Frei Otto (1925–2015). Laur i śmierć

Tadeusz Barucki

doi:10.5277/arc150410

Streszczenie

Największe uhonorowanie działalności Freia Otta w postaci nagrody Pritzkera zbiegło sie z jego śmiercią w roku 2015. Jego specyficzna twórczość znana głównie z konstrukcji namiotowych (pawilon niemiecki na EXPO w Montrealu) obejmuje znacznie szerszy zakres rozwiązań konstrukcyjnych czerpanych często ze wzorów przyrody. W tym właśnie zakresie – stosunkowo mniej znanym – Frei Otto uruchomił międzynarodową inicjatywę rokującą zachowanie wartości środowiska naturalnego w rozwijającym się intensywnie świecie. Dla zawodowego środowiska polskiego ważny jest jego pełen sympatii stosunek i zaoferowanie nam w trudnych czasach izolacji od świata zachodniego swoich doświadczeń – w postaci eksponowanej w Warszawie wystawy swej twórczości, połączonej z wykładem na Wydziale Architektury, jak również udostępnienia książki Dachy wiszące. Swoistym zrządzeniem losu – w aspekcie kontaktów z Polską – było to, że jedną z ostatnich swych nagród Frei Otto otrzymał właśnie w naszym kraju, we Wrocławiu, na Międzynarodowym Sympozjum IASS w roku 2013. W niniejszym artykule przedstawiono sylwetkę tego wybitnego architekta oraz najbardziej charakterystyczne jego obiekty, jak wnętrze Instytutu w Stuttgarcie, będące prototypem planowanego pawilonu niemieckiego na EXPO w Montrealu, tenże pawilon, stadion olimpijski w Monachium, a także wnętrze hali wystawowej w Mannheim.

Podgląd pełnego artykułu jest możliwy wyłącznie na większych ekranach.

2015

4(44)

DOI: 10.5277/arc150410

Frei Otto has passed away. He was an architect as well

as a constructor – one of the most original architects and

structural engineers of the 20

century famous for his

membrane structures. His death coincided with honoring

him with the prestigious Pritzker Prize. We will remember

him because he was a special person – with a special name

Frei chosen by his mother – who designed his lightweight

structures in symbiosis with nature and was wide open in

this respect to cooperation with others – also in Poland.

Frei Paul Otto was born on May 31, 1925 in Siegmar

(today it is in Chemnitz) in Germany. Both his father

and his grandfather were artistic sculptors and young

Frei spent a lot of time in their workshops. He was,

how ever, more interested in conquering space in the air,

ying gliders, and building plane models. Undoubtedly,

because of that in 1943, after graduating from secondary

school and because he could not continue education and

study architecture, he was drafted as a pilot – there was

war after all – in the German Luftwaffe. He could not,

however, make a career there and at the end of the war

he was caught near Nuremberg and interned in a POW

camp in France (near Chartres). This is where – among

post-war ruins and because there was a great demand to

build at least some temporary shelters – he rst began

experimenting with light and easy to build structures.

In fact he began his architecture studies later in Berlin

at the Technical University. He graduated in 1948. With

his interests closely focused on light architecture often

connected with nature patterns, he was awarded in 1950

a scholarship and went to the USA where he met some key

American architects as well as pre-war German refugees

from Nazism and learned about their achievements. He

told me that he was also going to visit Maciej Nowicki

about his innovative design of the roof for the hall in

Raleigh NC but after landing in New York he learned

that the Polish architect had died in a plane crash on his

Zmarł Frei Otto, architekt, a zarazem konstruktor –

jeden z najbardziej oryginalnych w swoich koncepcjach

przekryć namiotowych twórców architektury XX w. Jego

śmierć zbiegła się z przyznaniem mu prestiżowej Nagro-

dy Pritzkera. Ta niezwykła osobowość – o niecodzien -

nym imieniu Frei, wybranym mu przez matkę – widząca swe

lekkie budowle w symbiozie z przyrodą i szeroko otwarta

w tym aspekcie dla dobra sprawy na współpracę z in nymi

– w tym również z Polską – zasługuje na przy pom nienie.

Frei Paul Otto urodził się 31.05.1925 r. w Siegmar (dziś

wchłoniętym przez Chemnitz) w Niemczech. Pochodził

z rodziny, w której zarówno ojciec, jak i dziadek uprawiali

rzeźbę artystyczną i w ich pracowniach mały Frei spędzał

wiele czasu. Jego zainteresowania szły jednak też w kie-

runku opanowania powietrznej przestrzeni, latania na

szy bowcu i związanego z tym modelarstwa. Niewątpliwie

z te go powodu w roku 1943, po skończeniu nauki w szko-

le średniej, nie mogąc kontynuować edukacji na wy-

branych studiach architektonicznych, znalazł się jako pi-

lot – trwała przecież wojna – w niemieckiej Luftwaffe.

Nie miał już zresztą większych szans na aktywne w niej

dzia łanie. W ostatnich jej tygodniach, w okolicach No -

rym bergi dostał się do niewoli i trał do obozu we Fran cji

(koło Chartres). Tam też należy szukać – w wa run kach

powojennych zniszczeń i potrzeb budowy choć by prowi -

zo rycznego schronienia – jego pierwszych re ek sji nad

do stosowanym do tego lekkim i łatwym do reali za cji

budownictwem. Właściwe studia architektury podjął

jednak dopiero w Berlinie na Uniwersytecie Tech nicz-

nym. Ukończył je w roku 1948. Zdecydowanie ukie-

runkowany w swych zainteresowaniach na typ lekkiej ar-

chi tektury, związanej często z wzorcami zaczerpniętymi

z przy rody, wyjechał w roku 1950 w ramach przyznane go

mu stypendium do USA, gdzie w kontakcie z czołowymi

architektami tego kraju, w tym również niemieckimi

przed wojennymi uciekinierami przed nazizmem, uzyskał

Nasi Mistrzowie/Our Masters

Frei Otto (1925–2015). Laur i śmierć

Frei Otto (1925–2015). Laurels and Death

104 Frei Otto (1925–2015). Laur i śmierć /Frei Otto (1925–2015). Laurels and Death

way back from India a day earlier. While in the USA,

Frei Otto also studied, e.g. at the Washington University

in St. Louis (Missouri) and the University of Virginia in

Charlottesville (Virginia) where he extended his know-

ledge to include sociology and urban development. In

1952, after his return to Germany, he began his own prac-

tice in Berlin and in 1954 at the Technical University

he earned a doctorate for “The Suspended Roof, Form

and Structure”. That dissertation was also published

as a book (Das hängende Dach, Bauweltverlag, Berlin

1954) and soon translated into Spanish, Russian and…

Polish (transl. Stanisław Janicki, Arkady, Warszawa 1959).

It should be noted now that a large presentation of his

ideas was published later in the USA: Tensile struc tures –

design, structure and calculation of buildings of cables,

nets and membranes (MIT Press 1973). His tent structures

de signed for the pavilion at the Federal Garden Exhibi-

tion in Kassel (1955) and Cologne-Tanzbrunnen (1957)

brought him his rst signicant attention, which enabled

him in 1958 to found his own research institute in Berlin-

Zehlendorf. His operations were soon strongly supported

by the state, which enabled him in 1964 to establish the

Institute for Lightweight Structures (Institut für leichte

Flächen tragwerke IL) at the University of Stuttgart. Frei

Otto was director of that institute – already as professor

at the university – until 1991 that is until he retired. Its

foundation was connected with the design of an innovative

German pavilion for EXPO 67 in Montreal, and it was

the rst commission for the institute. As a result, it was

actually built there as a gigantic tent (1967, with Rolf

Gutbrod, Fritz Leonhardt), attracting the attention of the

whole professional world. This is where – a few years

later – the roof of the Olympic Stadium in Munich was

designed (1972, with Günther Behnisch, Fritz Leonhardt)

Presenting just those two famous projects by Frei Otto

unfairly narrows his works to what is called “tent ar chi-

tecture”, whereas his interests were much wider and im-

portant for the development of architecture and maybe

even for the world because he postulated a complete

symbiosis between what is built by man and nature. In

1984, the architect organized, in cooperation with four

biggest Ger man universities, an interdisciplinary project

wie dzę o ich osiągnięciach. Jak mi powiedział, zamierzał

tak że odwiedzić Macieja Nowickiego, ze względu na jego

no watorski projekt przekrycia hali w Raleigh NC, ale po

wylądowaniu w Nowym Jorku dowiedział się, że polski

architekt dzień wcześniej zginął w katastroe lotniczej

w drodze z Indii. Czas w USA Frei Otto wykorzystał rów-

nież na dodatkowe studia, np. w Washington University

w St. Louis (Missouri) i University of Virginia w Char-

lottes ville (Virginia), gdzie poszerzył swą wiedzę o so cjo-

logię i rozwój miast. Po powrocie do Niemiec w roku 1952

za ło żył w Berlinie własną pracownię i w 1954 r. na tam tej -

szym Uniwersytecie Technicznym za pra cę „Dach wi szą -

cy. Kształt i konstrukcja” uzyskał sto pień do kto ra. Roz -

pra wa ta wydana została też jako książka (Das

hän gende

Dach, Bauweltverlag, Berlin 1954) i prze tłu ma czona nie-

bawem na język hiszpański, rosyjski i… pol ski (tłum. Sta-

nisław Janicki, Arkady, War sza wa 1959).

W tym miejscu

wy pa da dodać, że ob szerne opra co wa nie jego prze myś-

leń uka zało się póź niej w USA pt. Tensile structures –

design, struc ture and cal cu lat ion of buildings of cables,

nets and mem branes (MIT Press 1973). Szersze zain te-

resowanie pro po zy cja mi jego namiotowej architektury

wywołują zreali zo wa ne przez niego pawilony na Wysta -

wie Ogro do wej w Kassel (1955) i Kolonii-Tanz brunnen

(1957), co po zwo liło mu na założenie w roku 1958

w Ber linie-Zehlen dorf własnego instytutu badaw czego.

Działalność ta wspar ta została niebawem w sposób za-

sad niczy przez państwo, które umożliwiło utworzenie

w roku 1964 przy Uniwersytecie w Stuttgarcie insty-

tutu pod nazwą Insti tut für leichte Flächentragwerke IL

(Instytut Lekkich Poziomych Przekryć). Jednostką tą Frei

Otto kierował – już jako profesor tego uniwersytetu – aż

do roku 1991, to jest do chwili przejścia na emeryturę.

Jej powołanie do życia wiązało się z przewidywanym do

opracowania tam nowatorskim projektem niemieckiego

pawilonu na zbliżającą się wystawę EXPO w Montrealu,

a siedziba in stytutu stała się dla niego pierwszą próbną

konstrukcją. W rezultacie powstał on tam rzeczywiście

w postaci gi gan tycznego namiotu (1967, wsp. Rolf Gut-

brod, Fritz Leon hardt), wzbudzającego zainteresowanie

całego pro fe sjonalnego świata. Tam też – parę lat później

– opraco wane zostało podobnie intrygujące przekrycie

Il. 1. Instytut Lekkich Poziomych Przekryć na Uniwersytecie w Stuttgarcie.

Wnętrze (fot. T. Barucki)

Fig. 1. Institute for Lightweight Structures at the University of Stuttgart.

Interior (photo by T. Barucki)

Il. 2. Pawilon niemiecki na wystawie EXPO w Montrealu (1967)

(fot. T. Barucki)

Fig. 2. German pavilion for EXPO 67 in Montreal

(photo by T. Barucki)

Frei Otto (1925–2015). Laur i śmierć /Frei Otto (1925–2015). Laurels and Death 105

“Natural Constructions” (completed in 1995). Many spe -

cialists in different elds connected with the human en-

vironment participated in it. Furthermore, this project was

extended internationally at the symposium titled “Man and

Space” organized at the Technical University of Vienna

in 1984. He presented his ideas on that subject also in

a book Biologie und Bauen (Biology and Building) (1972

and 1973). Similar ideas are presented in the creed that

he wrote for my book Architekci świata o ar chi tekturze

(World Architects about Architecture) when I visited him

at the end of the 1970

in Stuttgart.

Frei Otto experimented with different building mate-

rials, often taken straight from nature, such as bamboo,

soap bubbles or a spider web. He even treated the air as

a building material in inatable structures. It should be

also noted that designing his great objects began not with

calculations – which were in time taken over by computers

anyway – but with making a model. The skeleton made of

thin pieces of wire and a soap bubble membrane stretched

on it limited the material to be used to a minimum and

gave specic shape to the nal form. The results of such

operations, including the aviary at the zoological gar den

in Munich (1980) are indeed shocking with their “ab-

sence” or – it could be said – perfect integration with the

surrounding nature. One of the characteristics and espe -

cially noble traits of Frei Otto’s personality was his

openness to cooperation with other specialists, including

those interested in the human living environment as well

as other architects often invited by him to work together.

As a result, his biographers nd it somewhat difcult to

present his very own individual projects, stressing at the

same time, when describing them, his creativity and the

role in proposing new ways of development in archi tec-

ture. In this respect, it should be added that as the num-

ber of orders for objects in his type of architecture grew

a design studio was founded around 1980 in Warm bronn

near Stuttgart where – together with his colleague ar chi-

tects, such as his student Mahmoud Bodo Rasch – he

created many projects for the world of Islam in the Middle

East countries. The following should be mentioned due

to their scale and signicance: the sports hall in Jeddah

(1975–1980, with Rolf Gutbrod), the Diplomatic Club

Stadionu Olim pijskiego w Monachium (1972, wsp. Gün-

ther Beh

nisch, Fritz Leonhardt). Podając tu te dwa tak znane

pro jek ty Freia Otta zawęża się niebezpiecznie jego twór -

czość do pojęcia „architektury namiotowej”, gdy tym cza-

sem

jego zainteresowania były znacznie szersze i is tot ne

dla roz wo ju architektury, a może i świata, gdyż po stu lo-

wa ły peł ną symbiozę tego, co buduje człowiek, z na tu rą.

W tym duchu architekt zorganizował w roku 1984 przy

udzia le czterech największych uniwersytetów nie miec-

kich interdyscyplinarny projekt „Naturalne kon struk cje”

(ukończony w roku 1995). Wzięło w nim udział wie lu

specjalistów z różnych dziedzin związanych ze śro do-

wiskiem, w którym żyje człowiek. Równocześnie akcja

ta poszerzona została do skali międzynarodowej w sym-

po zjum pt. „Człowiek i przestrzeń” zorganizowanym na

Technicznym Uniwersytecie w Wiedniu w roku 1984.

Swe poglądy na ten temat utrwalił on też w książce Bio-

lo gie und Bauen (Biologia i budowanie) (1972 i 1973).

W po dobnym duchu utrzymane jest też jego credo, które

na pisał do mej książki Architekci świata o architekturze,

kiedy odwiedziłem go w końcu lat 70. w Stuttgarcie.

Frei Otto eksperymentował z różnym budulcem, się-

ga jąc często wprost do przyrody, wykorzystując np. bam-

bus czy wzorując się na kształcie bańki mydlanej bądź

do świadczeniach pająka. Traktował nawet powietrze jako

bu dulec w konstrukcjach nadmuchiwanych. Godne pod -

kreślenia jest też to, że projektowanie jego re wela cyj -

nych obiektów rozpoczynało się nie od obliczeń – co

z cza sem przejęły zresztą komputery – ale od wy ko na-

nia mo delu. Cienkie druciki szkieletu i napięta na nich

błon ka mydlin ograniczały do minimum użyty ma te riał

i kształtowały jednoznacznie poszukiwaną formę. Re-

zul taty takich działań, jak np. ptaszarnia w og ro dzie zoo -

lo gicznym w Monachium (1980), szokują wręcz swo im

„nie istnieniem”, czy też – jak można to ująć – ideal ną

in tegracją z otaczającą przyrodą. W oso bo woś ci Freia

Otta charakterystyczną i niezmiernie cenną ce chą była

jego otwartość na współpracę z innymi spe cja lis tami,

też zainteresowanymi środowiskiem życia czło wie ka,

oraz z kolegami architektami, zapraszanymi przez niego

częs to do współdziałania. W rezultacie jego bio gra fo wie

ma ją pewien kłopot z prezentacją wyłącznie je go au -

Il. 3. Stadion Olimpijski w Monachium. Dach (1972)

(fot. T. Barucki)

Fig. 3. The roof of the Olympic Stadium in Munich (1972)

(photo by T. Barucki)

Il. 4. Hala wystawowa w Mannheim. Wnętrze (1978)

(fot. T. Barucki)

Fig. 4. Exhibition hall in Mannheim. Interior (1978)

(photo by T. Barucki)

106 Frei Otto (1925–2015). Laur i śmierć /Frei Otto (1925–2015). Laurels and Death

tor skich projektów, podkreślając zarazem przy każ dym

z nich jego inwencję i rolę w proponowaniu no wych dróg

rozwoju architektury. Na tym tle warto do dać, że wraz ze

wzrostem zamówień na obiekty w jego typie architektury

powstała około roku 1980 w okolicy Stuttgartu pracownia

projektowa w Warmbronn, w której – właśnie we współ-

pracy z kolegami architektami, m.in. z uczniem Mah-

mou dem Bodo Raschem – stworzył wiele projektów

dla świa ta islamu w krajach Środkowego Wscho du. Z ra-

cji skali i znaczenia wymienić można tu ha lę spor to wą

w Jeddah (1975–1980, wsp. Rolf Gut brod), Klub Dy plo-

ma tyczny w Ri ja dzie (1980, wsp. Buro Happold) oraz pa-

łac Tuwaiq w Rija dzie (1981–1985, wsp. Buro Happold,

Om rania), wszyst kie w Ara bii Saudyjskiej, a tak że pa -

pie ro wą kon struk cję ja poń skie go pawilonu na Świato -

wą Wy sta wę EXPO w Hano werze (2000, wsp. Buro

Happold i Shigeru Ban). Do roz przestrzenienia się jego

poglądów i twórczości przy czyniła się też po waż nie wy -

stawa zor ga nizowana w Mu zeum Sztuki Nowo czes nej

w No wym Jorku (1971), wę dru jąca na stęp nie przez ko-

lejne kraje Europy, Azji i Austra lię (1975–1977), oraz

wy sta wa przygotowana przez In sty tut Kon tak tów Mię-

dzy na rodowych w Stuttgarcie „Na tu ral ne kon struk cje”

(1972), eksponowana następ nie aż w 80 kra jach. W Pols-

ce po po litycznej „odwilży” w ro ku 1956 sta ra liś my się

od zyskać w świadomości ar chi tek to nicz nej ukrywany

przed nami świat Zachodu, zapraszając wy bitnych jego

przed stawi cieli z wykładami oraz organizując ich wy sta -

wy. Op rócz Os cara Niemeyera i Kenzo Tange jednym

z goś ci był też Frei Otto. Jego bar dzo obszerna i inte-

in Riyadh (1980, with Buro Happold), and the Tuwaiq

Palace in Riyadh (1981–1985, with Buro Happold, Om-

rania), all of them in Saudi Arabia as well as the pa per

structure of the Japanese pa vilion for the 2000 Hanno -

ver EXPO (2000, with Buro Happold and Shigeru Ban).

His ideas and works became much more popular after

the exhibition organized at the Museum of Modern Art

in New York (1971) which later travelled to other venues

in Europe, Asia, and Au stralia (1975–1977) as well as

the exhibition prepared by the Institute of Internatio-

nal Relations in Stuttgart “Natu ral Constructions” (1972)

that was later shown in as many as 80 countries. During

the political thaw in Poland in 1956, we tried to redis-

cover in our architectural minds the Western world that

had been hidden from us by inviting its eminent re pre -

sentatives with lectures and by organizing their ex hi bi-

tions. Apart from Oscar Niemeyer or Kenzo Tange the

guests included also Frei Otto. On Oct. 6, 1975, a very

large and interesting exhibition dedicated to Frei Otto

was opened in the SARP Pavilion in Warsaw in the pre-

sence of the ambassador of the Federal Republic of Ger-

ma ny and other ofcials, and Frei Otto himself gave a lec-

ture to the students at the Faculty of Architecture at the

Techni cal University in Warsaw.

The achievements of that architect were appreciated

by the world, which is evident by the number of various

awards and distinctions he received, e.g.: Auguste Perret

Prize in 1967, Berliner Kunstpreis für Baukunst (Ber lin

1967), Honorary Membership of The Ameri can Insti -

tute of Architects (1968), Thomas Jefferson Foun da -

Il. 5. Wręczenie medalu IASS

im. E. Torroja Freiowi Otto

w Warbrunn (2014)

(fot. P. Ogielski)

Fig. 5. Presentation of the

E. Torroja medal to Frei Otto

in Warbrunn (2014)

(photo by P. Ogielski)

Frei Otto (1925–2015). Laur i śmierć /Frei Otto (1925–2015). Laurels and Death 107

re su ją ca wystawa zosta ła otwarta w Pa wi lo nie SARP

w War szawie 6.10.1975 r. w obecności am ba sa do ra RFN

i in nych ocjalnych gości, a sam Frei Otto miał ponad-

to wykład dla studentów na Wydziale Ar chi tektury Po li-

techniki War szawskiej.

Osiągnięcia tego architekta zostały przez świat doce-

nio ne, o czym mówią kolejno uzyskane – różnej skali

i cha rakteru – nagrody i odznaczenia, jak np. Nagroda

Au guste’a Perreta w 1967, Nagroda za Sztukę w zakresie

ar chi tektury (Berlin 1967), Ho no rowe Członkostwo AIA

(1968), Medal Thomasa Jeffer sona Uniwersytetu Virginia

(1974), Nagroda Agi Khana za architekturę (centrum

kon fe rencyjne Mekka, 1980), Wielka Nagroda Związ ku

Architektów Nie miec

kich

(niem. Große BDA Preis, BDA

– Bund Deutscher Ar chitek ten)

, doktorat honoris causa

Uniwersytetu w Essen (1980), doktorat honoris causa Uni -

wer sytetu w Bath (1980),

Na gro da Honda za ar chitekturę

(1990), Medal Akademii Ar chi tektury w Paryżu

(1982),

Na gro da Agi Khana za archi tek turę (Klub Dyplo matyczny

w Rija dzie) (1998), Medal Kraju Ba denii Wirtembergii

(2000), honorowe obywa telstwo mia sta Leon berg (2000),

Nad zwy czaj na Nagroda VII Mię dzy na ro do we go Biennale

Ar chi tektury za Dzieło Życia (2000), Zło ty Medal

RIBA

(Ro yal Institute of British Ar chi tects) (2005), do ktorat

ho no ris cau sa uni wersy te tu w Monachium (2005), Fe-

de ral ny Krzyż Zasługi 1 Klasy (2006), Praemium Im pe-

riale (Ja ponia) (2006), do kto rat honorowy uniwersyte tu

w Inns brucku (2007), Na gro da Große Nike BDA za ar-

chi tek tu rę Parku Olim pijskiego w Monachium (2013),

Medal Eduardo Torro ja (IASS, Wro cław) (2013), Nagroda

Pritzke ra (2015). Dla nas, Polaków, szczególnie miłe w tym

wy ka zie jest przyznanie Freiowi Otto medalu „Eduardo

Torroja” – najwyższego odznaczenia międzynarodowej

or ga ni za cji IASS (International Association for Shell and

Space Struc tures) – na Sympozjum IASS we Wroc ła wiu

w roku 2013. Niestety stan zdrowia architekta unie moż-

liwił mu przyjazd do naszego kraju i osobiste odebranie

wyróżnienia, ale decyzja jego przyznania Freiowi Otto, og-

łoszona przez prezydenta IASS prof. René Motro, przy jęta

zo sta ła przez uczestników sympozjum owa cją. Sam medal

wrę czo ny został nieco później przez Prze wod niczącego

Ko mi tetu Organizacyjnego tego Sym po zjum Profesora

Romualda Tar czewskiego, który udał się w tym celu do

Warmbronn. Wrę czenie medalu – spra wia ją ce Lau rea to wi

wyraź ną przyjemność – stało się też oka zją do jego pols kich

re eksji, wspominających ciepło tłu ma cze nie jego książ-

ki, wystawę w SARP-ie, jak i og lądanie na Wa welu (po-

nieważ robiliśmy to wówczas wspólnie, było to i dla mnie

bar dzo miłe) zdobytego pod Wiedniem namio tu sułtana.

Uhonorowanie go najwyższą architektoniczną nagrodą,

jaką jest Nagroda Pritzkera, zbiegło się z jego śmiercią.

Zmarł w Warmbronn 9.03.2015 r. Ocjalne przyznanie

tego wyróżnienia nastąpić miało w końcu marca, ale

w związku ze stanem zdrowia Laureata przyspieszono je,

a sam Frei Otto zawiadomiony został o tym wcześniej te le-

fo nicznie. „Zdobywanie nagród nie jest celem mego życia

– oznajmił. – Starałem się pomóc biednym ludziom – ale

cóż mam powiedzieć teraz – jestem bardzo szczęśliwy”.

Tadeusz Barucki

tion Medals, awarded by the University of Virgi nia and

Tho mas Jefferson Foundation (1974), Aga Khan Award

for Archi tecture (Mecca) in 1980, BDA Grand Award

(ger. Große BDA Preis, BDA – Bund Deutscher Archi -

tek ten), Honda Prize for Ecotechnology (1990), Medaille

de la recherché et de la tech nique de l’Académie

d’Architecture, Paris (1982), Award of Aga Khan for

ar chi tec ture (Diplomatic Club in Riyadh, 1998), medal

of the Baden Württemberg Land (2000), Honorary Ci ti-

zen ship of Leonberg city (2000), Highest Award of the

In ternational Biennial of Architecture for his Life -

work (2000), Honoris causa doctor’s degree of the Uni -

ver sity in Innsbruck, Royal Gold Medal of the Ro yal

In stitute of British Architects (RIBA) (2005), World Cul-

ture Prize in Memory of His Imperial High ness Prince

Takamatsu (2006), Grand Nike (ger. Große Nike, BDA)

in 2013, Torroja Medal in 2013, Pritzker Archi tec ture

Prize in 2015. We are especially happy in Po land be-

cause the nu me rous accolades include the Eduardo

Torroja Medal – the highest distinction awarded by the

in ternational or ga nization IASS (International Asso cia-

tion for Shell and Space Structures) – presented to Frei

Otto at the IASS 2013 Symposium in Wrocław. Un for-

tunately, due to the architect’s health problems he could

not come to Poland and receive the medal personally,

however, the decision to present Frei Otto with the me-

dal, announced by Professor René Motro, President of

IASS, received a huge ovation of the participants in the

symposium. The medal itself was presented a little later in

Warmbronn by Professor Ro muald Tarczewski, President

of the Organization Committee of the Symposium. The

presentation of the me dal – with which Frei Otto was

truly happy – was also an opportunity for him to warmly

recall the memories from Poland, from the translation of

his book into Polish, the exhibition at SARP as well as

visiting Wawel Castle (which we did together and it was

fun for me too) to see the sultan’s tent captured at Vienna.

Honoring him with the greatest award in architecture,

that is the Pritzker Prize, coincided with his death. He

died in Warmbronn on March 9, 2015. The ofcial pre-

sentation with the prize was scheduled at the end of March

but because of his health Frei Otto was informed of the

decision to award him with the prize earlier on the phone.

“Winning awards is not the purpose of my life – he said. –

I was trying to help poor people – but what can I say now

– I am very happy”.

Tadeusz Barucki

Translated by

Tadeusz Szałamacha

108 Frei Otto (1925–2015). Laur i śmierć /Frei Otto (1925–2015). Laurels and Death

Streszczenie

Największe uhonorowanie działalności Freia Otta w postaci nagrody Pritzkera zbiegło sie z jego śmiercią w roku 2015. Jego specyczna twórczość

znana głównie z konstrukcji namiotowych (pawilon niemiecki na EXPO w Montrealu) obejmuje znacznie szerszy zakres rozwiązań konstrukcyjnych

czerpanych często ze wzorów przyrody. W tym właśnie zakresie – stosunkowo mniej znanym – Frei Otto uruchomił międzynarodową inicjatywę

rokującą zachowanie wartości środowiska naturalnego w rozwijającym się intensywnie świecie. Dla zawodowego środowiska polskiego ważny jest

jego pełen sympatii stosunek i zaoferowanie nam w trudnych czasach izolacji od świata zachodniego swoich doświadczeń – w postaci eksponowanej

w Warszawie wystawy swej twórczości, połączonej z wykładem na Wydziale Architektury, jak również udostępnienia książki Dachy wiszące.

Swoistym zrządzeniem losu – w aspekcie kontaktów z Polską – było to, że jedną z ostatnich swych nagród Frei Otto otrzymał właśnie w naszym kraju,

we Wrocławiu, na Międzynarodowym Sympozjum IASS w roku 2013. W niniejszym artykule przedstawiono sylwetkę tego wybitnego architekta

oraz najbardziej charakterystyczne jego obiekty, jak wnętrze Instytutu w Stuttgarcie, będące prototypem planowanego pawilonu niemieckiego na

EXPO w Montrealu, tenże pawilon, stadion olimpijski w Monachium, a także wnętrze hali wystawowej w Mannheim.

Słowa kluczowe: przekrycia namiotowe, dachy wiszące, biologia i budowle, architektura organiczna, nagroda im. Eduardo Torroja, Frei Otto

Abstract

The greatest honor for Frei Otto’s activity in the form of the Pritzker award coincided with his death in 2015. His specific creativeness mainly known

from his pavilion constructions (German Pavilion at the EXPO in Montreal) embraces a much larger range of constructive solutions often based

on examples from nature. Precisely in this range – relatively less known – Frei Otto initiated an international enterprise presaging the values of

preservation of the natural environment in the intensely developing world. For the professional Polish environment very important is his relationship

full of sympathy and his offering us, in the difficult times of isolation from the Western world, his experiences – in the form of a display, in Warsaw,

of his creations, combined with a lecture at the Faculty of Architecture, and also making accessible his book Das hängende Dach (The Suspended

Roofs). A specific decree of fate – in the aspect of relations with Poland – was the fact that one of his latest awards Otto Frei received precisely in

our country, in Wrocław, at the International Symposium IASS in 2013. This article presents the character of this eminent architect, his most distinc-

tive objects, such as the interior of the Institute in Stuttgart, being the prototype of the planned German pavilion at the EXPO in Montreal, the

pavilion itself, the Olympian Stadium in Munich, and also the interior of the Exhibition Hall in Mannheim.

Key words: tent structures, hanging roofs, biology and buildings, organic architecture, The Eduardo Torroja award, Frei Otto