Pragmatyczne spojrzenie na Strzechę Akademicką jako archetypowe karkonoskie schronisko wysokogórskie

Łukasz Simiczyjew

doi:10.5277/arc180107

Streszczenie

Strzecha Akademicka jest jednym z najstarszych i najbardziej znanych schronisk Karkonoszy. Autor artykułu stara się odpowiedzieć na pytanie o to, czy w dobie wypoczynku opartego na maksymalizacji doświadczeń i bodźców jest ona, wraz z pozostałymi schroniskami, w stanie przyciągnąć nowych turystów. Szukając odpowiedzi, przedstawił historię schroniska, jego przebudowy, poruszył problemy prawne i związane ze statusem obiektu, a także oczekiwania turystów. Po takiej analizie pokusił się o wniosek, że przy optymalnej współpracy organów administracyjnych można dostosować obiekt do ergonomicznego pełnienia aktualnej i nowych funkcji.

Podgląd pełnego artykułu jest możliwy wyłącznie na większych ekranach.

2018

1(53)

DOI: 10.5277/arc180107

Łukasz Simiczyjew*

Pragmatyczne spojrzenie na Strzechę Akademicką

jako archetypowe karkonoskie schronisko wysokogórskie

A pragmatic look at Strzecha Akademicka

as an archetypal high mountain shelter in the Giant Mountains

Wstęp

Schronisko Strzecha Akademicka jest położone w cen-

tralnej części Karkonoskiego Parku Narodowego (KPN),

powołanego w celu ochrony najcenniejszych przyrod ni

czo i najpiękniejszych krajobrazowo terenów: torfowisk

wysokich, zarośli kosówki, gołoborzy czy kotłów polo-

dowcowych. Park ma 112 km szlaków turystycznych.

Przy schronisku przebiega jeden z najbardziej uczęsz cza

nych (tak było i dawniej) szlaków prowadzących z Kar

pa cza na Śnieżkę. Strzecha Akademicka w roku 1950 dy 

sponowała 150 miejscami noclegowymi, w 1961 – 230,

a w 1979 – 170 [1, s. 482]. Obecnie w schronisku jest 140

miejsc no c legowych. Rocznie gości w nim około 5,5 tys. tu 

rystów (ko rzystających głównie z usługi ga stro no micznej).

Historia Strzechy Akademickiej, jednego z najstarszych

schronisk karkonoskich, jest silnie związana z roz wo

jem tu rys

tyki

górskiej i odzwierciedla zmiany politycz ne

i ar chi tektoniczne rejonu. Na przykładzie tego jednego

obiek tu można prześledzić typową historię i przyczyny

prze budów schro nisk sudeckich. Te ostatnie wynikały z ko 

nieczności odbudowy po pożarach i przystosowywały do

ro snącego zapotrzebowania na miejsca noclegowe i ga 

stro nomiczne. Przy modernizacjach dostosowywano obiek

t y

do aktualnych, na dane czasy, warunków i moż li woś ci

tech nicznych, czasem w klimacie odbiegającym od cha 

rakteru wcześniejszego obiektu. Pytanie, na które ciężko

Introduction

Strzecha Akademicka shelter is situated in the central

part of the Karkonosze (the Giant Mountains) National

Park which was established to protect the most valuable

natural areas and the most beautiful landscapes, namely

raised bogs, mountain pines, stone runs and cirques. The

park has 112 km of tourist routes. One of the most fre-

quented (as it also used to be) routes leading from Kar

pacz to Śnieżka runs just by the shelter. In 1950 Strzecha

Akademicka had 150 beds, in 1961 – 230, and in 1979 –

170 [1, p. 482]. At present, there are 140 beds in the shel

ter. Every year, about 5 500 tourists visit this place (who

use the building, mainly its gastronomic service).

The history of Strzecha Akademicka, one of the oldest

Karkonosze shelters, is strongly connected with the de 

velopment of mountain tourism and reflects political and

architectural changes of the region. On the example of

this one object, it is possible to trace a typical history and

reasons for reconstructions of the Sudetes shelters. The

remodelling resulted from the need to be reconstructed

after the fires and thus the shelters were adapted to the

growing demand for accommodation and gastrono my.

During modernisations, at that time the objects were adapt

ed to the current conditions and technical possibilities,

sometimes in a climate that differed from the character of

the previous object. The question that is difficult to answer

unequivocally is as follows: Is Strzecha Aka de mic ka,

together with other shelters, able to attract new tourists in

the era of relaxation based on maximising ex pe riences and

stimuli? Or maybe it is only a relic of the past, which

* Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej/Faculty of Ar

chi tecture, Wrocław University of Science and Technology.

100 Łukasz Simiczyjew

jest jednoznacznie odpowiedzieć, brzmi: Czy w do bie

wy poczynku opartego na maksymalizacji do świad czeń

i bodźców Strzecha Akademicka, wraz z pozo stałymi

schro nis kami, jest w stanie przyciągnąć nowych turystów?

A może to już jedynie relikt przeszłości, który po win no

się rozpatrywać jako skansen, a nie budynek funk cjo 

nalny? Poruszenie tych kwestii w przypadku schro nisk

jest zasadne ze względu na ich specyfikę.

Trudne warunki atmosferyczne wymagały przemyśla

ne go usytuowania, najczęściej w miejscach osłoniętych

przed bezpośrednim wpływem wiatru, i najefektywniej-

szych rozwiązań technicznych. Lokalizacja obiektów gór-

skich uwzględniała np. kierunek wiatru i nasłonecznienie

(połacie dachu konstruowano w taki sposób, by w miarę

możliwości śnieg nie opadał na jedną stronę; pre ferowa 

ny układ ukośny względem kierunku wiatru ułat wiał po 

nadto zwiewanie suchego śniegu; właściwe uwzględ nie

nie nasłonecznienia chroniło przed oblodzeniem pokryw

śnie gowych). Przeznaczenie budynków tego typu – tury-

styka masowa – wymuszało optymalizację funkcjono

wania i jakości oferowanych usług z dala od ośrodków

zurbanizowanych (oferujących zaopatrzenie w pro dukty

i media). Zmiany w schroniskach nie mogły i nie mogą się

obyć bez uwzględnienia ograniczeń prawnych i ekono-

micznych. To wszystko sytuuje schroniska wysoko gór skie

na czele obiektów architektury funkcjonalnej wy ma ga

jącej stałej modernizacji. Czy zmiany w sposobie funk cjo

no wania i kształcie architektury mają swoje granice? Na

przy kładzie Strzechy Akademickiej można uznać, że nie,

ale już nieoczywista jest odpowiedź na pytanie, czy po 

winno tak być.

Stan badań

Literatura przedmiotu dotycząca turystyki w Kar ko 

noszach jest bardzo bogata. Poza nielicznymi wyjątkami

ma na ogół charakter monograficzny, a złożona tematyka

schro nisk górskich jest uzupełnieniem informacji histo-

rycznych i krajoznawczych. Właściwie nie pojawia się

analiza przyczynowowynikowa dotycząca modernizacji

tego typu architektury. Kulik [2] poruszył kwestie rozwo-

ju turystyki w Karkonoszach na bazie kwerendy histo-

rycznej w regionie jeleniogórskim. Czerwiński [3] przed-

stawił badania nad historią turystyki i rozwoju schronisk

na obszarze Karkonoszy po stronie polskiej. Szczegółową

analizę obiektów turystycznych przeprowadził Sucho dol

ski [4] w opracowaniu Architektura schronisk górskich

w Sudetach. Omówił w nim ich historię, poświęcając

także wiele miejsca architekturze i elementom regional-

nym. Jakubowski i Szewczyk [5] z kolei opisali takie

obiekty pod względem historycznym i społecznogospo-

darczym, zamieszczając podstawowe informacje o Strze

sze Akademickiej. Gryszel [6] w książce Tradycje tury-

styczne Kar ko noszy i Gór Izerskich poruszył w szerokim

zakresie kwestie rozwoju turystyki na przestrzeni wieków

z wyszczególnieniem aspektu społecznego regionu, mar-

ginalizując kwestie budownictwa i architektury poszcze-

gólnych obiektów. Do analizy możliwych dróg rozwoju

turystyki górskiej przydatna jest publikacja Geostrada

Sudecka – nowa forma geoturystyki w Sudetach [7], gdzie

should be considered in terms of an openair museum, but

not as a functional building? Discussing these issues in

the case of shelters is justified due to their specificity.

Difficult atmospheric conditions required a wellcon-

sidered location, usually in places sheltered from the

direct influence of wind and the use of the most effective

technical solutions. For instance, the wind direction and

insolation were taken into consideration in the case of

mountain objects (roofs were constructed in such a way

that if possible snow could not fall on one side; moreover,

the preferred sloping system towards the wind direction

also facilitated the blowing of dry snow; a proper attitude

to insolation protected the object against icing of snow

covers). The purpose of buildings of this type – mass tour-

ism – forced optimisation of the functioning and quality

of the services offered far away from urbanised centres

(offering products and media supplies). Changes in shel-

ters could not and cannot be made without considering

legal and economic constraints. All these aspects place

highmountain shelters at the forefront of functional ar 

chi tecture structures requiring constant modernisation.

Do changes in the way of functioning and the shape of

architecture have their limits? On the example of Strzecha

Akademicka, it can be claimed that they do not, although

it is not so obvious whether it should be this way.

The state of research

Source literature about tourism in the Giant Mountains

is very rich. Apart from few exceptions, it is generally of

a monographic character, and the issues of mountain shel-

ters constitute only a supplement to the historical and

tourism information. In fact, there is no causeandeffect

analysis regarding modernisation of this type of architec-

ture. Kulik [2] raised the issues of tourism development in

the Giant Mountains based on a historical query in the

Je lenia Góra region. Czerwiński [3] presented research on

the history of tourism and development of shelters in the

Giant Mountains area on the Polish side. A detailed ana

lysis of tourist facilities was carried out by Suchodolski

[4] in the study entitled Architektura schronisk górskich

w Su detach (Architecture of mountain shelters in the Su -

detes). He discussed their history in it, devoting a lot of

attention to architecture and regional elements. Jakubow

ski and Szewczyk [5] in turn described such ob jects in

terms of history as well as social and economic aspects,

giving basic information about Strzecha Aka de mic ka.

Gry szel [6] in Tradycje turystyczne Kar ko noszy i Gór Izer-

skich (Tourist traditions of the Giant Moun tains and the

Jizera Mountains) discussed to a large extent the issues of

tourism development over the centuries and gave details

about the social aspect of the region, marginalising the

issues of construction and architecture of individual ob 

jects. The publication of Geostrada Sudecka – nowa for-

ma geoturystyki w Sudetach (Geostrada Su decka – a new

form of geotourism in the Sudetes) [7], where the authors

describe the tourism values in the Sudetes, specifying

general geological conditions as well as specific places

with high sightseeing values, which unfortunately at pres-

ent are insufficiently exposed, is useful for the analysis of

Pragmatyczne spojrzenie na Strzechę Akademicką /A pragmatic look at Strzecha Akademicka 101

autorzy opisują walory turystyki w Sudetach, wyszczegól-

niając ogólne warunki geologiczne, jak również konkret

ne punkty o wysokiej wartości krajoznawczej, nie stety

ak tualnie niewystarczająco eksponowane. Przy wy braniu

takiej drogi rozwoju turystyki sudeckiej nie zbęd ne jest

zapoznanie się z publikacją Geoparki – nowe wyzwanie

dla ochrony dziedzictwa geologicznego Aleksandrowicza

[8] poruszającą kwestie ochrony pomników geologicz-

nych i popularyzowania takich miejsc. Przy pełnej anali-

zie materiałów naukowych i publicystycznych można

dostrzec, że z wyjątkiem kilku pozycji zbiorczych, gdzie

informacje są fragmentaryczne, brakuje kompleksowego

opracowania dotyczącego Strzechy Akademickiej

Historia schroniska Strzecha Akademicka

Schronisko PTTK Strzecha Akademicka (niem. Ham

pelbaude, cz. Hamplova Bouda) to obiekt o niesamowicie

bogatej historii. To prawdopodobnie drugie najstarsze

schronisko po śląskiej stronie Karkonoszy (po obiekcie

Pod Łabskim Szczytem). Najpewniej już w 1642 r. na

polanie Złotówka istniała buda, która była nadzorowana

przez Tanla (stąd pierwsza nazwa Tanlabaude). W 1645 r.

właścicielem był Daniel Steiner, od którego schronisko

wzięło nową nazwę Danielbaude. Po zarządcy Samuelu

buda przeszła w ręce rodziny Hamplów (1758–1863) i od

ich nazwiska uzyskała nazwę, która w języku niemieckim

i czeskim przetrwała do dziś [2, s. 432].

W tym czasie buda była odwiedzana głównie przez

pielgrzymów, czyli służyła jako przystanek w drodze do

miejsc kultu, m.in. do Rzymu. Podróżny mógł w niej wy 

począć oraz się posilić. Rozłożone siano albo twarda ława

służyły za posłanie. Wykładane w tej budzie księgi pa 

miątkowe, do których wpisywali się turyści, pozwala

ją dzi siaj stwierdzić, kto i w jakim celu wędrował przez

Kar konosze. Jednym ze znakomitszych gości nocujących

w bu dzie Hampla był J.W. Goethe, którego wizytę udoku-

mentowano w księgach pamiątkowych we wrześniu

1790 r. [3, s. 31].

Dokładniejsze historyczne doniesienia o Hampelbaude

pochodzą z książki o Śląsku protestanckiego konsystorza

Johanna Friedricha Zöllnera, który gościł w tym obiekcie

w lecie 1791 r. W liście do swojej żony stwierdził, że

funkcjonująca lokalna nazwa „bude” oznacza drewnianą

chatę górską spotykaną po obu stronach Karkonoszy,

zarówno czeskich, jak i śląskich, i ocenił, że tego typu

budynki są bar dzo podobne do tych, które występują

w Alpach. W książce opisał budy jako lokalizowane na

stokach gór, poniżej szczytów, bo takie usytuowanie

nie naraża ich na burze i złe warunki atmosferyczne. Jed

nocześnie zauważył, że budy (wykorzystywane przez

pasterzy) są rozmieszczone od siebie w dużych odległo-

Schronisko pojawia się już w pierwszych powojennych opraco-

waniach dotyczących Karkonoszy. Wśród takich wydawnictw wymie

nić należy Mapę turystyczną Karkonoszy i okolic Jeleniej Góry w skali

1:75 000 opracowaną przez W. Walczaka z roku 1946, a następnie Mapę

turystyczną Karkonoszy w skali 1:150 000. W ślad za pojawieniem się

map wydane zostały przewodniki, m.in. Jelenia Góra i okolice – szkice

historyczne i legendy J. Sykulskiego [1, s. 472–475].

possible ways of developing mountain tourism. When

choosing this way for the development of the Sudetes

tourism, it is necessary to become familiarised with the

publication of Geoparki – nowe wyzwanie dla ochrony

dzie dzictwa geologicznego (Geoparks – a new challenge

for the pro tection of the geological heritage) by Alek san

drowicz [8], which discusses the issues of protection of

geo logical mo numents and popularisation of such places.

A full ana lysis of scientific and journalistic materials shows

that, apart from a few collective works where the

in for ma

tion is fragmentary, there is no comprehensive study on

Strze cha Akademicka

The history of Strzecha Akademicka shelter

Strzecha Akademicka PTTK (Polish Tourist and Sight

seeing Society) shelter (German: Hampelbaude, Czech:

Hamplova Bouda) is an object with an incredibly rich his-

tory. This is probably the second oldest shelter on the

Silesian side of the Giant Mountains (the oldest one is Pod

Łabskim Szczytem shelter). Most probably already in

1642, there was a hut on glade Złotówka, which was su 

per vised by Tanla (hence the first name Tan labaude). In

1645, the owner was Daniel Steiner, from whom the shelter

re ceived its new name, i.e. Danielbaude. After the Sa 

muel’s administration, the Hampel family took over the

hut (1758–1863) and it got its new name after the family’s

surname, which survived in the German and Czech lan-

guages until today [2, p. 432].

At that time, the hut was visited mainly by pilgrims,

namely it served as a stop on the way to places of wor-

ship, including the way to Rome. The traveller could rest

and have some meals there. Hay on the floor or a hard

bench served as a bed. In this hut, the memorial books in

which tourists made comments, allow us today to find out

why and who was hiking through the Giant Mountains.

One of the most distinguished guests who stayed at Ham

pel’s hut was J.W. Goethe whose visit was documented in

the memorial books in September 1790 [3, p. 31].

More detailed historical reports about Hampelbaude

come from the book about Silesia by the Protestant

Consistory Johann Friedrich Zöllner who visited this hut

in the summer of 1791. In a letter to his wife, he stated

that the functioning local name “bude” meant a wooden

mountain hut which was found on both sides of the Giant

Mountains, both Czech and Silesian, and he claimed that

this type of building was very similar to those found in the

Alps. In the book he described the huts as situated on the

slopes of mountains and below peaks because such lo 

cations did not expose them to storms or bad weather

The shelter appears already in the first postwar studies on the

Giant Mountains. Among such publications, we should mention Mapa

turystyczna Karkonoszy i okolic Jeleniej Góry (The Tourist Map of the

Giant Mountains and the surroundings of Jelenia Góra) in 1:75 000

scale, which was developed by W. Walczak in 1946, followed by Mapa

turystyczna Karkonoszy (The Tourist Map of the Giant Mountains) in the

scale of 1:150,000. Following the appearance of maps, guides were

published such as Jelenia Góra i okolice – szkice historyczne i legendy

(Jelenia Góra and the surroundings – historical sketches and legends)

by J. Sykulski [1, pp. 472–475].

102 Łukasz Simiczyjew

ściach ze względu na ubogość łąk wysokogórskich wy 

muszającą konieczność dysponowania dużymi obszarami

wypasu zwierząt. Tradycyjna buda, uznawana za pierwo-

wzór regionalnej chaty sudeckiej, miała powtarzalny uk 

ład funkcjonalny składający się z holu, dużego pokoju,

komórki, kuchni i oddzielonej od nich korytarzem obory

i stodoły.

Stare litografie ukazują Hampelbaude jako drewnianą

chatę ze ścianami o konstrukcji zrębowej, pokrytą dodat-

kowo gontem ze stromym dwuspadowym dachem nawią-

zującym do budownictwa regionalnego (il. 1).

W 1896 r. w miejscu drewnianej budy postawiono obiekt

o większej kubaturze, innej formie i stylu [4, s. 33]. Był

to budynek o wysokim standardzie, charakterystyczny dla

górskiego hotelu i w niczym nie przypominał tradycyjne-

go schroniska typowego wówczas dla Karkonoszy. Ham

pelbaude zostało gruntownie przebudowane, naśladując

budynki o charakterystycznym tyrolskim stylu. Prawie

płaski dach i zwarta bryła bardziej przypominały obiekty

położone w Alpach niż w Karkonoszach. Jako bu dulca

ścian użyto cegieł i bloczków cementowych, któ re wyko-

nywano na miejscu. Prawie przez dwa lata ścia ny budyn-

ku nie zostały wykończone. Po tym czasie Strzechę Aka

de micką pokryto okładziną drewnianą, która kilka lat

póź niej stała się przyczyną pożaru. W nocy z 31 marca na

1 kwietnia 1906 r. żywioł strawił cały budynek [5, s. 108].

Bardzo szybko, bo 8 września tego samego roku urucho-

miono wybudowany na nowo obiekt o wyższym standar-

dzie, pełniący funkcję hotelu górskiego. Uroczyste otwar-

cie nastąpiło z udziałem wielu osobis tości i przed stawicieli

miejscowych władz. Został on za projektowany przez braci

Albert z Jeleniej Góry, którzy specjalizowali się w projek-

towaniu karkonoskich bud. Obiekt rozbudowano jesz

cze

w 1912 r. i po tym już w mało zmienionej postaci do trwał

do dziś (il. 3) [4, s. 108]. Bu dynek był bardzo no woczesny,

wygodnie urządzony i otwarty przez cały rok [3, s. 30–34].

W bryle obiektu dominujący stał się dach i mansardy

zaburzające jego połać. Dach ma formę czterospadową,

conditions. At the same time, he noticed that the huts

(used by shepherds) were separated from each other at

great distances due to the poorness of highmountain

meadows, which forced the necessity to have large graz-

ing areas. A traditional hut, which was thought to be the

prototype of the Sudetes regional hut, had a repetitive

functional arrangement consisting of a hall, a large room,

a cell, a kitchen as well as a cowshed and a barn which

were separated from the first rooms.

Old lithographs show the Hampelbaude as a log cabin,

additionally covered with wood shingles with a steep

gable roof referring to regional construction (Fig. 1).

In 1896, a building with a larger cubage, a different

form and style was constructed in the place of the original

wooden hut [4, p. 33]. It was a high standard building,

cha-

racteristic of a mountain hotel, and in no way did it resem-

ble a traditional shelter typical of the Giant Moun tains at

that time. Hampelbaude was thoroughly remodelled imi

tating buildings with a typical Tyrolean style. Al most a flat

roof and a compact form resembled objects located in the

Alps rather than in the Giant Mountains. Bricks and ce 

ment blocks, which were made on site, were used as the

building material for walls. The walls of the building were

not finished almost for the next two years. After this time,

Strzecha Akademicka was covered with wooden siding,

which a few years later became the cause of a fire. In the

night of March 31 and April 1, 1906, the entire building was

destroyed in a fire [5, p. 108]. Very soon, on

September 8 of

the same year, a newly constructed object with a higher

standard, which served as a mountain hotel, was opened.

The opening ceremony was at tended by many personages

and representatives of the local authorities. It was designed

by the Albert brothers from Jelenia Góra, who specialised

in designing the Giant Mountains huts. The building was

ex tended yet in 1912 and after that it has survived almost

unchanged till today (Fig. 3) [4, p. 108]. The building was

very modern, comfortably furnished and open for the

whole year [3, pp. 30–34].

Il. 1. Wypas bydła. Buda Hampla

(prawdopodobny wygląd obiektu

w latach 1789–1881).

Wyd. C. Mattis, 1. poł. XVIII w.,

litografia kol., 11 × 15 cm,

(źródło: Muzeum Karkonoskie,

MJG AH 3080)

Fig. 1. Cattle grazing. Hampel’s hut

(probable appearance of the object

in the years 1789–1881).

Ed. C. Mattis, 1

half of the 18

c.,

a colourful lithography, 11 × 15 cm,

(source: Muzeum Karkonoskie,

MJG AH 3080)

Pragmatyczne spojrzenie na Strzechę Akademicką /A pragmatic look at Strzecha Akademicka 103

o po łaciach jednorodnych w układzie symetrycznym

o ką cie nachylenia połaci zbliżonym do 45° (nie dotyczy

to zadaszeń wieżyc oraz lukarn, jak również dachów man

sardowych, których zadaniem było zróżnicowanie for my

dachu oraz doświetlenie kondygnacji strychowych). To

rozwiązanie umożliwiło zwiększenie kubatury użyt ko

wej i wykorzystanie trzeciego piętra na pomieszczenia

mieszkalne. Konstrukcja wykonana została z elementów

żel betowych i kamiennych, co miało skutecznie zabezpie

czyć schronisko przed po żarem. Ściany zostały osza lo wa

ne z zewnątrz i we wnątrz de skami, co przyczyniło się do

stwo rzenia atmosfery swojskiej i przytulnej [9, s. 108].

Stylistyka tego schroniska wzorowana była na elemen-

tach architektury tyrolskiej. W przypadku Strzechy Aka

de mickiej wykorzystano drewno i granit. Na parterze

umieszczono – oprócz holu wejściowego i miejsca na

sprzęt narciarski – pomieszczenia kuchni i magazynu, ja 

dalnię z bufetem, werandy i pokój właściciela, a pierwsze

i drugie piętro zajmowało 30 pokoi gościnnych mających

centralne ogrzewanie oraz stylowe meble, niektóre w sty-

lu empire

. Starannie dobrano kolorystykę budynku, któ-

ra miała podkreślić jego regionalny charakter. Dach po 

kryto papą z czerwoną posypką, a ściany utrzymano

w tonacji ciemnobrązowej, co z jasnopopielatym odcie-

niem cokołu wykonanym z granitu oraz zielonym obra-

mowaniem okien stwarzało nastrój ciepłej, lecz solidnej

ostoi w trudnych warunkach górskich [9, s. 108]. Prze bu

dowa miała na celu zachęcenie nowych, bardziej wyma-

gających turystów. Z tego względu zaczęto też organizo-

wać dodatkowe atrakcje. Jedną z ciekawszych były zjazdy

ro gatymi saniami torem saneczkowym (il. 4) [3, s. 30–34].

Sanie rogate były wówczas wykorzystywane przez miesz-

kańców bud pasterskich do zwożenia drewna. Zjaz dy

zostały zapoczątkowane na przełęczy Okraj i można

uznać, że od tego momentu (początku XX w.) powszechne

Niestety nic z dawnego wyposażenia nie ocalało, gdyż po 1945 r.

meble i sprzęty ruchome zostały rozszabrowane.

In the body of the building, the roof and mansards be 

came dominant disturbing its area. The roof has a hipped

form, with homogeneous roofs in a symmetrical arrange-

ment with an angle of roof slopes to about 45° (this does

not apply to roofing of towers and dormers as well as

mansard roofs whose task was to diversify the roof form

and illuminate attic floors). This solution made it possible

to increase the usable area and to use the third floor for

living quarters. The structure was made of reinforced

concrete and stone elements, which was to effectively

protect the shelter from fire. Outside and inside the shel-

ter, the walls had wooden plank formwork, which contrib-

uted to its homely and cosy atmosphere [9, p. 108].

The style of this shelter was modelled on the elements

of Tyrolean architecture. In the case of Strzecha Aka de

micka, wood and granite were used. On the ground floor,

apart from the entrance hall and space for ski equipment,

there was a kitchen and storage rooms, a dining room with

a buffet, verandas and the owner’s room and the first and

second floor were occupied by 30 guest rooms with central

heating and stylish furniture, some of which were in the

Empire style

. The colours of the building were carefully

selected to emphasise its regional character. The roof was

covered with roofing paper with red sprinkles, whereas the

walls were in a dark brown tone, which with the light grey

shade of the granite plinth and green window frames cre-

ated the atmosphere of a warm but solid retreat in harsh

mountain conditions [9, p. 108]. The re modelling was

aimed at encouraging new and more de manding tourists.

For this reason, additional attractions were also organised.

One of the more interesting was the downhill horned sleigh

ride (Fig. 4) [3, pp. 30–34]. At that time, the horned sleighs

were used by the shepherd huts’ dwellers to transport

wood. The transports were initiated on Okraj Pass and it

can be said that from that moment (the beginning of the

Unfortunately, nothing of the old equipment survived because

after the year 1945 all the furniture and mobile equipment were looted.

Il. 2. Wnętrze budy Hampla.

Wyd. C. Mattis (1789–1881), 1826, litografia, 11 × 15 cm,

(źródło: Muzeum Karkonoskie, MJG AH 3679/4)

Fig. 2. The interior of Hampel’s hut.

Ed. C. Mattis (1789–1881), 1826, a lithography, 11 × 15 cm,

(source: Muzeum Karkonoskie, MJG AH 3679/4)

Il. 3. Widok Hampelbaude (obecnie Strzecha Akademicka), około 1920,

RübezahlDruckerei u. Verlag Höckendorf, Hirschberg i. Rsgb.

(własność autora)

Fig. 3. View of Hampelbaude (now Strzecha Akademicka), circa 1920,

RübezahlDruckerei u. Verlag Höckendorf, Hirschberg i. Rsgb.

(author’s property)

104 Łukasz Simiczyjew

stało się przekonanie o gospodarczym znaczeniu turystyki

dla regionu (przekładanie usług nad produkcję). Zjazd ze

Strzechy Akademickiej prowadził do Karpa cza (obecnie

żółty szlak turystyczny), ale był wzorowany na pierwszej

takiej trasie – z Okraju do Jagniątkowa [6, s. 76, 77].

Po wojnie schronisko Strzecha Akademicka zostało

prze jęte przez Uniwersytet Jagielloński, a następnie przez

stu dentów wyższych uczelni krakowskich (Centrala Aka

demickiego Zrzeszenia Sportowego) i z tego okresu po 

cho dzi jego obecna nazwa. W trakcie remontów prze 

prowa dzonych po 1945 r. zmieniono kolorystykę elewacji,

a dach pokryto blachą zachowaną do dziś (il. 5). Nie

zmie niła się forma ani istotne elementy obiektu.

W latach 1950–1956 był tu dom wczasowy Funduszu

Wczasów Pracowniczych (FWP). Od 1957 r. Strzecha

century) everybody was convinced about the econo

mic importance of tourism for the region (greater impor-

tance of services than production). A downhill route from

Strzecha Akademicka led to Karpacz (a yellow tourist

route at present), but it was mo delled on the first route of

that type, namely from Okraj to Jagniątków [6, pp. 76, 77].

After the war, Strzecha Akademicka shelter was taken

over by the Jagiellonian University and then by students

of Cracow’s universities (Central Academic Sports Asso

ciation), and its present name comes from this period.

During renovations which were carried out after 1945, the

colours of the facades were changed, and the roof was

covered with sheet metal which was preserved until today

(Fig. 5). The form and significant elements of the building

have not been changed.

Il. 4. Zjazd sani rogatych

spod Hampelbaude

(dziś Strzecha Akademicka),

pocztówka barwna około 1917,

Wyd. Männich and Höckerdorf,

Hirschberg (źródło: Muzeum

Karkonoskie,

MWP/FO/979)

Fig. 4. Downhill horned

sleighing from Hampelbaude

(now Strzecha Akademicka),

a colourful postcard, circa 1917,

Ed. Männich and Höckerdorf,

Hirschberg (source: Muzeum

Karkonoskie,

MWP/FO/979)

Il. 5. Schronisko

Strzecha Akademicka

– dach wielospadowy

z mansardami pokryty blachą

(fot. Ł. Simiczyjew)

Fig. 5. Strzecha Akademicka

– multislope roof with mansards

covered with sheet metal

(photo by Ł. Simiczyjew)

Pragmatyczne spojrzenie na Strzechę Akademicką /A pragmatic look at Strzecha Akademicka 105

Aka demicka jest własnością Polskiego Towarzystwa Tu 

rystycznoKrajoznawczego.

Początek XXI w. przyniósł zmiany w zakresie rozwią-

zań technicznych i wymogów odpowiadających celom

pro ekologicznym. Wybudowano oczyszczalnię ścieków

w postaci czternastotonowej komory. Przyczyną moder

nizacji było przeciekanie istniejącego zbiornika, co grozi-

ło zatruciem przyrody i zamknięciem schroniska. Stara

oczyszczalnia, jeszcze z lat 80. XX w., została zniszczona

m.in. przez postępującą korozję (i wynikające z niej roz-

szczelnienie). Od czasu jej awarii ścieki były gromadzo ne

w studni zbiorczej, skąd szam biarka wy woziła je do oczysz

czalni w Ko wa rach. Ze względu na to, że oczysz czal nia

znajduje się na terenie KPN oraz sieci NATURA 2000,

została sfinansowana w znacznej części z Wo

jewódz kiego

Funduszu Ochrony Środowiska i Gospo darki Wodnej we

Wrocławiu, który dołożył do inwestycji 350 tys. zł. Całość

kosztowała ponad pół miliona zł. Usz kodzony zbior nik

został oczyszczony i uszczelniony, a we wnątrz niego zo 

stały umieszczone nowe stalowe ko mory (il. 6). Za mon to

wano także pompy do usu wania osadów oraz dmu cha wy

membranowe do napowietrzania ścieków. Oczysz czone

ścieki płyną szczel ną instalacją do ko lektora ka na li za

cyjnego, a stamtąd do cieku wodnego na granicy KPN.

Ścieki ze schronisk czyszczą bakterie – Strze cha Aka de

micka była ostatnim schroniskiem karkonoskim, które

miało starą i nie efektywną oczyszczalnię ścieków.

Obiekt jest wciąż modernizowany pod względem ener-

getycznym i funkcjonalnym. W 1995 r. został wymieniony

miedziany dach. Wybór pokrycia był odtworzeniem wcze-

śniejszego rozwiązania, ale wynikał z parametrów tech-

nicznych metalu. Jako jeden z niewielu materiałów budow-

lanych ma trwałość przekraczającą 200–300 lat. Wielu

producentów daje gwarancję dożywotnią, co w przy padku

schroniska – miejsca o utrudnionym dostępie dla maszyn

budowlanych i możliwości konserwacji innej niż bieżąca –

jest warunkiem kluczowym. Do datkowym ar gu mentem dla

takiego rozwiązania jest niewielka grubość blachy i wyni-

kająca z tego masa (waga to 8,89 g/m

) dla całości pokry-

cia, ułatwiająca transport. W latach 2000– 2003 dla zwięk-

szenia efektywności energetycznej obiektu wymieniono

okna, a w ostatnich latach zainstalowa no kolektory sło-

neczne (il. 7). Można dostrzec tendencje zwiększania auto-

nomii energetycznej i podwyższania stan dardu usługo

wego (do 2003 r. wyremontowano sanitariaty i prysznice,

za projektowano również pokoje z ła zien kami). Mo der ni

zacje te – co już wcześniej zaznaczono – nie miały jednak

wpływu na wygląd zewnętrzny obiek tu. Przy obecnych

obo strzeniach konserwatorskich właściciele schroniska

nie mogą diametralnie zmienić elewacji i charakteru zacho

wa nej według koncepcji z 1912 r. Strzechy Akademickiej.

Perspektywy dla schroniska Strzecha Akademicka

Obecna sytuacja schroniska, zdaniem autora niniejsze go

artykułu, jest dość skomplikowana. Przed jego właściciela-

mi stoi sporo kwestii do rozwiązania. Jedną z podstawo-

wych jest określenie, na których turystów się zdecydować

i jak najlepiej się do nich dostosować. Nie mniej ważny

jest problem ze statusem prawnym schronisk czy problem

In the years 1950–1956 the building housed a holiday

home of FWP (Employee Holiday Fund). Strzecha Aka

demicka has been owned by the Polish Tourist and Sight

seeing Society since 1957.

The beginning of the 21

century brought changes in

the scope of technical solutions and requirements corre-

sponding to proecological purposes. A sewage treatment

plant was built in the form of a 14ton chamber. The rea-

son for the modernisation was the leakage of the existing

reservoir, which threatened to poison nature and cause the

shelter to close. The old sewage treatment plant, which

was built in the 1980s, was destroyed due to progressive

corrosion (and consequent unsealing). Since its damage,

the sewage was collected in a collecting well from which

a gully emptier transported it to the sewage treatment

plant in Kowary. Since the sewage treatment plant is situ-

ated in the Giant Mountains National Park area and

NATURA 2000 network, it was financed to a large extent

from the Voivodship Fund for Environmental Protection

and Water Management in Wrocław, which contributed

350 000 PLN to the investment. The whole cost was over

half a million PLN. The damaged container was cleaned

and sealed, and new steel chambers were placed inside it

(Fig. 6). Pumps for removing sediments and membrane

blowers for wastewater aeration were also installed.

The treated sewage flows through a sealed installation to

the sewage collector, and from there to a watercourse on

the border of KPN (Giant Mountains National Park).

Sewage from the shelters is cleaned by bacteria – Strzecha

Aka de micka was the last Giant Mountains shelter which

had an old and ineffective sewage treatment plant.

The building is still modernised in terms of energy and

functionality. In 1995, a new copper roof was made. The

choice of the coverage constituted a reconstruction of the

earlier solution, but it resulted from the technical para

meters of the metal. As one of the few building materials

it had durability exceeding 200–300 years. Many manu

facturers give a lifetime warranty, which in the case of

a shelter – a place with difficult access for construction

Il. 6. Zbiornik oczyszczalni ścieków dla schroniska Strzecha Akademicka

(fot. Ł. Simiczyjew)

Fig. 6. A sewage treatment container for Strzecha Akademicka shelter

(photo by Ł. Simiczyjew)

106 Łukasz Simiczyjew

z określeniem osób mających decydować o zakresie i przy-

szłości funkcjonowania obiektu (dzierżawca, PTTK, konser-

wator zabytków, dyrekcja KPN). Istotnym zadaniem jest

też zwiększenie efek tywnoś ci energetycznej i samowys tar

czalności schroniska. Poniżej bardzo skrótowo przedstawio-

no te zagadnienia.

Turystyka zmienia się liniowo w dwóch kierunkach.

Z jednej strony oferuje formę kontemplacyjnorekreacyj-

ną, a z drugiej maksymalizuje liczbę doznań w ograni

czonym czasie i miejscu. Wynikają z tego dwa typy tu 

rystów. Dla zasadności istnienia schronisk nader istotne

jest to, kto ma być odbiorcą usług przez nie proponowa-

nych. Obiekty górskie mogą zaoferować z jednej strony

wyci sze nie i relaks w odosobnieniu, a z drugiej – wysoki

poziom adrenaliny i podsycany rywalizacją zapał do ak 

tywności. Turysta opierający wypoczynek na doświadcze

niach ekstremalnych

wymaga złożonej infrastruktury

technicznej (wy pożyczalnie, wsparcie techniczne lub w przy

padku

wspinaczki przygotowane trasy), która wpły wa na

charakter i wygląd przystosowanych miejsc. Two rzenie

ta kiej infrastruktury, wywołując sprzeciw konserwatora

za bytków i zarządu Karkonoskiego Parku Narodowego,

nie odwracalnie zmienia jednak charakter gór, który jest

podsta wowym atutem przyciągającym wspomniany drugi

typ turystów: przy rodni czych. Jak można wnioskować –

po go dze nie po trzeb tych dwóch grup klientów może nie

być łat wym zadaniem.

Poza problemami związanymi z samym ukierunkowa-

niem infrastruktury turystycznej istotnym utrudnieniem

Chcąc zainteresować turystyką ekstremalną, warto zapropono-

wać rozwój dyscyplin sportowych, które mogą się pojawić przy schro-

niskach: baloniarstwa, lotniarstwa, paralotniarstwa, spadochroniarstwa,

szybownictwa, parkouru, freerunu, trekkingu w trudnych warunkach

te renowych lub klimatycznych, heliskiingu, heliboardingu, kolarstwa

górskiego, motocrossu, wszelkiego rodzaju ewolucji akrobatycznych,

kolarstwa górskiego, narciarstwa poza oznakowanymi trasami zjazdo-

wymi [7, s. 54–59].

ma chines and maintenance options other than the current

one – is a key condition. An additional argument for such

a solution is small thickness of the sheet metal and the

resulting mass (weight in 8.89 g/m

) for the entire cover-

age, which facilitates transport. In the years 2000–2003,

old windows were replaced by the new ones to increase

the energy efficiency of the building and solar collectors

were installed in recent years (Fig. 7). We can see tenden-

cies to increase the energy autonomy and the service

standard (until 2003, sanitary facilities and showers were

renovated, rooms with bathrooms were also designed).

However, these modernisations – as it was already men-

tioned – did not affect the external appearance of the

object. The existing restrictions concerning restoration do

not allow the owners of the shelter to radically change the

Strzecha Akademicka’s facade and character which were

preserved according to the concept from 1912.

Perspectives for Strzecha Akademicka shelter

The present situation of the shelter, according to the

author of this article, is quite complicated. There are

many issues to be solved by its owners. One of the basic

issues is to determine which tourists to choose and how to

adapt the building to them in the best possible way. The

problem with the legal status of shelters or the problem of

determining people who are supposed to decide on the

scope and future of the object functioning (tenant, PTTK,

conservatorrestorer, director of the Giant Mountains

National Park). An important task is also to increase the

energy efficiency and selfsufficiency of the shelter. These

issues are presented very briefly below.

Tourism changes linearly in two directions. On the one

hand, it offers a contemplative and recreational form,

whereas on the other it maximises the number of sensa-

tions in a limited time and place. Two types of tourists

result from this. For the justifiability of the shelters’ exis-

tence, it is very important who should be the recipient of

the services proposed by them. Mountain objects can offer

on the one hand quietness and relaxation in isolation, and

on the other, a high level of adrenaline and competition

fuelled by enthusiasm for activity. A tourist who bases his

rest on extreme experiences

requires complex technical

infrastructure (rentals, technical support or prepared routes

in the case of climbing), which affects the character and

appearance of the adapted places. However, the formation

of such infrastructure, which causes objections of the

conservatorrestorer and the board of the Giant Mountains

National Park, irreversibly changes the character of the

mountains, which is the basic asset attracting the second

type of tourists, i.e. people who want to experience nature.

Thus, it can be concluded that reconciling the needs of

these two groups of customers may not be an easy task.

In order to get people interested in extreme tourism, it is worth

suggesting the development of sports, which can appear by the shelters,

i.e. ballooning, hang gliding, paragliding, parachuting, gliding, parkour,

free run, trekking in difficult terrain or climatic conditions, heliskiing,

heliboarding, mountain biking, motocross, all kinds of acrobatic evolu-

tions, mountain biking, skiing off marked downhill routes [7, pp. 54–59].

Il. 7. Kolektory słoneczne na dachu schroniska Strzecha Akademicka

(fot. Ł. Simiczyjew)

Fig. 7. Solar collectors on the roof of the Strzecha Akademicka shelter

(photo by Ł. Simiczyjew)

Pragmatyczne spojrzenie na Strzechę Akademicką /A pragmatic look at Strzecha Akademicka 107

Apart from the problems which relate to the very ori-

entation of tourism infrastructure, a significant obstacle to

the development of shelters in the Giant Mountains

National Park area is their complicated legal and organ-

isational situation. The very definition of what a shelter is,

may raise doubts. According to the law, a tourist shelter in

Poland is […] a hotel facility located outside developed

areas, along tourist routes, providing a minimum range of

services related to the stay of clients: designed for the

service needs of tourists, providing a place of rest and

shelter from unfavourable weather conditions [10]. Most

of the shelters provide accommodation and gastronomic

services as well as a tourist information point. Sometimes

they also have a tourist and sports equipment rental or

emergency services duty office. The name shelter is sub-

ject to legal protection and can be used only in relation to

objects within the meaning of the Act of August 29, 1997

on tourist services [11]. Despite this, many objects in the

mountains that look like buffets, bars and restaurants, but

do not have any accommodation functions, are commonly

referred to as shelters. Detailed requirements as to the

equipment and scope of services provided by shelters in

Poland are specified in Annex 6 to the Regulation of the

Minister of Economy and Labour of August 19, 2004 on

hotel objects and other facilities in which hotel services

are provided [11]. Legal regulations clearly define the area

of rooms and sanitary devices they are equipped with.

In that case, does the deviation from the abovemen-

tioned legal requirements disqualify the object defined

colloquially as a shelter? Traditionally it does not, but

legally – yes. The existence of shelters in the current legal

reality is difficult and probably irreformable with the

present ownership situation. As accommodation and gas-

tronomic facilities, they will perform their task regardless

of the typology, but they will still be conditioned by the

location near tourist attractions.

A thorough legal analysis regarding shelters and their

functioning as well as the Statute of PTTK [12] with the

restrictions of the Giant Mountains National Park make

the plans to modernise the shelter a veritable Gordian

knot. To remodel or extend the shelter all permissions are

necessary which are required for the construction permit

[13], and because Strzecha Akademicka is entered the

significant and the most difficult thing to obtain is the

permit of the conservatorrestorer in Jelenia Góra. Without

his acceptance, the procedure for obtaining the construc-

tion work permit cannot even be initiated. In fact, this

gives the conservatorrestorer the full power as regards

the object in terms of its appearance, any extensions

(which may disturb it) and important elements of a high

historical value. It is also necessary to obtain the consent

of the management of the Giant Mountains National Park

for the following: in the case of extension – lease of land

for investment (because shelters are located on plots land

which are designated by the size of the shelter’s develop-

ment), and in the case of any works – a permission for the

passing of heavy equipment, carrying out construction

works, closure (similarly to the replacement of the sew-

age treatment plant container) of parts of the tourist routes

w rozwoju schronisk w rejonie Karkonoskiego Parku

Narodowego jest ich skomplikowana sytuacja prawno-

organizacyjna. Już samo określenie, czym jest schroni-

sko, może budzić wątpliwości. Ustawowo schronisko

turystyczne w Polsce to […] obiekt hotelarski zlokalizowa-

ny poza obszarami zabudowanymi, przy szlakach turys-

tycz nych, świadczący minimalny zakres usług związanych

z pobytem klientów: przeznaczony dla potrzeb ob słu gi

ruchu turystycznego, zapewniający miejsce odpoczynku,

schronienia przed wpływem niekorzystnych wa runków

atmosferycznych [10]. Większość schronisk za pewnia noc

legi i usługi gastronomiczne oraz punkt in formacji tu rys

tycznej. Czasami mają dodatkowo wypożyczalnię sprzę tu

turystycznego, sportowego czy dyżurkę służb rato wni

czych. Nazwa schronisko pod lega ochronie

prawnej i mo 

że być stosowana wyłącznie w odniesieniu do obiektów

w rozumieniu ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r.

o usługach

turystycznych [11]. Mimo to wiele obiektów w górach,

które wyglądają jak bufety, bary i re stauracje, ale nie mają

żadnych funkcji noclegowych, są powszechnie nazywane

schroniskami. Szczegółowe wy magania co do wyposaże-

nia oraz zakresu świadczo nych przez schro niska w Polsce

usług określa załącznik nr 6 do roz po rządzenia Ministra

Gospodarki i Pracy z dnia 19 sierpnia 2004 r. w sprawie

obiektów hotelarskich i innych obiek tów, w których są

świadczone usługi hotelarskie [11]. Prze pisy prawne jed-

noznacznie określają powierzchnię pokoi oraz wyposaże-

nie ich w urządzenia sanitarne.

Czy w takim razie odstępstwo od wyżej wspomnia-

nych wymagań dyskwalifikuje obiekt definiowany po 

tocznie jako schronisko? Zwyczajowo nie, ale prawnie –

tak. Byt schronisk w aktualnych realiach prawnych jest

trudny i zapewne niereformowalny przy obecnej sytuacji

własnościowej. Jako obiekty noclegowogastronomiczne

będą spełniać swoje zadanie niezależnie od typologii, ale

wciąż będą warunkowane lokalizacją przy atrakcjach

turystycznych.

Gruntowna analiza prawna dotycząca schronisk i ich

funkcjonowania, jak również Statut PTTK [12] przy

obostrzeniach Karkonoskiego Parku Narodowego czynią

z planów modernizacji schroniska istny węzeł gordyjski.

By dokonać przebudowy lub rozbudowy niezbędne są

wszystkie pozwolenia wymagane przy pozwoleniu na bu 

dowę [13], a ponieważ Strzecha Akademicka jest wpisana

do rejestru zabytków (jako jedno z dwóch schronisk), to

najistotniejsze i najtrudniejsze do uzyskania staje się

pozwolenie konserwatora zabytków w Jeleniej Górze.

Bez jego akceptacji nie może być nawet wszczęte postę-

powanie uzyskania pozwolenia na prowadzenie prac. To

właściwie oddaje konserwatorowi pełnię władzy doty

czącej obiektu, jeśli chodzi o wygląd zewnętrzny, jakie-

kolwiek rozbudowy (mogące go zaburzyć) i istotne ele-

menty o wysokiej wartości historycznej. Należy także

uzyskać zgodę dyrekcji Karkonoskiego Parku Na ro do

wego na: w przypadku rozbudowy – dzierżawę terenów

pod inwestycję (gdyż schroniska znajdują się na dział-

kach wyznaczonych wielkością zabudowy schroniska),

a w przypadku jakichkolwiek prac – zgodę na przejazd

ciężkiego sprzętu, prowadzenie robót budowlanych,

zamknięcie (jak przy wymianie zbiornika oczyszczalni

108 Łukasz Simiczyjew

or preparing safe bypasses of the separated construction

site. All these conditions and permits make it very difficult

to carry out any work at the building of Strzecha Aka

demicka, but they seem indispensable when trying to

keep the faithful amateurs of mountain trips and getting

the interest of new tourists.

Conclusions

Answering the question whether in the era of maximis-

ing experiences and stimuli Strzecha Akademicka togeth-

er with other shelters, can attract new tourists, it should be

claimed that it can, provided a lot of work and good will

on the part of many legal entities. The effect of activities

carried out in shelters should be a compromise between

obtaining functional conditions (quality of services ex 

pected by tourists), human factors and ergonomics as well

as all year profitability (with the support of energy needs

from renewable and conventional sources and limiting its

consumption through the employment of appropriate

external partitions and methods of the functional use –

with a strictly defined number of tourists served) and

persevering the historical character of the shelter (where

the restoration works of the monument would be limited

to the most important architectural aspects).

While determining the current technical condition of

Strzecha Akademicka shelter, it can be admitted that it is

satisfactory. Technical modernisations, which were car-

ried out there, and the remodelling planned in the coming

years (to improve the standard) are aimed at transforming,

or in terms of the object’s history, at restoring the standard

of a mountain hotel. Meeting the legal requirements of the

Giant Mountains National Park and construction law

regulations with the supervision of a conservatorrestorer

is a factor which hinders the introduction of drastic

changes within this object, but modernisation is still pro-

gressing on the basis of compromises.

There is no doubt that Strzecha Akademicka is a leg-

end of the past and its existence has a dimension that

exceeds usability. The choice of this place by guests may

result from their tastes and habits, but at the same time

changes in the approach to tourism give a chance to a new

group of recipients to be interested in this place. Due to

the location, the shelter in not involved in the commercial

competition. No one will give consent for the construc-

tion of a new building, which, with a high level of natural

and landscape attractions, guarantees tourists’ interest. All

the shelters existing in the Sudetes Mountains will still

perform their current function in an almost unchanged

architectural and functional form, but in the era of grow-

ing consumer expectations modernisations are inevitable.

They should include technical solutions and in the range

of promoted attractions. Strzecha Akademicka is develop-

ing in this direction under the efficient management of

PTTK with the inflow of the state funds and support from

the European Union. However, looking at the history of

Strze cha Akademicka and other shelters in the Giant

Mountains, we can notice that since the appearance of

high mountain tourism, the old architecture has been con-

stantly evolving and adapting to the increasing require-

ścieków) części szlaków lub wytyczenie bezpiecznych

obejść wydzielonego placu budowy. Te wszystkie warun-

ki i pozwolenia bardzo utrudniają wykonanie jakichkol-

wiek prac przy budynku Strzechy Akademickiej, a wyda-

ją się niezbędne przy próbie zachowania wiernych

amatorów górskich wycieczek i pozyskania zaintereso-

wania nowych turystów.

Wnioski

Odpowiadając na pytanie o to, czy w dobie maksyma-

lizacji doświadczeń i bodźców Strzecha Akademicka,

wraz z pozostałymi schroniskami, jest w stanie przyciąg

nąć nowych turystów, należy stwierdzić, że owszem, jest

w stanie, pod warunkiem bardzo dużego nakładu pracy

i dobrej woli ze strony wielu podmiotów prawnych. Efekt

prowadzonych w schroniskach działań powinien być kom

promisem między uzyskaniem warunków funkcjonalnych

(jakości usług oczekiwanych przez turystów), ergonomicz

ności i całorocznej rentowności (przy realizacji zapotrze-

bowania energetycznego zarówno ze źródeł odnawial-

nych, jak i konwencjonalnych oraz ograniczaniu zużycia

przez zastosowanie odpowiednich przegród ze wnętrz-

nych i sposobu użytkowania funkcjonalnego obiektu –

z ściśle określoną liczbą obsługiwanych turystów), a także

zachowaniem historycznego charakteru schroniska (gdzie

prace zachowawcze przy zabytku ograniczałyby się do

naj ważniejszych aspektów architektonicznych).

Określając aktualny stan techniczny schroniska Strze

cha Akademicka, można uznać, że jest on zadowalający.

Przeprowadzane modernizacje techniczne i planowane

w najbliższych latach przebudowy (służące podniesieniu

standardu) mają na celu przekształcenie, a właściwie –

patrząc na historię obiektu – na przywrócenie poziomu

hotelu górskiego. Spełnienie wymogów prawnych Parku

Narodowego Karkonoszy i przepisów prawa budowlane-

go z nadzorem konserwatora zabytków jest czynnikiem

utrudniającym wprowadzanie drastycznych zmian w ob 

rębie tego obiektu, ale wciąż postępuje modernizacja na

za sadzie kompromisów.

Nie ulega wątpliwości, że Strzecha Akademicka jest

le gendą przeszłości i jej istnienie ma wymiar ponad

użytkowy. Wybór tego miejsca przez gości wynikać może

z ich upodobań i przy zwy czajeń, ale jednocześnie zmiany

w podejściu do turystyki dają szansę na zainteresowanie

tym miejscem nowego grona odbiorców. Ze względu na

lokalizację, schroniska nie dotyczy komercyjna konkuren-

cja. Nikt nie wyda zgody na budowę nowego obiektu, co

przy wysokim poziomie przyrodniczych i krajobra zo wych

atrakcji gwarantuje zainteresowanie turystów. Wszyst kie

istniejące w Sudetach schroniska będą wciąż pełniły swą

funkcję w niemal niezmienionej formie architektonicznej

i funkcjonalnej, ale w dobie rosnących oczekiwań konsu-

menckich modernizacje są nieuniknione. Powinny obej-

mować rozwiązania techniczne i z zakresu promowanych

atrakcji. Strzecha Akademicka rozwija się w tym kierun-

ku pod sprawnym zarządem PTTK przy napływie fundu-

szy krajowych i wsparciu z Unii Euro pejskiej. Patrząc

jednak na historię Strzechy Akademickiej i innych schro-

nisk karkonoskich, można zauważyć, że od pojawienia

Pragmatyczne spojrzenie na Strzechę Akademicką /A pragmatic look at Strzecha Akademicka 109

się turystyki wysokogórskiej dawna architektura ulega

ciągłej ewolucji, dostosowując się do wzrastających

wymogów i oczekiwań turystów. Niejednokrotnie była

też „atrakcjotwórcza” (jak w przypadku zjazdów na

saniach rogatych). Wynika z tego, że schroniska będą się

zmieniać częściowo lub całkowicie – ale na pewno dyna-

micznie i w nurcie potrzeb aktualnych i nowych użytkow-

ników. Zmiany w obrębie obiektów dawnych schronisk

wynikają z podstaw ergonomicznego pełnienia funkcji.

Architektonicznie powinny zachować istniejący charakter

na tyle, na ile jest to możliwe przy wykorzystaniu wszyst-

kich technologicznych możliwości do usprawnienia ich

funkcjonowania.

ments and expectations of tourists. Many a time it was

also “attractioncreative” (as in the case of downhill rides

on horned sleighs). All this shows that shelters will change

partially or completely – but certainly dynamically and in

a tendency of current needs and new users. Changes in the

buildings of former shelters result from the basics of per-

forming the ergonomic function. Architecturally, they

should preserve the existing character as much as possi-

ble, using all the technological possibilities to improve

their functioning.

Translated by

Bogusław Setkowicz

Bibliografia /References

[1] Piekutowski M., Informator 1979, Wydawnictwo Szkole i Peda go

giczne, Warszawa 1979.

[2] Kulik Z., Historia poznania gór, [w:] A. Jahn (red.), Karkonosze

polskie, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo PAN,

Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1985, 432.

[3] Czerwiński J.Z., Turystyka, [w:] A. Jahn (red.), Karkonosze polskie,

Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo PAN, Wrocław–

Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1985, 472–475.

[4] Suchodolski J., Architektura schronisk górskich w Sudetach, Ofi

cyna Wydawnicza PWr, Wrocław 2014.

[5] Jakubowski R., Szewczyk R., Są takie miejsca… Schroniska górskie

w Polsce, Sport i Turystyka, MUZA, Warszawa 2013.

[6] Gryszel P., Tradycje turystyczne Karkonoszy i Gór Izerskich, Boster,

Jelenia Góra 2013.

[7] Cwojdziński S., Pacuła J., Stachowiak A., Geostrada Sudecka –

nowa forma geoturystyki w Sudetach, „Przegląd Geologiczny”

2011, Vol. 59, Nr 7, 54–59.

[8] Aleksandrowicz Z., Geoparki – nowe wyzwanie dla ochrony dzie-

dzictwa geologicznego, „Przegląd Geologiczny” 2006, T. 54, Nr 1,

36–41.

[9] Kulig Z., Początki organizacji turystyki w regionie jeleniogórskim

w latach 1945–1950, „Rocznik Jeleniogórski” 1951, Vol. 15.

[10] Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o usługach turystycznych, Dz.U.

z 2016 r. poz. 187, art. 43 ust. 1, https://uokik.gov.pl/download.

php?id=623 [accessed: 23.06.2017].

[11] Załącznik nr 6 do rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy

z dnia 19 sierpnia 2004 r. w sprawie obiektów hotelarskich i innych

obiektów, w których są świadczone usługi hotelarskie, Dz.U.

z 2006 r., Nr 22, poz. 169, https://www.msit.gov.pl/download/1/

4136/rozporzadzeniewsprawieobiektowhotelarskich.pdf [acces-

sed: 6.01.2017].

[12] Regulamin schroniska PTTK. Załącznik do uchwały nr 100/97

Pre zydium ZG PTTK z dnia 14.02.1997 r. przyjęty uchwałą Pre

zydium ZG PTTK nr 123/2003 z dnia 28.11.2003 r., https://books.

google.pl/books?isbn=839295517X [accessed: 10.11.2015].

[13] Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane, Dz.U. z 2016 r.

poz. 290, 961, 1165 i 1250, art. 32, ust. 5, https://piib.org.pl/bu 

downic twoaktyprawne61/prawobudowlaneaktyprawne177/

1201ustawazdnia7lipca1994rprawobudowlane [accessed:

4.03.2017].

Streszczenie

Strzecha Akademicka jest jednym z najstarszych i najbardziej znanych schronisk Karkonoszy. Autor artykułu stara się odpowiedzieć na pytanie o to,

czy w dobie wypoczynku opartego na maksymalizacji doświadczeń i bodźców jest ona, wraz z pozostałymi schroniskami, w stanie przyciągnąć

nowych turystów. Szukając odpowiedzi, przedstawił historię schroniska, jego przebudowy, poruszył problemy prawne i związane ze statusem

obiektu, a także oczekiwania turystów. Po takiej analizie pokusił się o wniosek, że przy optymalnej współpracy organów administracyjnych można

dostosować obiekt do ergonomicznego pełnienia aktualnej i nowych funkcji.

Słowa kluczowe: Strzecha Akademicka, schronisko wysokogórskie, Karkonosze

Abstract

Strzecha Akademicka is one of the oldest and best known shelters in the Giant Mountains. The author of the article tries to answer the question of

whether in the era of relaxation, based on the maximization of experiences and stimuli, Strzecha Akademicka together with other shelters are able

to attract new tourists. Searching for the answer, he presented the history of building, its reconstructions, raised legal problems and related to the

status of the facility, as well as the expectations of modern tourists. After such an analysis, he attempted to conclude that, with optimal cooperation

of administrative offices, the facility could be adapted to the ergonomic fulfillment of current and new functions.

Key words: Strzecha Akademicka, high mountain shelter, Giant Mountains

Maswerki wrocławskiej katedry

(fot. E. Łużyniecka)

Traceries in the Wrocław cathedral

(photo by E. Łużyniecka)