Praktyki rysunkowo-malarskie jako element programu kształtowania świadomości i kompetencji plastycznych przyszłych architektów a idee edukacyjne Bauhausu

Barbara Siomkajło, Dorota Łuczewska

doi:10.37190/arc200413

Streszczenie

Opracowanie dotyczy roli kształcenia przyszłych architektów, ich świadomości i kompetencji plastycznych w odniesieniu do idei i rozwiązań edukacyjnych Bauhausu. Mimo upływu 100 lat od założenia tej artystycznej szkoły i tylko 14 lat jej działalności, w procesach kształcenia prowadzonych przez szkoły artystyczne na całym świecie można odnaleźć ciągle aktualne elementy idei sformułowanych przez W. Gropiusa. Odnoszą się one do koncepcji jedności wszystkich sztuk, ze szczególnym uwzględnieniem architektury oraz metody kształcenia prowadzącej do pobudzenia i rozwoju u studiujących ich twórczych możliwości. Opracowanie zawiera omówienie jednego z elementów podstawowej edukacji plastycznej na Wydziale Architektury Politechniki Wrocławskiej, jakim są praktyki rysunkowo-malarskie. Omawiane jest ich szczególne znaczenie w przygotowaniu studiujących do samodzielnego projektowania poprzez rozwijanie ich twórczej wyobraźni. Istotną rolę odgrywa w tych procesach tak bardzo podkreślany przez Bauhaus bezpośredni kontakt z elementami otoczenia oraz opanowanie podstaw postrzegania przestrzeni, a także sposobów jej zapisu w plenerowych warunkach zintensyfikowanego procesu kształcenia.

Podgląd pełnego artykułu jest możliwy wyłącznie na większych ekranach.

2020

4(64)

DOI: 10.37190/arc200413

Wprowadzenie.

Działalność edukacyjna Bauhausu

– współczesne odniesienia

Stulecie założenia Bauhausu stało się przyczynkiem

do przyjrzenia się jego działalności i podjęcia dyskusji

na tematy związane z opracowanymi przez tę szkołę kon-

cepcjami kształcenia przyszłych projektantów. Na szcze-

gólną uwagę zasługuje zawarte w jej programie edukacyj 

nym podkreśle nie roli podstawowego kształcenia opartego

na proce sach bezpośredniego doświadczania rzeczywistej

przestrzeni i ma teriałów w naturze oraz na rozwijaniu twór-

czego podejścia uczących się jako metodzie prowadzącej

do osiągnięcia poziomu kompetencji samodzielnego archi-

tektaprojektanta.

Elementy tego rodzaju procesu edukacyjnego zawarte są

także w jednej z form kształcenia podstawowego na Wydzia-

le Architektury Politechniki Wrocławskiej (WA PWr), jaką

są praktyki rysunkowomalarskie realizowane w warun kach

plenerowych.

Barbara Siomkajło*, Dorota Łuczewska**

Praktyki rysunkowo-malarskie jako element programu kształtowania

świadomości i kompetencji plastycznych przyszłych architektów

a idee edukacyjne Bauhausu

Drawing and painting practices as an element of the program

of educating the awareness and artistic competences of architects

versus educational ideas of the Bauhaus

Introduction.

Educational activity of the Bauhaus

– contemporary references

The centenary of the Bauhaus foundation became the

occasion to take a closer look at its activities and discuss

topics connected with the concepts of educating future de-

signers, which were developed by this school. Particularly

noteworthy is the emphasis on the role of basic education

in its educational program based on the processes of direct

experience of real space and materials in nature and on

developing a creative approach of learners as a method

leading to the achievement of the competence level of an

independent architectdesigner.

Elements of this kind of educational process are also

included in one of the forms of basic education at the Fac-

ulty of Architecture of Wrocław University of Science and

Technology, which include drawing and painting classes

conducted in outdoor conditions.

The Bauhaus phenomenon as an educational insti-

tution, whose teaching methods have been popularized

and adopted in many schools of ne arts and architecture

all over the world, is still worth considering and analyz-

ing, despite the fact that one hundred years have passed

since its foundation and that it existed for 14 years only.

According to many opinions, the Bauhaus was a school

of modernity, the only one in the world, which gathered

outstanding avantgarde artists of contemporary Europe

* ORCID: 0000000283063730. Wydział Architektury Politech

niki Wrocławskiej / Faculty of Architecture, Wrocław University of Sci-

ence and Technology.

** ORCID: 0000000304157120. Wydział Architektury Politech

niki Wrocławskiej / Faculty of Architecture, Wrocław University of Sci-

ence and Technology, email: dorota.luczewska@pwr.edu.pl

158 Barbara Siomkajło, Dorota Łuczewska

Fenomen Bauhausu jako instytucji edukacyjnej, której

metody nauczania zostały upowszechnione i przyjęte w wie-

lu szkołach sztuk pięknych i szkołach architektonicznych

na całym świecie, jest ciągle wart rozważań i analiz, mimo

upływu wieku od momentu rozpoczęcia jego działalności

i tylko 14 lat istnienia. Według wielu opinii Bauhaus był

szkołą nowoczesności, jedyną w świecie skupiającą wy-

bitnych twórców awangardowych ówczesnej Europy jako

pedagogów. Oni, pracując w zespole, podejmowali się

rozwiązywania nowych problemów budownictwa na skalę

masową. Mając początkowo silne poczucie misji społecz-

nej, rozpatrywali dizajn, sztukę i architekturę w ramach

holistycznego podejścia do kultury [1]

Nieprzypadkowo credo uczelni brzmiało: Bauhaus dąży

do koordynacji wszystkich wysiłków twórczych, by osiąg nąć

w nowej architekturze zjednoczenie szkolenia artystyczne

go i projektowania […]. Ideą naczelną stała się idea stwo

rzenia nowej jedności poprzez zespalanie razem wielu sztuk

i kierunków: jedności mającej za podstawę Człowieka (za:

[3, s. 144]).

Założyciel i dyrektor Bauhausu Walter Gropius uwa-

żał, że w stuleciu techniki i postępu społecznego sztuka

ma szansę stać się podstawowym czynnikiem kształtowa-

nia środowiska, w którym żyje człowiek, od skali urbani-

stycznej po otaczające go przedmioty. We wstępie do Pro

gramm des Staatlichen Bauhauses in Weimar pisał: Sztuka

nie jest zawodem, nie ma żadnej zasadniczej różnicy mię

dzy artystą i rzemieślnikiem […] istotna dla każdego ar

tysty jest doskonałość zawodu. Ona jest źródłem twórczej

wyobraźni. Tworzymy nową wspólnotę rzemieślników bez

rozróżniania klas, które wznoszą barierę nie do przyjęcia

między rzemieślnikiem i artystą. Wspólnie projektujemy

i tworzymy nową budowlę przyszłości, która obejmie jako

jedną całość architekturę, rzeźbę i malarstwo […] Praw

dziwa architektura […] obejmuje […] wszystkie dziedziny

twórczości ludzkiej – wszystkie sztuki i wszystkie techniki

(za: [4, s. 362]).

Dziś do reeksji nad fenomenem Bauhausu skłania

fakt, że pomiędzy sytuacją społecznoekonomiczną i wy-

nikającymi z niej uwarunkowaniami lat 20. XX w. a sytu-

acją obecną istnieją pewne analogie. Powstanie Bauhausu

– radykalnej i wpływowej uczelni artystycznej – było odpo-

wiedzią na ówczesne potrzeby. Epoka maszyny, rozwija-

jący się dynamicznie przemysł, a jednocześnie tradycyjne

metody projektowania i budownictwa były w konikcie.

Towarzyszące tym procesom radykalne ruchy społeczne

i związany z nimi narastający chaos domagały się zmian.

Obecne gwałtowne przemiany i spiętrzające się problemy

rozwoju współczesnych społeczeństw związane z coraz

większą dominacją narzędzi komputerowych, komercjali-

zacją, ogarniającą wszystkich pogonią za zyskiem kosztem

całkowitej degradacji środowiska naturalnego powinny

doczekać się rozsądnych rozwiązań. Znalezienie sposobu

na pogodzenie masowej produkcji przemysłowej z potrze-

bami tego środowiska to przecież jeden z najistotniejszych

problemów naszych czasów. Rzecz jasna, uwarunkowania

W opracowaniu B jak Bauhaus D. Sudjic podejmuje próbę prze-

prowadzenia analizy krytycznej działalności Bauhausu w konfrontacji

z jego mitem w kulturze Zachodu [2, s. 21–34].

as educators. Working in a team, they tried to look for

solutions to new construction problems on a mass scale.

Initially having a strong sense of social mission, they con-

sidered design, art and architecture as part of a holistic

approach to culture [1]

It was not a coincidence that the university’s credo was

that […] the Bauhaus seeks to coordinate all creative ef

forts to achieve a unication of artistic training and design

in the new architecture […]. The main idea became the

idea of creating a new unity by fusing together many arts

and trends, i.e. unity on the basis of man (after: [3, p. 144]).

The founder and director of the Bauhaus, Walter Gro-

pius, believed that in the century of technology and social

progress, art had a chance to become a fundamental factor

in shaping the environment, in which man lives, from the

urban scale to the surrounding objects. In the introduc-

tion to Programm des Staatlichen, Bauhauses in Weimar,

he wrote: Art is not a profession, there is no fundamental

dierence between an artist and a craftsman […] perfec

tion of the profession is essential for every artist. It is the

source of the creative imagination. We are creating a new

community of artisans without distinguishing between

classes which erect an unacceptable barrier between the

craftsman and the artist. Together, we design and create

a new building of the future, which will include architec

ture, sculpture and painting as a whole […] The real ar

chitecture […] includes […] all areas of human creativity

– all arts and all techniques (after: [4, p. 362]).

Today, reection on the Bauhaus phenomenon is

prompted by the fact that there are some analogies between

the social and economic situation and the resulting condi-

tions of the 1920s and the present situation. The founda-

tion of the Bauhaus – a radical and inuential art school

– was a response to the needs of that time. The age of the

machine, a dynamically developing industry, and at the

same time traditional methods of design and construction

were in conict. The accompanying radical social move-

ments and the associated growing chaos demanded chang-

es. The current rapid changes and piling up problems of

the development of modern societies, which are connect-

ed with the increasing dominance of computer tools, com-

mercialization, the pursuit of prot at the expense of the

complete degradation of the natural environment, should

wait for the reasonable solutions to be resolved. Finding

a way to reconcile industrial mass production with the

needs of this environment is, after all, one of the most

fundamental problems of our times. Obviously, the condi-

tions of the Bauhaus era and ours dier signicantly. The

discussed changes, which aected all aspects of the life of

contemporary societies as a result of the industrial revolu-

tion, are of a dierent nature than those which result from

the widespread introduction of informatisation into almost

every area of human activity. Computers are, of course,

immensely helpful in developing, speeding up and solv-

ing many problems, but at the same time they bring about

the new ones. They are connected with the specicity

In his study B is for Bauhaus, D. Sudjic made an attempt at con-

ducting a critical analysis of the Bauhaus activity in confrontation with

its myth in Western culture [2, pp. 21–34].

Praktyki rysunkowomalarskie jako element kształtowania / Drawing and painting practices as an element of educating 159

czasów Bauhausu i naszych różnią się w istotny sposób.

Omawiane przemiany dotykające wszystkich aspektów

życia ówczesnych społeczeństw, jako następstwo rewolu-

cji przemysłowej, mają inny charakter niż te, które wyni-

kają obecnie z powszechnego wkraczania informatyzacji

w niemal każdą dziedzinę ludzkiej aktywności. Kompu-

tery są oczywiście niezmiernie pomocne w opracowywa-

niu i przyspieszaniu rozwiązywania wielu problemów, ale

jednocześnie tworzą nowe. Związane są one ze specyką

rozwoju i pracy ludzkiego umysłu, szczególnie gdy in-

formatyzacja wprowadzana jest w procesy edukacyjne na

wczesnych etapach nauki.

Tendencje towarzyszące obecnie zmianom w polskim

szkolnictwie wyższym wskazują na wzrastające znacze

nie i coraz szersze wykorzystywanie technik informatycz-

nych. Tego rodzaju działania wymagają jednak rozważenia

i przemyślanych decyzji w przypadku szkół architekto-

nicznych i szkół sztuk pięknych, gdzie podstawową cechą

potrzebną absolwentowi jest kreatywność. Wyniki obser-

wacji i doświadczenia zebrane w ciągu wielu lat prowa-

dzenia kształcenia plastycznego na Wydziale Architektury

oraz związane z tematem badania i opracowania dowo-

dzą, że własny bezpośredni kontakt studiujących z rze-

czywistym materiałem, narzędziem, przestrzenią w różnej

skali stanowią niczym niedającą się zastąpić podstawę dla

dalszych etapów edukacji projektowej. Tak szczególne

narzędzie, jakim jest komputer, wpływa zdecydowanie na

postrzeganie trójwymiarowej rzeczywistości w sposób,

który narzuca od początku jej wizja na płaskim ekranie,

bez potrzeby werykacji zgodnie z rzeczywistą percepcją.

Jedynie nieduża część środowisk akademickich dostrze-

ga niebezpieczeństwo dla kształcenia kreatywności, jakie

niesie ograniczenie nauczania i postrzegania przestrzeni

za pośrednictwem narzędzia cyfrowego. Nieliczne publi-

kacje podejmują temat znaczenia rysunku i bezpośred-

niego doświadczenia dla kolejnych etapów działalności

architektonicznej, jeszcze mniej dla procesów edukacyj-

nych. Dlatego też nowatorskie podejście Gropiusa i po-

glądy przedstawicieli Bauhausu w tym zakresie warte są

prześledzenia i wykorzystania w praktyce edukacyjnej dla

podniesienia poziomu kształcenia studentów architektury.

W opracowaniu przedstawiona jest próba nawiązania do

tych ich doświadczeń sprzed wieku, których aktualność

daje się zwerykować m.in. w trakcie realizacji plenerów

rysunkowomalarskich.

Nowe koncepcje edukacyjne

w programach Bauhausu w perspektywie

aktualnych rozwiązań systemowych

Już w XIX w. narodziła się myśl, że przyszłego artystę

można uczyć umiejętności, dzięki którym byłoby możli-

we sformułowanie wspólnej podstawy – w zakresie teorii

i praktyki – jednoczącej wszystkie dziedziny sztuki z archi-

tekturą i wzornictwem. Gropius, który połączył dziewięt

nastowieczny idealizm z dwudziestowiecznym realizmem,

był przekonany, że fundamentem wszystkich reform jest na

uczanie [1, s. 141, 142]. Podstawą działalności edukacyjnej

stało się zatem wprowadzanie w życie teorii jednoczącej

sztukę i technikę. W tym celu podjęto próbę stopniowego

of the development and work of the human mind, espe-

cially when informatisation is introduced into educational

processes at the early stages of learning.

The tendencies accompanying changes in Polish high-

er education indicate the growing importance and wider

use of information technologies. These types of activities,

however, require consideration and thoughtful decisions

in the case of architectural and ne arts schools, where

creativity is the basic feature that a graduate needs. The

results of observations and experiences, which were gath-

ered during many years of art education at the Faculty of

Architecture as well as research and studies related to the

subject, prove that the students’ own direct contact with

a real material, tool, space on a dierent scale constitute

an irreplaceable basis for further stages of design educa-

tion. A computer, as a special tool, denitely inuences

the perception of the threedimensional reality in the way

which its vision on a at screen imposes from the begin-

ning without the need to verify it with the real perception.

Only a small group of the academic environments see the

dangers to educating creativity posed by the limitation

of teaching and the perception of space through a digital

tool. Very few publications deal with the importance of

drawing and direct experience for the subsequent stages

of architectural activity, even less attention is paid to edu-

cational processes. Therefore, the innovative approach of

Gropius and the views of the Bauhaus representatives in

this respect are worth following and applying in educa-

tional practice to raise the level of education of architec-

ture students. The study presents an attempt at referring

to their experiences from a century ago, the validity of

which can be veried during, inter alia, pleinair painting

and drawing.

New educational concepts

in the Bauhaus programs in the perspective

of current system solutions

The idea that a future artist could be taught skills thanks

to which it would be possible to formulate a common ba-

sis – in the scope of theory and practice – uniting all elds

of art with architecture and design was born as early as in

the 19

century. Gropius, who combined the 19

century

idealism with the 20

century realism, was convinced that

teaching was the foundation of all reforms [1, pp. 141,

142]. Therefore, the basis of educational activity became

the implementation of the theory which unites art and

technology. For this purpose, an attempt at introducing

and developing gradually a curriculum, which was com-

pletely dierent from the previous ones, was made. Views

on the content and teaching methodology had to be ver-

ied. To emphasize the dierence between the Bauhaus

and the schools which existed at that time, already in the

rst Weimar period academic titles were abandoned, and

in this place the rules of cooperation of masters, journey

men and apprentices were introduced with the simultane-

ous discovery and development of individual predisposi-

tions and talents under the supervision of two teachers,

i.e., an artist and a craftsman. It was also important to

enable learning without a xed time frame and with direct

160 Barbara Siomkajło, Dorota Łuczewska

wypracowywania i włączania programu edukacji, całko-

wicie odmiennego od dotychczasowych. Poglądy na treści

merytoryczne i metodykę nauczania musiały ulegać we-

rykacjom. Dla zaznaczenia różnicy między Bauhausem

a istniejącymi wtedy szkołami, już w pierwszym okresie

weimarskim zrezygnowano z tytułów naukowych, a w to

miejsce wprowadzono zasady współdziałania mistrzów,

czeladników i terminatorów, przy jednoczesnym odkry-

waniu i rozwijaniu indywidualnych predyspozycji i talen-

tów pod opieką dwóch nauczycieli: artysty i rzemieślnika.

Istotne było także umożliwienie nauki bez sztywnych ram

czasowych, z bezpośrednim kontaktem z przedmiotem

nauki przy współpracy ucznia i nauczyciela.

Realizacja docelowego programu sformułowanego

przez Gropiusa napotykała wiele różnego rodzaju trud-

ności, toteż ewoluował on odpowiednio ze zmianami

kolejnych siedzib i kierownictwa szkoły. Opierał się on

[…] na nauczaniu praktycznym i teoretycznym. Zajęcia

praktyczne polegały na poznawaniu materiałów i proce

sów produkcji, podczas gdy nauczanie form odbywało się

w trzech działach: obserwacji – studium natury, analiza

materiałów; przedstawienia – geometria, teoria konstruk

cji, rysunek projektowy i modelowanie; kompozycji – teo

ria przestrzeni, koloru i kompozycji [1, s. 41, 44].

Uczeń musiał przejść przez dwa kursy – wstępny

i czeladniczy, aby mieć prawo do rozpoczęcia kursu pro-

jektowania architektury [1]. Specjalne znaczenie w pro-

gramie Bauhausu odgrywał kurs wstępny, który miał po-

móc uczniom najpierw pozbyć się już zebranej wiedzy,

a następnie zapoznać ich […] z podstawowymi zasadami

wszelkiej działalności twórczej w dziedzinie sztuk pla

stycznych. Wstępne zadania polegały zatem na pozna-

waniu materiałów, ich kształtów, struktury i wzajemnych

związków, także poprzez szczegółowe ich odwzorowy-

wanie w rysunku lub malarstwie. W poznawaniu formy

pomocne były również prace starych mistrzów. W ten

sposób realizowano jedno z podstawowych zadań kursu

wstępnego, którym miało być kształtowanie osobowości

ucznia, prowadzące go do samodzielnego działania i zdo-

bywania wiedzy o materiale i formie na podstawie bezpo-

średnich doświadczeń [1, s. 54, 56].

Analiza założeń programowych Bauhausu wykazuje

wiele podobieństw do sposobu, w jaki realizowany był do

tej pory proces kształcenia w zakresie przedmiotów pla-

stycznych na WA PWr. Jego celem miało być wyzwolenie

u studiujących zdolności kreacyjnych, przy czym waż-

nym elementem był w nim bezpośredni kontakt studenta

z prowadzącym, ale w okrojonym nieco zakresie w sto-

sunku do praktyki Bauhausu.

W ostatnich latach daje się zauważyć coraz silniejszą

tendencję do ograniczania udziału edukacji plastycznej,

a więc do usuwania z programów nauczania kolejnych

przedmiotów i sprawdzonych metod edukacyjnych, któ-

rych celem jest kształtowanie u studiujących architekturę

warunków do rozwijania zdolności i twórczych postaw

jako bazy dla samodzielnej twórczej aktywności – co

w rezultacie może pozbawić studentów niezbędnej, pod-

stawowej części wykształcenia.

Program edukacyjny Bauhausu podkreślał ogrom-

ne znaczenie bezpośredniego kontaktu i doświadczania

contact with the subject of study in cooperation with the

student and the teacher.

The implementation of the target program formulated

by Gropius encountered many dierent types of dicul-

ties, so it evolved in accordance with the changes of sub-

sequent seats and school management. It was based […] on

practical and theoretical teaching. Practical classes con

sisted in learning about materials and production process

es, whereas teaching about forms was carried out in three

sections, i.e. observation – study of nature, analysis of ma

terials; presentation – geometry, a theory of construction,

design drawing and modelling; composition – a theory of

space, colour and composition [1, pp. 41, 44].

A student had to participate in two courses – introduc-

tory and apprentice, in order to be eligible to start the ar-

chitecture design course [1]. The preliminary course was

of special signicance in the Bauhaus program, i.e. it was

supposed to help students rst get rid of the knowledge

they had already gathered and then familiarize them […]

with the basic principles of any creative activity in the

eld of ne arts. The initial tasks consisted in getting to

know materials, their shapes, structure and interrelation-

ships, also through their detailed presentation in drawing

or painting. The works of old masters were also helpful

in getting to know the form. In this way, one of the basic

tasks of the preliminary course was implemented, i.e. to

shape the personality of students which led to independent

action and gaining knowledge about the material and form

based on direct experience [1, pp. 54, 56].

The analysis of the Bauhaus program assumptions

shows many similarities to the way in which the educa-

tion process in the eld of art subjects at the Faculty of

Architecture at Wrocław University of Science and Tech-

nology has been carried out so far. Its aim, whose impor-

tant element included direct contact between a student and

a teacher, however, in a limited extent in relation to the Bau 

haus practice, was to liberate students’ creative abilities.

In recent years, there has been a growing tendency to

limit the participation of art education, and thus to remove

the next subjects and proven educational methods from

the curricula, the aim of which is to shape in students of

architecture the conditions to develop their abilities and

creative attitudes as the basis for independent creative

activity which, as a result, may deprive students of the

necessary basic education.

The Bauhaus educational program emphasized great

signicance of direct contact and experiencing the envi-

ronment as factors for the development of students’ cre-

ative abilities. Gropius’ views and the Bauhaus ideas are

– also today – denitely conrmed in manyyear observa-

tions and educational experiences [5], [6] (Fig. 1).

Drawing and painting practices

– the place and role in the curricula

at the Faculty of Architecture

of Wrocław University of Science and Technology

In the past, the processes of art education in the general

process of architectural education of Polish universities

usually performed a signicant role. This is evidenced

Praktyki rysunkowomalarskie jako element kształtowania / Drawing and painting practices as an element of educating 161

by documents, analyses of programs, results in the form

of student works published and presented at exhibitions

(Fig. 2) as well as opinions in the studies of competent

theoreticians and practitioners related to this eld [7]–

[10]. In the course of studies at the faculties of archi-

tecture in Poland, art subjects were taught to a dierent

extent during almost all years of studying. The situation

at Wrocław University of Science and Technology was

similar, however, subsequent organizational and pro-

gram changes resulted in breaking the consistency of the

previous program versions and limiting the teaching of

drawing, painting and sculpture to the rst two years of

the compulsory composition and art block and an option-

al subject chosen from a set of courses related to art is-

sues as well as 15 drawing and painting practice didactic

classes [11].

Most of the course classes in composition and art

blocks (during four semesters of the rst two years of

studies) take place in studios, and only a small part in

open eld. Due to time constraints and other organization-

al problems, it is dicult to implement them for the bene-

t of students in a satisfactory way. Only practices enable

longer and more eective work in contact with topics in

larger spaces.

Plein air drawing and painting at the Faculty of Archi-

tecture of Wrocław University of Science and Technolo-

gy have a long tradition. Initially, they were held outside

Wrocław for two weeks during summer after the third year

of studies

. The participants’ task was to produce a certain

number of works as an attempt at characterising the space

of selected places, which would be interesting and valua-

ble for future architects. Nowadays, plein air sessions are

conducted during the holiday period for ve days after the

end of the summer examination session. They refer to the

Until the beginning of the 1970s, obligatory openair trips were

nanced by the university, which allowed all students to participate in

them, and also helped the community to integrate. The openair sessions

took place in particularly valuable places in terms of spatial conditions.

oto cze

nia jako czynników rozwoju możliwości kreacyj-

nych uczniów. Poglądy Gropiusa, idee Bauhausu znajdują

– również obecnie – zdecydowane potwierdzenie w wielo-

letnich obserwacjach i doświadczeniach edukacyjnych [5],

[6] (il. 1).

Praktyki rysunkowo-malarskie

– miejsce i rola w programach nauczania

na Wydziale Architektury PWr

W przeszłości procesy kształcenia plastycznego w ogól-

nym procesie edukacji architektonicznej polskich uczelni

zajmowały zazwyczaj istotne miejsce. Świadczą o tym

dokumenty, analizy programów, efekty w postaci prac stu-

denckich publikowanych i prezentowanych na wystawach

(il. 2) oraz wypowiedzi w opracowaniach kompetentnych

teoretyków i praktyków związanych z tą dziedziną [7]

–[10]. W toku studiów na wydziałach architektury w kraju

przedmioty plastyczne były w różnym zakresie prowadzo-

ne w trakcie niemal wszystkich lat nauki. Sytuacja na WA

PWr wyglądała podobnie, jednak kolejne przekształcenia

organizacyjne i programowe spowodowały rozbicie spój-

ności poprzednich wersji programowych i ograniczenie

nauki rysunku, malarstwa i rzeźby do pierwszych dwóch

lat obowiązkowego bloku kompozycyjnoplastycznego

i wybieralnego przedmiotu z zestawu kursów związanych

z zagadnieniami plastycznymi oraz 15 godzin dydaktycz-

nych praktyki rysunkowomalarskiej [11].

Większość zajęć kursowych bloków kompozycyjno

plastycznych (w trakcie 4 semestrów pierwszych 2 lat stu-

diów) odbywa się w pracowniach, a tylko niewielka część

w otwartym terenie. Ze względu na ograniczenia czaso-

we i inne trudności organizacyjne trudno zrealizować je

w sposób zadowalający z korzyścią dla studentów. Do-

piero praktyki umożliwiają dłuższą i efektywniejszą pracę

w zetknięciu z tematami w większych przestrzeniach.

Plenery rysunkowomalarskie na WA PWr mają wielo-

letnią tradycję. Początkowo odbywały się one poza Wro-

cławiem, po trzecim roku studiów przez dwa t ygodnie

Il. 2. Szklarska Poręba Górna, dom wypoczynkowy Ostoja

na ul. Wysokiej (autor: Z. Grześków)

Fig. 2. Upper Szklarska Poręba, Holiday Guest House “Ostoja”,

Wysoka Street (author: Z. Grześków)

Il. 1. Szklarska Poręba Górna, widok na ul. Jedności Narodowej

i pensjonat Bożena (autor: A. Bakota)

Fig. 1. Upper Szklarska Poręba, view of the Jedności Narodowej Street

and GuestHouse “Bożena” (author: A. Bakota)

162 Barbara Siomkajło, Dorota Łuczewska

students who completed courses of four composition and

art blocks during the rst and second year of studies at the

major of architecture.

In the educational programs of the Wrocław University

of Science and Technology, this form of education, as an

element of basic education preparing for the next stage in

the form of design courses, is still of great importance,

despite the limitation of its implementation time.

The pleinairs have always been a reliable test of the

skills acquired during the previous classes in the eld of

composition and form construction, the basics of geomet-

ric and aerial perspective, knowledge of various drawing

and painting techniques, and the basics of colour theory.

The plein airs allow students to improve these skills and

develop sensitivity to the features of real space and the

phenomena occurring in it in real life. For students, they

constitute an irreplaceable workshop of creative experi-

ences and achieving artistic competences. The purpose of

the pleinairs was therefore to discover and stimulate the

creative possibilities of participants by mastering and de-

veloping the foundations of direct perception of a selected

space on a dierent scale, regularities governing it and its

characteristic features [8], [9], [12] as well as mastering

the ways of recording these observations from the sketch

phase to the indepth study (Fig. 3).

Drawing and painting practices

in the Sudetes region

Pleinair sessions are held in various places, i.e. attrac-

tive (according to the lecturers) due to the benets they

can bring for the education of the future architect. These

places are not indierent to the educational process – they

enrich it with additional elements and diversify it. The

practices allow students to get acquainted with various

w okresie letnim

. Zadaniem uczestników było wykonanie

określonej liczby prac jako próby charakterystyki intere-

sującej, wartościowej dla przyszłych architektów prze-

strzeni wybranych miejsc. Obecnie plenery są prowadzone

w okresie wakacyjnym po zakończeniu letniej sesji egza-

minacyjnej w ciągu pięciu dni. Dotyczą studentów, którzy

ukończyli kursy czterech bloków kompozycyjnoplastycz-

nych na pierwszym i drugim roku kierunku architektura.

W programach edukacyjnych WA PWr ta forma kształ-

cenia, jako element kształcenia podstawowego, przygoto-

wującego do dalszego etapu w postaci kursów projektowa-

nia, ma ciągle jeszcze duże znaczenie, mimo ogra niczenia

czasu jej realizacji.

Plenery były i są wiarygodnym sprawdzianem zdoby-

tych w trakcie wcześniejszych zajęć umiejętności w za-

kresie kompozycji i budowy formy, podstaw perspektywy

geometrycznej i powietrznej, znajomości różnych technik

rysunkowych i malarskich, podstaw teorii koloru. Plenery

pozwalają te umiejętności doskonalić oraz rozwijać wraż-

liwość na cechy rzeczywistej przestrzeni i zachodzących

w niej zjawisk w naturze. Są dla studentów niezastąpionym

warsztatem twórczych doświadczeń i osiągania kompeten-

cji plastycznych Jako cel plenerów przyjęto zatem odkry-

wanie i pobudzanie możliwości twórczych uczestników

poprzez opanowanie i rozwijanie podstaw bezpośredniego

postrzegania wybranej przestrzeni w różnej skali, rządzą-

cych nią prawidłowości, jej cech charakterystycznych [8],

[9], [12], a także opanowanie sposobów zapisu tych spo-

strzeżeń od fazy szkicu aż po pogłębione studium (il. 3).

Do początku lat 70. zeszłego wieku obligatoryjne wyjazdy ple-

nerowe były nansowane przez uczelnię, co umożliwiało udział w nich

wszystkich studentów, pomagało również w integrowaniu się środowi-

ska. Plenery odbywały się w miejscach szczególnie wartościowych pod

względem uwarunkowań przestrzennych.

Il. 3. Siedlęcin, widok na kościół

pw. św. Mikołaja

(autor: J. Małek)

Fig. 3. Siedlęcin,

view of the St. Nicholas’s Church

(author: J. Małek)

Praktyki rysunkowomalarskie jako element kształtowania / Drawing and painting practices as an element of educating 163

spatial environments, from metropolitan to local ones,

which combine architectural and urban spaces with a nat-

ural landscape, which in turn signicantly broadens and

helps to develop the perception of the surroundings [9],

[12] (Fig. 4)

Thanks to the project – which was implemented by

Wrocław University of Science and Technology – Reno

vated Hendrich’s Villa in Szklarska Poręba as a point

of international meetings discovering the cultural, his

torical and socioeconomic values of the borderland

, it

was possible to carry out seven holiday pleinairs both

in Szklarska Poręba itself as well as in the Jelenia Góra

Valley and the River Kwisa region

. The University’s

obligation to show the activity of Hendrich’s Villa as

a kind of cultural centre from 2015 to 2019 also made it

possible to organise several postpleinair and thematic

exhibitions as well as several lectures and conferences

connected with the region. Each year, the main theme of

the pleinair was dened, which concerned various types

of features of the discussed spaces related to the topogra-

phy, the character of buildings and the vegetation of the

Sudetes (Fig. 5).

For organizational and nancial reasons, these openair work-

shops are most often held in Wrocław. However, the intensive devel-

opment of the city and its growing tourist attractiveness make outdoor

work dicult, especially in the most interesting historical centre, which

is practically inaccessible in summer (crowds of tourists, parked cars,

coee shop gardens). The possibility of organizing plein air sessions out-

side the capital city of Lower Silesia, detachment from the troublesome

urban space or from the places from which students came to Wrocław,

allows them to become aware of the importance of the diversity of cul-

tural environments.

The program was conanced by the European Union from the

European Regional Development Fund under the Operational Program

of CrossBorder Cooperation Poland–Saxony 2007–2013.

Several dozen people took part in the next pleinairs (including

members of the painting club under the supervision of B. Siomkajło).

Praktyki rysunkowo-malarskie

w regionie sudeckim

Plenery odbywają się w różnych miejscach, atrakcyj-

nych (zdaniem prowadzących) ze względu na korzyści,

jakie mogą przynieść dla wykształcenia przyszłego archi-

tekta. Miejsca te nie są obojętne dla procesu dydaktyczne-

go – wzbogacają go o dodatkowe elementy i urozmaicają.

Praktyki pozwalają studentom na zapoznawanie się z róż-

nymi środowiskami przestrzennymi, od wielkomiejskich

po lokalne, które łączą przestrzenie architektonicznour-

banistyczne z naturalnym pejzażem, co w znaczący spo-

sób poszerza i pomaga rozwijać postrzeganie otoczenia

[9], [12] (il. 4)

Dzięki realizacji przez Politechnikę Wrocławską projek-

tu Odremontowana willa Hendricha w Szklarskiej Porębie

punktem międzynarodowych spotkań odkrywających walo

ry kulturowe, historyczne i społecznogospodarcze pogra

nicza

możliwe było przeprowadzenie siedmiu plenerów

wakacyjnych zarówno na terenie samej Szklarskiej Porę-

by, jak i w Kotlinie Jeleniogórskiej oraz rejonie Kwisy

Zobowiązanie uczelni do wykazywania działalności willi

Omawiane plenery, ze względów organizacyjnych i nansowych,

najczęściej odbywają się we Wrocławiu. Jednak intensywny rozwój mia-

sta i jego rosnąca atrakcyjność turystyczna utrudniają pracę plenerową,

szczególnie w najbardziej interesującym historycznym centrum, które

praktycznie jest w lecie mało dostępne (tłumy turystów, parkujące sa-

mochody, ogródki kawiarniane). Możliwość organizowania praktyk poza

stolicą Dolnego Śląska, oderwania się od uciążliwej przestrzeni miejskiej

czy od miejsc, z których do Wrocławia studenci przyjechali, pozwala

im uświadomić sobie znaczenie różnorodności środowisk kulturowych.

Program współnansowany był przez Unię Europejską ze środ-

ków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Pro-

gramu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej Polska–Saksonia

2007–2013.

W kolejnych plenerach wzięło udział kilkadziesiąt osób (w tym

członkowie koła malarskiego pod opieką B. Siomkajło).

Il. 4. Szklarska Poręba Średnia,

pensjonat Szklarka

(autor: Z. Koszewicz)

Fig. 4. Middle Szklarska Poręba,

Guest House “Szklarka”

(author: Z. Koszewicz)

164 Barbara Siomkajło, Dorota Łuczewska

Themes of pleinairs

During the rst pleinair in July 2015, the students’

attention was focused primarily on the character of the

mountain landscape of the Giant Mountains and the Jizera

Mountains as well as on the features of specic region-

al architecture, including the Upper Lusatian house and

wattle and daub structures. Very important houses for the

history of Szklarska Poręba, which used to belong to the

members of the rst artistic colony in this area at the turn

of the 20

century, were documented in the form of draw-

ing and painting studies. The buildings included, inter

alia, the house of Carl and Gerhardt Hauptmann (now the

Giant Mountains Museum) as well as houses in the Valley

of the Sun (former Valley of Seven Houses) [13], [14].

During the next two pleinair sessions (July and Sep-

tember) in 2016, drawing and painting studies were de-

voted to the further documentation of interesting objects

– villas, guesthouses and residences of the prewar period

throughout Szklarska Poręba (Fig. 6). However, a new

topic was monuments of technology, including the build-

ings of railway stations in Szklarska Poręba Górna, Śred-

nia and Dolna, Piechowice and Sobieszów as well as the

buildings of Julia Glass Production Shop, which has been

closed since the times of political changes.

During the pleinair event in Zapusta, the students’ at-

tention was attracted by unique historic water structures,

i.e., dams and power plants which were constructed in the

Kwisa riverbed – in Leśna and Złotniki, and water facili-

ties on the River Kamienna.

In July 2017, castles and palaces of the Jelenia Góra

Valley became the leading theme. In this extremely at-

tractive area, there are nearly 30 palace residences which

were erected by famous personalities of the German and

international elites, and a number of defensive buildings

largely saved from total ruin. Many images of aristocratic

seats, buildings of great historical and architectural value

Hendricha jako swoistego ośrodka kultury od roku 2015

do 2019 pozwoliło także na zorganizowanie kilkunastu

wystaw poplenerowych i tematycznych oraz kilkunastu

wykładów i prelekcji związanych z regionem. Każdego

roku określano tematykę wiodącą pleneru, która dotyczy-

ła różnego rodzaju cech omawianych przestrzeni związa-

nych z ukształtowaniem terenu, charakterem zabudowy

i szatą roślinną Sudetów (il. 5).

Tematyka plenerów

W trakcie pierwszego pleneru w lipcu 2015 uwaga stu-

dentów skierowana została przede wszystkim na charak-

ter górskiego krajobrazu Karkonoszy i Gór Izerskich oraz

cechy specycznego regionalnego budownictwa, w tym

obiekty o konstrukcji przysłupowej i szachulcowej. Zado ku 

mentowane zostały, w formie studiów rysunkowych i ma

larskich, bardzo istotne dla historii Szklarskiej Poręby

domy, które należały niegdyś do członków pierwszej kolo-

nii artystycznej na tym terenie na przełomie XIX i XX w.

Należały do nich m.in. Dom Carla i Gerhardta Hauptman-

nów (obecnie Muzeum Karkonoskie) oraz domy w Doli-

nie Słońca (dawnej Dolinie 7 Domów) [13], [14].

W ciągu dwóch następnych plenerów (lipiec, wrzesień)

w 2016 r. studia rysunkowe i malarskie poświęcone zo-

stały dalszemu dokumentowaniu interesujących obiektów

– willi, pensjonatów i rezydencji okresu przedwojennego

na terenie całej Szklarskiej Poręby (il. 6). Za to nowym

tematem były zabytki techniki, w tym budynki stacji ko-

lejowych w Szklarskiej Porębie Górnej, Średniej i Dolnej,

w Piechowicach i Sobieszowie oraz obiekty zamkniętej

od czasu zmian ustrojowych Huty Szkła Julia.

W trakcie pleneru w Zapuście uwagę studentów zajmo-

wały wyjątkowe zabytkowe obiekty budownictwa wod-

nego: zapory i elektrownie wzniesione w korycie Kwisy

– w Leśnej i Złotnikach, a także urządzenia wodne na rze-

ce Kamienna.

Il. 5. Zapora wodna Złotniki

(autor: Z. Koszewicz)

Fig. 5. The dam, Złotniki

(author: Z. Koszewicz)

Praktyki rysunkowomalarskie jako element kształtowania / Drawing and painting practices as an element of educating 165

were created, including Chojnik Castle, the knight’s tower

in Siedlęcin and the manor house in Janowice Wielkie,

palaces in Wojanów and Łomnica, residences in Dąbrowi-

ca and Karpniki, Miłków, Pakoszów, Staniszów, the royal

palace in Mysłakowice and the seat of the Schagotsch

family in Cieplice and Sobieszów (Fig. 7).

In the same year, in May, a trip was also organized to

complete the set of documentation for buildings of a villa,

guesthouse and hotel facility character in Szklarska Porę-

ba. At that time, students created works which present-

ed many architecturally interesting objects, including the

villa of professor W. Sombart, the house of culture expert

A. Koeppen, the villa of C. Hauptmann’s exwife, the

W lipcu roku 2017 tematem wiodącym stały się zam-

ki i pałace Kotliny Jeleniogórskiej. Na tym niezwykle

atrakcyjnym obszarze usytuowanych jest blisko 30 pała-

cowych rezydencji wzniesionych przez znane osobistości

niemieckich i międzynarodowych elit oraz szereg obiek-

tów o charakterze obronnym, w dużej części ocalonych

przed całkowitą ruiną. Powstało wiele wizerunków ary-

stokratycznych siedzib, obiektów o dużej wartości histo-

rycznej i architektonicznej, m.in. zamku Chojnik, wieży

rycerskiej w Siedlęcinie i dworu w Janowicach Wielkich,

pałaców w Wojanowie i Łomnicy, rezydencji w Dąbro-

wicy i Karpnikach, Miłkowie, Pakoszowie, Staniszowie,

pałacu królewskiego w Mysłakowicach i siedziby Scha

gotschów w Cieplicach i Sobieszowie (il. 7).

Tego samego roku w maju zrealizowano także wyjazd

w celu uzupełnienia zestawu dokumentacji dotyczącego

obiektów o charakterze willowym i pensjonatowoho-

telowym na terenie Szklarskiej Poręby. Powstały wtedy

prace prezentujące wiele interesujących architektonicznie

obiektów, m.in. willę profesora W. Sombarta, dom kultu-

roznawcy A. Koeppena, willę byłej żony C. Hauptmanna,

willę kolekcjonerów sztuki J. Zimmermanna i J. Guth-

manna, dom rodziny Deutschów czy obecne pensjonaty

Szklarka, Jaskółka i Silva.

W lipcu 2018 r. odbyły się dwa kolejne plenery. Pierw-

szy z nich poświęcony był przede wszystkim architekturze

sakralnej. W pracach rysunkowych i malarskich uwiecz-

nione zostały liczne obiekty tego typu z Kotliny Jelenio-

górskiej, od wzniesionych jeszcze w średniowieczu po

barokowe i klasycyzujące XIXwieczne. W wielu małych

miejscowościach wzniesione zostały dwa kościoły po-

chodzące z różnych stuleci, katolicki i ewangelicki, co

pozwalało studentom obserwować i porównywać cechy

wielu odmian historycznej stylistyki.

Ostatni plener w Bukowcu, byłej arystokratycznej sie-

dzibie Fryderyka von Reden (obecnie Fundacji Pałaców

Il. 6. Staniszów Górny, pałac

(autor: D. Ratajczyk)

Fig. 6. Upper Staniszów, Palace

(author: D. Ratajczyk)

Il. 7. Siedlęcin, wnętrze kościoła poewangelickiego

pw. Matki Bożej Nieustającej Pomocy

(autor: Y. Gvisch)

Fig. 7. Siedlęcin, interior of the St. Virgin Mary’s

Perpetual Help Church (exevangelical church)

(author: Y. Gvisch)

166 Barbara Siomkajło, Dorota Łuczewska

villa of art collectors J. Zimmermann and J. Guthmann,

the family house of the Deutsches, and the present guest-

houses “Szklarka”, “Jaskółka” and “Silva”.

Two more pleinair workshops took place in July 2018.

The rst of them was devoted primarily to sacred archi-

tecture. Numerous objects of this type from the Jelenia

Góra Valley, including those erected in the Middle Ages as

well as the baroque and the 19

century classicizing ones,

were perpetuated in drawing and painting works. In many

small towns, two Catholic and Evangelical churches were

erected in dierent centuries, which allowed students to

observe and compare the features of many varieties of his-

torical stylistics.

The last pleinair session in Bukowiec, the former aris-

tocratic seat of Frederick von Reden (now the Founda-

tion of Palaces and Gardens of the Jelenia Góra Valley),

concerned extremely interesting landscape layouts which

were shaped with the use of natural terrain forms, reser-

voirs and watercourses as well as trees. Completed veg-

etation along with garden elements, including gazebos,

little bridges, articial ruins and sculptures, created green

complexes in the form of picturesque parks surrounding

park facilities.

Pleinair workshops in Szklarska Poręba

– goals, methods, organization

of the educational process and educational solutions

of the Bauhaus

The fouryear period of organizing the pleinairs in Sz-

klarska Poręba and the Jelenia Góra Valley, thanks to the

implementation of the arrangements contained in the EU

project, made it possible to use the methods and principles

which – as it turned out – were largely consistent with the

ideas formulated by Gropius for the Bauhaus. On the basis

of the lecturers’ team own educational and creative expe-

riences as well as their views related to art education at the

Faculty of Architecture at Wrocław University of Science

and Technology, it was assumed that learning and solv-

ing art problems by students is essentially a means to an

end, i.e. preparing future architects for the process of in-

dependent design and their development which precedes

and enables creation. Therefore, this is not an aim in itself,

i.e. education which concerns making eective illustra-

tions as visualizations for architectural projects – contrary

to common views.

The students had a specic framework for the task to

be performed, namely, within a few days, the minimum

curriculum had to be developed in the form of a xed

number of works – sketches and studies connected with

the leading issue in a given year. It was possible to use

all the drawing and painting techniques which they had

known before or wanted to know (although for organi-

zational reasons a pen, crayon and tempera were pre-

ferred) (Fig. 8). In order to make the understanding of the

structure of a given space easier, including its individual

exploration, students obtained basic information on his-

torical, geographic and physiographic conditions and the

characteristics of local buildings and vegetation from their

lecturers. Considering the issues related to the conduct of

i Ogrodów Kotliny Jeleniogórskiej), dotyczył niezwykle

interesujących założeń krajobrazowych ukształtowanych

z wykorzystaniem naturalnych form terenowych, zbiorni-

ków i cieków wodnych oraz zadrzewienia. Uzupełniona

istniejąca roślinność wraz z elementami ogrodowymi,

w tym altanami, mostkami, sztucznymi ruinami i rzeźba-

mi, utworzyły kompleksy zieleni w postaci malowniczych

parków otaczających obiekty pałacowe.

Plenery w Szklarskiej Porębie

– cele, metody, organizacja procesu kształcenia

a rozwiązania edukacyjne Bauhausu

Czteroletni okres prowadzenia plenerów na terenie

Szklarskiej Poręby i Kotliny Jeleniogórskiej, dzięki reali-

zacji zawartych w projekcie unijnym ustaleń, pozwolił na

zastosowanie metod i zasad, które – jak się okazało – były

w dużym zakresie zbieżne z ideami sformułowanymi przez

Gropiusa dla Bauhausu. W oparciu o własne doświadczenia

edukacyjne i twórcze oraz poglądy reprezentowane przez

zespół pedagogów związanych z kształceniem plastycz-

nym na WA PWr przyjęto założenie, że uczenie się i roz-

wiązywanie zagadnień plastycznych przez studiujących

jest zasadniczo środkiem do celu, czyli przygotowania

przyszłych architektów do procesu samodzielnego pro-

jektowania, własnego rozwoju poprzedzającego i umoż-

liwiającego kreację. Nie jest to zatem cel sam w sobie

– czyli nauka wykonywania efektownych ilustracji jako

wizualizacji do projektów architektonicznych – wbrew

dość powszechnie spotykanym poglądom.

Studenci mieli określone ramy zadania do wykonania:

w ciągu kilku dni należało opracować minimum progra-

mowe w postaci ustalonej liczby prac – szkiców i studiów

związanych z wiodącym w danym roku zagadnieniem.

Możliwe było używanie wszystkich technik rysunkowych

i malarskich, które poznali wcześniej albo chcieli poznać

(chociaż ze względów organizacyjnych preferowane były

piórko, kredka i tempera) (il. 8). Aby ułatwić zrozumienie

struktury wybranej przestrzeni, a także jej indywidualną

eksplorację, studenci wcześniej uzyskiwali od prowadzą-

cych podstawowe informacje na temat uwarunkowań hi-

storycznych, geogracznych, zjogracznych, cech cha-

rakterystycznych miejscowej zabudowy i szaty roślinnej.

Rozważając zagadnienia dotyczące prowadzenia oma-

wianych plenerów, można wyszczególnić cechy procesu

dydaktycznego, które są bliskie zasadom wprowadzonym

w programach Bauhausu.

1. Podstawowym czynnikiem zbliżonym do działań

Bauhausu było umożliwienie studentom oderwania się

od znanego im wcześniej środowiska przestrzennego, ze-

tknięcia się z nowymi, innymi sytuacjami czy warunkami.

Krajobraz Sudetów i Pogórza Sudeckiego o charaktery-

stycznych formach, stylistyce zabudowy i kolorystyce,

z wykorzystaniem miejscowych materiałów budowla-

nych, w odmiennej szacie roślinnej, oglądany z różnych

poziomów, często z dużych odległości wymuszał koniecz-

ność werykacji dotychczasowej wiedzy, przyzwyczajeń,

ustalonych schematów. Potrzebna stała się wnikliwa ob-

serwacja i rozwiązywanie pojawiających się problemów,

jak np. zmienność ostrości widzenia i koloru wraz z od-

Praktyki rysunkowomalarskie jako element kształtowania / Drawing and painting practices as an element of educating 167

the discussed pleinairs, we can enumerate the didactic

features which are close to the principles introduced in the

Bauhaus programs.

1. The basic factor similar to Bauhaus activities was

to enable students to detach from the previously known

spatial environment, to come into contact with new dif-

ferent situations or conditions. The landscape of the Su-

detes and the Sudeten Foothills with characteristic forms,

architecture and colours with the use of local building

materials, in a dierent plant cover, viewed from dier-

ent levels, often from big distances, forced the necessity

to verify the previous knowledge, habits, and established

schemes. A thorough observation and solution of emerg-

ing problems, such as the variability of visual acuity and

colour along with distance, or the colour and direction of

sunlight, or the meaning of terrain forms and buildings

appearing in the space, became necessary (Fig. 9).

2. An important element of the process discussed was

the cooperation of all participants, i.e., students and teach-

ers, in terms of familiarizing themselves with the natural

spatial arrangement and the existing development, select-

ing characteristic or interesting shots, frames, and the most

appropriate techniques. Sometimes, apart from verbal cor-

rections, it was necessary to directly intervene in order

to clarify emerging doubts or technical diculties, and to

help with arranging the composition or colour. This was

facilitated by the direct allday contact between students

and teachers. The daily evening reviews of the works done

during the day were also of great educational importance,

namely, common viewing and comparing the eects, dis-

cussions, corrections, and mutual inspiration.

3. Education connected with learning about materi-

als and technologies was one of the basic principles of

Bauhaus teaching. During the pleinair workshops, paint-

ing and drawing techniques were basically developed on

the basis of the experiences of the two previous years of

ległością, czy barwy i kierunku światła słonecznego albo

znaczenia pojawiających się w przestrzeni form tereno-

wych i zabudowań (il. 9).

2. Istotnym elementem omawianego procesu była współ

praca wszystkich uczestników: studentów i prowadzą

cych, w zakresie zapoznawania się z naturalnym układem

przestrzennym i istniejącą zabudową, wyboru charakte-

rystycznych czy interesujących ujęć, kadrów,

najbardziej

odpowiednich technik. Czasem, poza korektami słow-

nymi, konieczna była bezpośrednia ingerencja prowa-

dzących w celu wyjaśnienia pojawiających się wątpli-

wości lub trudności technicznych, pomocy w ustawieniu

kompozycyjnym czy kolorystycznym. Pomagał temu

bezpośredni całodzienny kontakt pomiędzy studentami

i prowadzącymi. Duże znaczenie edukacyjne miały także

codzienne wieczorne przeglądy wykonanych w ciągu dnia

prac: wspólne oglądanie i porównywanie efektów, dysku-

sje, korekty, wzajemne inspiracje.

3. Kształcenie związane z zapoznawaniem się z ma-

teriałami i technologiami był jedną z podstawowych za-

sad prowadzonego przez Bauhaus nauczania. W trakcie

trwania plenerów techniki malarskie i rysunkowe w za-

sadzie rozwijane były w oparciu o doświadczenia dwóch

wcześniejszych lat studiów, ale podejmowane były także

eksperymenty z użyciem różnych narzędzi i substancji

barwnych oraz sprawdzanie ich przydatności do realizacji

wybranych tematów, a także do pracy w otwartej prze-

strzeni.

Obserwacje wykazują jednak, że dla studentów waż-

niejszy był bezpośredni kontakt z miejscową architekturą

– od regionalnych chat po arystokratyczne rezydencje

i budowle sakralne. Obiekty, bądź ich zespoły, wzniesione

w harmonii z naturą z lokalnie stosowanych naturalnych

materiałów i zgodnie z wypracowaną w tym regionie

tradycją budowlaną były na wyciągnięcie ręki. Przyszli

architekci mieli więc możliwość oglądania i poznawania

Il. 8. Fragment zapory wodnej

Leśna (autor: Z. Grześków)

Fig. 8. Fragment of the dam,

Leśna (author: Z. Grześków)

168 Barbara Siomkajło, Dorota Łuczewska

studies, but also experiments were made with the use of

various tools and coloured substances as well as checking

their suitability for the implementation of selected topics

and for working in the open space.

However, observations show that for students, direct

contact with local architecture was more important – from

regional huts to aristocratic residences and religious

buildings. Objects, or their complexes, which were built

in harmony with nature from local natural materials and

in accordance with the construction tradition developed in

this region, were at their ngertips. Therefore, future ar-

chitects had the opportunity to see and learn about various

types of formal, structural, and stylistic solutions. A par-

ticular quality in the Sudeten region is represented by the

natural ora of mountainous areas as well as park and gar-

den green complexes, the complexes of which coorgan-

ize the space and inuence its reception. Thus, students

had the opportunity to look at, check, and compare which

activities bring the eect of harmonious coexistence of

architecture and nature, and which of them cause destruc-

tion. They could also choose and learn about themes for

drawing and painting studies.

Advantages and benefits resulting

from pleinair sessions outside Wrocław

The main advantage of organizing pleinair workshops

in a new environment for students, apart from getting to

know interesting historical and touristattractive places,

is, above all, opening up to new environments, new situa-

tions and spatial phenomena, which leads to changes in the

perception of reality and fosters the development of crea-

tive possibilities in students. The multiplied number and

quality of stimuli has a positive inuence on creating the

human eld of the internal state, about which J. Żórawski

writes: Valuable experiences are consequently a source of

valuable creativity. […] The more proper sensations, the

różnego rodzaju rozwiązań formalnych, konstrukcyjnych

czy stylistycznych. Szczególną jakość w regionie sudec-

kim stanowi naturalna szata roślinna terenów górzystych

oraz parkowe i ogrodowe kompleksy zieleni, której zespo-

ły współorganizują przestrzeń i wpływają na jej odbiór.

Studenci mieli więc okazję przyjrzenia się, sprawdzenia

i porównania, jakie działania przynoszą efekt harmonijne-

go współistnienia architektury i przyrody, a jakie powo-

dują destrukcję. Mogli także sami wybierać i poznawać

tematy do opracowań rysunkowych i malarskich.

Zalety i korzyści wynikające

z prowadzenia plenerów poza Wrocławiem

Podstawową zaletą organizowania plenerów w nowym

dla studentów otoczeniu, poza poznawaniem interesują-

cych historycznych i atrakcyjnych turystycznie miejsc,

jest przede wszystkim otwieranie się na nowe środowi-

ska, nowe sytuacje i zjawiska przestrzenne, co prowadzi

do zmian w postrzeganiu rzeczywistości i sprzyja rozwi-

janiu możliwości kreacyjnych u studiujących. Zwielo-

krotniona liczba i jakość bodźców wywiera pozytywny

wpływ na budowanie ludzkiego pola stanu wewnętrzne

go, o którym pisze J. Żórawski: Wartościowe doznania są

w następstwie źródłem wartościowej twórczości. […] Im

więcej słusznych doznań, tym słuszniejsza twórczość [15,

s. 156]

. W oparciu o lozoę postaci Gestalt Żórawski

sformułował i objaśnił zespół pojęć wchodzących w skład

i prowadzących do rozwoju wyobraźni twórczej, takich

jak doznania, ich uformowanie i kojarzenie, nastawienia

i wrażliwość.

Wakacyjne praktyki stwarzają przyszłym architektom

niepowtarzalną okazję do koncentrowania się tylko na

Więcej na temat doznań, budowania pola stanu wewnętrznego

i warunków kształtowania się wyobraźni twórczej w [15, s. 133–158].

Il. 9. Staniszów Dolny,

pałac na wodzie

(autor: D. Ratajczyk)

Fig. 9. Lower Staniszów,

Palace on the Water

(author: D. Ratajczyk)

Praktyki rysunkowomalarskie jako element kształtowania / Drawing and painting practices as an element of educating 169

pracy studyjnej w izolacji od zakłócających ten proces

czynników, które występują w ich codziennej przestrzeni.

Brak ograniczeń czasowych, które towarzyszą kursom se-

mestralnym, pozwala na swobodniejszą i efektywniejszą

pracę, możliwość eksperymentowania, bardziej wnikliwą

obserwację. A te czynniki mają zdecydowany wpływ na

większe zaangażowanie emocjonalne i rezultaty pracy.

Plenery, które odbywały się w większości w Szklarskiej

Porębie i w Kotlinie Jeleniogórskiej, są dobrym przy-

kładem na to, że studenci, biorąc udział w tak specycz

nych zajęciach, oprócz szansy doskonalenia umiejętności

plastycznych mają okazję do poznawania specyki archi-

tektury regionalnej, studiowania różnorodności wspania-

łej architektury rezydencjonalnej i zamkowej czy sakral-

nej, oglądania i rysowania miejsc, do których sami nie

mieliby możliwości dotrzeć (tereny zapór i wnętrza elek-

trowni wodnych, zrujnowane obiekty zamkniętej Huty

Szkła Julia).

Efektem pracy plenerowej były także wystawy pre-

zentujące wybrane rysunki i prace malarskie uczestników

praktyk. Odbywały się one w pomieszczeniach wysta-

wowych willi Hermanna Hendricha, a także w Muzeum

Karkonoskim w Szklarskiej Porębie (byłym domu Haupt-

mannów)

Podsumowanie

Procesy edukacji plastycznej studiujących na wydzia-

łach architektury to przede wszystkim pogłębione kształ-

cenie możliwości twórczych, czemu służyć powinno

rozwijanie wrażliwości, zmysłu postrzegania rzeczywi-

stości, wyobraźni. Przygotowanie studiujących do pro-

cesu samodzielnego projektowania wymaga opanowania

podstaw bezpośredniego postrzegania przestrzeni i jej

zapisu do celów projektowych, dla własnego rozwoju

i wzbogacania kreacji. Współczesny człowiek coraz czę-

ściej zamiast na doświadczeniu i wiedzy wcześniejszych

pokoleń oraz na bezpośrednim osobistym poznawaniu

opiera się na skrótowej informacji czerpanej z mediów,

a przede wszystkim z internetu. Tymczasem rysunek, jako

jeden z elementów warsztatu plastycznego projektanta,

wpisany jest w każdy z etapów procesu twórczego [8].

W rozważaniach na temat rysunku i jego poznawczej roli

znajdujemy u M. Orzechowskego stwierdzenie, że […]

rysunek wydaje się być tak głęboko wtopiony w struktu

rę zawodu architekta, że jego wyodrębnianie nie ma ra

cji bytu [10, s. 117]. W procesie kształcenia przyszłych

projektantów odgrywa tym bardziej rolę kluczową. Oso-

biste, rysunkowe lub malarskie badanie i dokumentowa-

nie rzeczywistej przestrzeni pozwala na zdobycie wiedzy

i doświadczeń nieocenionych w trakcie późniejszej pra-

cy projektowej – rysunek odręczny służy analizie ma-

terialnej rzeczywistości, a przez to uczy projektowania.

Uczestnicy plenerów mieli szansę porównywać własne osiągnię-

cia z twórczością byłej kolonii artystycznej z przełomu XIX i XX w.

i inspirować się nią. Można stwierdzić, że poziom wykonanych przez

studentów opracowań rysunkowych i malarskich był co najmniej dobry,

a w niektórych przypadkach świadczył o dużym talencie i zaangażowa-

niu autorów.

more proper the creativity becomes [15, p. 156]

. On the

basis of philosophy of characters, Gestalt Żórawski for-

mulated and explained a set of concepts which constitute

and lead to the development of creative imagination, i.e.,

sensations, their formation and association, attitudes and

sensitivity.

Summer practices provide future architects with a unique

opportunity to focus on studio work only and in isolation

from the factors which occur in their everyday space and

disturb this process. The lack of time limits, which ac-

companies the semester courses, enables freer and more

eective work, the possibility of experimenting, and more

careful observation. And these factors have a decisive in-

uence on greater emotional involvement and work re-

sults. The pleinair workshops, which took place mostly

in Szklarska Poręba and in the Jelenia Góra Valley, con-

stitute a good example of the fact that students who take

part in such specic activities, apart from the chance to

improve their artistic skills, have the opportunity to learn

the specicity of regional architecture, study a diversity

of magnicent residential and castle or religious archi-

tecture, watch and draw places they would not be able to

get to (areas of dams and interiors of hydroelectric power

plants, ruined buildings of the closed Julia Glass Shop).

The plein air work also resulted in exhibitions which

presented selected drawings and painting works by the

participants of practices. They were held in the exhibition

rooms of Hermann Hendrich’s Villa as well as in the Gi-

ant Mountains Museum in Szklarska Poręba (the former

Hauptmanns’ House)

Summary

Processes of art education of students at the faculties of

architecture include, rst of all, the indepth development

of creative possibilities, which should result in develop-

ing sensitivity, the sense of perceiving reality, and imag-

ination. Preparing students for the process of selfdesign

requires mastering the basics of direct perception of space

and its recording for design purposes for their own devel-

opment and enrichment of creation. More and more often,

modern man, instead of the experience and knowledge of

previous generations and direct personal learning, relies

on brief information obtained from the media, and above

all from the Internet. But, drawing as one of the elements

of the designer’s art workshop, is included in each stage

of the creative process [8]. Among the considerations on

drawing and its cognitive role, we can nd the following

statement by Orzechowski [...] drawing seems to be so

deeply embedded in the structure of the architect’s pro

fession that its isolation is pointless [10, p. 117]. It plays

More about experiences, creating a eld of internal state and con-

ditions for shaping creative imagination in [15, pp. 133–158].

The pleinair participants had an opportunity to compare their

own achievements with the works of the former artistic colony from

the turn of 20

century and be inspired by it. It can be concluded that

the level of drawing and painting studies made by students was at least

good, and in some cases it indicated a great talent and involvement of

the authors.

170 Barbara Siomkajło, Dorota Łuczewska

Narzędziom cyfrowym zbyt często nadaje się funkcję

wyręczania ucznia w samodzielnym widzeniu i myśleniu,

a więc zdobywaniu tych podstawowych dla człowieka

umiejętności.

Według Paula Valéry’ego: Istnieje olbrzymia różnica

między widzeniem rzeczy bez ołówka w ręce i widzeniem

jej, gdy się rysuje. Lub raczej, są to dwie różne rzeczy,

które się widzi. Nawet najbardziej znajomy naszym oczom

przedmiot staje się inny, gdy usiłujemy go narysować,

spostrzegamy, że nie znaliśmy go, że nie widzieliśmy go

naprawdę (za: [16, s. 48]).

Architektura, będąca specycznym zjawiskiem kultu-

rowym na styku nauki i sztuki, jest obecnie stopniowo od-

cinana od swoich humanistycznych korzeni, a kształcenie

plastyczne stopniowo usuwane z programów edukacyj-

nych w przekonaniu, że znajomość programów kompute-

rowych może całkowicie zastąpić kompetencje plastycz-

ne zdobyte w tradycyjny sposób. Pozostaje mieć nadzieję,

że w pogoni za zyskiem i efektywnością nie zagubi się to,

co w architekturze najważniejsze…

Rozumiał to doskonale Gropius i jego współpracownicy

– wykładowcy Bauhausu – na początku XX w. Członkowie

Bauhausu nie walczyli z cywilizacją maszynową, a chcieli

ją wykorzystać i uformować w sposób użyteczny dla czło

wieka i piękny [17, s. 571]. Nie produkt, ale Człowiek jest

celem – pisał László MoholyNagy (za: [1, s. 144]). Parafra-

zując powyższe wypowiedzi, można byłoby stwierdzić, że

obecnie odpowiedzialni nauczyciele nie powinni walczyć

z cywilizacją cyfrową, a przygotowywać studentów do

używania nowych narzędzi w taki sposób, aby były dla

nich użyteczne i aby z ich pomocą two rzyli rzeczy piękne.

Pamiętając jednocześnie, że nie pro dukt i narzędzie jest

celem, a człowiek i jego wrażliwość.

Narzędzia komputerowe są obecnie niezbędne, kom-

putery zmieniły w sposób nieodwracalny praktykę archi-

tektoniczną, a ich zalety w szeregu funkcji i procesów

związanych z projektowaniem są nie do podważenia.

Próby hamowania i kwestionowania sensu tych zmian są

anachronizmem. Musimy jednak rozważyć ograniczenia

i problemy, które mogą stwarzać dla umysłowego i zmy

słowego aspektu pracy architekta – twierdzi J. Pallasmaa

– ponieważ […] komputer jest fundamentalnie innym

narzędziem niż tradycyjne przybory rysunkowe i metody

tworzenia zycznych modeli. Zdaniem cytowanego auto-

ra […] obrazowanie komputerowe wykazuje tendencję do

spłaszczania naszej wspaniałej multisensorycznej i syn

chronicznej władzy wyobraźni poprzez przekształcenie

procesu projektowania w bierną manipulację obrazami,

badanie wyłącznie siatkówką oka. Jest to szczególnie nie-

korzystne we wczesnych fazach nauki projektowania. Ten

znany architekt i wykładowca reprezentuje pogląd, że uży-

wanie komputerów przez studentów w procesach kształ-

cenia powinno być najpierw poprzedzone nauką pracy

[…] ze swoją zinternalizowaną wyobraźnią i dłońmi [18,

s. 103, 106, 107]

. Sformułowane 100 lat temu postulaty

W swoich opracowaniach Oczy skóry i Myśląca dłoń J. Pallasmaa

podkreśla związek pomiędzy ludzkimi zmysłami wzroku i dotyku a do-

świadczaniem przez nas przestrzeni. Przestrzega przed niebezpieczeń-

stwami zerwania przez projektantów bezpośredniego połączenia ręka–

even a more crucial role in the process of educating future

designers. Personal, drawing or painting research and

documentation of the real space make it possible to gain

knowledge and experience invaluable in the course of

later design work – drawing is used to analyze material

reality, and thus it teaches design. Too often, digital tools

are assigned the function of helping the student out in in-

dependent seeing and thinking, and thus in acquiring these

basic human skills.

According to Paul Valéry, there is a huge dierence be

tween seeing a thing without a pencil in your hand and

seeing it while drawing. Or rather, they are two dierent

things you see. Even the object most familiar to our eyes

becomes dierent, when we try to draw it, we notice that

we did not know it, that we did not really see it (after: [16,

p. 48]).

Architecture, which is a specic cultural phenomenon

at the border of science and art, is now being gradually cut

o from its humanistic roots, and art education is gradu-

ally removed from educational programs in the belief that

the knowledge of computer programs can completely re-

place art competences acquired in the traditional way. We

can only hope that in the pursuit of prot and eciency

we will not lose what is the most important in architec-

ture…

This was perfectly understood by Gropius and his col-

leagues – the Bauhaus lecturers – at the beginning of the

century. Members of the Bauhaus did not ght ma

chine civilization, but they wanted to use and shape it in

a useful and beautiful way for humans [17, p. 571]. Not

the product, but the Man is the goal – wrote László Moho-

lyNagy (after: [1, p. 144]). Paraphrasing the above state-

ments, it could be concluded that nowadays responsible

teachers should not ght digital civilization but prepare

students to use new tools in such a way that they are use-

ful for them and that with their help they create beautiful

things. But at the same time, they should remember that

it is not the product or tool that is the goal, but the human

being and his/her sensitivity.

Computer tools are now indispensable. Computers

have irreversibly changed the architectural practice and

their advantages in a number of functions and processes

connected with design are indisputable. Attempts at in-

hibiting and questioning the meaning of these changes

are an anachronism. However, we must take into account

some of the limitations and diculties that they can cre-

ate for the mental and sensual aspect of an architect’s

work. J. Palla smaa considers the computer a tool that is

fundamentally dierent from traditional drawing tools as

well as the methods of arriving at physical models. Ac-

cording to the author quoted above computer imaging

tends to atten our multisensory and synchronous power

of ima gination. This process takes place by transforming

the design creative activity into passive image manipula-

tion that is examined by the retina of the eye only. This is

especially disadvantageous in the early stages of design

learning. This wellknown architect and lecturer presents

the view that the use of computers by students in educa-

tional processes should rst be preceded by learning to

work [...] with their internalized imagination and hands

Praktyki rysunkowomalarskie jako element kształtowania / Drawing and painting practices as an element of educating 171

i idee edukacyjne Bauhausu nie straciły zatem nic ze swo-

jej aktualności, są bowiem związane z prawidłowościami

dotyczącymi funkcjonowania ludzkiego aparatu poznaw-

czego. Bezpośredni kontakt uczących się z rzeczywistym

otoczeniem – od skali drobnego elementu użytkowego

po rozległe przestrzenie krajobrazowe – ma ciągle funda-

mentalne znaczenie dla odkrywania i badania przez nich

istniejących struktur rzeczywistości oraz rozwijania dzię-

ki temu własnych możliwości twórczych dla dobra nas

wszystkich. Temu właśnie celowi służą omawiane plenery

rysunkowomalarskie. Orędownikami takiego traktowa-

nia sposobów kształcenia byli twórcy Bauhausu.

Należałoby się zastanowić, czy jest realne takie przy-

gotowanie studenta, i jak należałoby to realizować, aby

jako w pełni ukształtowany twórca mógł w całości korzy-

stać z dobrodziejstw narzędzi komputerowych bez szkody

dla swojej wrażliwości i twórczych kompetencji. Współ-

cześni młodzi architekci nie powinni być niewolnikami

technologii, a ich użytkownikami. I tak jak pokolenia,

które mały szczęście przejść przez tradycyjną edukację

plastyczną (w tym rysunek z natury w plenerze), a obec-

nie posługują się w pracy komputerowymi narzędziami,

potrali świadomie wykorzystywać zalety wszystkich do-

stępnych im narzędzi, w tym rysunku odręcznego – naj-

bliższego dłoni i głowie.

mózg poprzez zbyt wczesne wprowadzenie w proces projektowania

pośredniczącej roli tak odmiennego od tradycyjnych narzędzia, jakim

jest komputer [18].

[18, pp. 103, 106, 107]

. Therefore, the Bauhaus educa-

tional postulates and ideas formulated 100 years ago have

not lost any of their topicality because they are connected

with the regularities concerning the functioning of the hu-

man cognitive apparatus. Direct contact of learners with

the real environment – from the scale of a small utility

element to vast landscape spaces – is still of fundamental

importance for them to discover and study existing struc-

tures of reality and thus develop their own creative pos-

sibilities for the benet of all of us. This is the purpose of

the above discussed pleinair drawing and painting ses-

sions. The founders of the Bauhaus were advocates of this

approach to education.

It would be worth considering whether such prepara-

tion of students is feasible and how it should be imple-

mented so that as fully formed creators they could fully

use the benets of computer tools without compromising

their sensitivity and creative competences. Contempo-

rary young architects should not be slaves of technolo-

gies, but the users of them. And just like generations

that were lucky enough to go through traditional art ed-

ucation (including plein air drawing of nature), and now

use computer tools at work, they were able to conscious-

ly use the advantages of all the tools available to them,

including freehand drawing, which is closest to the hand

and head.

Translated by

Bogusław Setkowicz

In his studies The Eyes of the Skin: Architecture and the Senses

and The Thinking Hand. Existential and Embodied Wisdom in Architec

ture, J. Pallasmaa emphasizes the relationship between the human senses

of sight and touch and our experience of space. He warns against the

dangers of breaking a direct handbrain connection by designers by in-

troducing a tool of an intermediary role so dierent from the traditional

one such as the computer too early in the design process [18].

Bibliografia /References

[1] Naylor G., Bauhaus, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, War-

szawa 1977.

[2] Sudjic D., B jak Bauhaus, Karakter, Kraków 2014.

[3] Trzeciak P., Przygody architektury XX wieku, Nasza Księgarnia,

Warszawa 1976.

[4] Biegański P., U źródeł architektury współczesnej, PWN, Warszawa

1972.

[5] Rysunek i malarstwo – problemy podstawowe, wybrane zagadnie

nia, B. Siomkajło (red.), Ocyna Wydawnicza PWr, Wrocław 2001.

[6] Siomkajło B., Rysunek i malarstwo – pomiędzy naturą a architek

turą, Ocyna Wydawnicza PWr, Wrocław 2010.

[7] Białkiewicz A., Rola rysunku w warsztacie architekta. Szkoła kra

kowska w kontekście dokonań wybranych uczelni europejskich

i polskich, Politechnika Krakowska, Kraków 2004.

[8] Fikus M., Przestrzeń w autorskich zapisach gracznych, Politech-

nika Poznańska, Poznań 1991.

[9] Lam S., Rysunek i malarstwo, PWN, Poznań 1959.

[10] Orzechowski M., Rysunek – zmysł architektury, Wydawnictwo

Blue Bird, Warszawa 2014.

[11] Jaszczuk P., Zmiany roli przedmiotów plastycznych i metod ich

naucza nia w kontekście programu kształcenia architektów na Wy

dziale Architektury Politechniki Wrocławskiej, „Architectus” 2018,

Nr 2(54), 33–44.

[12] Strzemiński W., Teoria widzenia, Wydawnictwo Literackie, Kra-

ków 1974.

[13] Łuczewska D., Siomkajło B., Ochrona i dokumentacja tradycyj

nej przestrzeni Szklarskiej Poręby – próby zachowania genius loci,

„Architectus” 2015, Nr 4(44), 51–60.

[14] Szklarska Poręba – studium przestrzeni, D. Łuczewska, B. Siom-

kajło (red.), Ocyna Wydawnicza PWr, Wrocław 2016.

[15] Żórawski J., O budowie formy architektonicznej, Arkady, Warsza-

wa 1973.

[16] Brogowski L., Sztuka i człowiek, WSiP, Warszawa 1990.

[17] Białostocki J., Sztuka cenniejsza niż złoto, PWN, Warszawa 1966.

[18] Pallasmaa J., Myśląca dłoń. Egzystencjalna i ucieleśniona mądrość

w architekturze, Instytut Architektury, Kraków 2015.

172 Barbara Siomkajło, Dorota Łuczewska

Streszczenie

Opracowanie dotyczy roli kształcenia przyszłych architektów, ich świadomości i kompetencji plastycznych w odniesieniu do idei i rozwiązań eduka-

cyjnych Bauhausu. Mimo upływu 100 lat od założenia tej artystycznej szkoły i tylko 14 lat jej działalności, w procesach kształcenia prowadzonych

przez szkoły artystyczne na całym świecie można odnaleźć ciągle aktualne elementy idei sformułowanych przez W. Gropiusa. Odnoszą się one do

koncepcji jedności wszystkich sztuk, ze szczególnym uwzględnieniem architektury oraz metody kształcenia prowadzącej do pobudzenia i rozwoju

u studiujących ich twórczych możliwości. Opracowanie zawiera omówienie jednego z elementów podstawowej edukacji plastycznej na Wydziale

Architektury Politechniki Wrocławskiej, jakim są praktyki rysunkowomalarskie. Omawiane jest ich szczególne znaczenie w przygotowaniu studiu-

jących do samodzielnego projektowania poprzez rozwijanie ich twórczej wyobraźni. Istotną rolę odgrywa w tych procesach tak bardzo podkreślany

przez Bauhaus bezpośredni kontakt z elementami otoczenia oraz opanowanie podstaw postrzegania przestrzeni, a także sposobów jej zapisu w ple-

nerowych warunkach zintensykowanego procesu kształcenia.

Słowa kluczowe: Bauhaus, edukacja plastyczna, studia architektoniczne, plenery/praktyka rysunkowomalarska

Abstract

The study concerns the role of educating future architects, their awareness and artistic competences in relation to the ideas and educational solutions

of the Bauhaus. Despite the fact that 100 years have passed since this artistic school foundation and there were only 14 years of its activity, we can

still nd current elements of the ideas formulated by W. Gropius in the educational processes conducted by art schools all over the world. They refer

to the concept of unity of all arts with particular emphasis on architecture and the method of education leading to stimulation and development of

creative possibilities in students. The study discusses one of the elements of basic art education at the Faculty of Architecture of Wrocław Univer-

sity of Science and Technology, which are drawing and painting practices. Their special importance in preparing students for independent design

by developing their creative imagination is discussed. An important role in these processes is performed by the direct contact with elements of the

environment, emphasized by the Bauhaus, and the mastery of the basics of perception of space as well as the methods of its recording in the plein air

conditions of an intensied educational process.

Key words: Bauhaus, art education, architectural studies, plein air/drawing and painting practice