Exploring residential developments built from 1960 to 1980 in Kraków in the context of the 15-minute city concept 79
References
Bartoszczuk, Wojciech, Agnieszka Cieśla, and Katarzyna Rędzińska. “Ac-
cessibility to Public Services and Green Areas in Warsaw Housing
Estates in the Context of the Covid-19 Pandemic and the 10-Minute
Neighbourhood Concept.” Środowisko Mieszkaniowe/Housing Envi-
ronment 45, no. 4 (2024): 19–32. https://doi.org/10.4467/25438700
SM.23.026.19126.
Bartzokas-Tsiompras, Alexandros, and Efthimios Bakogiannis. “Quanti-
fying and Visualizing the 15-Minute Walkable City Concept across
Europe: A Multicriteria Approach.” Journal of Maps 19, no. 1 (2022):
1–9. https://doi.org/10.1080/17445647.2022.2141143.
Basista, Andrzej. Betonowe dziedzictwo. Architektura w Polsce czasów
komunizmu. Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001.
Capasso Da Silva, Denise, David A. King, and Shea Lemar. “Accessi bi lity
in Practice: 20-Minute City as a Sustainability Planning Goal.” Sus-
tainability 12 (1) (2020): 129. https://doi.org/10.3390/su 12010129.
Fronczak, Monika. “15-Minute City – Genesis – Inspiration – Realisation.
Introduction to Research in a Form of Overview.” Przestrzeń Ur-
banistyka Architektura 1, (2023): 139–55. https://doi.org/10.37705/
PUA/1/2023/10.
Guzman, Luis A., Julian Arellana, Daniel Oviedo, and Carlos Alberto
Moncada Aristizábal. “COVID-19, Activity and Mobility Patterns in
Bogotá. Are We Ready for a ‘15-Minute City’?” Travel Behaviour and
Society 24, (2021): 245–56. https://doi.org/10.1016/j.tbs.2021.04.008.
Hjorthol, Randi, Øystein Engebretsen, and Tanu Priya Uteng. “Den na sjo -
nale reisevaneundersøkelsen 2013/14 – nøkkelrapport.” Institute of
Transport Economics, Norwegian Centre of Transport Research, 2014.
Accessed March 3, 2023, at https://www.toi.no/getle.php?mmleid
=
39511.
Kesarovski, Todor, and Fabio Hernández-Palacio. “Time, the Other Di-
mension of Urban Form: Measuring the Relationship between Urban
Density and Accessibility to Grocery Shops in the 10-Minute City.”
Environment and Planning B: Urban Analytics and City Science 50,
no. 1 (2023): 44–59. https://doi.org/10.1177/23998083221103259.
Khavarian-Garmsir, Amir Reza, Ayyoob Shari, Mohammad Hajian Hos-
sein Abadi, and Zahra Moradi. “From Garden City to 15-Minute City:
A Historical Perspective and Critical Assessment.” Land 12, (2023):
1–15. https://doi.org/10.3390/land12020512.
Khor, Lee-Anne, Shane Murray, Kim Dovey, Ian Woodcock, and Rutger
Pasman. “New Urban Territories: Spatial Assemblies for the 20-Mi-
nu te City.” In 6th State of Australian Cities Conference, 26–29 No-
vember 2013, Sydney, Australia. Published November 29, 2013. Ac-
cessed March 15, 2023, at https://apo.org.au/node/59859.
Ki, Donghwan, Zhenhua Chen, Sugie Lee, and Seungjae Lieu. “A Novel
Walkability Index Using Google Street View and Deep Learning.”
Sustainable Cities and Society 99, (2023): 104896. https://doi.org/
10.1016/j.scs.2023.104896.
Kobylarczyk, Justyna. Uwarunkowania środowiskowe w projektowaniu
obszarów mieszkaniowych. Wydawnictwo PK, 2018.
Logan, Tom, Matthew Hobbs, Lindsey Conrow, Nick Reid, R.A. Young, and
Mitchell Anderson. “The X-Minute City: Measuring the 10, 15, 20-Min-
ute City and an Evaluation of Its Use for Sustainable Urban Design.”
Cities 131, (2022): 1–15. https://doi.org/10.1016/j.cities.2022.103924.
Małachowski, Aleksander, Maciej Dąbski, and Waldemar Wilk. “Acces-
sibility of Public Services in Districts of Warsaw: A Comparative
Study.” Miscellanea Geographica 24, no. 3 (2020): 176–82. https://
doi.org/10.2478/mgrsd-2020-0019.
Moreno, Carlos, Zaheer Allam, Didier Chabaud, Catherine Gall, and Flo-
rent Pratlong. “Introducing the ‘15-Minute City’: Sustainability, Re-
silience and Place Identity in Future Post-Pandemic Cities.” Smart
Cities 4, (2021): 93–111. https://doi.org/10.3390/smartcities4010006.
Moura, Filipe, Paulo Cambra, and Alexandre B. Gonçalves. “Measuring
Walkability for Distinct Pedestrian Groups with a Participatory Assess-
ment Method: A Case Study in Lisbon.” Landscape and Urban Planning
157, (2017): 282–96. https://doi.org/10.1016/j.landurbplan. 2016.07.002.
Noworól, Aleksander, Piotr Kopyciński, Paweł Hałat, Jeremiasz Sala -
mon, and Artur Hołuj. “The 15-Minute City – The Geographical
Pro xi mity of Services in Krakow.” Sustainability 14, (2022): 1–34.
https://doi.org/10.3390/su14127103.
Poklewski-Koziełł, Damian, Karolina Dudzic-Gyurkovich, and Carlos Mar -
molejo Duarte. “Investigating Urban Form, and Walkability Mea su res
in the New Developments. The Case Study of Garnizon in Gdansk.”
Land Use Policy 125, (2023): 1–19. https://doi.org/ 10.1016/j.landuse-
pol.2022.106471.
Szafrańska, Ewa. Wielkie osiedla mieszkaniowe w mieście postsocjali-
stycznym. Geneza, rozwój, przemiany, percepcja. Wydawnictwo Uni-
wersytetu Łódzkiego, 2016.
Weng, Min, Ning Ding, Jing Li, Xianfeng Jin, He Xiao, Zhiming He, and
Shiliang Su. “The 15-Minute Walkable Neighborhoods: Measure-
ment, Social Inequalities and Implications for Building Healthy Com-
munities in Urban China.” Journal of Transport & Health 13, (2019):
259–73. https://doi.org/10.1016/j.jth.2019.05.005.
Włodarczyk, Małgorzata, ed. Krakowskie osiedla modernizmu lat 1945–
1990. Wybrane przykłady: lista obiektów architektonicznych i urbani-
stycznych SARP Oddział Kraków. SARP Kraków, 2014.
Streszczenie
Krakowskie osiedla mieszkaniowe z lat 1960–1980 w kontekście koncepcji miasta 15-minutowego
Urbaniści z całego świata poszukują sposobów walki ze zmianami klimatycznymi oraz tworzenia otoczenia przyjaznego dla pieszych. Jednym z nich
może być zyskująca na popularności idea miasta 15-minutowego. Jej głównym założeniem jest dostępność podstawowych udogodnień w zasięgu krót-
kiego spaceru (najczęściej do 15 minut). W okresie komunizmu w Polsce wiele inwestycji mieszkaniowych miało być projektowanych jako jednostki
mieszkaniowe – wydzielone strukturalnie osiedla mieszkaniowe ze wszystkimi podstawowymi udogodnieniami (usługi, rekreacja i transport) dostępny-
mi w promieniu 500 metrów. Celem niniejszych badań jest porównanie tych dwóch wizji.
Przeprowadzone badania skoncentrowano na dostępności pieszej wybranych usług w trzech osiedlach mieszkaniowych położonych w Krakowie,
zbudowanych w latach 1960–1980. Miały na celu sprawdzenie, czy analizowane obszary spełniają wymagania komponentów miasta 15-minutowego.
W trakcie prac przeprowadzono analizę funkcjonalną w celu zlokalizowania udogodnień z wybranych kategorii. Następnie wykonano analizę ście-
żek dostępu, aby określić najdłuższe trasy pomiędzy budynkami mieszkalnymi a najbliższym obiektem danego rodzaju. Połączenie tych dwóch analiz
dało wiedzę na temat właściwości przestrzennych i funkcjonalnych każdego osiedla.
Na podstawie otrzymanych wyników można stwierdzić, że większość analizowanych udogodnień jest dostępna w zasięgu 15-minutowego spaceru.
Dowodzi to, że przedmiotowe obszary mają wiele cech wspólnych z komponentami miasta 15-minutowego. Pozwala to spojrzeć na komunistyczne osie-
dla z innego punktu widzenia – jako na cenne elementy współczesnej struktury miejskiej. Ten rodzaj analizy może służyć jako wytyczne dla urbanistów
w przypadku kompleksowych modernizacji lub dla inwestorów prywatnych do identykacji funkcjonalnych braków.
Słowa kluczowe: miasto 15-minutowe, urbanistyka, miasto przyjazne dla pieszych, komunizm, osiedla mieszkaniowe