiga Sławińska 117

entific works are characterised not only by logic, pre cision

and conciseness, but also by a charming form. Let an exam-

ple of her poetic sensitivity be a poem written on the occasion

of the birth of our daughter Susanna!

I n l o v e

I like your eyes

brightened with shine

and the voice softened

when you mention H e r!

About her cherry mouth

and her sharp look,

silk hair,

playful focus

peach-colored little face...

Which one is this pretty girl?

Of course,

S u s a n!!!

After having retired, Jadwiga Sławińska continued con-

ucting classes for many years and helped the authors of

doc toral and postdoctoral dissertations with valuable

advice. She was repeatedly asked for reviews of complet-

ed works as well as consultations when writing scientific

papers, including also those she was not a promoter of,

which confirmed her great authority, not only in the field

of modern architecture. Professor Sławińska’s home was

always open to all thirsty for her knowledge and compan-

ionship, which both former co-workers and young adepts

of science willingly took advantage of. This is confirmed

by the words of Professor A. Drapella-Hermansdorfer:

Once, a pot of soup had to be in the kitchen. People came

to Jadwiga Sławińska unannounced because hardly anyone

had a telephone and here the door was always open. The

warm soup was part of the ritual. Apparently, nothing so -

phisticated, but wisely composed, delicious, and served with

great care. Jadwiga liked to feed her “chickens”, although

she always waited impatiently for the mo ment when she

would be able to serve tea and go to to pics that seemed re -

levant at the time. Before, however, she was busy in the nar-

row kitchen in Stanisławskiego Street like a real mom, as if

she was still subconsciously guided by the reality of the

ghetto, where every day, every meeting or a bowl of soup

could have been the last one. In a sense, this explains her

intensity of experiencing the world, its perspicacity and the

ability to see hidden patterns. She liked small and closed

forms of expression, i.e. clashing of different points of view,

which without having unambiguous conclusions, seemed to

invite for a further discourse. Her texts were polished by her

with painstaking attention to detail to achieve the simplicity

of the language and to bring out all of its possibilities.

That’s what she expected from her interlocutor too. Pre ci-

sion, clarity, and respect for someone else’s time. Her “here

and now” were determined by small daily steps, namely

a constant struggle to maintain physical condition and un-

yielding, even heroic practising philosophy as a way of life.

Professor Sławińska inspired, helped in creating scien-

tific pa pers, wrote insightful texts about social issues, and

condu ct ed scientific correspondence with authorities

from the social and political scenes. She was also prepar-

ing another book.

Jak wspomina prof. E. Niemczyk: Żywiołowo cie szyła się

ży ciem. Nie była przysłowiowym „molem książ

kowym”,

była znakomitym pływakiem i równie sprawnym narcia -

rzem. Jej liczne prace naukowe cechuje nie tylko

logika,

pre cyzja i zwięzłość, ale i urokliwa for ma. Niech przy

kładem

jej poetyckiej wrażliwości będzie wiersz napisany z okazji

narodzin naszej córki Zuzanny!

Z a k o c h a n y

Lubię Twoje oczy

blaskiem rozjaśnione

i głos złagodniały

gdy wspominasz o N i e j!

O jej ust czereśniach

i bystrym spojrzeniu,

o włosach jedwabiu,

figlarnym skupieniu

brzoskwiniowej buzi...

Którejż-to ślicznotki?

Oczywiście,

Z u z i!!!

Jeszcze przez wiele lat po przejściu na emeryturę Jad-

wiga Sławińska prowadziła zajęcia, wspomagała cennymi

radami autorów rozpraw doktorskich i habilitacyjnych.

Wielokrotnie zwracano się do niej z prośbami o re cenzje

gotowych dzieł, a także konsultacje podczas pi sania prac

naukowych, także tych, których nie była

promotorem, co

potwierdzało jej wielki autorytet, nie tylko zresztą w dzie-

dzinie architektury współczesnej. Dom Profesor Sła wiń-

skiej zawsze stał otworem dla wszyst

kich spragnionych jej

wiedzy i towarzystwa, z czego chętnie korzystali zarówno

dawni współpracownicy, jak i młodzi adepci nauki.

Potwierdzają to słowa prof. A. Drapelli-Hermansdorfer:

Kiedyś garnek zupy musiał stać w kuchni. Do Jadwigi

Sławińskiej ludzie przychodzili bez zapowiedzi, bo mało

kto miał telefon, a tutaj drzwi były zawsze otwarte. Ciepła

zupa stanowiła część rytuału. Niby nic wymyślnego, ale

mądrze skomponowana, smaczna, podana z serdeczną

troską. Jadwiga lubiła karmić swoje „kurczaki”, chociaż

zawsze z niecierpliwością czekała na tę chwilę, kiedy

będzie mogła podać herbatę i przejść do tematów, które

w danym momencie wydawały się istotne. Wcześniej jed-

nak krzątała się po wąskiej kuchni na Stanisławskiego

niczym prawdziwa mame, jakby wciąż podświadomie kie-

rowała nią rzeczywistość getta, w której każdy dzień,

każde spotkanie czy talerz zupy może być tym ostatnim.

W pewnym sensie tłumaczy to jej intensywność doświad-

czania świata, jej przenikliwość oraz umiejętność dostrze-

gania ukrytych wzorów. Lubiła małe zamknięte formy wy -

powiedzi: zderzanie różnych punktów widzenia, które nie

zawierając jednoznacznych rozstrzygnięć, zdawały się

zapraszać do dalszego dyskursu. Teksty szlifowała aż do

bólu, żeby osiągnąć prostotę języka i wydobyć wszystkie

jego możliwości. Tego też oczekiwała od rozmówcy. Pre-

cyzji, jasności, poszanowania cudzego czasu. Jej „tu i teraz”

wyznaczały małe codzienne kroki: nieustająca walka

o utrzymanie kondycji fizycznej oraz nieustępliwe, wręcz

heroiczne uprawianie filozofii jako drogi życia.

Pani Profesor inspirowała, pomagała w tworzeniu prac

naukowych, pisała wnikliwe teksty o tematyce społecz-

118 Profesor Jadwiga Sławińska /Professor Jadwiga Sławińska

Bibliografia /References

[1] Sławińska J., Estetyka jako integralna dyscyplina twórczości projek-

tanckiej, Wydawnictwo PWr, Wrocław 1973.

[2] Sławińska J., Estetyka dla projektantów, Wydawnictwo PWr, Wro-

cław 1979.

[3] Sławińska J., Problematyka formalizmu i symboliki w architekturze

współczesnej, Wydawnictwo PWr, Wrocław 1993.

[4] Sławińska J., Ruchy protestu w architekturze współczesnej, Oficyna

Wy dawnicza PWr, Wrocław 1995.

[5] Sławińska J., Ekspresja sił w nowoczesnej architekturze, Arkady,

Warszawa 1969.

[6] Sławińska J., Nurty kontestacyjne we współczesnej architekturze,

„Sztuka” 1977, nr 5, 12–17.

[7] Sławińska J., Historia wobec losów świata, [w:] J. Kościuk (red.),

Non solum villae. Księga jubileuszowa ofiarowana profesorowi Sta-

ni sławowi Medekszy, Oficyna Wydawnicza PWr, Wrocław 2010,

61–67.

[8] Sławińska J., Gabryszewski A., Metody badań architektury współ-

czesnej, „Architektura” 1973, R. 27, Nr 5/6, 248.

[9] Sławińska J., Czechowicz B., Historyzm, awangarda, neohisto-

ryzm, „Sztuka” 1977, Nr 4, 46–52.

[10] Sławińska J., Czaplińska T., Architektura postmodernizmu – ma -

nieryzm czy „powrót do źródeł”?, „Sztuka” 1978, R. 5, Nr 1,

49–54.

[11] Łepkowski P., Sławińska J., Struktury znaczeniowe w architekturze

współczesnej, „Studia Estetyczne” 1980, t. 16, 13–36.

[12] Kościuk J., Sławińska J., Ład, chaos i architektura, „Architectus”

2000, Nr 2, 55–60.

[13] Sławińska J., Widera B., Nurty w architekturze współczesnej: kło-

poty z wyodrębnianiem, „Architectus” 2001, Nr 1/2, 89–95.

[14] Sławińska J., Rola estetyki w humanizacji studiów technicznych,

„Życie Szkoły Wyższej” 1972, R. 20, Nr 1, 124–128.

[15] Sławińska J., Ekspresja sił w nowoczesnej architekturze, wyd. 2

zm., Arkady, Warszawa 1997.

[16] Drapella-Hermansdorfer A., Jadwiga Sławińska „Ekspresja sił

w nowoczesnej architekturze”, 2 wyd., Wydawnictwo „Arkady”,

Warszawa 1997, „Architectus” 1998, Nr 1–2(3–4), 131–132.

Streszczenie

W tekście przedstawiono zarys niezwykłej historii życia i twórczości Profesor Jadwigi Sławińskiej, od chwili urodzin w Łodzi, poprzez dramatycz-

ną ucieczkę z getta i trudne losy w czasach powojennych, aż po wybitne sukcesy na polu naukowym i dydaktycznym, odnoszone w latach,

które poświęciła pracy na uczelni. Jadwiga Sławińska ukończyła studia architektoniczne i filozoficzne, była powszechnie szanowaną badaczką

historii i teorii architektury współczesnej, a także twórczynią nowej szkoły estetyki architektury uprawianej jako dział teorii kultury. Dla swoich

studentów i doktorantów na zawsze pozostanie ukochaną Nauczycielką i Mistrzynią. W artykule zaprezentowano najważniejsze spośród osiągnięć

naukowych i dydaktycznych Profesor Sławińskiej. Osobiste wspomnienia o tej znakomitej postaci świata akademickiego dołączyli uczniowie,

współpracownicy i przyjaciele Pani Profesor.

Słowa kluczowe: estetyka, architektura współczesna, filozofia, metodyka, interdyscyplinarność

Abstract

This paper presents an outline of the unusual history of the life and work of Professor Jadwiga Sławińska, from the moment of her birth in Łódź,

through her dramatic escape from the ghetto and difficult fate in post-war reality, up to the outstanding success in the field of scientific and didactic

achievements, related to the years that she devoted to the university work. Jadwiga Sławińska graduated in architectural and philosophical studies.

She was a widely respected researcher of the history and theory of contemporary architecture as well as the creatress of a new school of architec-

tural aesthetics practiced as a field of the theory of culture. For her students and PhD candidates she will always be a beloved teacher. The article

describes the most important scientific and didactic achievements of Professor Sławińska. Personal memories about this excellent personality from

the academic community were shared by students, associates and friends of Madam Sławińska.

Key words: aesthetics, contemporary architecture, philosophy, methodology, interdisciplinarity

nej, prowadziła naukową korespondencję z autorytetami

ze sceny społeczno-politycznej. Przygotowywała także ko -

lejną książkę.

Profesor Jadwiga Sławińska była osobą, która pod

wie loma względami wyprzedziła swoją epokę. Jej wkład

w dzie ło budowania wysokiego poziomu naukowego i au -

torytetu Politechniki Wrocławskiej był niezaprzeczalny

i pozostanie trwale obecny poprzez uczniów i wychowan-

ków kontynuujących jej misję. Cytując prof. E. Niem czy-

ka, Pomnikiem, jaki sobie wzniosła, „trwalszym od spiżu

i piramid” jest właśnie grono jej uczniów – kontynuato -

rów, realizujących główną jej ideę „pomocy w ro dzeniu

się” nowych interpretacji, niejako „tchnienie ducha

w architekturę”.

Wspomnienia zebrali:

Barbara Widera, Jacek Kościuk i Rafał Czerner

Professor Jadwiga Sławińska was a person who in

many respects was ahead of her time. Her contribution to

the work

f building a high academic level and the author-

ity of the Wrocław University of Technology was unde-

niable and will remain permanently present due to her

stu dents who continue her mission. Quoting Professor

E. Niem czyk, the mo nu ment she made for herself, “more

durable than bronze and pyramids” is just a group of her

students – continuators who realise her main idea of “help-

ing in the birth” of new in ter pretations, somehow “breath-

ing spirit into architecture”.

Memories gathered by:

Barbara Widera, Jacek Kościuk and Rafał Czerner

Translated by

Bogusław Setkowicz