Sztuka ciesielska na przełomie XVIII i XIX w. Studium przypadku: więźba dachowa kościoła św. Krzyża w Lesznie

Ulrich Schaaf, Maciej Prarat

doi:10.37190/arc220104

Streszczenie

W 1790 r. pożar strawił górną część kościoła pw. św. Krzyża w Lesznie, który zbudowany został w latach 1711–1715. Odbudowa więźby dachowej i sklepień nastąpiła w latach 1798–1802. Było to niezwykle skomplikowane zadanie, albowiem była to konstrukcja rozłożona nad prostokątnym korpusem o wymiarach 24 × 44 m z wpisanym w nim wydłużonym przesklepionym oktogonem. Celem niniejszego tekstu jest przedstawienie tej skomplikowanej konstrukcji. Metoda badań polegała na analizie systemu i układu konstrukcyjnego, złącz ciesielskich, budulca i jego obróbki, systemu ciesielskich znaków montażowych. Badania architektoniczne wykonane w połączeniu ze studium źródeł i literatury przedmiotu pozwoliły na odtworzenie historii budowlanej od końca XVIII do 2. połowy XX w. oraz wydobycie pierwotnie zastosowanej sztuki ciesielskiej. Omawiana konstrukcja to wolna więźba jętkowa o stolcach leżących na dolnej kondygnacji i konstrukcja wieszarowa jednowieszakowa na górnej. Wieszak wsparto dodatkowo zastrzałami i mieczami sięgającymi przez obie kondygnacje, a rozpór także dodatkowymi zastrzałami na dolnej kondygnacji. Są to rozwiązania znane z konstrukcji rozporowo-wieszarowej i rozporowej. Ponadto podwieszono stopki do konstrukcji jedno- lub dwuwieszakowej w obrębie wewnętrznego oktogonu. Ten skomplikowany system konstrukcyjny wymagał użycia różnych rodzajów wiązarów dachowych, od pełnego i niepełnego do narożnego i kulawkowego. Występują one w dodatku w różnych odmianach i wariantach. Wyniki badań mogą się stać przyczynkiem do szerszych analiz sztuki ciesielskiej na przełomie XVIII i XIX w.

Podgląd pełnego artykułu jest możliwy wyłącznie na większych ekranach.