104 Joanna Furgalska
Dużego Lasu” (Grossus Boscus) [1, s. 256]. Dolina nie-
wielkiej rzeki Manore dopełnia obrazu idealnej lokaliza-
cji tego historycznego zespołu. Woda obecna jest również
w pierwotnej nazwie opactwa Fontaine Vive – Opactwo
Żywego Źródła, które bije do tej pory na pobliskiej łące.
Na podstawie archiwalnych dokumentów wiadomo, że
obok wsi Grosbot istniały, jedno po drugim, dwa opac-
twa. Pierwsze, Font-vive, Fontis-vivi, założone było już
w 975 r. Swoją nazwę zawdzięczało bijącemu na poblis-
kiej łące źródłu. Najstarsze odkryte tu elementy, wydoby-
te w czasie prac archeologicznych [6, s. 161–163], datu-
j e się na XII w. Sarkofagi, mauzoleum – kaplica grobo wa
wykonane z dużą subtelnością i znajomością sztuki kamie-
niarskiej świadczą, że pierwsze, przedcysterskie opac two
zbudowane było prawie w tym samym miejscu. W 1166 r.
opactwo przekształciło się, pod wpływem ma cie rzys tego
opactwa Obazine, w obediencję cysterską [7, s. 50]
. Fun-
dację tę zawdzięczamy rodzinie de La Rochefoucauld
z Marthon [2, s. 216], która wraz z innymi dobroczyńcami,
takimi jak książę de Lusignan i Monsieur de Mareuil,
nadała im liczne własności ziemskie. W XII i XIII w. bo-
gate Grosbot zarządzało wieloma grangiami w całym re-
gionie. Jego posiadłości rozciągały się od La Rochelle
aż do Périgueux. Posiadało liczne młyny wodne, kuźnie,
domy w Angoulême, w La Rochefoucauld i w Périgueux,
kaplicę Obezine w Angoulême [8, s. 15–16]. Na począt-
ku na roli pracowali konwersi, ale od XIV w., po wielkich
epidemiach dżumy i wojnie stuletniej cała ziemia stała
odłogiem. W celu ratowania dóbr przeor wydzierzawił
ziemię. Historia nie oszczędziła klasztoru podczas wojen
religijnych. Hugenoci splądrowali budynki, rozbierając
nawet więźby dachowe. W 1568 mnisi zostają wygnani
przez Vincenta de Villars z Mainzac, który przywłaszcza
sobie dobra opactwa i sprzedaje ziemię. Mnisi powracają
w 1580 roku do opactwa kompletnie zrujnowanego [...] Re-
konstrukcje rozpoczyna Jean de la Font, sprawują
c obo-
wiązki przeora od 1641 do 1673 roku. To jemu za
wdzię-
cza opactwo budynki skrzydła północnego i wschodniego.
Od 1674 do 1722 roku opactwo rządzone jest przez prze-
orów „commenditaires”. W 1722 roku Claude-François
Léoutre powołany jest na przeora „régulier” i to on wyda-
je polecenie na budowę północnego i zachodniego skrzy-
dła [9]. Podczas rewolucji francuskiej budynki opactwa
zostały, jak wiele innych dóbr kościelnych, sprzedane jako
„dobro państwowe” i następnie przekształcone na budynki
mieszkalne. Kościół zamieniono w stodołę [3, s. 65, 66].
Opactwo długo zmieniało właścicieli, aż do 1991 r.,
w któ rym to zostało przejęte przez Anglików. Pani Ann
Evans i Jonathan Clowes do tej pory kontynuują renowa-
cję budynków i zagospodarowanie ogrodów.
23 X 1992 r. Prefekt Regionu Poitou-Charentes wydał
dekret o wpisaniu na dodatkową listę zabytków wszystkich
budynków opactwa Grosbot w gminie Charras, a także
elementów architektury (ogrodzenie, baseny-fontanny,
sys tem hydrauliczny) na parcelach katastralnych z nume-
rem 75, 76, 77, 78, 79 i 208 w sekcji A. 5 VII 1993 r. do
francuskich zabytków zostały zaklasyfi kowane ruiny koś-
cioła (vestiges), północny transept, cały teren, na którym
położony jest kościół i sala kapitularna do niego przyle-
gająca.
forestière. Dans les couvents cisterciens de nouvelles
techniques voient le jour, ou sont enrichies, améliorées
pour faire fonctionner les moulins, les forges, les fonde-
ries, les verreries. Les moines-médecins et herboristes
soi gnent les malades nécessiteux et les riches donateurs.
Les cisterciens jardinent, cuisinent, élèvent. De nouvelles
races de bovins, d’ovins et d’équidés voient le jour. Les
moines blancs bâtissent les viviers, posent les canaux
d’irrigation, d’adduction d’eau, sculptent les fontaines et
les lavabos. C’est pour transmettre cet héritage que Via
Equi dia veut mettre en place les cartes, les fiches et les
guides concernant les endroits à visiter.
La première étape proposée en Charente est l’abbaye de
Grosbot (Boscus Grossus) [2, p. 215–216]. Cette ab baye
est située sur la commune de Charras, faisant partie de la
Communauté de Communes Seuil Charente-Péri gord, sur
le territoire du Pays Horte et Tardoire. À proxi mité immé-
diate de l’abbaye, il est possible de visiter l’église fortifiée
St-Vivien à Charras [3, p. 64–65], les jardins [4, p. 14] et
le château des XVII
e
et XIX
e
siècles [2, p. 214], l’église de
Rougnac, sa crypte et plusieurs logis alentour. Les che-
mins proposés traversent les hameaux et villages pittor-
esques, appartenant auparavant à l’abbaye. Ils nous mènent
par des bois très anciens, des lieux chargés d’histoire.
Les jolies perspectives et panoramas sont à découvrir et
à admirer dans les endroits remarquables et intéressants.
L’abbaye de Grosbot
L’abbaye de Grosbot est située dans la partie sud-est du
département de la Charente. Elle est accessible par la
route reliant la ville d’Angoulême avec la ville de Pé ri-
gueux, deux capitales de départements voisins, Charente
et Dordogne. Une des premières cartes sur laquelle est
apparue l’abbaye de Grosbot est la carte du XVII
e
siècle
dessinée par le cartographe français Cassini [5, p. I]. Ce
document représente l’Abbaye au milieu d’un énorme en -
semble forestier. La forêt d’Horte transmet son nom à l’en-
semble abbatial, abbaye de Grosbot – «Grossus Boscus»
[1, p. 256] – «Abbaye de Grande forêt». La vallée de la
petite rivière Manore complète l’image de la situation idé-
ale de cet ensemble cistercien. L’eau est également pré-
sente dans le nom d’origine de l’abbaye, Fontaine Vive –
«Abbaye de la Source Vivante». Jusqu’à aujourd’hui la
petite source jaillit sur une prairie voisine.
Sur la base des documents d’archives, il est connu que,
à côté du village de Grosbot, existaient, l’une après l’autre,
deux abbayes. La première, Fonte-vive, Fontis-vivi,
était
déjà fondée en 975. Son nom vient de la source pré sente
à l’ouest de l’ensemble abbatial. Les plus an ciens élé-
ments découvert ici, au cours de fouilles ar chéo lo giques
[6, p. 161–163]
datent du XII
e
siècle. Sar co phages et mau-
solée – chapelle funéraire conçue avec une grande sub-
tilité et une grande connaissance de l’art de la pierre de
taille témoignent que, la première abbaye antérieure à la
règle cistercienne a été construite presque au même
endroit. En l’an 1166, l’abbaye devint, sous l’influence de
l’abbaye d’Obazine, d’obédience cister cienne [7, p. 50].
Elle doit sa fondation à la famille «de La Rochefoucauld»
de Marthon [2, p. 216], ainsi qu’à d’autres donateurs. Le