Średniowiecznaarchitekturakościołapw.św.JadwigiŚląskiej /MedievalarchitectureoftheChurchofSt.HedwigofSilesia 9
bricks whose headers were turned through an angle of 45
degrees, is the dating element – in spite of the suggestion
that the stellar vaults inside that chapel and the Baptis-
tery could have been built earlier. The concept, however,
was rejected by Schmidt [3, pp. 69–72] and Franz Xavier
Liebig [4, pp. 5, 6, 16, 32]. The former opted for Wol’s
nding as to when the original church had been construct-
ed and suggested that the church was not reconstructed
by the Augustinians after the 1419 damage until the right
of patronage was granted in 1423, and the latter point-
ed to Dukes of Głogów and Żagań – Henry IX the Old-
er and Henry X Rumpold (the Younger) – as funders of
the reconstruction which was nished in the same year.
Schmidt noticed Late Gothic features in the architecture
of the Gethsemane Chapel and dated the building of the
Baptistery back to the 15
th
century.
The post-war researchers based their opinions most-
ly on Wol and Schmidt’s publications. Their opinions
were shared by Tadeusz Dzwonkowski, who presented
the church history in the context of St. Hedwig’s parish
history [12, pp. 16–23, 25, 28, 36, 38, 49, 55, 66, 67, 71,
72]. He dated the building of the original church back to
the years 1272–1294. He put forward the hypothesis that
Dukes Henry IX and Henry X granted the right of patron-
age on 23 January 1423 – before church rebuilding after
damage started. He conrmed that the Gethsemane Chap-
el and the wooden ducal choir along the south aisle could
have been built in the 1420s. And he stated that the Bap-
tistery was built by the Augustinians after a re in 1456.
The reconstruction after the 1582 conagration took eight
years. The Baroque cupola was built in 1678, and new
windows were built 10 years later. The tower collapsed
in 1776. It was reconstructed within 2 years and its height
was increased in 1832.
An interesting view on transformations to the architec-
ture of the co-cathedral was presented by Stanisław Ko-
walski. In his early papers he stated that the church, which
was built in the years 1272–1274, was destroyed by a re
in 1410, rebuilt soon after, together with the construction
of a chapel and a tower. He associated the destruction of
the vaults and the construction of the west porch and the
Gethsemane Chapel with the 1528 conagration. In his
opinion, the present windows were built after the 1627
and 1651 catastrophes and the reconstruction of the tow-
er after the 1776 collapse was completed in 1832 [13,
pp. 269, 270]. These transformations were presented
slightly dierently in his successive publications, where
the construction of the church body was dated back to the
late 14
th
century or the early 15
th
century and may have
followed the 1419 re. He dated the building of the Goth-
ic tower back to the 15
th
century and the construction of
the chapel near the presbytery to the late 15
th
century or
early 16
th
century. The west porch could have been built
after the 1582 conagration and the semicircular windows
could have been built after the 1651 re. He linked the
present roof layout and tower location with the repairs
that followed the 1776 catastrophe [14], [15, p. 196],
[16, pp. 243, 244]. However, in his latest publications, he
supported the thesis that the original, single-aisle church
consecrated in 1294 was altered in the late 14
th
century.
odbudowę zakończono poświęceniem świątyni 3 paź-
dziernika 1779 r. [6, s. 286]. Wieżę nakryto do dziś zacho-
wanym hełmem kopulastym z gałką i krzyżem w 1832 r.
[3, s. 270].
Cenne informacje dotyczące ukształtowania archi-
tektury świątyni w XVIII w. zawiera rycina z widokiem
kościoła od północy z około 1763 r. autorstwa Frydery-
ka B. Wernera [8, sygn. T5_0245a] (il. 7) oraz rysunek
Carla H. Klugego ukazujący stan po zawaleniu wieży [4,
s. 8]. Graki z ujęciami świątyni z 1820 r. oraz już po
jej odbudowie w 1832 r. publikuje Schmidt [3, il. 5, 6,
s. 70]. Stan kościoła z przełomu XIX i XX w. dokumen-
tuje zbiór pocztówek oraz fotograi dostępny na stronach
serwisów internetowych z ikonograą archiwalną [9], [10].
Literatura przedmiotu omawiająca problematykę ko-
ścioła konkatedralnego jest dość skromna. Jako pierwszy
w 1842 r. poruszył zagadnienia jego historii kronikarz
zielonogórski – Otto Wol [2, s. 23]. Bazując na bliżej
nieznanych dokumentach, uznał, że pierwotny kościół
powstał w latach 1272–1294 w miejscu obecnego i został
odbudowany w 1419 r. Dziesięć lat później tematykę tę
podjął Moritz Ener [6, s. 17, 30]. Na podstawie nieokre-
ślonego dokumentu z archiwum paraalnego stwierdził,
że kościół ten powstał w latach 1372–1394. Zniszczoną
przez kataklizm świątynię odbudowano dzięki wsparciu
księcia Henryka IX Starszego, co miał potwierdzać bliżej
nieopisany dokument z archiwum parai. Z zapisów tego
autora można wnioskować, że kaplica Ogrójcowa po po-
łudniowej stronie prezbiterium powstała w końcu XV w.
Tezy te poparł Hans Lutsch, choć uznał, że owa późnogo-
tycka kaplica powstała w XVI w. [11, s. 122]. Według nie-
go elementem ją datującym jest fryz z cegieł ułożonych
rębem – mimo sugestii, że sklepienia gwiaździste w jej
wnętrzu oraz w kaplicy Chrzcielnej mogą być nieco wcze-
śniejsze. Koncepcja została natomiast odrzucona przez
Schmidta [3, s. 69–72] i Franza Xawiera Liebiga [4, s. 5,
6, 16, 32]. Pierwszy z nich opowiadał się za propozycją
Wola czasu powstania pierwotnego kościoła i jego odbu-
dowy po zniszczeniach 1419 r. przez augustianów dopiero
po otrzymaniu prawa patronatu w 1423 r., a drugi wskazał
na książąt głogowsko-żagańskich – Henryka IX Starszego
i Henryka X Rumpolda (Młodszego) – jako fundatorów
odbudowy zakończonej w tymże roku. Schmidt w archi-
tekturze kaplicy Ogrójcowej dostrzegł cechy późnogotyc-
kie, a powstanie Chrzcielnej datował na XV w.
Powojenni badacze opierali się głównie na publikacjach
Wola i Schmidta. Z ich poglądami zgodził się Tadeusz
Dzwonkowski, prezentując dzieje kościoła w kontekście
historii parai św. Jadwigi [12, s. 16–23, 25, 28, 36, 38, 49,
55, 66, 67, 71, 72]. Powstanie pierwotnej świątyni osadził
w latach 1272–1294. Wysunął hipotezę, że książęta Hen-
ryk IX i Henryk X przekazali prawo patronatu 23 stycz-
nia 1423 r. – jeszcze przed odbudową kościoła ze znisz-
czeń. Uznał za możliwą budowę kaplicy Ogrójcowej oraz
drewnianego chóru książęcego wzdłuż nawy południowej
(chór książęcy?) w latach 20. XV w. Stwierdził, że kapli-
ca Chrzcielna wzniesiona została przez augustianów po
pożarze w 1456 r. Po pożodze w 1582 r. odbudowa trwała
osiem lat. Barokowy hełm wykonano w 1678 r., a 10 lat
później założono nowe okna. Katastrofa wieży miała
