Szkło artystyczne jako przegroda zewnętrzna – jej wpływ na właściwości wizualne i użytkowe

Alina Lipowicz-Budzyńska

doi:10.37190/arc190308

Streszczenie

W artykule omówiono zagadnienia z zakresu integracji sztuki i architektury powiązane z implementacją szkła artystycznego w przegrodzie zewnętrznej budynku. Podjęto kwestie kompozycyjne i plastyczne dotyczące budowy przegrody szklanej wynikającej z usytuowania i relacji warstw plastycznych. W publikacji poruszono również temat właściwości funkcyjnych powłoki szklanej będących następstwem wyżej wymienionych czynników oraz faktu umieszczenia przeszklenia w powłoce zewnętrznej. Materiał badawczy stanowiło siedem realizacji z przełomu XX i XXI w.: Ratusz Miejski w Alphenaan den Rinn (Holandia); Ryerson University w Toronto (Kanada); Forum Confluentes w Koblencji (Niemcy); budynek Biblioteki Uniwersyteckiej w Cottbus (Niemcy); Institute for Hospital Pharmaceuticals w Bazylei (Szwajcaria); budynek Biblioteki Uniwersyteckiej w Utrechcie (Holandia); Saxon State Baths w Bad Elster (Niemcy). Ze względu na lokalizację warstwy plastycznej wyłoniono następującą typologię: przeszklenia jednopowłokowe, w których warstwa artystyczna została umieszczona na jednej płaszczyźnie szkła; przeszklenia jednopowłokowe występujące w postaci skóry budynku; przeszklenia dwupowłokowe, w których obraz został umiejscowiony na dwóch warstwach szkła; szkło artystyczne w postaci okładziny ściennej i powłoki mobilne występujące w formie żaluzji lub ruchomych paneli. Zaobserwowano, że szkło artystyczne ulokowane w przegrodzie zewnętrznej ma znaczący wpływ na wiele aspektów funkcjonowania obiektu architektonicznego. Zewnętrzna powłoka stanowi granicę pomiędzy dwoma przestrzeniami: zewnętrzem i wnętrzem. Lokalizacja ta określa rolę fasady w obu przestrzeniach. Jako element plastyczny wpływa na odbiór estetyczny budynku, decydując o jego wyrazie, symbolice, charakterze i kolorystyce, jest elementem integrującym elewację. Jako przegroda wpływa na zmianę właściwości przenikającego przez nią światła, co może być wykorzystywane w określonych celach związanych z ochroną przeciwsłoneczną. We wnioskach stwierdzono, że aby w pełni wykorzystać możliwości szkła artystycznego, architekt i projektant szkła powinni zmierzać nie tylko do opracowania grafiki na szkle i jej integracji z przestrzenią architektoniczną, ale również do świadomego kształtowania określonych właściwości funkcyjnych szklanej powłoki.

Podgląd pełnego artykułu jest możliwy wyłącznie na większych ekranach.

2019

3(59)

DOI: 10. /arc190308

Wprowadzenie

Celem publikacji jest analiza zagadnień związanych

z występowaniem płaskiego szkła artystycznego w archi-

tekturze. Materiał badawczy obejmuje realizacje szklane

osadzone w przegrodzie zewnętrznej, w formie fasady,

dachów i świetlików. Skoncentrowano się na zagadnie-

niach kompozycyjnych i plastycznych związanych z bu-

dową przegrody szklanej wynikającą z usytuowania i rela-

cji warstw plastycznych. W publikacji podejmowany jest

również temat właściwości użytkowych powłoki szklanej

wynikający z wyżej wymienionych czynników oraz faktu

umieszczenia przeszklenia w powłoce zewnętrznej.

Ze względu na lokalizację warstwy plastycznej wyło-

niono następującą typologię: przeszklenia jednopowłoko-

we, w których warstwa artystyczna została umieszczona

na jednej płaszczyźnie szkła; przeszklenia jednopowłoko-

we występujące w postaci skóry budynku; przeszklenia

dwupowłokowe, w których obraz został umiejscowiony

na dwóch warstwach szkła; szkło artystyczne w postaci

okładziny ściennej i powłoki mobilne występujące w for-

mie żaluzji lub ruchomych paneli.

Przedstawione przykłady szkła artystycznego, któ-

re po służyły za materiał badawczy, zostały zrealizowa-

ne na przełomie XX i XXI w. Ze względu na globalny

Introduction

Our study is aimed at analyzing issues connected with

the occurrence of at art glass in architecture. The research

material includes glass projects embedded in an external

partition in the form of a facade, roofs and skylights. The

focus is on compositional and artistic issues connected

with the construction of a glass partition resulting from

the location and relationships of artistic layers. The article

also deals with the topic of functional properties of the

glass coating resulting from the above-mentioned factors

and the fact of placing the glazing in the external coating.

Due to the location of the artistic layer, the following ty-

pology was proposed: single coat glazing, in which the ar-

tistic layer was placed on one plane of the glass; single-coat

glazing in the form of a building’s skin; double-coat glaz-

ing in which the image was placed on two layers of glass;

art glass in the form of wall cladding and mobile coatings

occurring as blinds (shutters) or movable panels.

The collected glass works of art which we used as the

research material were implemented at the turn of the

century. Due to the global character of artistic phe-

nomena, which also affects art glass, no limited research

area has been separated.

The boundary between the interior

and surroundings of an architectural object

Modern facade art glass is an artistic phenomenon

which has been functioning in architecture just recently.

Its origin is derived from stained glass – a technique that

Alina Lipowicz-Budzyńska*

Szkło artystyczne jako przegroda zewnętrzna

– jej wpływ na właściwości wizualne i użytkowe

Art glass as an external partition

– its impact on visual and functional properties

* ORCID: 0000-0002-5428-0082. Wydział Budownictwa, Archi-

tektury i Inżynierii Środowiska Uniwersytetu Techniczno-Przyrodni-

czego w Bydgoszczy/Faculty of Civil and Environmental Engineering

and Architecture, UTP University of Science and Technology in Byd-

goszcz.

70 Alina Lipowicz-Budzyńska

for centuries accompanied architecture rst in the space

of sacrum, then in the space of profane. In the mid-20

century, along with the aesthetic changes taking place

in architecture and art, there appeared a need to replace

stained glass with techniques more suited to the latest aes-

thetic canons. The main restrictions of stained glass were

connected with its incomplete exposure in structures of

an architectural object. The stained-glass window was

seen only against the light, so during the day the image on

the glass could be viewed from the inside. Over the last

half-century, a new form of artistic expression in architec-

ture has been created. Available techniques of transferring

the image onto glass were applied, with the help of which

it was possible to create a monolithic, uniform image, i.e.

without divisions with a lead divider bar and achieving

a quality corresponding to the growing changes taking

place in visual arts. Various types of manual enamel and

patina techniques were used. Among other things, graph-

ic techniques, whose serious advantage was the ability to

freely reproduce the previously developed image, turned

out to be quite appropriate. Screen printing, i.e., one of the

techniques of workshop graphics which enables the sim-

ple implementation of monochrome glazing, was success-

fully adapted for this purpose. Numerous technical and

technological experiments led to the formation of devices

printing on glass, which are applied in the development of

multi-coloured glazing.

Initially, glazing that combined several techniques was

created, e.g., screen printing with hand-painted surfaces

or consisting of several layers of colourful screen print-

ing. At present, one-colour screen printing is increasingly

used. By duplicating an image once processed on a screen,

almost unlimited glass surfaces can be obtained. The im-

age which is developed with this technique becomes more

subtle and screen printing is used to create a more varied

image in which it is difcult to nd repetitions. A glass

facade is treated as a coating presenting a unique image

divided into many elements – quarters. More and more

often, implementations take full advantage of artistic pos-

sibilities of the image applied on glass. The image is no

longer graphics which is just digitally transferred to glass.

A glass coating is the place where light effects are formed

and changed as the location of an observer changes. Fa-

cades with variable artistic properties are created, e.g.,

with images on two layers of glass using interference phe-

nomena, dichroic phenomena, mirror coatings and glass

relief. An important aspect in the perception of art glass

in architecture is visual accessibility, namely all factors

which are connected with the location of glass in the ar-

chitectural space. It results from the fact that the reception

of an image on glass is connected with the size, location,

type of exposure, angle of inclination and parameters of

light penetrating through it.

Glass facade

One of the most representative places where art glass

is located is a facade, especially when it takes the form of

a dominant coating and completely covers an architectural

object. In fully glazed buildings, due to the high expo-

charakter zjawisk plastycznych, którym podlega również

szkło artystyczne, nie wydzielono ograniczonego teryto-

rium badań.

Granica pomiędzy wnętrzem

i otoczeniem obiektu architektonicznego

Współczesne fasadowe szkło artystyczne jest zjawi-

skiem plastycznym funkcjonującym w architekturze od

niedawna. Swój rodowód wywodzi z witrażu – techniki,

która przez wieki towarzyszyła architekturze najpierw

w prze strzeni sacrum, potem w przestrzeni profanum.

W po łowie XX w. wraz z przemianami estetycznymi do ko -

nującymi się w architekturze i sztuce pojawiła się potrze-

ba zastąpienia witrażu technikami bardziej przystającymi

do najnowszych kanonów estetycznych. Główne ograni-

czenia witrażu związane były z jego niepełną ekspozycją

w strukturach obiektu architektonicznego. Witraż odbiera-

ny był wyłącznie pod światło, a więc w ciągu dnia obraz na

szkle można było oglądać od strony wnętrza. Na przestrze-

ni ostatniego półwiecza powstała nowa forma wypowie-

dzi plastycznej w architekturze. Wykorzystano dostępne

techniki przenoszenia obrazu na szkło, za pomocą których

można było stworzyć obraz monolityczny, jednolity tzn.

bez podziałów ołowianą linią, jakością odpowiadający

narastającym przemianom zachodzącym w sztukach wi-

zualnych. Wykorzystano różnego rodzaju techniki ręczne-

go nakładania emalii i patyn. Stosowne okazały się m.in.

techniki graczne, których poważnym atutem była moż-

liwość swobodnego powielania wcześniej opracowanego

obrazu. Bezkolizyjnie udało się zaadaptować do tego celu

sitodruk, jedną z technik graki warsztatowej pozwalają-

cą na prostą realizację monochromatycznych przeszkleń.

Liczne eksperymenty techniczne i technologiczne dopro-

wadziły do powstania urządzeń drukujących na szkle, sto-

sowanych w opracowywaniu przeszkleń wielobarwnych.

Początkowo powstawały przeszklenia łączące ze sobą

kilka technik np. sitodruk z powierzchniami ręcznie malo-

wanymi lub składające się z kilku warstw barwnego sitodru-

ku. Obecnie coraz częściej używany jest sitodruk jedno-

barwny. Powielając raz opracowany na sicie obraz, można

otrzymać niemal nieograniczone powierzchnie szkła. Obraz

opracowywany tą techniką staje się bardziej subtelny, a si-

todruk wykorzystywany jest do realizacji obrazu bardziej

urozmaiconego, w którym trudno doszukać się powtórzeń.

Fasada szklana traktowana jest jako powłoka prezentująca

unikatowy obraz podzielony na wiele elementów – kwater.

Coraz częściej realizacje wykorzystują w pełni możliwości

plastyczne obrazu aplikowanego na szkle. Obraz nie jest

już tylko przeniesioną cyfrowo na szkło graką. Szklana

powłoka jest miejscem powstawania efektów świetlnych,

które ulegają przeobrażeniom wraz z przemieszczaniem

się obserwatora. Powstają fasady o zmiennych właściwo-

ściach plastycznych, np. z obrazami na dwóch warstwach

szkła, wykorzystujące zjawiska interferencyjne, zjawiska

dichroiczne, powłoki lustrzane oraz relief na szkle. Istotnym

aspektem w odbiorze szkła artystycznego w architekturze

jest dostępność wizualna, a więc wszystkie czynniki powią-

zane z usytuowaniem szkła w przestrzeni architektonicz-

nej.

Ponieważ odbiór obrazu na szkle zależy od wielkości,

Szkłoartystycznejakoprzegrodazewnętrzna /Artglassasanexternalpartition 71

sure, art glass has a signicant inuence on the image and

reception of an object both from the outside and inside

(Fig. 1a). Glass, which is located in an external partition,

determines the ow of light changing its properties, i.e.

colour and intensity. This signicantly inuences the per-

ception of the space and objects situated there. The per-

ception of a partition placed in the facade of a building de-

pends strictly on lighting conditions changing in the daily

cycle and the location of an observer. The image, which is

integrated with the facade and consciously shaped on the

glass should be adapted to be received in many lighting

conditions, both during the day and at night.

Skylightsandglassroofs

Glass roofs and skylights constitute a specic spatial

situation in architecture. Located in an external partition

of a building, they do not participate in creating the ex-

ternal image of an architectural object, but they do have

a signicant impact on the internal space (Fig. 1b). Due

to the exposed and visually accessible location, they form

an important artistic element that visually integrates the

space. In this location, the outer partition is subjected to

the largest amount of sunlight requiring adjustment. Func-

tional properties of the facade which are connected with

the transformation of light penetrating through them are

of great importance [1].

Influence of the glass coating structure on its

visual and functional properties

Due to the structure of the glass facade and the method

of placing the artistic coating, the following types were

distinguished: one-coat glazing, building’s skin glazing,

double-coat glazing, glass cladding and facades with shut-

ter elements. The presented research material contains

implementations of a various image structure. In each of

the projects, an analysis of the inuence of glass on space

was performed, taking into account visual and functional

factors of the coating.

lokalizacji, rodzaju ekspozycji, kąta nachylenia i parame-

trów przenikającego przezeń światła.

Szklana fasada

Jednym z najbardziej reprezentacyjnych miejsc loka li-

zacji szkła artystycznego jest fasada, szczególnie w sy tuacji,

gdy przybiera postać powłoki dominującej i w ca ł

ości

po kry wającej obiekt architektoniczny. W budynkach cał-

kowicie przeszklonych, ze względu na znaczną ekspo-

zycję, szkło artystyczne ma istotny wpływ na wizerunek

i odbiór obiektu zarówno z zewnątrz, jak i we wnętrzu

(il. 1a). Zlokalizowane w przegrodzie zewnętrznej szkło

determinuje przepływ światła, zmieniając jego właściwo-

ści: barwę i natężenie. Wpływa to znacząco na percepcję

przestrzeni i obiektów tam się znajdujących. Postrzeganie

przegro dyumieszczonej w fasadzie budynku uzależnio-

ne jest ściśle od warunków świetlnych zmieniających się

w cyklu dobowym oraz lokalizacji obserwatora. Zintegro-

wany z fasadą i świadomie ukształtowany na szkle obraz

powinien być przystosowany do odbioru w wielu warun-

kach oświetleniowych, zarówno w ciągu dnia, jak i w nocy.

Świetlikiidachyszklane

Specyczną sytuację przestrzenną w architekturze sta-

nowią szklane dachy i świetliki. Zlokalizowane w prze-

grodzie zewnętrznej budynku nie uczestniczą w tworzeniu

wizerunku zewnętrznego obiektu architektonicznego, wy-

wierają jednak znaczący wpływ na przestrzeń wewnętrzną

(il. 1b). Ze względu na eksponowane i dostępne wizual-

nie usytuowanie tworzą istotny element plastyczny inte-

grujący wizualnie przestrzeń. W tej lokalizacji przegroda

zewnętrzna poddana jest największemu oddziaływaniu

światła słonecznego, wymagającego regulacji. Duże zna-

czenie mają właściwości funkcyjne fasady powiązane

z transformacją przenikającego przez nie światła [1].

Wpływ budowy szklanej powłoki

na jej właściwości wizualne i funkcyjne

Ze względu na budowę szklanej fasady i sposób umiesz-

czenia powłoki artystycznej wyodrębniono następujące ro-

dzaje: przeszklenia jednopowłokowe, przeszklenia stano-

wiące skórę budynku, przeszklenia dwupowłokowe, szklane

okładziny i fasady z elementami żaluzyjnymi. Przy toczony

materiał badawczy zawiera realizacje o różno rodnej budo-

wie obrazu. W każdej z realizacji została przeprowadzona

analiza oddziaływania szkła na przestrzeń z uwzględnieniem

czynników wizualnych oraz użyt ko wych powłoki.

Przeszkleniajednopowłokowe

Najprostszą i jednocześnie najczęstszą formą powłoki

zewnętrznej jest taka, w której warstwa artystyczna zosta-

ła umieszczona tylko na jednej warstwie szkła. Przykła-

dem takiej fasady jest budynek ratusza w holenderskim

miasteczku Alphen aan den Rinn (il. 2). Przeszklenie

składa się z dwóch warstw szkła oat, na jego zewnętrz-

nej szybie umieszczono techniką sitodruku biały nadruk.

Il. 1. Schematy relacji zachodzących między światłem a odbiorem

monolitycznego szkła artystycznego w różnych sytuacjach

przestrzennych, powiązanych z ich dostępnością wizualną:

a) fasada, b) szklany dach lub świetlik. Ciemną strzałką zaznaczono

kierunek odbioru szklanej fasady, jasną strzałką kierunek padania światła

(oprac. A. Lipowicz-Budzyńska)

Fig. 1. Schemes of relations between light and reception of monolithic

art glass in various spatial situations, related to their visual accessibility:

a) facade, b) glass roof or skylight. The dark arrow indicates

the direction of reception of the glass facade, the bright arrow indicates

the direction of light (by A. Lipowicz-Budzyńska)

72 Alina Lipowicz-Budzyńska

Organiczne motywy roślinne w postaci przeskalowanych

fragmentów drzew liściastych pokrywają całą elewację.

Obraz stanowi kompozycję składającą się z wielu kadrów

połączonych w jedną całość, został zagęszczony na naroż-

nikach bardziej narażonych na działanie promieni słonecz-

nych [2, s. 184]. Biały wydruk stanowi częściową ochronę

przeciwsłoneczną. Nałożona z zewnątrz warstwa emalii

matuje fragmentarycznie powierzchnię szkła, zmniejsza-

jąc jego reeksyjność i zapobiegając powstawaniu proce-

su olśnienia [2, s. 184]. Użycie motywów organicznych

w elewacji ratusza nawiązuje do proekologicznej poli-

tyki władz miasta [3]. Nowoczesna bryła budynku oraz

nowatorskie rozwiązania są elementem marketingowym

w budowaniu wizerunku władz i jednocześnie wizytów-

ką miasta.

Z daleka biały wydruk postrzegany jest jako or-

ganiczny wzór stanowiący woal osłaniający budynek. Od

strony wewnętrznej w oddaleniu biały wydruk widziany jest

jako abstrakcyjny wzór przywodzący skojarzenia z białą

ko ron ką. Dopiero z bliska w powierzchni rozpoznawane

są motywy roślinne składające się z kadrów zdjęć liści.

Niejednolita struktura wydruku stanowi kontrast dla no-

woczesnego wnętrza zbudowanego z gładkich powierzch-

ni. Biel obrazu nawiązuje do białych powierzchni ścian

schodów i stalowej konstrukcji, jednocześnie kontrastując

z ciemnymi kolorami powierzchni posadzek. Przeszkle-

nie stanowi zasłonę zabezpieczającą przed bezpośrednim

wglądem i stanowi zabezpieczenie przeciwsłoneczne [1,

s. 153, 154].

Budynek Ryerson University znajduje się w centrum To -

ronto w Kanadzie (il. 3). Fasada ośmiopiętrowego obiek tu

składa się z trzech warstw szkła pokrytych niskoemisyjną

powłoką

. Na zewnętrznej szybie umieszczono dwustronnie

Wymiary: 147 × 249 cm [4].

One-coatglazing

The simplest and at the same time the most common

form of an external coating is one in which the artistic lay-

er is placed on only one layer of glass. An example of such

a facade is the town hall building in the Dutch town of

Alphen aan den Rinn (Fig. 2). The glazing consists of two

layers of oat glass and on its external pane a white print

in the screen printing technique was placed. Organic plant

motifs in the form of scaled fragments of deciduous trees

cover the entire facade. The image constitutes a composi-

tion consisting of many frames combined into one whole

and it was made denser on the corners more exposed to

sunlight [2, p. 184]. The white print forms a partial sun

protection. The enamel layer which is applied from the

outside fragmentarily matts the glass surface reducing its

reectivity and preventing dazzling [2, p. 184]. The use of

organic motifs in the town hall facade refers to the pro-eco-

logical policy of the city authorities [3]. A modern body of

the building and innovative solutions create a marketing

element in building the image of the authorities and at the

same they form a landmark of the city. From a certain dis-

tance, the white print is seen as an organic pattern which

constitutes a veil covering the building. From the inside in

some distance, the white print is seen as an organic pattern

which is associated with white lace. It is only up close that

the oral motifs consisting of leaf photo frames can be

recognized in the surface. The non-uniform print structure

contrasts with the modern interior which was constructed

from smooth surfaces. The whiteness of the image refers

to white surfaces of the stair walls and steel structure, at

the same time contrasting with dark colours of the oor

covering surfaces. Glazing constitutes a curtain protecting

against a direct insight and forms protection against the

sun [1, pp. 153, 154].

Il. 2. Ratusz Miejski, Alphen aan den Rinn, Holandia (Erick van Egeraat, 2002):

a) widok fasady od strony południowej, b) organiczny motyw szklanej fasady

(fot. A. Lipowicz-Budzyńska)

Fig. 2. Town Hall, Alphen aan den Rinn, Holand (Erick van Egeraat, 2002):

a) facade view from the south, b) organic glass facade motif

(photo by A. Lipowicz-Budzyńska)

Szkłoartystycznejakoprzegrodazewnętrzna /Artglassasanexternalpartition 73

wydruk cyfrowy w postaci drobnego rastra, który zagęsz-

cza się, tworząc grakę. Bryłę budynku okala biała tekstu-

ra zbudowana z różnej wielkości i kształtu wzorów geome-

trycznych. Forma elementów nawiązuje do nieregularnej

bryły budynku. Wzór, składający się z wielu elementów,

ujednolica wizualnie fasadę, gubiąc prostokątne podziały

kwater. Wydruk zapewnia ochronę przeciwsłoneczną, cie-

niując wnętrze, poprawiając komfort użytkowania.

Skórabudynku

–integracjawizualnabryłybudynku

W części obiektów całkowicie przeszklonych fasada

została zaprojektowana jako skóra budynku. W oddale-

niu od szklanej fasady właściwej umieszczono powłokę

pokrytą obrazem. Zabieg ten ma swoje konsekwencje

plastyczne i użytkowe. Powłoka artystyczna scala wi-

zualnie elewację, przesłania istniejące podziały pozio-

me i elementy pomocnicze w budynku. Obraz na szkle

tworzy niezależne podziały, wyznacza rytm. Przy wyko-

rzystaniu mocowania punktowego podziały elewacji są

niemal niewidoczne. Aplikowany ornament pełni funkcję

czynnika materializującego wizualnie przegrodę szkla-

ną, kontroluje integrację przestrzeni znajdujących się po

obu stronach przeszklenia. Odległość powstała pomiędzy

dwiema oddalonymi od siebie płaszczyznami szkła od-

grywa rolę warstwy buforowej. Wentylowana przestrzeń

stabilizuje temperaturę wewnątrz budynku, chroniąc

wnętrze przed skokami temperatury powstałymi w wyni-

ku nadmiernej penetracji słońca lub zimą przed nagłymi

skokami temperatury pojawiającymi się na skutek gwał-

townych ochłodzeń. Przykładem takiego rozwiązania

jest Forum Conuentes – centrum kulturalne, znajdu-

jące się w Koblencji w Niemczech (il. 4). Pięciokondy-

gnacyjny budynek został posadowiony na planie trój-

kąta. Fasada składa się z dwóch warstw laminowanego

The Ryerson University building is located in the cen-

tre of Toronto, Canada (Fig. 3). The eight-story build-

ing’s facade consists of three layers of glass covered with

a low-emission coating

. On the external pane of glass,

a double-sided digital print was placed in the form of small

halftone which became denser in order to form graphics.

The body of the building is surrounded by a white texture

which was built of various sizes and shapes of geometric

patterns. The form of elements refers to the irregular body

of the building. The pattern, consisting of many elements,

visually unies the facade losing rectangular divisions of

the quarters. The print provides sun protection shading the

interior and improving the comfort of use.

Skinofthebuilding

–visualintegrationofthebuildingbody

In some of the fully glazed buildings, the glass facade

was designed as the building’s skin. A coating with the

image was placed in some distance from the glass facade

proper. This treatment has its artistic and functional con-

sequences. The artistic coating visually consolidates the

facade, obscures the existing horizontal divisions and

auxiliary elements in the building. The image on the glass

creates independent divisions and sets the rhythm. When

using point xing, the facade divisions are almost invis-

ible. The applied ornament performs the role of a factor

which visually materializes the glass partition and controls

integration of spaces located on both sides of the glaz-

ing. The distance created between the two spaced glass

planes plays the role of a buffer layer. The ventilated

space stabilizes the temperature inside the building pro-

tecting the interior from temperature uctuations caused

Dimensions: 147 × 249 cm [4].

Il. 3. Ryerson University, Toronto, Kanada (Zeidler, Snøhetta, 2014):

a) relacje kompozycyjne – bryła budynku a forma wydruku na szkle, fasada budynku od strony wejścia głównego, b) szklana fasada od strony wnętrza

(fot. C. Li, źródło: [4])

Fig. 3. Ryerson University, Toronto, Canada (Zeidler, Snøhetta, 2014):

a) compositional relations – the shape of the building and the form of the printout on the glass, the facade of the building from the main entrance side,

b) glass facade on the interior side

(photo by C. Li, source: [4])

74 Alina Lipowicz-Budzyńska

szkła

i została pokryta białym wydrukiem ceramicznym.

Obraz pokrywający szkło tworzy poziome smugi ukształ-

towane z różnej wielkości form rastra. Okrągłe elementy

wielkości od 2 do 8 cm zostały umieszczone w sąsiedz-

twie drobnego rastra pokrywającego regularnie całą fasa dę.

Przeszklenie stanowiące skórę budynku zostało od sunięte

od wewnętrznej szklanej ściany osadzonej na konstrukcji

słupowo-ryglowej na odległość około 40 cm.

Przeszkleniadwupowłokowe

–obrazyprzestrzenneiefektyinterferencyjne

Jedną z bardziej zaawansowanych sytuacji przestrzen no-

-plastycznych są przeszklenia dwupowłokowe. Rozmiesz-

czenie obrazu na dwóch oddalonych od siebie war stwach

szkła umożliwia stworzenie powłok przestrzennych, ży-

wych, zmieniających się wraz z ruchem obserwatora. Ema -

liowa warstwa stanowi unikatowy element dekoracyjny,

którego odbiór zależy od lokalizacji względem płaszczy-

zny fasady. Formowane są dwa niezależne obrazy, które

wchodzą ze sobą w interakcję, tworząc przenikającą się

grakę. W obrazie rastrowym widoczne od strony wnę-

trza warstwy sitodruku nakładają się na siebie, wywołu-

jąc wizualne interferencje. W tej sytuacji przestrzennej

istnieje również przestrzeń buforowa zapewniająca stabi-

lizację temperaturową wnętrza. Zaletą tego rozwiązania

jest uszczelnienie ochrony przeciwsłonecznej i stworzenie

skuteczniejszej ochrony przed wglądem, zapewniającej

kontrolę integracji przestrzeni zewnętrznej z wewnętrzną.

Przykładem takiego rozwiązania jest budynek Biblioteki

Uniwersyteckiej w Cottbus, w którym elewację stanowią

dwie warstwy szkła oddalone od siebie o około 60 cm

(il. 5). Warstwę zewnętrzną tworzy przeszklenie składające

się z paneli

szkła mocowanych punktowo do konstrukcji

Grubość: 2 × 10 mm, wymiary: 300 × 320 cm [5].

Wymiary: 98 × 100 cm.

by excessive penetration of the sun or in winter against

sudden temperature uctuations arising as a result of rapid

cooling. An example of such a solution is Forum Conu-

entes – a cultural centre located in Koblenz in Germany

(Fig. 4). The ve-storey building was constructed on a tri-

angle plan. The facade consists of two layers of laminat-

ed glass

and was covered with white ceramic print. The

image covering the glass creates horizontal streaks which

are formed from differently sized halftone forms. Round

elements from 2 to 8 cm in size were placed in the neigh-

bourhood of the small halftone covering the entire facade

regularly. The glazing constituting the skin of the building

was moved away from the internal glass wall which was

constructed on a post-and-lintel structure at a distance of

about 40 cm.

Double-coatglazing

–spatialimagesandinterferenceeffects

One of the more advanced spatial and artistic situa-

tions is double-coat glazing. Arranging the image on two

spaced layers of glass makes it possible to create spatial

vivid coatings which change along with the movement of

an observer. The enamel layer is a unique decorative el-

ement whose reception depends on the location relative

to the facade plane. Two independent images are formed,

which interact with each other to create interpenetrating

graphics. In the halftone image, the screen printing lay-

ers visible from the inside overlap creating visual inter-

ferences. In this spatial situation, there is also a buffer

space ensuring temperature stabilization of the interior.

The advantage of this solution is improving sun protec-

tion and the creation of more effective protection against

insight, ensuring control of the integration of the external

and internal space. An example of such a solution is the

Thickness: 2 × 10 mm, dimensions: 300 × 320 cm [5].

Il. 4. Forum Confluentes, Koblencja, Niemcy (Benthem Crouwel Architects, 2010–2013): a) widok szklanej fasady po zmroku, b) detal grafiki

(fot. A. Lipowicz-Budzyńska)

Fig. 4. Confluentes Forum, Koblenz, Germany (Benthem Crouwel Architects, 2010–2013): a) view of a glass facade at dusk, b) detail of graphics

(photo by A. Lipowicz-Budzyńska)

a b

Szkłoartystycznejakoprzegrodazewnętrzna /Artglassasanexternalpartition 75

University Library building in Cottbus, in which the fa-

cade consists of two layers of glass spaced about 60 cm

apart (Fig. 5). The outer layer is made of glazing consist-

ing of glass panels

point-mounted to the steel structure.

The internal layer was embedded in a classic aluminium

post-and-lintel system. Both coatings were covered with

a one-sided print in the form of delicate white halftone

(Fig. 5b). Print layers overlap forming a texture resem-

bling a type of handwriting through its shape (Fig. 5a).

The shape of the graphic was created by overlapping al-

phabetic systems derived from different language groups

[6, p. 126].

The facade, which is covered with screen printing, is

a characteristic graphic element identifying an architec-

tural object. The created image closely lls the surface of

the glass resembling monumental grafti. Graphics builds

a kind of contemporary ornament, refers to the purpose

of the object, inspires and forces to search for meanings.

From a distance, the printout constitutes a clear literary

pattern (Fig. 5a) creating a composition consisting of hor-

izontal stripes. As we get closer to the object, the outline

of the graphic blurs forming a kind of bright curtain. At

a meter distance, the print is perceived as the interpene-

trating surfaces of white halftone (Fig. 5b). Perception of

the print varies depending on the type, intensity and angle

of light. Illuminated by the bright sun it becomes clear

and contrasts with the darker background of the facade

against the blue sky. On cloudy days, the contrast of the

print weakens and the facade becomes more transparent.

At night, the graphics illuminated from the inside be-

come almost invisible, standing out slightly against the

dark muntins of the second layer of glazing and horizontal

stripes of ceilings. This is when the structure of the build-

ing with the division into oors begins to be visible.

Dimensions: 98 × 100 cm.

stalowej. Warstwę wewnętrzną osadzono w klasycznym

aluminiowym systemie słupowo-ryglowym. Obydwie po-

włoki zostały pokryte jednostronnym wydrukiem w postaci

delikatnego białego rastra (il. 5b). Warstwy wydruku nakła-

dają się na siebie, formując z daleka teksturę przypomina-

jącą kształtem wzór pisma (il. 5a). Kształt graki powstał

poprzez nałożenie na siebie systemów alfabetycznych wy-

wodzących się z różnych grup językowych [6, s. 126].

Fasada pokryta sitodrukiem jest charakterystycznym

ele mentem gracznym identykującym obiekt architek-

toniczny. Powstały obraz ściśle wypełnia powierzchnię

szkła, przypominając monumentalne grafti. Graka bu -

duje rodzaj współczesnego ornamentu, nawiązuje do prze -

znaczenia obiektu, inspiruje i zmusza do szukania zna-

czeń. Z daleka wydruk stanowi wyraźny wzór literniczy

(il. 5a), tworzący kompozycję składającą się z horyzontal-

nych pasów. W miarę przybliżania się do obiektu kontur

graki zaciera się, stanowiąc rodzaj jasnej zasłony. W od-

ległości metra nadruk odbierany jest jako przenikające się

powierzchnie białego rastra (il. 5b). Percepcja nadruku

zmienia się w zależności od rodzaju, natężenia i kąta pa-

dania światła. Oświetlony ostrym słońcem staje się wy-

raźny, kontrastując z ciemniejszym tłem elewacji na tle

niebieskiego nieba. W dni pochmurne kontrast nadruku

słabnie i elewacja staje się bardziej przezroczysta.

W nocy podświetlona od środka graka staje się nie-

mal niewidoczna, odznaczając się lekko na tle ciemnych

szprosów drugiej warstwy przeszklenia i horyzontalnych

pasów stropów. Wtedy właśnie zaczyna być widoczna

konstrukcja obiektu z podziałami na kondygnacje.

Od strony wnętrza wydruk jest niemal niewidoczny,

stanowi biały woal rozpraszający światło i utrudniają-

cy bezpośrednią penetrację promieni słonecznych. Dwie

war stwy nadruku nakładają się na siebie, tworząc geome-

tryczne wizualne interferencje (il. 6a, b). Część nie oś-

wietlo na fasady widziana jest od środka jako obszar od-

działywania ciemnego rastra. Z zewnątrz ściana poddana

Il. 5. Budynek Biblioteki Uniwersyteckiej, Cottbus, Niemcy (Herzog & de Meuron, 2004): a) widok fasady, b) detal fasady, widok od strony wejścia

(fot. A. Lipowicz-Budzyńska)

Fig. 5. University Library Building, Cottbus, Germany (Herzog & de Meuron, 2004): a) facade view, b) facade detail, view from the entrance

(photo by A. Lipowicz-Budzyńska)

76 Alina Lipowicz-Budzyńska

From the inside, the printout is almost invisible, and it

constitutes a white veil that diffuses light and hinders di-

rect penetration of sunlight. Two layers of overprint over-

lap creating geometric visual interferences (Fig. 6a, b).

The unlit part of the facade is seen from the inside as the

area of the dark halftone inuence. From the outside, the

wall which is exposed to direct sunlight, is separated from

the sky with a white overprint colour [1, pp. 147–149].

Wallcladding–spatializationofthebuildingfacade

Glass cladding is a completely different spatial solu-

tion. It is a compositional situation in which glass covers

an architectural object only on the surface of walls, ex-

cluding windows. Depending on a given solution, panels

can be attached directly to the wall in the form of instal-

lations or located at a certain distance forming a eshy

coating (Fig. 7a) and a buffer layer ensuring thermal sta-

bilization. The advantage of this solution is a possibility

of using it in existing buildings which were constructed

according to the traditional method. The object presented

below is an extension of the Institute for Hospital Phar-

maceuticals located in Basel in Switzerland. Its facade is

formed by a layer of glass spaced over 50 cm from the face

of the wall proper. The glass coating is covered by a cov-

ering layer of bottle green screen printing. The halftone

coating consists of points placed regularly in rows and col-

umns (Fig. 7b). The glazing creates a translucent partition

which lets light pass through. The surface of the specif-

ic wall was covered with a perforated white sheet metal.

Both layers, i.e. the print layer on the glass and the perfo-

bezpośredniemu oddziaływaniu promieni słonecznych od -

cina się od nieba białym kolorem nadruku [1, s. 147–149].

Okładzinaścienna

–uprzestrzennieniefasadybudynku

Całkowicie innym rozwiązaniem przestrzennym są

szklane okładziny. Jest to sytuacja kompozycyjna, w któ-

rej szkło pokrywa obiekt architektoniczny tylko na po -

wierzchni ścian, z wyłączeniem okien. W zależności od

rozwiązania panele mogą być przymocowane bezpo-

średnio do ściany w postaci instalacji lub znajdować się

w pewnym oddaleniu, tworząc mięsistą powłokę (il. 7a)

i warstwę buforową zapewniającą stabilizację cieplną.

Zaletą tego rozwiązania jest możliwość wykorzystania

w budynkach istniejących stawianych metodą tradycyj-

ną. Prezentowany tutaj obiekt jest rozbudową Institute

for Hospital Pharmaceuticals znajdującego się w Bazylei

w Szwajcarii. Jego fasadę tworzy warstwa szkła oddalo-

nego o ponad 50 cm od lica ściany właściwej. Szklaną

powłokę pokrywa warstwa kryjąca sitodruku w kolorze

butelkowej zieleni. Powłoka rastra składa się z punk-

tów umieszczonych regularnie w rzędach i kolumnach

(il. 7b). Przeszklenie tworzy półprzezroczystą przegrodę

pozwalającą na przenikanie światła. Powierzchnia ściany

właściwej została pokryta perforowaną blachą w kolorze

białym. Obie warstwy: warstwa wydruku na szkle i otwo-

ry perforacji nakładają się na siebie, tworząc zjawisko

wizualnych interferencji. Zmieniające się w czasie dnia

oświetlenie wpływa na stopień przeźroczystości przegro-

dy, a przez to na odbiór całego budynku. Pod wpływem

Il. 6. Wizualne interferencje zachodzące w powłoce składającej się z dwóch warstw obrazu rastrowego. Widok od strony wnętrza,

Biblioteka Uniwersytecka, Cottbus (Herzog & de Meuron, 2004):

a, b) zmiana układu interferencji wraz ze zmianą lokalizacji odbiorcy (fot. A. Lipowicz-Budzyńska)

Fig. 6. Visual interferences occurring in a double-glazed facade. View from the interior, University Library, Cottbus (Herzog & de Meuron, 2004):

a, b) change of interference layout together with the change of recipient’s location

(photo by A. Lipowicz-Budzyńska)

a b

Szkłoartystycznejakoprzegrodazewnętrzna /Artglassasanexternalpartition 77

ration holes overlap creating a visual interference phenom-

enon. The light, which changes during the day, inuences

the degree of transparency of the partition and thus the

reception of the entire building. Due to the inu

ence of di-

rect sunlight, the colour of the glazing brightens. The light,

passing through the glass facade, stops at the screen print-

ing layer and the white perforated sheet metal layer, which

exposes visual interferences between the two coatings.

The wall fragments situated in the shade are dark green.

In the unlit parts of the building, the phenomenon of inter-

ference is hardly visible. The illuminated elements which

are situated in the area such as facades of buildings and

other bright objects, are particularly intensively reected.

Mobilecoatings

Facades with shutter-type structures make up an inter-

esting solution. Most of them constitute movable decora-

tive glazing which serves to protect the interior from ex-

cessive penetration of the sun and is located in the facade

or the roof. The use of a shutter-type system in the interior

enables a change of the arrangement’s slope in relation to

the angle of incidence of light and modelling of light ef-

fects. In the remaining implementations, glazing consists

of a permanently attached repeatable decorative element

(Fig. 8a). Orientation at an angle to the facade of vertical

glass sheets makes the facade more artistic and gives vi-

sual lightness. The rst example is the University Library

of Utrecht in the Netherlands. It is a seven-storey building

with a simple compact body, which is connected with the

main part of the complex by means of an overhang run-

ning over the street. A fragment of the building facade and

partly the interior were covered with black concrete panels

with an imprinted ornament. The glazing which is covered

with white and black screen printing constitutes a part of

bezpośredniego działania promieni słonecznych barwa

przeszklenia jaśnieje. Światło, przechodząc przez szklaną

fasadę, zatrzymuje się na warstwie sitodruku i na białej,

perforowanej warstwie blachy, co eksponuje wizualne

interferencje zachodzące pomiędzy dwiema powłokami.

Fragmenty ścian będące w cieniu mają odcień ciemnej

zieleni. W nieoświetlonych partiach budynku zjawisko

interferencji jest mało widoczne. Szczególnie intensywnie

odbijają się oświetlone elementy znajdujące się w okolicy:

elewacje budynków i inne jasne obiekty.

Powłokimobilne

Interesujące rozwiązanie tworzą fasady o budowie

żaluzyjnej. Większość z nich stanowi ruchome przeszkle-

nia dekoracyjne pełniące funkcję ochrony wnętrza przed

nadmierną penetracją słońca, ulokowane w fasadzie lub

dachu. Wykorzystanie układu żaluzyjnego we wnętrzu

pozwala na zmianę nachylenia aranżacji w stosunku do

kąta padania światła i modelowanie efektów świetlnych.

W pozostałych realizacjach przeszklenie stanowi moco-

wany na stałe powtarzalny element dekoracyjny (il. 8a).

Zorientowanie pod kątem do elewacji wertykalnych arku-

szy szkła uplastycznia fasadę, nadaje wizualnej lekkości.

Za przykład może posłużyć Biblioteka Uniwersytecka

w Utrechcie w Holandii. Jest to budynek siedmiokondyg-

nacyjny o prostej zwartej bryle, połączony z częścią głów-

ną kompleksu za pomocą nadwieszenia przebiegającego

nad ulicą. Fragment elewacji budynku oraz częściowo

wnętrze zostały pokryte panelami z czarnego betonu z od-

ciśniętym ornamentem. Część elewacji stanowią prze-

szklenia pokryte białym i czarnym sitodrukiem

. Beton

Wymiary: 150 × 320 cm.

Il. 7. Budynek Institute for Hospital Pharmaceuticals, Bazylea, Szwajcaria (Herzog & de Meuron, 1998):

a) część budynku od strony ulicy, b) budowa przegrody i obrazu (fot. E. Chakroff, źródło: [7])

Fig. 7. Institute for Hospital Pharmaceuticals, Basel, Switzerland (Herzog & de Meuron, 1998):

a) part of thebuilding from the side of the street, b) structure of the facade and image (photo by E. Chakroff, source: [7])

a b

78 Alina Lipowicz-Budzyńska

the facade

. Concrete and glass are combined by means

of a oral ornament with a motif of papyrus branches

(Fig. 8b). Both materials perform an important function

in the interior of the building. Apart from a decorative

function, white screen printing protects the interior of the

library from excessive penetration of light. Black colour

of the interior wall cladding disperses its excess. This

treatment was necessary due to the protection of library

collections. Inside the library there are over four million

volumes requiring protection against excessive light expo-

sure. An important assumption of the designers and at the

same time a challenge was the layout of the library with

easy access to books. The building has no central storage

place. The entire collection was divided into sections and

arranged on open levels of the building. The interior walls

of the building were partly covered with concrete panels

with the papyrus motif which was repeated from the fa-

cade. Thanks to the application of white screen printing

and black walls, it was possible to obtain the interior lit

by diffused daylight. Additional protection against light

consists of movable printed glass panels which constitute

an important mobile element that diversies the facade.

Glass panels are treated as screens which make it possi-

ble to set aside the glass coating covered with a screen

printing layer. The system enables regulating the ow of

natural light inwards with simultaneous protection against

penetration of sunlight [8, p. 5].

An example of applying the glass shutter-type coat-

ing located in the roof is the extension building of part of

the swimming pool complex located in the spa house in

Bad Elster in Germany. The completely glazed roof was

covered with a movable coating of electronically con-

trolled shutters. Mobile elements of the system consist of

Dimensions: 150 × 320 cm.

i szkło łączy ornament roślinny z motywem gałęzi pa-

pirusa (il. 8b). Oba materiały pełnią ważną funkcję we

wnętrzu obiektu. Biały sitodruk nie tylko jest ozdobą,

lecz także chroni wnętrze biblioteki przed nadmierną pe-

netracją światła. Czarny kolor okładziny ściennej wnę-

trza rozprasza jego nadmiar. Zabieg ten był konieczny ze

względu na bezpieczeństwo zbiorów bibliotecznych. We

wnętrzu biblioteki znajdują się przeszło 4 mln woluminów

wymagających ochrony przed nadmiernym oddziaływa-

niem światła. Waż nym założeniem projektantów i jedno-

cześnie wyzwaniem było rozplanowanie biblioteki z ła-

twym dostępem do książek. Budynek nie ma centralnego

magazynu. Całość księgozbioru została podzielona na

sekcje i rozmieszczona na otwartych poziomach budynku.

Ściany wnętrza budynku zostały częściowo pokryte beto-

nowymi panelami z powtórzonym z elewacji motywem

papirusa. Dzięki zastosowaniu białego sitodruku i czar-

nych ścian udało się uzyskać wnętrze doświetlone rozpro-

szonym światłem dziennym. Dodatkową ochronę przed

światłem stanowią ruchome drukowane panele szklane,

ważny mobilny element urozmaicający elewację. Pane-

le szklane traktowane są jako przesłony pozwalające na

uchylenie pokrytej warstwą sitodruku powłoki szklanej.

System umożliwia regulowanie przepływu naturalnego

światła do wewnątrz z jednoczesnym zabezpieczeniem

przed penetracją promieni słonecznych [8, s. 5].

Przykładem zastosowania szklanej powłoki żaluzyjnej

zlokalizowanej w dachu jest budynek rozbudowy części

kom pleksu basenów znajdujących się w domu zdrojowym

w Bad Elster w Niemczech. Całkowicie przeszklony dach

przesłonięto ruchomą powłoką żaluzji sterowanych elek-

tronicznie. Elementy mobilne systemu stanowią podłużne

panele ze szkła drukowanego. Większość żaluzji zosta-

ła pokryta dwiema warstwami sitodruku. Od strony ze-

wnętrznej naniesiono białą kryjącą powłokę stanowiącą

płaszczyznę odbijającą padające światło słoneczne, od

Il. 8. Budynek Biblioteki Uniwersyteckiej, Utrecht, Holandia (Wiel Arets Architects, 2001):

a) widok fasady z rozmieszczonymi zamkniętymi elementami mobilnymi, b, c) detale szklanej powłoki (fot. A. Lipowicz-Budzyńska)

Fig. 8. Building of the University Library, Utrecht, the Netherlands (Wiel Arets Architects, 2001):

a) view of the facade with closed mobile elements, b, c) details of the glass coating (photo by A. Lipowicz-Budzyńska)

Szkłoartystycznejakoprzegrodazewnętrzna /Artglassasanexternalpartition 79

elongated panels of printed glass. Most of the shutters

were covered with two layers of screen printing. From the

outside, a white covering coating was applied constituting

a plane reecting the incident sunlight, whereas from the

inside, a colourful layer of transparent enamels was placed

[9, p. 302] forming a partition with artistic values in the

interior. The entire glazing creates a mosaic consisting of

squares of different colours (Fig. 9a). To build the image,

quarters with an overprint of an illegible form were used.

The image was developed in two different variants – pos-

itive and negative. It appears in yellow, red and blue on

a white or colourless background.

Glass shutters are part of a system ensuring optimal

temperature and humidity of the air creating an environ-

ment of a completely glazed swimming pool space. The

use of screen printing and a halftone technique of trans-

ferring the image made it possible to create effective pro-

tection which reduces sunlight up to 45% [10, p. 5]. The

glass coating is of great decorative importance and signi-

cantly inuences the reception of the interior. Plasticity

of the glazing refers to the building’s modern character,

enlivens and enriches the artistically economic interior

of the hall (Fig. 9a). Diversied colours of the colourful

composition and the application of the printed image in

two variants, i.e. positive and negative are of great impor-

tance. Saturation of colours depends partly on the inten-

sity of light. The most intensive colours can be observed

in the full midday sun (Fig. 9b), which enriches the image

of the shutter system with a grid of geometric shadow di-

visions cast by the roof structure. Colours lose their in-

tensity under diffused light when the coating regains its

readability and uniformity. The colourful glass coating of

the ceiling lters the sun rays creating coloured shadows

on the oor that move with the time passing by during the

day. At night, the glazing illuminated with articial light

goes out and loses its signicance. Articial light which

strony wnętrza umieszczono kolorową warstwę ema-

lii transparentnych [9, s. 302] formujących we wnętrzu

przegrodę o wartościach plastycznych. Całość przeszkle-

nia tworzy mozaikę składającą się z kwadratów w róż-

nych kolorach (il. 9a). Do budowy obrazu wykorzystano

kwatery z nadrukiem o nieczytelnej formie. Obraz został

opracowany w dwóch różnych wariantach – pozytywo-

wej i negatywowej. Pojawia się w kolorach: żółtym, czer -

wonym i niebieskim, na białym lub bezbarwnym tle.

Szklane żaluzje są częścią systemu zapewniającego op -

tymalną temperaturę i wilgotność powietrza tworzącego

środowisko całkowicie przeszklonej przestrzeni ba senu.

Wykorzystanie sitodruku i techniki rastrowej prze noszenia

obrazu pozwoliło na stworzenie efektywnej ochrony, która

redukuje nasłonecznienie do 45% [10, s. 5]. Szklana po-

włoka ma znaczenie dekoracyjne i w dużym stopniu wpły-

wa na odbiór wnętrza. Plastyka przeszklenia nawiązuje do

nowoczesnego charakteru budynku, ożywia i wzbogaca

plastycznie oszczędne wnętrze hali (il. 9a). Ważną rolę

odgrywa zróżnicowana kolorystyka barwnej kompozycji

i zastosowanie drukowanego obrazu w dwóch wariantach:

pozytywowym i negatywowym. Nasycenie barw częścio-

wo uzależnione jest od natężenia światła. Najintensyw-

niejsze barwy obserwować można w pełnym południo-

wym słońcu (il. 9b), które wzbogaca obraz układu żaluzji

o siatkę geometrycznych podziałów cieni rzucanych przez

konstrukcję zadaszenia. Barwy tracą swoją intensywność

przy rozproszonym świetle, kiedy powłoka odzyskuje

swoją czytelność i jednolitość. Kolorowa szklana powło-

ka sutu ltruje promienie słoneczne, tworząc na posadz-

ce kolorowe cienie przemieszczające się wraz z upływają-

cym w ciągu dnia czasem. W nocy oświetlone sztucznym

światłem przeszklenie gaśnie i traci na znaczeniu. Sączące

się przez nie sztuczne światło wprowadza miły nastrój.

Kolorową kompozycję przenikają podłużne, równoległe

formy lamp jarzeniowych.

Il. 9. Wnętrze kompleksu basenowego, Saxon State Baths, Bad Elster, Niemcy (Behnisch & Partner, Erich Wiesner, 1999):

a) widok wnętrza hali, b) widok przeszklenia

(fot. A. Lipowicz-Budzyńska)

Fig. 9. Swimming pool, Saxon State Baths, Bad Elster, Germany (Behnisch & Partner, Erich Wiesner, 1999):

a) view of from inside, b) view of glazing

(photo by A. Lipowicz-Budzyńska)

a b

80 Alina Lipowicz-Budzyńska

Wnioski

Analiza zgromadzonego materiału wykazała, że szkło

artystyczne umieszczone w powłoce zewnętrznej ma zna-

czący wpływ na jej funkcjonowanie w przestrzeni architek-

tonicznej, zarówno w sensie wizualnym, jak i użytkowym.

A. Właściwości wizualne

Istotną rolę w odbiorze wizualnym przestrzeni architek-

tonicznej odgrywa plastyka przeszklenia: jego forma, dyna-

mika, kompozycja i kolorystyka oraz środki oddzia ływania

naniesionego obrazu wynikające z odpowiedniego doboru

techniki realizacji. Fasada szklana może być nośnikiem

określonych wartości, które manifestują się w elewacji, prze-

nikają do otaczającej przestrzeni zewnętrznej i wewnętrz-

nej obiektu. Aplikowany ornament pełni funkcję czynnika

materializującego wizualnie przegrodę szklaną, kontrolując

integrację przestrzeni znajdujących się po obu stronach

przeszklenia. W zależności od potrzeb może stanowić

delikatną półprzezroczystą zasłonę woalu lub całkowicie

chronić przeciwległą przestrzeń przed wglądem.

Szkło artystyczne jest jednym z elementów gry kom-

pozycyjnej, której celem jest urozmaicenie bryły budynku

lub podkreślenie jej części. Wiele zabiegów zmierza do

uatrakcyjnienia płaszczyzny elewacji (il. 2), wyznaczenia

rytmu (il. 4) lub podkreślenia obszaru w strukturze funk-

cjonalnej (il. 3).

Zaobserwowano, że ważną rolę w wizualnym odbiorze

budynku odgrywają dwie zmienne: sposób kształtowania

przegrody oraz budowa obrazu.

W powłoce jednowarstwowej przy zastosowaniu trady-

cyjnego słupowo-ryglowego systemu fasadowego, gdzie

widoczna jest konstrukcja podkreślająca podziały prze-

szklenia, zastosowanie odpowiednich środków wynikają-

cych z budowy obrazu może znacznie wpłynąć na integra-

cję elementów nośnych z naniesionym obrazem. Wyraźne

podziały elewacji i elementy graki złożone z linii nie-

przeziernych (il. 2) wyznaczają nowy rytm, wpływając

dominująco i maskując podziały fasady.

W przeszkleniu pełniącym funkcję skóry budynku oraz

w fasadzie dwupowłokowej istnieje możliwość zastoso-

wania mocowań punktowych i ukrycia konstrukcji fasady

w warstwie buforowej, za warstwą przeszklenia (il. 4, 5).

Dodatkowym elementem integrującym jest graka, która

w przypadku zastosowania wyżej wymienionej konstruk-

cji może być bardziej subtelna, półprzezroczysta (il. 4, 5).

Obraz ujednolica wizualnie fasadę, przesłaniając poziome

podziały budynku.

W powłokach dwuwarstwowych istnieje możliwość bu-

dowania obrazu przestrzennego składającego się z dwóch

planów, tworzącego powłokę o zmiennych właś ci woś -

ciach wizualnych (il. 5). W grace zbudowanej z rastra

powstaje zjawisko interferencji wizualnych, które może

być włączone do zabiegów plastycznych wykorzystanych

w grze kompozycyjnej (il. 6).

W realizacjach architektonicznych elementy mobilne

nie tylko mają właściwości funkcyjne, ale stanowią też

element dekoracyjny. Zorientowanie pod kątem do ele-

wacji wertykalnych arkuszy szkła uplastycznia fasadę,

nadaje wizualnej lekkości (il. 8). Wykorzystanie układu

żaluzyjnego we wnętrzu pozwala na zmianę nachylenia

seeps through it introduces a pleasant atmosphere. The

colourful composition is permeated by longitudinal and

parallel forms of uorescent lamps.

Conclusions

The analysis of the material collected showed that art

glass which is placed in the external coating has a signi-

cant inuence on its functioning in the architectural space,

both in the visual and functional sense.

A. Visual properties

An important role in the visual perception of the ar-

chitectural space is played by plasticity of glazing, i.e. its

form, dynamics, composition and colours as well as means

of interaction of the applied image resulting from the ap-

propriate selection of the implementation technique. The

glass facade can be a carrier of specic values which are

manifested in the facade, penetrate into the surrounding

external and internal spaces of an architectural object. The

applied ornament acts as a factor which visually mate-

rializes the glass partition controlling integration of spac-

es located on both sides of the glazing. Depending on the

needs, it can be a delicate translucent veil curtain or it can

completely protect the opposite space from any insight.

Art glass is one of the elements of a composition game,

which aims to diversify the body of the building or highlight

its part. Many treatments aim at making the facade plane

more attractive (Fig. 2), determining the rhythm (Fig. 4) or

highlighting the area in the functional structure (Fig. 3).

It has been observed that two variables play an import-

ant role in the visual perception of a building, namely the

way the partition is shaped and the image structure.

By applying a traditional post-and-lintel facade system

in a single-layer coating, where the structure emphasizing

glazing divisions is visible, the use of appropriate means

resulting from the construction of the image can signi-

cantly inuence integration of load-bearing elements with

the applied image. Clear facade divisions and graphic

elements composed of opaque lines (Fig. 2) set a new

rhythm, dominating and masking facade divisions.

In the glazing which serves as the building’s skin and

in a double-coat facade, it is possible to use point xings

and hide the facade structure in the buffer layer behind the

glazing layer (Fig. 4, 5). An additional integrating element

is the graphics which in the case of using the above-men-

tioned structure may be more subtle and translucent (Fig.

4, 5). The image visually unies the facade obscuring hor-

izontal divisions of a building.

In double-layer coatings, it is possible to build a spatial

image consisting of two plans and create a coating with

variable visual properties (Fig. 5). In the graphic which is

built of halftone, a phenomenon of visual interference is

created, which can be included in the artistic treatments

used in the compositional game (Fig. 6).

In architectural implementations, mobile elements do

not only have functional properties, but they also consti-

tute a decorative element. Orientation at an angle to the

facade of vertical glass sheets makes the facade more ar-

tistic and gives visual lightness (Fig. 8). The use of the

shutter-type system in the interior makes it possible to

Szkłoartystycznejakoprzegrodazewnętrzna /Artglassasanexternalpartition 81

aranżacji w stosunku do kąta padania światła i modelowa-

nie efektów świetlnych (il. 9).

B. Właściwości użytkowe

Powłoka zewnętrzna zbudowana ze szkła artystyczne-

go pełni w budynku wiele funkcji, wpływając bezpośred-

nio na komfort użytkowania przestrzeni. Stwierdzono, że

rola szkła artystycznego zlokalizowanego w zewnętrznej

przegrodzie budynku zależy w znacznym stopniu od bu-

dowy powłoki fasady oraz obrazu. W każdym z wyodręb-

nionych typów fasady duże znaczenie ma budowa nałożo-

nego obrazu i właściwości stosowanych materiałów.

Umieszczenie jasnej powłoki emalii naniesionej sito-

drukiem w warstwie zewnętrznej przeszklenia tworzy za-

bezpieczenie przeciwsłoneczne i chroni przestrzeń przed

przegrzewaniem. Jasna, kryjąca warstwa sitodruku odbija

światło słoneczne, jednocześnie cieniując wnętrze.

Istotną rolę odgrywa stopień zagęszczenia powierzch-

ni nieprzeziernych w obrazie. Szczególnie jest to istotne

w obiektach jednopowłokowych, w których powłokę ar-

tystyczną umieszczono tylko na jednej warstwie szkła.

Ochrona przeciwsłoneczna może być kształtowana za po-

mocą powłok białych, które odbijają światło, oraz uszczel-

niana za pomocą powłok czarnych (il. 8). Skuteczną

ochronę tworzy podwójna warstwa sitodruku umiesz-

czonego na oddalonych od siebie warstwach szkła (il. 5).

Właściwości funkcyjne są bardziej rozbudowane w obiek-

tach całkowicie przeszklonych, w których szkło ar tystycz-

ne stanowi skórę budynku, oraz tych, w których powłoka

ar tys tyczna została umieszczona na dwóch oddalonych

od siebie warstwach szkła. W tych obiektach przestrzeń

po wstała pomiędzy dwiema oddalonymi od siebie płasz-

czyznami szkła odgrywa rolę warstwy buforowej. Przy jed-

noczesnej ochronie przeciwsłonecznej wentylo wana

prze-

strzeń stabilizuje temperaturę wewnątrz budynku, chroniąc

wnętrze przed skokami temperatury, powstałymi w wyni-

ku nadmiernej penetracji słońca lub zimą przed nagłymi

skokami temperatury pojawiającymi się na skutek gwał-

townych ochłodzeń.

Szkło artystyczne stosowane jest na ruchomych marki-

zach elewacyjnych (il. 8) i ruchomych żaluzjach wykorzy-

stywanych w świetlikach lub na szklanych dachach (il. 9).

Przeszklenia artystyczne stanowią zasłonę i obustronne

zabezpieczenie przed bezpośrednim wglądem, kontrolu-

jąc jednocześnie integrację znajdujących się po obu stro-

nach przestrzeni. W powłokach mobilnych występujących

w postaci żaluzji lub paneli ochrona przeciwsłoneczna

może być regulowana. W dni pochmurne elementy rucho-

me żaluzji są otwierane, aby zwiększyć dostęp światła.

Ruchome panele cieniujące mogą być uchylane w celu

wietrzenia pomieszczeń. Odpowiednie ukierunkowanie

paneli pozwala na ich uchylanie w dni słoneczne przy jed-

noczesnym zachowaniu ochrony przeciwsłonecznej.

Wykorzystanie w pełni możliwości szkła artystyczne-

go wiąże się nie tylko z opracowaniem graki na szkle

i jej integracji z przestrzenią architektoniczną, ale również

ze świadomym kształtowaniem określonych właściwości

funkcyjnych szklanej powłoki. Prawdziwym wyzwaniem

jest zmierzenie się nie tylko z aspektami wizualnymi, ale

również z ich wykorzystaniem w przestrzeni.

change the slope of the arrangement in relation to the an-

gle of incidence of light and model light effects (Fig. 9).

B. Functional properties

The external coating which is made of art glass per-

forms many functions in the building directly affecting the

comfort of using the space. It was found that the role of art

glass located in the building’s external partition depends

largely on the structure of the facade coating and the im-

age. In each of the facade types identied, the structure of

the applied image and the properties of materials used are

of great importance.

Placing a bright enamel coating which was applied by

screen printing in the external layer of glazing provides

sun protection and protects the space from overheating.

The bright opaque screen printing layer reects sunlight

and at the same time shades the interior.

A degree of density of opaque surfaces in the image

plays an important role. This is particularly important in

single-coat objects in which the artistic coating is placed

on only one layer of glass. Sun protection can be shaped

by means of white coatings which reect light as well as

by sealing with black coatings (Fig. 8). A double layer of

screen printing placed on spaced layers of glass creates

effective protection (Fig. 5).

Functional properties are more extensively developed

in fully glazed architectural objects in which art glass

forms the skin of a building and those in which the ar-

tistic coating was placed on two spaced layers of glass.

In these objects, the space which is created between two

spaced glass planes plays the role of a buffer layer. With

simultaneous sun protection, the ventilated space stabiliz-

es the temperature inside a building protecting the interior

against temperature uctuations caused by excessive pen-

etration of the sun or in winter against sudden temperature

uctuations arising as a result of rapid cooling.

Art glass is applied on movable facade awnings (Fig. 8)

and movable shutters which are used in skylights or on

glass roofs (Fig. 9). Artistic glazing constitutes a curtain

and a double-sided protection against direct insight and

at the same time controls integration of spaces on both

sides. In mobile coatings, which occur in the form of shut-

ters or mobile panels, sun protection can be controlled.

On cloudy days, the moving parts of shutters are opened

in order to increase light access. Movable shading panels

can be tilted to ventilate rooms. Appropriate orientation of

panels enables their tilting on sunny days while maintain-

ing sun protection.

The use of full potential of art glass is connected not

only with the development of graphics on glass and its

integration with the architectural space but also with con-

scious shaping of specic functional properties of a glass

coating. What constitutes a real challenge is facing not

only visual aspects but also their use in the space.

Translatedby

BogusławSetkowicz

82 Alina Lipowicz-Budzyńska

Bibliografia /References

[1] Lipowicz-Budzyńska A., Wielkoformatowemonolityczneszkłoarty-

stycznewarchitekturzeprzełomuXXiXXIwieku, praca doktorska,

Wydział Architektury, Politechnika Wrocławska, Wrocław 2018.

[2] Richards B., NewGlassArchitecture, Yale University Press, New

Haven 2006.

[3] Zabrocka M., CityHall–ErickvanEgeraat,AlphenaandenRijn, Po-

litechnika Białostocka, http://www.architektura.pb.edu.pl/archwsp/

index.php [accessed: 17.03.2019].

[4] https://www.dip-tech.com/printed-glass-projects/canada-toronto-

ryerson-university [accessed: 12.01.2019].

[5] https://www.world-architects.com/en/cross-architecture-aachen/

project/kulturbau-koblenz-forum-conuentes [accessed: 8.02.2019].

[6] Laube A., Widrig M., Archigraphy:LetteringonBuildings, Birk -

häuser, Basel 2016.

[7] http://www.swissmade-architecture.com/?seite=Picture&bid=196

[accessed: 9.09.2019].

[8] Budzyńska A., Sitodruknaszkle–dyskretnyurokmonochromaty-

zmu, „Świat Szkła” 2014, Nr 9, 4–9.

[9] Schittich C., Staib G., Balkow D., Schuler M., Sobe W., Glass Con-

structionManual, Birkhäuser, Basel 2007.

[10] Hollay I.E., BadehalleimKurmittelhaus,BadElster,Vorwiegend-

heiter, „Deutsche Bauzeitung” 2000, H. 12, 1–9.

Streszczenie

W artykule omówiono zagadnienia z zakresu integracji sztuki i architektury powiązane z implementacją szkła artystycznego w przegrodzie ze-

wnętrznej budynku. Podjęto kwestie kompozycyjne i plastyczne dotyczące budowy przegrody szklanej wynikającej z usytuowania i relacji warstw

plastycznych. W publikacji poruszono również temat właściwości funkcyjnych powłoki szklanej będących następstwem wyżej wymienionych

czynników oraz faktu umieszczenia przeszklenia w powłoce zewnętrznej.

Materiał badawczy stanowiło siedem realizacji z przełomu XX i XXI w.: Ratusz Miejski w Alphenaan den Rinn (Holandia); Ryerson University

w Toronto (Kanada); Forum Conuentes w Koblencji (Niemcy); budynek Biblioteki Uniwersyteckiej w Cottbus (Niemcy); Institute for Hospital

Pharmaceuticals w Bazylei (Szwajcaria); budynek Biblioteki Uniwersyteckiej w Utrechcie (Holandia); Saxon State Baths w Bad Elster (Niemcy).

Ze względu na lokalizację warstwy plastycznej wyłoniono następującą typologię: przeszklenia jednopowłokowe, w których warstwa artystyczna zo-

stała umieszczona na jednej płaszczyźnie szkła; przeszklenia jednopowłokowe występujące w postaci skóry budynku; przeszklenia dwupowłokowe,

w których obraz został umiejscowiony na dwóch warstwach szkła; szkło artystyczne w postaci okładziny ściennej i powłoki mobilne występujące

w formie żaluzji lub ruchomych paneli.

Zaobserwowano, że szkło artystyczne ulokowane w przegrodzie zewnętrznej ma znaczący wpływ na wiele aspektów funkcjonowania obiektu archi-

tektonicznego. Zewnętrzna powłoka stanowi granicę pomiędzy dwoma przestrzeniami: zewnętrzem i wnętrzem. Lokalizacja ta określa rolę fasady

w obu przestrzeniach. Jako element plastyczny wpływa na odbiór estetyczny budynku, decydując o jego wyrazie, symbolice, charakterze i kolorysty-

ce, jest elementem integrującym elewację. Jako przegroda wpływa na zmianę właściwości przenikającego przez nią światła, co może być wykorzy-

stywane w określonych celach związanych z ochroną przeciwsłoneczną.

We wnioskach stwierdzono, że aby w pełni wykorzystać możliwości szkła artystycznego, architekt i projektant szkła powinni zmierzać nie tylko

do opracowania graki na szkle i jej integracji z przestrzenią architektoniczną, ale również do świadomego kształtowania określonych właściwości

funkcyjnych szklanej powłoki.

Słowa kluczowe: szkło artystyczne, szklana fasada, graka na szkle, sitodruk, architektura

Abstract

The article discusses issues relating to the integration of art and architecture in the context of the implementation of art glass in the outer shell of

a building. Compositional and artistic issues related to the construction of the glass partition resulting from the location and relation of plastic layers

were adressed. The publication also deals with the topic of functional properties of the glass coating resulting from the above-mentioned factors and

the fact of placing the glazing in the outer coating.

The research material consisted of seven projects from the turn of the 20

and 21

centuries: City Hall in Alphenaan den Rinn (The Netherlands);

Ryerson University in Toronto (Canada); Forum Conuentes in Koblenz (Germany); building of the University Library in Cottbus (Germany); Insti-

tute for Hospital Pharmaceuticals in Basel (Switzerland); building of the University Library in Utrecht (the Netherlands); Saxon State Baths in Bad

Elster (Germany). Due to the location of the plastic layer, the following typology emerged: single-layer glazing, in which the artistic layer was placed

on one plane of the glass; single-layer glazing in the form of a building skin; double-layer glazing in which the image was placed on two layers of

glass; art glass in the form of wall cladding; mobile coatings as blinds or moving panels.

It has been observed that art glass located in the external partition has a signicant impact on many aspects of the architectural object. The outer shell

is the border between two spaces: the outside and the inside of the architectural object. This location denes the role of the glazing in both spaces.

As an artistic element, it inuences the aesthetic reception of a building, deciding on its expression, symbolism, character and color, it is an element

that integrates the facade. As a barrier, it changes the properties of light penetrating through it, which can be used for specic purposes related to sun

protection.

The publication concludes, that both the architect and the glass designer should work not only on visual aspects of the glass coating but very con-

sciously on its specied functional properties.

Key words: art glass, glass facade, glass graphics, screen printing, architecture