30 Marta M. RudnickaBogusz
Abstract
Legnica’s Grenadier Barracks as a cultural capital in the urban space
The purpose of the article was to demonstrate that in garrison towns, barracks are a cultural capital because they are on many levels the carriers of
intangible heritage and tradition related to the presence of the army in historic towns. Second incentive was an introduction to the discussion on their
protection through suitable revalorization from the point of view of preserving their typological characteristics.
The article presents a synthetic description of the evolution of Legnica garrison before World War II, the development of the Grenadier barracks
complex at Hutników Street in Legnica and a detailed stylistic analysis of the 19
th
century buildings making up the complex.
In the course of the research, it was possible to establish the determinants thanks to which the historical barracks of Legnica are not only the
features of the city, its resource, but its cultural capital, i.e. a resource that can be used both materially and ideologically to build prestige etc. Leg-
nica became a garrison town at the turn of the 19
th
and 20
th
centuries, which signicantly aected the cultural landscape, population and realestate
market. Majestic barracks, built with state money, proved the government’s special attention and enhanced the aesthetic value of the city’s landscape.
An ascetic, yet expressive style helped build an impression of the wealth of the state that founded the barracks and the clearly dened typology of
complexes allowed for their immediate recognition in the urban space. A vast supply of barracks was one of the reasons why post war the military
took up seat in Legnica, which is also one of the founding myths of the city. That is why it is so important that the barracks in the garrison cities are
revitalized with respect to historiographic values as exemplied by the Grenadier Complex, and not rebuilt, densied or demolished. The regeneration
eorts must observe the plan and architectural form of buildings, which are the hallmarks of military architecture.
Key words: barrack complexes, revitalization of historic cities, cultural landscape, local identity
Streszczenie
Legnicki zespół koszar grenadierów jako kapitał kulturowy w przestrzeni miejskiej
Celem artykułu było ukazanie, iż koszary stanowią kapitał kulturowy w miastach garnizonowych, ponieważ są na wielu płaszczyznach nośnikiem
niematerialnego dziedzictwa i tradycji wiążących się z obecnością wojska w historycznych ośrodkach miejskich. Praca stanowi też wprowadzenie do
dyskusji o właściwych drogach rewaloryzacji zespołów koszarowych z punktu widzenia zachowania ich wyróżników typologicznych.
W artykule naszkicowano historię garnizonu legnickiego przed II wojną światową, dokonano prezentacji rozwoju zespołu koszarowego grenadie-
rów przy ul. Hutników oraz przeprowadzono szczegółową analizę stylistyczną XIXwiecznych budynków składających się na zespół.
W toku badań udało się ustalić determinanty, dzięki którym historyczne zespoły koszarowe Legnicy nie stanowią jedynie cechy miasta, jego
zasobu, ale jego kapitał kulturowy, czyli taki zasób, którym można się zarówno w sposób materialny, jak i ideowy posługiwać do budowania prestiżu
itp. Na przełomie XIX i XX w. Legnica stała się miastem garnizonowym, co miało znaczący wpływ na krajobraz kulturowy i strukturę ludności.
Pałacowe gmachy koszar budowane za państwowe pieniądze były dowodem szczególnego zainteresowania rządzących i podnosiły walory estetyczne
krajobrazu miasta. Za pomocą ascetycznej, jednak wyrazistej stylistyki budowano wrażenie bogactwa państwa fundującego koszary, a jednoznacznie
określona typologia zespołów pozwalała na ich natychmiastowe rozpoznanie w przestrzeni miejskiej. Rozległa sieć koszar była jedną z przyczyn
umieszczenia tu jednostek wojskowych po wojnie, co również stanowi jeden z mitów założycielskich miasta. Dlatego tak ważne jest, aby w miastach
garnizonowych koszary podlegały rewitalizacji z poszanowaniem wartości historiogracznych – czego doskonałym przykładem jest adaptacja koszar
grenadierów – a nie przebudowie, dogęszczeniu lub wyburzeniom. Adaptacji dokonywać należy z poszanowaniem planu i formy architektonicznej,
które są wyróżnikami architektury wojskowej.
Słowa kluczowe: zespoły koszarowe, rewitalizacja miast historycznych, krajobraz kulturowy, lokalna tożsamość
[4] Lehmann M., Werbung, Wehrpicht und Beurlaubung im Heere
Friedrich Wilhelms I., “Historische Zeitschrift” 1891, No. 2(67),
254–289.
[5] Clark C., Prusy. Powstanie i upadek 1600–1947, Bellona, Warszawa
2009.
[6] RudnickaBogusz M., Architektura i urbanistyka XIX- i XX-wiecz-
nych zespołów zabudowy wojskowej na obszarze Śląska. Typologia,
stylistyka, rewaloryzacja zespołów – studium wstępne, “Architectus”
2015, nr 2, 19–30, doi: 10.5277/arc150203.
[7]
Lepage J.D., Vauban and the French Military under Louis XIV: an
Illustrated History of Fortication and Strategies, McFarland
&
Company, Jeerson 2009.
[8] Davies N., Moorhouse R., Mikrokosmos, Znak, Kraków 2004.
[9] Mortimer G., Eyewitness Accounts of the Thirty Years’ War 1618–
1648, Palgrave, New York 2002.
[10] Eysymontt R., Rozwój przestrzenny i architektoniczny miasta
w XIX–XX wieku, [in:] R. Eysymontt, M. Goliński (red.), Legni-
ca, “Atlas historyczny miast polskich”, t. 4: “Śląsk”, z. 9, Wy-
dawnictwo UWr, Wrocław 2009, 25–26.
[11] Jander A., Liegnitz in seinem Entwicklungsgange von den Anfängen
bis zur Gegenwart, C. Seyarth, Liegnitz 1905.
[12] Haussherr H., Verwaltungseinheit und Ressorttrennung. Vom Ende
des 17. bis zum Beginn des 19. Jahrhunderts, AkademieVerlag,
Ber lin
1953.
[13] Podruczny, G., Pruskie budownictwo wojskowe na Śląsku w latach
1740– 1807, PhD Thesis, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław 2005.
[14] Oestreich G., Friedrich Wilhelm I. Preussischer Absolutismus, Mer-
kantilismus, Militarismus, MusterSchmidt Verlag, Göttingen 1977.
[15] Podruczny G., Twierdza Wrocław w okresie fryderycjańskim: for-
tykacje, garnizon i działania wojenne w latach 1741–1806, Atut,
Wrocław 2009.
[16] Pakuła M., Obiekty garnizonu Zegrze 1890–1939, Sekcja Wydaw
nicza Centrum Szkolenia Łączności i Informatyki, Zegrze 2014.
[17] Dymarska E., Grajewski G., Oszczanowska B., Studium history-
czno-urbanistyczne Legnica–Tarninów, Regionalny Ośrodek Ba
dań i Do kumentacji Zabytków, Wrocław 2007.
[18] Studia wewnętrzne Wydziału Urbanistyki, Architektury i Budow nic-
twa Urzędu Miasta w Legnicy, http://zabytki.legnica.eu/stu dium
historyczne [accessed: 3.11.2015].
[19] Winkel zum A., Die Stadt Liegnitz Seit der Einführung der Städte-
ordnung im Jahre 1809, Verlag der Stadtgemeinde, Liegnitz 1913.
[20] Humeńczuk G., Legnica ok. 1900, Muzeum Miedzi w Legnicy,
Legnica 2004.
[21] http://www.pwsz.legnica.edu.pl/strona100budynki1 [accessed:
30.06.2019].
[22]
Ziółkowski M., Kapitały społeczny, kulturowy i materialny i ich wza -
jemne konwersje we współczesnym społeczeństwie, “Studia Edu ka
cyjne
” 2012, nr 22, 7–27.