62
Beata Makowska, Maciej Motak
Acknowledgements
This publication was funded by the research project titled Jewish Architects
and Builders in Krakow during World War II (1939–1945): Professional
Activity, Fates, and Legacy, NCN Reg. no 2024/53/B/HS2/02010.
We would like to express our sincere thanks to Ms. Anne Bennett for shar
-
ing photographs from her archives and valuable information on her father
Jakub Spira.
References
Agatstein-Dormontowa, Dora. “Żydzi w Krakowie w okresie okupacji nie-
mieckiej.” Rocznik Krakowski, 31 (1957): 183–224.
Archiwum Główne Akt Dawnych [AGAD]. Centralne Władze Wyznaniowe
Królestwa Polskiego, sygn. 1/190/0: A. t. s. gminy żydowskiej w mieście
Wodzisławiu w guberni radomskiej. Accessed March 31, 2025, at https://
www.szukajwarchiwach.gov.pl/en/jednostka/-/jednostka/17738578.
Archiwum Narodowe w Krakowie [ANK]:
Archiwum Budownictwa Miejskiego [ABM], zespół 29/1410: ul. Asnyka
10, fasc. 9; ul. Augustiańska 1, sygn. 29/1410/1617; ul. Augustiań-
ska Boczna, sygn. 29/1410/1642; ul. Bujwida 1, fasc. 89; ul. Czarno-
wiejska 3 / Michałowskiego, fasc. 121; ul. Czarnowiejska 5, fasc. 121;
ul. Józeńska 2a, fasc. 338; ul. Krowoderska 72, fasc. 458; ul. Krze-
mionki 35, fasc. 475a; ul. Lea 20b, fasc. 197a; ul. Lenartowicza 13,
fasc. 491; ul. Lubelska 25, fasc. 515; ul. Łobzowska 3, fasc. 534;
ul. Ło bzowska 43, fasc. 539; ul. Mogilska 80, fasc. 621 i 622; ul. Pa -
wia 12, fasc. 668; ul. Worcella 9, fasc. 991; ul. Rzeźnicza 28, fasc.
786; ul. Smo leńsk 3, fasc. 834.
Archiwum Budownictwa Miejskiego [ABM], zespół 29/1410. Teki Ar-
chitektury i Urbanistyki [TAU]. Budynki Użyteczności Publicznej
[BUP]: ul. Chmielowskiego 6, fasc. 24P2213, 24P2214, 24P2215
i 24P2216.
Akta Miasta Krakowa [AMK], Files concerning various matters related
to construction, ref no. 29/33/Kr 3759.
Akta Stanu cywilnego Izraelickiego Okręgu Metrykalnego w Krakowie,
ref no. 29/1472/488, record 595. Accessed March 17, 2025, at https://
www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/ 9719850?_
Jednostka_delta=20&_Jednostka_resetCur=false&_Jednostka _
cur=6&_Jednostka_id_jednostki=9719850.
Okręgowy Urząd Likwidacyjny w Krakowie, ref. no. 29/1052/32.
Beiersdorf, Zbigniew. “Kraków. Stary i Nowy Kleparz oraz Nowa Wesoła
i Lubicz. Studium historyczno-urbanistyczne. T. 1.” Kraków, 1979–1981.
[Manuscript in: Pracownie Konserwacji Zabytków „Arkona”, Kraków].
Broński, Krzysztof. “Ruch budowlany w Krakowie pod okupacją hitle-
rowską”. Rocznik Krakowski 53 (1987): 161–82. Accessed March 21,
2025, at http://old.mbc.malopolska.pl/dlibra/docmetadata?id= 61488-
& from=publication.
Brzoza, Czesław. Żydzi Krakowa międzywojennego. Kalendarium. Auste-
ria, 2023.
Centralna Biblioteka Judaistyczna. Zbiory Żydowskiego Instytutu Histo-
rycznego im. E. Ringelbluma, ref. no. 218/34/215/60. “Ankiety per-
sonalne osób skierowanych do wysiedlenia z Krakowa. Scheindel
Salomea Spira 20.08.1940.” Accessed March 17, 2025, at https://cbj.
jhi.pl/documents/899353/0/.
Czocher, Anna. “ ‘Gadzinówki’ i ‘szczekaczki’. Ze wspomnień o okupowa-
nym Krakowie.” Biuletyn IPN 12 (2007): 14–22.
Danilczyk, Leszek, Grażyna Dreścik, Maria Kasprzyk, Waldemar Komo-
rowski, Bogusław Krasnowolski, Aldona Sudacka, and Ewa Goras.
“Kraków. Studium waloryzacji przestrzeni publicznych dawnych
dzielnic Nowy Świat i Piasek. T. 2.” Kraków, 2004. [Manuscript in:
Pracownie Konserwacji Zabytków „Arkona”, Kraków].
Danilczyk, Leszek, and Maria Kasprzyk. “Kraków. Studium waloryzacji
przestrzeni publicznych Miasto pomnik część północna obszar daw-
nych dzielnic Piasek i Kleparz. T. 2.” Kraków 2005. [Manuscript in:
Pracownie Konserwacji Zabytków „Arkona”, Kraków].
Dayczak-Domanasiewicz, Maria. “Karta ewidencyjna zabytków architek-
tury i budownictwa: ul. Worcella 9.” Kraków, 1976 [Manuscript in:
Pracownie Konserwacji Zabytków „Arkona”, Kraków].
Dreścik, Grażyna. “Karta ewidencyjna zabytków architektury i budownic-
twa: ul. Asnyka 10.” Kraków, 1978 [Manuscript in: Pracownie Kon-
serwacji Zabytków „Arkona”, Kraków].
Dyba, Olga, and Waldemar Brzoskwinia, ed., Zabytki architektury i bu-
dow nictwa w Polsce. Kraków. Krajowy Ośrodek Badań i Dokumen-
tacji Zabytków, 2007.
Geni. Jakob Yanik Spira (1902–1979). Last modied April 28, 2022. Ac
-
cessed April 11, 2025, at https://www.geni.com/people/Jakob-Spira
/ 6000000018027591939.
Grabowska, Urszula. “Roma Szereszewska – Joanna Grabowska. Dwa życia
artystki.” In Rok Kobiet z ASP. Jubileusz 100-letniej obecności kobiet
w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, edited by Iwona Demko and
Agnieszka Marecka. Wydawnictwo Akademii Sztuk Pięknych, 2021.
“Jewish Krakow genealogical documents.” Last modied August 2, 2023.
Accessed March 17, 2025, at https://ics.uci.edu/~dhirschb/genealogy/
Krakow.
Kotarba, Ryszard. Żydzi Krakowa w dobie zagłady (ZAL/KL Plaszow). In-
stytut Pamięci Narodowej, 2022.
“Krakowski Zakład Starców żydowskich otrzyma nowy własny gmach.”
Nowy Dziennik 302 (1937): 15. Accessed July 7, 2025, at https://jbc.
bj.uj.edu.pl/dlibra/publication/113485.
Krasnowolski, Bogusław. “Kraków. Dzielnica II Grzegórzki. Aktualizacja
części konserwatorskiej studium urbanistyczno-historycznego Kra-
kowskiego Zespołu Miejskiego.” Kraków, 1998 [Manuscript in: Pra-
cownie Konserwacji Zabytków „Arkona”, Kraków].
Makowska, Beata. “Façades of modernist Krakow townhouses designed
by selected architects.” Architecture Civil Engineering Environment 2,
no. 2 (2009): 7–17.
Makowska, Beata. Kamienice krakowskie z przełomu XIX i XX wieku
i okresu międzywojennego położone na obszarze pomiędzy pierwszą
a drugą obwodnicą. Charakterystyka form i ich ewolucja. Wydawnic-
two Politechniki Krakowskiej, 2014.
Motak, Maciej. “Architekci czy rzemieślnicy? O budowniczych krakow-
skich okresu międzywojennego.” In Studia nad architekturą i urbani-
styką polski międzywojennej, t. 6: Planowanie, budowanie i ulepszanie
Wielkiego Krakowa w odrodzonym państwie, edited by Maciej Motak.
Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej, 2021.
Motak, Maciej. “The fate of Krakow’s builders and architects of Jewish or-
igin in the face of World War II. Possibilities of applying the microhis-
torical method in research on architecture and urbanism.” Architectus
79, no. 3 (2024): 13–24. https://doi.org/10.37190/arc240302.
Motak, Maciej. Osiedle Urzędnicze w Krakowie. Urbanistyka i architektu-
ra 1924–1942. Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej, 2020.
My Heritage (a). “Jakob Yan Yanik Spira.” Web administrator: Esther Kling.
Last modied March 16, 2025. Accessed April 11, 2025, at https://
www.myheritage.pl/research/collection-1/drzewa-genealogiczne-my-
heritage?itemId=379224271-1-500255&action=showRecord&record-
Title=Jakob+Yan+Yanik+Spira.
My Heritage (b). “Jakob Yan Yanik Spira.” Web administrator: Michael
Bennett. Last modied April 10, 2025. Accessed April 11, 2025, at
https://www.myheritage.pl/research/collection-1/drzewa-genealogicz-
ne-myheritage?itemId=650888271-3-500255&action=showRecord.
Narodowe Archiwum Cyfrowe [NAC], sygn. 3/1/0/8/6583. “Wieża ciśnień przy
ulicy Rzeźnickiej w Krakowie. Styczeń 1932.” Accessed April 9, 2025.
https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/5949647.
Purchla, Jacek. “Urbanistyka, architektura, budownictwo.” In Kraków w la -
tach 1918–1939, edited by Janina Bieniarzówna and Jan M. Małecki.
Wydawnictwo Literackie, 1997.
Rączy, Elżbieta. Zagłada Żydów w dystrykcie krakowskim w latach 1939–
1945. Uniwersytet Rzeszowski – Instytut Pamięci Narodowej, 2014.
Reiss, Henryk. Z deszczu pod rynnę… Wspomnienia polskiego Żyda. Wy-
dawnictwo Polonia, 1993.
“Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 16 lutego 1928 r.
o prawie budowlanem i zabudowaniu osiedli.” Dz.U. 1928, nr 23,
poz. 202. Accessed April 10, 2025, at https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/
download.xsp/WDU19280230202/O/D19280202.pdf.
Spira, Jakub. “Budowa żelbetowej wieży wodnej w rzeźni miejskiej w Kra-
kowie.” Cement. Organ Związku Polskich Fabryk Portland-Cementu
7/8 (1932): 171–73.