Identyfikacja ideowa Nowego Urbanizmu

Michał Domińczak

doi:10.37190/arc210206

Streszczenie

Artykuł poświęcony jest zagadnieniom identyfikacji ideowej Nowego Urbanizmu (New Urbanism) i stanowi próbę rozszerzenia wiedzy na temat tego szczególnego fenomenu współczesnej urbanistyki. Podejmuje także, w niewielkim zakresie, polemikę z niektórymi tezami jego krytyków. W pracy przyjęto metodę dedukcji, analizując w pierwszej kolejności oficjalne deklaracje Congress for the New Urbanism, w tym przede wszystkim Kartę Nowej Urbanistyki. Następnie zbadano pisma i publikacje prekursorów oraz twórców Nowego Urbanizmu. Odniesiono się także do teorii prezentowanych przez osoby i środowiska, do których jako do swoich mentorów i wzorców ideowych odwołują się współcześnie zwolennicy tego ruchu. Przeprowadzone analizy pozwoliły na przyjęcie wniosków badawczych, wystarczających do identyfikacji Nowego Urbanizmu jako ruchu konserwatywnego, a właściwie – precyzyjnie rzecz ujmując – tradycjonalistycznego, który za cel stawia sobie twórczą kontynuację dobrych zwyczajów planowania miast, służących razem przywróceniu ciągłości rozwoju kulturowego i przestrzennego lokalnych społeczności. Nowy Urbanizm reprezentuje co najmniej pięć z sześciu głównych cech postawy konserwatywnej: realizm w osądzie rzeczywistości; przywiązanie do różnorodności tradycyjnych form życia społecznego; przekonanie, że człowiek – skłonny do kierowania się bardziej emocjami niż rozumem – wymaga reguł i zasad postępowania zdolnych do okiełznania anarchicznych impulsów swojej natury; uznanie, że cywilizowane społeczeństwo może rozwijać się wyłącznie według przyjętego porządku oraz akceptację zasady, że pojęcia zmiany i postępu nie są tożsame. Nowy Urbanizm to zdefiniowana, całościowa idea miasta, rozumianego jako koncepcja wspólnoty żyjącej w określonych warunkach przestrzennych. Jest to wspólnota zróżnicowana, oparta na rodzinie jako podstawowej komórce społecznej. Idea lokalnej „miejskości”, którą reprezentuje Nowy Urbanizm, jako koncepcja życia społecznego wpisuje się w postawę republikańską w rozumieniu idealnej, arystotelesowskiej formy ustrojowej (politeia). Dążenie do równowagi między swobodą indywidualnego wyboru a wymogami społecznej odpowiedzialności w pełni wpisuje się w postawę konserwatywną. W ten sposób Nowy Urbanizm stanowi przeciwwagę zarówno dla neoliberalnego, opartego na konsumpcji wybujałego indywidualizmu, jak i dla neomarksistowskiego kolektywizmu.