Projektowanie zrównoważonych obiektów szkolnych w trosce o promocję zdrowia publicznego. Wybrane zagadnienia i przykłady dobrych praktyk

Monika Trojanowska

doi:10.37190/arc190409

Streszczenie

W artykule przedstawiono wybrane zagadnienia związane z projektowaniem zrównoważonych kompleksów szkolnych w trosce o promocję zdrowia zarówno dzieci i młodzieży, jak i osób dorosłych. Przybliżono wyniki badań nad terapeutycznym wpływem kontaktu z naturą. Następnie omówiono trzy kompleksy edukacyjne jako przykłady dobrych praktyk – dwa z Francji i jeden z Polski. Wybrano obiekty, gdzie zastosowano nowatorskie rozwiązania w zakresie zagospodarowania terenu szkoły i zrównoważonych technologii budowlanych. Pierwszy obiekt to Le Groupe Scolaire des Sciences et de la Biodiversité Robert Doisneau z Francji, gdzie ogrody szkolne ulokowano na dachu i tarasach. Drugi to szkoła w Les Mureaux, gdzie stworzono pawilonowy kompleks szkolny, który stał się kulturalnym centrum dzielnicy. Trzeci to przykład gdańskiego kompleksu szkolnego o konstrukcji drewnianej.

Podgląd pełnego artykułu jest możliwy wyłącznie na większych ekranach.

2019

4(60)

DOI: 10.37190/arc190409

Wprowadzenie

Szkoła to miejsce, gdzie dzieci i młodzież spędzają

większość swojego czasu. To drugie miejsce po domu,

które determinuje zyczne otoczenie młodego pokolenia.

Dlatego ważne w projektowaniu kompleksów edukacyj-

nych jest uwzględnienie najnowszych badań, które wska-

zują na znaczenie kontaktu z naturą, aktywności zycznej

i relacji społecznych dla prawidłowego rozwoju dzieci

i młodzieży. Dążenie do zrównoważonego rozwoju wy-

maga, aby współczesny obiekt szkolny spełniał również

wysokie wymagania w zakresie ekologii. W pracy przed-

stawiono wybrane wyniki badań i przykłady dobrych

praktyk – nowoczesne obiekty szkolne.

Wybrane badania dotyczące znaczenia

kontaktu z naturą w życiu dzieci i młodzieży

W procesie projektowania kompleksu szkoły ważna

wydaje się teoria biofilii zaproponowana przez Edwarda

O. Wilsona [1]. Biofilia tłumaczy naturalne poczucie

wspólnoty człowieka ze światem przyrody. Przyjmuje się,

że badania, które potwierdziły wpływ kontaktu z naturą

na złagodzenie reakcji na stres u osób dorosłych, można

odnieść do młodzieży szkolnej. Zaobserwowano, że młodzi

Monika Trojanowska*

Projektowanie zrównoważonych obiektów szkolnych

w trosce o promocję zdrowia publicznego.

Wybrane zagadnienia i przykłady dobrych praktyk

Designing sustainable school facilities for public health promotion.

Selected issues and examples of good practice

* ORCID: 0000-0001-8168-0746. Wydział Budownictwa, Architek-

tury i Inżynierii Środowiska Uniwersytetu Technologiczno-Przyrodnicze-

go w Bydgoszczyj / Faculty of Civil and Environmental Engineering and

Architecture, UTP University of Science and Technology in Bydgoszcz.

Introduction

A school is a place where children and teenagers spend

plenty of their time. This is the second place after the home

that determines the physical environment of the young

generation. Hence, it is important to take into consider-

ation when designing school facilities the latest research

on this topic. Research evidence indicates the importance

of contact with nature, physical activity and social rela-

tions for the proper development of children. This paper

presents the results of selected research and examples of

good practices in the design of modern school facilities.

Selected research on the importance of contact

with nature for children and teenagers

The biophilia theory proposed by Edward O. Wilson

[1] is important for the design of the school facilities.

Biophilia explains the innate sense of community people

have with the natural world. Research evidence that con-

rmed the impact of contact with nature on the relief of

stress response in adults can be applied to schoolchildren.

It was observed that teenagers who could view the nat-

ural landscape through the windows handled stress bet-

ter, were able to stay more focused [2] and showed less

susceptibility to depression [3]. Louis Chawla, who stud-

ied the behavior of children in schools in Maryland and

Colorado, stated that the green areas next to school can

contribute to reducing stress levels and increasing mental

resilience during adolescence crises [4]. It was found that

126 Monika Trojanowska

ludzie, którzy oglądali naturalny krajobraz przez okno lub

przebywali na łonie przyrody, lepiej radzili sobie ze stre-

sem, łatwiej im było się skoncentrować [2] i wykazywali

się mniejszą podatnością na depresję [3]. Louis Chawla,

która badała zachowanie dzieci w szkołach w stanie Mary-

land i Kolorado, stwierdziła, że zielone tereny obok szko-

ły mogą przyczynić się do obniżenia poziomu stresu

i wzrostu odporności psychicznej w czasie kryzysów dzie-

ciństwa i wieku dorastania [4]. Stwierdzono, że procent

powierzchni terenów zielonych w promieniu do 3 km od

domu ma bezpośredni wpływ na zmniejszenie zapadalno-

ści na choroby, szczególnie depresję i stany lękowe [3].

Zaobserwowano, że istnieje różnica w dostępności do

parków publicznych i terenów zieleni związana z pozio-

mem zarobków [5]. Ludzie o niskim statusie społeczno-

-ekonomicznym mają mniej możliwości spędzania czasu

na odległych terenach zielonych, dlatego są bardziej za-

leżni od jakości i powierzchni zieleni publicznej w pobli-

żu ich domów. Ważne, aby stworzyć zróżnicowane moż-

liwości edukacyjne do nauki, rekreacji i kreatywnej zabawy

dla dzieci na terenie szkoły [6], [7]. Potrzebne są szkolne

ogrody pedagogiczne, place kreatywnej zabawy, boiska,

polany do gier zespołowych, miejsca spotkań w grupie, czy

też przestrzenie naturalnego krajobrazu.

Dla wielu dzieci teren szkoły będzie jedynym miej-

scem codziennego, samodzielnego kontaktu z przyrodą

bez nadzoru rodziców. Dlatego tak ważne jest zagospo-

darowanie otoczenia szkoły, aby stworzyć przestrzenie

krajobrazów terapeutycznych. Są to miejsca, gdzie natu-

ralny krajobraz i otoczenie społeczne sprzyjają promocji

zdrowia [6], [7]. Naukowcy apelują dzisiaj o umożliwie-

nie kontaktu z naturą na terenie szkoły [8], [9]. Natura-

listyczne place zabaw pozwalają uczniom na codzienny

kontakt z przyrodą [9]. Zwiększenie powierzchni placów

zabaw pokrytych roślinnością daje możliwości kreatyw-

nej zabawy o zróżnicowanym poziomie trudności [10].

Badania w Australii i Kanadzie udowodniły, że dzieci

w sytuacji możliwości wyboru zdecydowanie preferują

zabawę w naturalnym środowisku [10]. Zieleń jest waż-

nym czynnikiem wpływającym na atrakcyjność zabawy,

a jej ukształtowanie może ułatwić kontakty społeczne

i zabawę zespołową [11].

Praca w szkolnym ogrodzie związana z uprawą roślin

przynosi wiele korzyści małym ogrodnikom. Oprócz lep-

szego przyswajania wiedzy z różnych dziedzin i aktywno-

ści zycznej na świeżym powietrzu uczniowie doświad-

czają korzystnego wpływu kontaktu z naturą na ich rozwój

psychologiczny. Praca w szkolnym ogrodzie daje wraże-

nie łączności z naturą, buduje poczucie odpowiedzialno-

ści za organizmy żywe i pozwala na wyciszenie [4].

Opublikowano wiele wyników badań, które potwierdza-

ją, że właściwości środowiska, np. dostępność zielonych te -

renów publicznych, mają bezpośredni wpływ na wzrost

aktywności zycznej dziewcząt i chłopców [12]–[16]. Wed-

ług

raportu National Institute for Health and Clinical Ex cel-

lence

(NICE) [16] szkoła jest miejscem, gdzie dzieci czują

się bezpiecznie i chętnie podejmują aktywność zyczną.

Właściwe zagospodarowanie terenu szkoły sprzyja dodat-

kowej rekreacji na świeżym powietrzu razem z rówieśnika-

mi, co może wpływać na tworzenie się więzi społecznych.

the percentage of green areas within a radius of up to 3 km

from home has a direct impact on reducing the incidence

of diseases, especially depression and anxiety [3].

It has been observed that there is a dierence in access

to public parks and green areas related to the level of earn-

ings [5]. People with low socioeconomic status often have

fewer opportunities to spend time in remote green areas,

so they are more dependent on the quality of public space

near their homes. It is important to create diverse educa-

tional opportunities for learning and creative play for chil-

dren at school [6], [7]. We need natural landscapes, school

gardens, creative playgrounds, elds for team games and

meeting places for groups.

For many children, the school grounds are the only place

for daily contact with nature without parental supervision.

Hence, it is important to develop the school environment

to create therapeutic landscapes – places where the natural

landscape and social environment are conducive to health

promotion [6], [7]. Nowadays, researchers are calling for

facilitating contact with nature at school [8], [9]. Natural-

istic playgrounds can increase students’ daily contact with

nature [9]. Expanding the area of playground covered by

vegetation promotes creative fun with varied diculty

levels [10]. Studies in Australia and Canada proved that

children, when oered a choice, prefer to play in natural

environments [10]. Greenery is an important factor aect-

ing social contacts and team activities [11].

Growing plants in the school garden brings many ben-

ets to small gardeners. In addition to better assimilation

of knowledge from various elds and outdoor physical ac-

tivity, students experience the benecial eects of contact

with nature on their psychological development. Work in

the school garden gives the impression of communication

with nature and builds a sense of responsibility for living

organisms. Moreover, it allows people to calm down [4].

Many research results have been published, which con-

rm that environmental properties, e.g. the availability of

green public areas, have a direct impact on the increase in

physical activity of girls and boys [12]–[16]. According

to the report of NICE (the National Institute for Health

and Clinical Excellence) [16], a school is a place where

children feel safe enough to engage in physical activities.

Proper management of the school grounds is conducive to

additional outdoor recreation together with peers, which

may aect the formation of social bonds.

The school as a leader in the promotion

of an active lifestyle

One of the main tasks of the school is to promote

a healthy lifestyle among children. Studies have shown

that there is a relationship between the location and design

of the school and the active lifestyle [15]–[17]. School lo-

cation can contribute to increased physical activity and

the prevention of obesity. The school must be located

within walking distance from the student’s place of resi-

dence. This requires integrated planning of the neighbor-

hood together with social infrastructure and taking into

consideration the needs of children. General aesthetics

and a sense of security are factors that encourage walking.

 Projektowaniezrównoważonychobiektówszkolnych /Designingsustainableschoolfacilities 127

Schools could provide services not only to children.

NICE encourages to open the school facilities to all res-

idents and local associations after school hours, in the

evenings, during weekends and holidays. This requires

designing of the building so that it can be used by children

and adults, e.g. separate entrances to parts that are open in

the afternoon, after school hours.

Selected examples of educational facilities

Public school buildings are constructed and main-

tained with public money. Therefore their architectural

form is the result of architectural competition. Organizing

a competition facilitates the selection of technologically

advanced and energy-ecient solutions, as demonstrated

by buildings presented in this paper. The mission of the

public school is the education of young people and instill-

ing ecological awareness. Therefore the demonstration of

advanced ecological solutions is important.

Two examples of schools from the vicinity of Paris and

one from Gdańsk were chosen because of innovations in

the pursuit of sustainable development and public health

promotion. These projects use a variety of ways to facili-

tate daily contact with nature.

Multilevelschool.

LeGroupeScolairedesSciences

etdelaBiodiversitéRobertDoisneau,

ZACTrapèze,Boulogne-Billancourt,Parisvicinity.

Design:ChartierDalix

The school was built on the revitalized grounds of

the former Renault factory as part of the ZAC Trapèze

eco-neighborhood. It was opened in September 2014.

The school was built on a tiny lot, therefore the places

for students’ recreation were moved to the roof and ter-

races. This required the use of engineering solutions and

architec

tural innovations. The priority was to provide chil-

dren with everyday contact with nature and proper size of

playgrounds. Planters for trees and bushes were placed on

green terraces. A forest garden was created on the roof of

the building, where dozens of trees were planted in the

150 cm thick substrate layer. Trees can grow up to a height

of 10 m. This place serves as an educational garden. The

designers’ goal was to create a place where children would

be able to observe the natural ecosystem. Plant species

were carefully selected. Local small animals, birds and in-

sects were identied and the right conditions were created

for them to thrive. The area of the green roof is 1650 m

The school was surrounded by a “living wall” – a pre-

fabricated external concrete wall with pockets of varying

sizes prepared for creeper plants and small animals. The

wall height ranges from 2.2 to over 14 m. It was built

around the entire perimeter of the school building. It has

a rough, proled texture to facilitate the ow of rainwater

(Fig. 1a, b). The necessary amount of water for watering

plants is captured and the excess ows to lower levels.

This design, together with the green roof and terraces, is

a compact system for collecting and using rainwater. Over

time, the “living wall” will be covered with vegetation,

Szkoła w roli lidera promocji aktywnego stylu życia

Jednym z głównych zadań szkoły jest propagowanie

zdrowego stylu życia wśród dzieci. Badania udowodni-

ły, że istnieje zależność między lokalizacją i projektem

szkoły oraz aktywnym stylem życia [15]–[17]. Umiejsco-

wienie szkoły może przyczyniać się do wzrostu aktyw-

ności zycznej i zapobiegania otyłości. Ważne jest, aby

szkoła była zlokalizowana na tyle blisko miejsca zamiesz-

kania ucznia, że będzie on mógł drogę do niej codziennie

pokonywać pieszo. Wymaga to zintegrowanego planowa-

nia osiedli mieszkaniowych wraz z infrastrukturą społecz-

ną, z uwzględnieniem pełnej palety potrzeb mieszkańców,

szczególnie dzieci. Ogólna estetyka i poczucie bezpie-

czeństwa to czynniki, które zachęcają do chodzenia pieszo.

Dzisiaj szkoła służy nie tylko dzieciom. NICE apelu-

je do osób odpowiedzialnych o udostępnienie obiektów

szkolnych wszystkim mieszkańcom i lokalnym stowarzy-

szeniom również po godzinach lekcyjnych, wieczorami,

podczas weekendów i wakacji. Wymaga to projektowania

obiektu tak, aby mógł być bezkolizyjnie wykorzystywany

przez dzieci i dorosłych, np. wydzielenia części obiektu,

które są otwarte po południu, po zakończeniu zajęć lek-

cyjnych.

Wybrane przykłady obiektów edukacyjnych

Gmachy szkół publicznych są tworzone za publiczne

pieniądze, dlatego często są owocem konkursu architek-

tonicznego. Poszukiwanie rozwiązania problemu projek-

towego na drodze konkursu promuje wybór obiektów

zaawansowanych technologicznie i efektywnych energe-

tycznie. W warunkach konkursu lub przetargu można za-

pisać wymagania odnośnie do nawet najbardziej zaawan-

sowanych rozwiązań, tak jak to nastąpiło w przypadku

prezentowanych w artykule obiektów. Misją szkoły pu-

blicznej jest edukacja, również ekologiczna młodzieży.

Ważne jest także demonstrowanie zaawansowanych roz-

wiązań proekologicznych w projekcie architektonicznym.

Wybrano dwa przykłady szkół z okolic Paryża i jeden

z Gdańska, ze względu na innowacje w zakresie dążenia do

zrównoważonego rozwoju i promocji zdrowia publiczne-

go. W tych projektach zastosowano zróżnicowane rozwią-

zania, aby umożliwić uczniom codzienny kontakt z naturą.

Rozwiązanieszkoływielopiętrowej.

LeGroupeScolairedesSciencesetdelaBiodiversité

RobertDoisneau

,ZACTrapèze,

Boulogne-Billancourt,okoliceParyża.

BiuroarchitektoniczneChartierDalix

Szkołę wybudowano na rewitalizowanych terenach po

dawnej fabryce Renault, w ramach tworzenia ekoosiedla

ZAC Trapèze. Oddano ją do użytku we wrześniu 2014 r.

Na kompleks szkolny przewidziano jedynie niewielki

kwartał zabudowy, dlatego miejsca związane z rekrea cją

Grupa Szkół Naukowych oraz Bioróżnorodności im. Roberta

Doisneau.

128 Monika Trojanowska

Il. 1. Le Groupe Scolaire des Sciences et de la Biodiversité Robert Doisneau, ZAC Trapèze, Boulogne-Billancourt (proj. Chartier Dalix):

a) elewacja „żywej ściany” z wyprofilowanych płyt, które z czasem pokryje roślinność, b) zagospodarowanie terenu wokół „żywej ściany”

(fot. M. Trojanowska)

Fig. 1. Le Groupe Scolaire des Sciences et de la Biodiversite Robert Doisneau, ZAC Trapèze, Boulogne-Billancourt (designed by Chartier Dalix):

a) “living wall” which will be covered with greenery over time, b) landscaping around the perimeter of the “living wall”

(photo by M. Trojanowska)

a b

and insects or small birds and animals can nest in its nich-

es. Thus, it was called the wall of biodiversity. The enve-

lope of the school, which will turn green over time, facil-

itates contact with nature not only for children but also

for residents of the surrounding buildings. It facilitates

observations of changing seasons (Fig. 1a, b).

The area of the whole school is 4000 m

. There is space

for 18 classes (11 primary and 7 kindergartens). The kin-

dergarten was designed on the rst oor. Classrooms and

accompanying rooms for the primary school were located

on three upper oors. The gym, which is also located on

the rst oor, has no natural lighting. The school is open

not only to students but also to the residents. There are

extra-curricular activities, e.g., training courses or sports

and recreational activities.

Pro-ecological designs applied in the building include

shaping the architectural form. The building is open to the

sun on the southern side and closed and surrounded by an

external “living wall” from the north, where passive thermal

gains are minimal. The extended terraces protect against the

excessive glare of the glazed façade fragments in the summer.

The building uses energy-saving lighting xtures. The

eco-neighborhood is using diversied heat sources. Some

of the heat energy comes from geothermal energy, some

from heat pumps using the temperature of the Seine water

as the lower heat source, and some from waste incinera-

tion plants.

Thepavilionschool.

PôleMolièreschool,LesMureauxeco-neighborhood,

France.Design:AKLAArchitectes

The school, opened in September 2014, is located in the

revitalized grounds of the former housing project one of

“Grands Ensembles”, which became a symbol of poverty

and social exclusion. The school complex is a success-

ful example of creating a new center of life and culture

uczniów zdecydowano się przenieść na dach i tarasy. Wy-

magało to zastosowania rozwiązań inżynierskich i inno-

wacji architektonicznych. Priorytetem było zapewnienie

dzieciom możliwości codziennego kontaktu z naturą i od-

powiedniej wielkości placów zabaw. Na zielonych tara-

sach umieszczono donice dla drzew i krzewów. Na dachu

budynku stworzono leśny ogród, gdzie w warstwie sub-

stratu o grubości 150 cm posadzono kilkadziesiąt drzew.

Mogą rosnąć do wysokości nawet 10 m. Ma to być szcze-

gólny ogród edukacyjny. Celem projektantów było stwo-

rzenie miejsca, gdzie dzieci będą mogły obserwować natu-

ralny ekosystem. Starannie dobrano lokalne gatunki roślin.

Zidentykowano lokalne owady, ptaki oraz drobne zwie-

rzęta i postarano się o stworzenie im odpowiednich wa-

runków do życia. Przestrzeń zielonego dachu to 1650 m

Szkoła została otoczona „żywą ścianą” – prefabryko-

waną zewnętrzną ścianą betonową z kieszeniami o zróż-

nicowanej wielkości przygotowanymi dla pnączy i nie-

wielkich stworzeń żyjących w mieście. Wysokość ściany

wynosi od 2,2 do ponad 14 m. Wybudowano ją dookoła

całego obwodu budynku szkolnego. Ma chropowatą, wy-

prolowaną teksturę, aby ułatwić spływanie wody opado-

wej (il. 1a, b). Niezbędna ilość wody do podlewania roślin

zostaje przechwycona, a nadmiar spływa na niższe pozio-

my. To rozwiązanie wraz z zielonym dachem i tarasami

stanowi zwarty system zbierania i wykorzystywania wody

deszczowej. „Żywa ściana” z czasem pokryje się roślin-

nością, a w jej szczelinach mogą gniazdować owady czy

niewielkie ptaki i zwierzęta. Dlatego nazwano ją ścianą

bioróżnorodności. Zielony dach i betonowa fasada, która

z czasem się zazieleni, pozwalają na kontakt z naturą nie

tylko dzieciom, ale również mieszkańcom otaczających

obiekt budynków. Zielona obudowa szkoły ma pozwolić

na obcowanie z żywą naturą i obserwacje zmieniających

się pór roku (il. 1a, b).

Powierzchnia całej szkoły to 4000 m

. Przewidziano

miejsce dla 18 klas (11 podstawowych i 7 przedszkolnych).

 Projektowaniezrównoważonychobiektówszkolnych /Designingsustainableschoolfacilities 129

Przedszkole zaprojektowano w przyziemiu. Na trzech

piętrach nadziemnych ulokowano sale lekcyjne i po-

mieszczenia towarzyszące dla szkoły podstawowej. Sala

gimnastyczna, która również znajduje się w przyziemiu,

nie ma oświetlenia naturalnego. Sala jest otwarta nie tylko

dla uczniów, ale również dla mieszkańców osiedla. Odby-

wają się w niej zajęcia pozalekcyjne, np. kursy doszkala-

jące czy zajęcia sportowo-rekreacyjne.

Rozwiązania proekologiczne zastosowane w obiekcie

obejmują ukształtowanie formy architektonicznej. Bryła

jest otwarta ku słońcu i stronie najbardziej nasłonecznio-

nej, a zamknięta i otoczona zewnętrzną „żywą ścianą”

od strony północnej, gdzie pasywne zyski cieplne są naj-

mniejsze. Wysunięte tarasy stanowią ochronę przed nad-

miernym nasłonecznieniem przeszklonych fragmentów

fasady latem.

W budynku zastosowano energooszczędne oprawy

oświetleniowe. Teren ekoosiedla ogrzewany jest za po-

mocą zdywersykowanych źródeł ciepła. Część energii

cieplnej pochodzi z geotermii, część z pomp ciepła wy-

korzystujących temperaturę wody z Sekwany jako dolne

źródło ciepła, a część ze spalarni śmieci.

Rozwiązanieszkołypawilonowej.

SzkołaPôleMolière,ekoosiedleLesMureaux,Francja.

Biuroarchitektoniczne:AKLAArchitectes

Szkoła, oddana do użytku we wrześniu 2014 r., znajdu-

je się na terenie rewitalizowanego osiedla mieszkaniowe-

go typu grandsensembles, które stało się symbolem bie-

dy i wykluczenia społecznego. Kompleks szkolny stanowi

udany przykład stworzenia nowego centrum życia i kultury

(il. 2–4). W Les Mureaux brakowało przestrzeni dla spo-

tkań mieszkańców, a oferta kulturalna była bardzo uboga.

W kompleksie szkolnym zadbano o umożliwienie dzie -

ciom kontaktu z naturą. Stworzono ogrody edukacyjne

dla zróżnicowanych grup uczniów. Wykorzystano każdy

skrawek nieutwardzonego terenu. Zaprojektowano sys-

tem ogrodów deszczowych (il. 3). Do nasadzeń wybrano

zróżnicowane rośliny siedliskowe, próbując odtworzyć

fragmenty ekosystemów. Dzieci, wykonując drobne pra-

ce w ogrodach edukacyjnych, uczą się troski o ochronę

bioróżnorodności. Kontakt z naturą umożliwia również

patrzenie przez okna. Pawilony są zadaszone dachem zie-

lonym. Przerwy między poszczególnymi budynkami po-

zwoliły na utworzenie długich osi widokowych na frag-

menty naturalnego krajobrazu otaczającego osiedle.

Kompleks szkolny składa się ze żłobka (50 miejsc),

dwóch przedszkoli (6 klas), szkoły podstawowej (7 klas)

i obiektów towarzyszących. Stołówka, biblioteka oraz

sale wielofunkcyjne są dostępne ze ścieżki pieszej i mogą

być wykorzystywane niezależnie, nawet kiedy szkoła jest

zamknięta. Tylko żłobek jest obiektem dedykowanym dla

określonej grupy wiekowej użytkowników, wszystkie po-

zostałe pomieszczenia mogą służyć zarówno dzieciom,

jak i osobom dorosłym. Oferta pozalekcyjna jest bardzo

bogata, obejmuje również wystawy i zajęcia plastyczne.

Kilka z sal wielofunkcyjnych może służyć jako niewielkie

sale teatralne (il. 4). Każda część szkoły jest dostosowana

do potrzeb osób niepełnosprawnych.

(Fig. 2–4). There was no space for cultural events in Les

Mureaux prior to its construction.

In the school facility, children are encouraged to come

into contact with nature. Educational gardens were created

for diverse groups of students. Every patch of the unpaved

area was utilized. The rain garden system was designed

(Fig. 3). Diverse habitat plants were selected for planting,

in order to recreate fragments of ecosystems. Children

learn to care for biodiversity by doing small projects in

educational gardens. Looking through windows also en-

ables contact with nature. The pavilions are covered with

a green roof. Space between individual buildings allowed

for long vistas to see fragments of the natural landscape

surrounding the estate.

The school facility consists of a nursery (50 children),

two kindergartens (6 classrooms), elementary school

(7 classrooms) and accompanying facilities. The canteen,

library and several rooms are accessible from a pedestri-

an path and can be used independently, even when the

school is closed. Only the nursery is dedicated to a spe-

cic age group of users, all other rooms can be used by

both children and adults. The extracurricular oer is very

rich, it includes exhibitions and art classes. Several of the

multi-purpose rooms can be used as small theater rooms

(Fig. 4). Each part of the school is adapted to the needs of

people with disabilities.

School buildings form a logical hierarchy – place for

the youngest is located on the lowest level of a steeply

sloping slope. Multifunctional rooms are located above

the hill. The architecture of the complex is full of surpris-

es, oering views framed by openings in the walls, ramps,

and balconies (Fig. 2). The external paths have been po-

sitioned to facilitate daylight penetration. The roof over

the cafe was covered with photovoltaic cells. A complicat-

ed system of natural ventilation using greenhouses with

southern exposure helps to warm the air during colder

Il. 2. Szkoła Pôle Molière, ekoosiedle Mureaux

(proj. AKLA Architectes).

Wewnętrzny dziedziniec

(fot. M. Trojanowska)

Fig. 2. Pôle Molière school, ÉcoQuartier Mureaux

(designed by AKLA Architectes). Inner courtyard

(photo by M. Trojanowska)

130 Monika Trojanowska

Budynki szkoły tworzą logiczną hierarchię – te dla

najmłodszych umieszczono na najniższym poziomie

stromo nachylonego zbocza. Sale wielofunkcyjne uloko-

wano powyżej, na wzniesieniu. Architektura komplek-

su jest pełna niespodzianek, oferuje widoki kadrowane

przez otwarcia w ścianach, rampach i balkonach (il. 2).

Ścieżki zewnętrzne zostały tak usytuowane, aby ułatwić

oświetlenie wnętrz światłem dziennym. Zadaszenie nad

kawiarnią zostało pokryte ogniwami fotowoltaicznymi.

Skomplikowany system naturalnej wentylacji z wykorzy-

staniem szklarni z ekspozycją południową pomaga ogrzać

powietrze podczas chłodniejszych dni. Założono, że rośli-

ny w donicach będą pomagać w oczyszczaniu powietrza

wewnątrz budynku. Na fasadach użyto paneli z certyko-

wanego drewna.

Budynekokonstrukcjidrewnianej.

CentrumEdukacyjneJabłoniowawGdańsku.

Projekt:pracowniaTBiArchitekci

Szkołę wybudowano w południowej części Gdańska

przy ul. Jabłoniowej na terenie nowego, dynamicznie roz-

wijającego się osiedla mieszkaniowego (oddano do użytku

we wrześniu 2019 r.). Kompleks szkolny może przyjąć

około 800 uczniów i jest jedną z największych szkół

w Gdańsku. Składa się z trzech budynków w układzie

pawilonowym połączonych łącznikami (il. 5–8). Program

funkcjonalny obejmuje:

A – budynek szkoły podstawowej, gdzie znajduje się

25 oddziałów szkolnych, biblioteka, stołówka wraz z za-

pleczem kuchennym oraz pomieszczenia administracyjne

i pomocnicze,

B – budynek zaprojektowany na potrzeby gimnazjum,

gdzie znajdują się 22 oddziały szkolne – gabinety i pra-

cownie przedmiotowe wraz z pomieszczeniami obsługu-

jącymi,

days. Additionally, the plants in the pots help to purify

the air inside the building. Panels made of certied wood

were used on the façades.

Woodenbuilding.

JabłoniowaEducationalCenterinGdańsk,Poland.

Design:TBiArchitekci

The school was built in the southern part of Gdańsk in

a dynamically developing neighborhood. The facility was

opened in September 2019. The school is one of the largest

schools in Gdańsk. It can accommodate up to 800 students.

It consists of three buildings in a pavilion layout (Fig. 5–8):

A – building of the primary school, with 25 classrooms,

a library, a canteen with kitchen facilities as well as ad-

ministrative and auxiliary rooms,

B – building designed for the needs of the middle

school, with 22 classrooms, study rooms and workshops

with auxiliary rooms,

C – gym building, which houses a sports hall for 200

people, lecture hall for 300 people, smaller gyms and aux-

iliary rooms.

The entire facility is energy-ecient and environmental-

ly friendly. In buildings A and B, all slabs and walls from

level zero to the roof were made from wood. The entire

walls and windows were built in the production plant.

Thanks to prefabrication technology, it was possible to

eliminate thermal bridges, that improved the thermal

comfort of users and reduced heating expenses – up to

30–40 percent when compared to similar buildings. Brick

technology was used to build a basement oor with stair-

cases and elevator shaft [18]. Multiples sports elds were

constructed close to school: soccer eld, multifunctional

courts (basketball, volleyball, tennis), athletics tracks and

playground. Additionally, a place has been designated for

school gardens. The design stipulated planting 114 trees

Il. 3. Szkoła Pôle Molière, ekoosiedle Mureaux

(proj. AKLA Architectes).

Fragment systemu ogrodów deszczowych

(fot. M. Trojanowska)

Fig. 3. Pôle Molière school, ÉcoQuartier Mureaux

(designed by AKLA Architectes).

Fragment of the rain garden system

(photo by M. Trojanowska)

Il. 4. Szkoła Pôle Molière, ekoosiedle Mureaux

(proj. AKLA Architectes). Salę wyposażono w mosty i sztankiety

przydatne do inscenizacji teatralnych

(fot. M. Trojanowska)

Fig. 4. Pôle Molière school, ÉcoQuartier Mureaux

(designed by AKLA Architectes).

The school canteen has equipment for theatrical staging

(photo by M. Trojanowska)

 Projektowaniezrównoważonychobiektówszkolnych /Designingsustainableschoolfacilities 131

and 630 shrubs of native species (European white elm

[Ulmus laevis], small-leaved lime [Tilia cordata], com-

mon oaks [Quercusrobur], whitebeam [Sorbus], common

hornbeam [Carpinusbetulus]), as well as fruit trees and

shrubs (apple, plum, etc.). A greenhouse tunnel was con-

structed (Fig. 8). Noteworthy is the concern for students’

daily contact with nature. Some interesting aesthetic

solutions can be observed. The arrangement of pavilions

allowed for the creation of surprising visual eects, scenic

opening and framed architectural views.

It was ensured that children could reach school safely.

According to the city plans, the building should be well

C – budynek sali gimnastycznej, gdzie mieści się sala

sportowa dla 200 osób, aula dla 300 osób, mniejsze sale

gimnastyczne i pomieszczenia pomocnicze.

Cały kompleks jest energooszczędny, a konstrukcja

obiektów przyjazna dla środowiska. W budynkach A i B

wszystkie stropy i ściany od poziomu zero do dachu wy-

konano w technologii drewnianej. Całe ściany wraz

z oknami powstały w zakładzie produkcyjnym. Dzięki

technologii prefabrykacji możliwe było wyeliminowanie

mostków termicznych, co poprawiło komfort cieplny

użytkowników oraz zmniejszyło wydatki na ogrzewanie

– nawet o 30–40 procent w stosunku do porównywalnych

rozwiązań. W technologii murowanej wykonano kondy-

gnację piwniczną wraz z klatkami schodowymi i szybami

windowymi [18]. Obok szkoły wybudowano boiska spor-

towe: piłkarskie, wielofunkcyjne (do piłki koszykowej,

siat kowej, tenisa), bieżnię, skocznię w dal oraz plac zabaw.

Na terenie kompleksu zaprojektowano miejsce na

ogrody szkolne. Projekt zieleni przewidywał posadzenie

114 sztuk drzew i 630 krzewów gatunków rodzimych

(wiązów szypułkowych [Ulmus laevis], lip drobnolist-

nych [Tiliacordata], dębów szypułkowych [Quercusro-

bur], jarzębów [Sorbus] i grabów pospolitych [Carpinus

betulus]) oraz drzew i krzewów owocowych (jabłoni, śliw

itp.). Zreali zowano już tunel szklarniowy (il. 8). Godna

zauważenia jest troska o codzienny kontakt uczniów z na-

turą. Za sto sowano ciekawe roz wiązania estetyczne. Układ

pawilonów z łącznikami pozwolił na stworzenie zaskaku-

jących efektów plastycznych, otwarcie widokowe i ka-

drowanych ujęć architektury.

Zadbano o możliwość bezpiecznego dotarcia dzieci do

szkoły. W myśl planów miasta obiekt ma być dobrze sko-

munikowany z otaczającymi go osiedlami, aby pro mować

Il. 5. Centrum Edukacyjne

Jabłoniowa w Gdańsku

(proj. TBi Architekci).

Schemat zagospodarowania

terenu (źródło: [19])

Fig. 5. Jabłoniowa Education

Center in Gdańsk

(designed by TBi Architekci).

Site plan scheme (source: [19])

projektowane budynki/designedbuildings

projektowane drogi wewnętrzne/designedinteriorroads

projektowane chodniki/designedpavement

projektowane ter. obiekty sportowe/designedsportfields

Il. 6. Centrum Edukacyjne Jabłoniowa w Gdańsku

(proj. TBi Architekci). Na pierwszym planie siłownia zewnętrzna

w obrębie terenów rekreacyjnych nowego osiedla mieszkaniowego

Lawendowe Wzgórze (fot. M. Trojanowska)

Fig. 6. Jabłoniowa Education Center in Gdańsk

(designed by TBi Architekci). In the foreground, an outdoor gym

installed within the open green public space of the new residential

complex called Lawendowe Wzgórze (photo by M. Trojanowska)

132 Monika Trojanowska

ekologiczne formy transportu. W pobliżu szkoły przewidzia-

no przystanek autobusowy, tramwajowy oraz połączenia

pieszo-rowerowe z nowymi osiedlami. Obok kompleksu

szkolnego wybudowano nieco wcześniej przedszkole.

Biblioteka w budynku szkoły podstawowej oraz czy-

telnia będą dostępne dla mieszkańców. Obiekt został do-

stosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych. Tereny

szkoły bezpośrednio przylegają do pasa terenów rekre-

acyjno-sportowych nowego osiedla, co jest dobrym za-

biegiem wpisania obiektu w nową tkankę urbanistyczną

w trosce o promocję zdrowia mieszkańców.

Podsumowanie

Współczesne tendencje w projektowaniu szkoły wią-

żą się z wynikami badań dotyczących wpływu kontaktu

z naturą na dzieci i młodzież. Nowe szkoły są tak pla-

nowane, aby umożliwić dzieciom przebywanie w jak

najbardziej zielonym otoczeniu. Takie zabiegi wymagają

rozwiązań innowacyjnych, jakie zaprezentowano na przy-

kładach szkół francuskich i polskiej. Le Groupe Scolaire

des Sciences et de la Biodiversité Robert Doisneau to

przykład współczesnej szkoły w gęstej tkance miejskiej.

Ograniczenie wymiarów działki wymusiło rozwiązanie

wielopoziomowe, gdzie poszczególne grupy wiekowe

bawią się na dziedzińcach na różnych piętrach, a teren

zielony znajduje się na dachu. Szkoła Pôle Molière w Les

Mureaux i Centrum Edukacyjne Jabłoniowa to przykłady

szkoły w układzie pawilonowym, zaprojektowanej w ska-

li człowieka i dobrze wpisanej w otaczający krajobraz.

Ważne są również innowacje społeczne. Dzisiaj budy-

nek szkoły to wyzwanie dla architektów. Musi sprostać

nie tylko wymaganiom stworzenia przyjaznego miejsca

do pracy i nauki, ale również zaproponować zaawanso-

wane rozwiązania proekologiczne.

connected with the surrounding neighborhood to promote

ecological forms of transport. Bus and tram stops are

planned near the school, as well as pedestrian and bicycle

paths. A kindergarten was built next to the school complex.

The library in the primary school building and reading

room will be opened to all residents. The facility has been

adapted to the needs of the disabled. The school grounds

are adjacent to the outdoor gym and sports facilities with-

in the green belt of the new neighborhood, which is a good

way to promote the health of residents.

Summary

Contemporary trends in school design are associated

with the results of research on the impact of contact with

nature on children and teenagers. New schools are

planned to enable children to be in the greenest environ-

ment possible. Such procedures require innovative de-

signs. The presented new French and Polish schools can

serve as examples of good practices. Le Groupe Scolaire

des Sciences et de la Biodiversité Robert Doisneau is an

example of a modern school in the dense urban tissue.

Limited dimensions of the plot forced the construction of

multi-level building, where various age groups play in the

courtyards on different floors, and the school gardens are

on the roof. The Pôle Molière school in Les Mureaux and

the Jabłoniowa Educational Center are examples of

schools designed in a human scale and well inscribed into

the surrounding landscape. Today, the school building is

a challenge for architects. It must meet not only the re-

quirements of creating a friendly place to work and study,

but also employ advanced ecological solutions.

Translatedby

MonikaTrojanowska

Il. 7. Centrum Edukacyjne Jabłoniowa w Gdańsku

(proj. TBi Architekci). Plac zabaw obok boiska

(fot. M. Trojanowska)

Fig. 7. Jabłoniowa Education Center in Gdańsk

(designed by TBi Architekci). Playgroud next to the sport field

(photo by M. Trojanowska)

Il. 8. Centrum Edukacyjne Jabłoniowa w Gdańsku

(proj. TBi Architekci). Tunel szklarniowy i posadzone drzewka

na terenie ogrodów dydaktycznych (fot. M. Trojanowska)

Fig. 8. Jabłoniowa Education Center in Gdańsk

(designed by TBi Architekci). Greenhouse tunnel and planted trees

in the educational garden (photo by M. Trojanowska)

 Projektowaniezrównoważonychobiektówszkolnych /Designingsustainableschoolfacilities 133

Bibliografia /References

[1] Wilson E.O., Biophilia, Harvard University Press, Cambridge 1990.

[2] Faber Taylor A., Kuo F.E., Childrenwithattentiondecitsconcen-

tratebetterafterwalkinthepark, „Journal of Attention Disorders”

2009, Vol. 12, No. 5, 402–409.

[3] Maas J., Verheij R.A., MorbidityisrelatedtoaGreenlivingenvi-

ronment, „Journal of Epidemiology and Community Health” 2009,

Vol. 63, Iss. 12, 967–973.

[4] Chawla L., Keena K., Pevec I., Stanley E., Greenschoolyardsas

havensfromstressand resourcesfor resiliencein childhoodand

adolescence, „Health and Place” 2014, Vol. 28, 1–13.

[5] Commision for architecture and the built environment (CABE),

Community green: using local spaces to tackle inequality and

improve health, London 2010, http://www.openspace.eca.ed.ac.

uk/wp-content/uploads/2015/12/Community-Green-Using-Local

-Spaces-To-Tackle-Inequality.pdf [accessed: 17.12.2019].

[6] Gesler W.M., Healing Places, Rowman and Littleeld, Lanham,

MD 2003.

[7] Louv R., Lastchildinthewoods.SavingOurChildrenfromNatu-

re-DecitDisorder, Atlantic Books, London 2010.

[8] Kosmala M., Naturalneplacezabaw.Poradnik, Miasto Stołeczne

Warszawa, 2014, http://placezabaw.um.warszawa.pl/les/Natural-

ne_place_zabaw_internet.pdf [accessed: 11.12.2019].

[9] Lucas A.J., Dyment J.E., Wheredochildrenchoosetoplayonthe

schoolground?The inuence ofgreendesign, „Education 3–13”

2010, Vol. 38, Iss. 2, 177–189.

[10] Martensson F., Jansson M., Johansson M. et al., Theroleofgreene-

ryforphysicalactivityplayatschoolgrounds, „Urban Forestry and

Urban Greening” 2013, Vol. 13(1), 103–113.

[11] Davison K.K., Lawson C.T., Doattributesinthephysicalenviron-

mentinuencechildren’sphysicalactivity?Areviewofthelitera-

ture, „International Journal of Behavioural Nutrition and Physical

Activity” 2006, Vol. 3:19, doi: 10.1186/1479-5868-3-19.

[12] Sallis J.F., Glanz K., Theroleofbuiltenvironmentsinphysicalac-

tivity, eatingand obesity in childhood, „The Future of Children”

2006, Vol. 16, No. 1, 89–108.

[13] Veitch J. Bagley S, Ball K, Salmon J., Wheredochildrenusually

play?Aqualitative studyofparents’ perceptionsofinuenceson

children’sactivefree-play, „Health and Place” 2006, Vol. 12, Iss.

4, 383–393.

[14] Tucker P., Irwin J.D., Gilliland J. et al., Environmental inuen-

cesonphysicalactivitylevelsinyouth, „Health and Place” 2009,

Vol. 15(1), 357–363, doi: 10.1016/j.healthplace.2008.07.001.

[15] Wolch J., Jerrett M., Reynolds K. et al., Childhood obesity and

proximitytourbanparksandrecreationalresources:Alongitudinal

cohortstudy, „Health and Place” 2011, Vol. 17(1), 207–214, doi:

10.1016/j.healthplace.2010.10.001.

[16] NICE, Promoting physical activity, active play and sport for

pre-school and school-age children and young people in family,

pre-school,schooland communitysettings, NICE, London 2009,

http://www.sisalombardia.it/pdfs/PH017Guidance.pdf [accessed:

16.12.2019].

[17] Harrison F., Jones A.P., A Framework for understanding school

based environmental inuences on childhood obesity, „Health

and Place” 2012, Vol. 18(3), 639–648, doi: 10.1016/j.healthplace.

2011.12.009.

[18] Dzwonnik M., Ekologicznaszkołaprzyszłości, „Builder” 2018, 02,

30–33.

[19] http://strona2.drmg.gdansk.pl/readarticle.php?article_id=719 [ac-

cessed: 17.12.2019].

Streszczenie

W artykule przedstawiono wybrane zagadnienia związane z projektowaniem zrównoważonych kompleksów szkolnych w trosce o promocję zdrowia

zarówno dzieci i młodzieży, jak i osób dorosłych. Przybliżono wyniki badań nad terapeutycznym wpływem kontaktu z naturą. Następnie omówiono

trzy kompleksy edukacyjne jako przykłady dobrych praktyk – dwa z Francji i jeden z Polski. Wybrano obiekty, gdzie zastosowano nowatorskie

rozwiązania w zakresie zagospodarowania terenu szkoły i zrównoważonych technologii budowlanych. Pierwszy obiekt to Le Groupe Scolaire des

Sciences et de la Biodiversité Robert Doisneau z Francji, gdzie ogrody szkolne ulokowano na dachu i tarasach. Drugi to szkoła w Les Mureaux,

gdzie stworzono pawilonowy kompleks szkolny, który stał się kulturalnym centrum dzielnicy. Trzeci to przykład gdańskiego kompleksu szkolnego

o konstrukcji drewnianej.

Słowa kluczowe: projektowanie architektoniczne, szkoła, krajobrazy terapeutyczne, promocja zdrowia

Abstract

This paper presents selected issues concerning sustainable schools design to promote health. The results of research on the therapeutic impact of con-

tact with nature are discussed. Next, three educational facilities are presented as examples of good practices – two from France and one from Poland.

Those schools were selected because of innovative architectural design and sustainable construction technologies. The rst case is Groupe Scolaire

des Sciences et de la Biodiversité Robert Doisneau in France, where the school gardens are located on the roof and terraces. The second case is the

Pôle Molière school in Les Mureaux, which became the cultural center of the district. The third case is a wooden school in Gdańsk.

Key words: architectural design, school, therapeutic landscapes, health promotion

Wieża widokowa w Krynicy-Zdroju,

widok od strony zachodniej

Observation tower in Krynica-Zdrój,

view from west