Jak wyglądał zamek Książ około roku 1300?

Małgorzata Chorowska, Roland Mruczek

doi:10.37190/arc250201

Streszczenie

Tematem artykułu jest najstarsza faza budowlana zamku Książ, która z powodu niejednoznaczności źródeł pisanych i ogromu przekształceń bryłowych tego obiektu jest trudna do jednoznacznego określenia. Autorzy artykułu, na podstawie wyników badań przeprowadzonych w latach 2022 i 2023, pokusili się o próbę odtworzenia początków budowli.

Omówione w artykule badania polegały na dotarciu do najstarszych murów zamku w celu obserwacji użytych materiałów, sposobu ułożenia kamieni, zapraw murarskich, styków i węzłów. Przeprowadzono je w wielu niedostępnych dotąd miejscach: we wnętrzu wieży głównej, na poziomie fundamentowania murów obronnych górnego zamku, w piwnicach pod skrzydłami: północnym i południowym, w szczelinie między górnym zamkiem a XX-wiecznym skrzydłem zachodnim.

W wyniku przeprowadzonych prac potwierdzono, że wieża główna o funkcji bergfriedu z głębokim lochem głodowym mogła powstać najwcześniej w dwóch ostatnich dekadach XIII w. Całkowitą nowością była natomiast konstatacja, że równocześnie z nią lub nieco później wzniesiono mur obwodowy górnego zamku i skrzydło północne – piętrowy budynek o funkcji mieszkalnej, zrośnięty „plecami” z tym murem. Pod nim znajdowała się piwnica piwowarska. Sama rozległość budowli jest przesłanką, że zamek miał stanowić stałą siedzibę książęcą, a nie samotną warownię obsadzoną przez kasztelana. Także czas budowy skrzydła południowego omówiono w nowym kontekście chronologicznym. Jak dotąd uznawane było ono za najstarsze po wieży głównej. Obecnie dzięki przeprowadzonym badaniom architektonicznym można stwierdzić, że było ostatnim etapem rozwoju wczesnej zabudowy zamku, ponieważ z powodu szczupłości dziedzińca usytuowano je po zewnętrznej stronie muru obwodowego, na stromym, niedostępnym zboczu opadającym ku przełomom rzeki Pełcznicy. Jego wyniosła bryła wzmocniona od strony zbocza trzema przyporami miała postać donżonu, czyli obszernej wieży rezydencjalno-obronnej.

W świetle przeprowadzonych badań oraz wzmianek z lat 1290–1293 tytułujących księcia Bolka I Surowego panem na zamku Fürstenberg można potwierdzić funkcję górnego zamku Książ jako rezydencji księcia Bolka I. Monumentalna bryła stała się manifestem władzy Bolka nad księstwem, które będąc dotąd najbiedniejszą częścią Śląska, stało się pod jego rządami najważniejszym tworem politycznym w regionie.

Podgląd pełnego artykułu jest możliwy wyłącznie na większych ekranach.