102 Iwona Dudek
Andrzej Skowron, and Zbigniew W. Raś. Springer, 2011. https://doi.
org/10.1007/978-3-642-21916-0_67.
Blaise, Jean-Yves, Iwona Dudek, Waldemar Komorowski, Tomasz Węc-
ławowicz. Architectural transformations on the Market Square in Kra -
kow. A systematic visual catalogue. Ocyna Wydawnicza AFM, 2016.
Bocheński, Jan Maria. Współczesne metody myślenia. W drodze, 1992.
Chrisomalis, Stephen. “Comparing Cultures and Comparing Processes:
Diachronic Methods in Cross-Cultural Anthropology.” Cross-
Cul tu ral Research 40, no. 4 (2006): 377–404. https://doi.org/
10. 1177/1069397106287926.
Czerner, Rafał. “Dwa ołtarze z »rogami« ze stanowiska El Darazya
w Marina el-Alamein w Egipcie.” Architectus 77, no. 1 (2024): 12–8.
https://doi.org/10.37190/arc240102.
De Saussure, Ferdinand. Cours de Linguistique Générale. Payot, 1971.
Dudek, Iwona, and Jean-Yves Blaise. “Profiling Artefact Changes:
A Methodological Proposal for the Classication and Visualisation
of Architectural Transformations.” In Digital Heritage, Proceedings
of 14
th
International Conference on Virtual Systems and Multimedia,
edited by Marinos Ioannides, Alonzo Addison, Andreas Georgopou-
los, and Loukas Kalisperis. Archaeolingua, 2008.
Dudek, Iwona, Jean-Yves Blaise. “Accès cartographique au corpus
d’étude du Projet SESAMES – diachrogrammes et de variogrammes
les évolutions des 15 cas d’étude.” Rapport scientique. Marseille:
UMR 3495 MAP CNRS/MCC ; ANR (Agence Nationale de la Re-
cherche), halshs-02945469. 2021b.
Dudek, Iwona, Jean-Yves Blaise. “Diachrograms – a theoretical frame-
work for the modelling and analysis of a heritage artefact’s diachron-
ic evolution. Extension of the model and of the corresponding visual
formalism.” halshs-03070375v2. 2021a.
Fitting, James E. “The Structure of Historical Archaeology and the Im-
portance of Material Things.” In Historical Archaeology and the Im-
portance of Material Things, edited by Leland Ferguson. The Society
for Historical Archaeology, 1977.
Gardin, Jean-Claude. “Le questionnement logiciste et les conits d’in-
terprétation.” Enquête, no. 5 (1997): 35–54. https://doi.org/10.4000/
enquete.1043.
Gardin, Jean-Claude. “Modèles et Récits.” In Épistémologie des scienc-
es sociales, edited by Jean-Michel Berthelot. Presses Universitaires
de France, 2012.
Guérin, Isabelle. Expertise Patrimoniale du Fort d’Entrecasteaux. Notice
patrimoniale, Marseille, 2015. [unpublished report].
Guérin, Isabelle. Fort Entrecasteaux, Diagnostic patrimoniale. I – con-
texte/historique. Département des Bouches-du-Rhne – Commune
de Marseille, 2022. Accessed September 2, 2024, at https://cita-
delledemarseille.org/sites/lacitadelledemarseille/les/2024-03/DI-
AG-FORT-I-CONTEXTE-HISTOIRE-reduit.pdf.
Korzybski, Alfred. “The role of language in the perceptual process.” In
Perception. An approach to personality, edited by Robert Blake and
Glenn V. Ramsey. Ronald Press Company, 1951.
Komorowski, Waldemar, and Aldona Sudacka. Rynek Główny w Krako-
wie. Ossolineum, 2008.
Lefebvre, Bastien, Xavier Rodier, and Laure Saligny. “Understanding Ur-
ban Fabric with the OH_FET Model Based on Social Use, Space and
Time.” Archeologia e Calcolatori 19 (2008): 195–214.
Leszczak, Olgierd. “Problem czasu w semiotyce: idiosynchronia – dia-
chronia – panchronia.” The Peculiarity of Man, no. 9, (2003): 301–
30.
Łukacz, Marek. “Badania architektoniczne reliktów murowanej zabudo-
wy pod zachodnią częścią Rynku Głównego w Krakowie.” Materiały
Archeologiczne 36 (2006): 143–67.
Marot, Émeline, Élisabeth Lorans, Samuel Bédécarrats, et al. “Le monas-
tère de Marmoutier: de l’hôtellerie à la maison du Grand Prieur
(10
e
–19
e
siècle).” Supplément à la Revue archéologique du Centre
de la France, FERACF, 2022. Published April 15, 2022. Accessed
Octobre 8, 2024, at https://marmoutier.univ-tours.fr/index.php.
Ouriachi, Marie-Jeanne, Hélène Mathian, Elisabeth Zadora-Rio, Fré-
dérique Bertoncello, François Favory, and Xavier Rodier. “From
the Conceptualisation of the Transition to Its Modelling: Interdis-
ciplinary Feedback on the TransMonDyn Experiment.” In Settling
the World. From Prehistory to the Metropolis Era, edited by Léna
Sanders. Presses Universitaires François-Rabelais, 2021. https://doi.
org/10.4000/books.pufr.20047.
Rodier, Xavier, and Laure Saligny. “Modélisation des objets historiques
selon la fonction, l’espace et le temps pour l’étude des dynamiques
urbaines dans la longue durée.” Cybergeo: European Journal of Ge-
ography, 2010. https://doi.org/10.4000/cybergeo.23175.
Tannier, Cécile, Alain Franc, Marie-Jeanne Ouriachi, and Elisabeth Zado-
ra-Rio. “Between Models and Narratives: Transitions in Settlement
Systems.” In Settling the World. From Prehistory to the Metropolis
Era, edited by Léna Sanders. Presses Universitaires François-Rabe-
lais, 2021. https://doi.org/10.4000/books.pufr.19990.
Tyshkovskiy, Philip Yu. “History and Development Prospects of the Mil-
itary Department’s Infrastructural Complexes in Vyborg.” Architec-
ton: Proceedings of Higher Education 3, no. 71 (2020). https://doi.
org/10.47055/1990-4126-2020-3(71)-7.
Valette, Robert. Maquette du fort Saint-Nicolas. [photo]. Published
March 27, 2008. Accessed October 12, 2024, at https://commons.
wikimedia.org/wiki/File:Maquette_du_fort_Saint-Nicolas.jpg.
Widdersheim, Michael M. “Historical Case Study: A Research Strategy
for Diachronic Analysis.” Library & Information Science Research
40, no. 2 (2018): 144–52. https://doi.org/10.1016/j.lisr.2018.06.
003.
Streszczenie
Tekst versus wizualizacja w prezentacji diachronicznych analiz obiektów historycznych
na przykładzie fortu Saint-Nicolas w Marsylii
Tematem artykułu jest komunikowanie wiedzy o ewolucji obiektów architektonicznych. Celem autorki jest podkreślenie wpływu formy przekazu
oraz dyskryminacji przestrzennej zastosowanej w analizie na jasność i poziom zrozumienia przedstawionych propozycji. Praca opiera się na analizie
diachronicznej fortu Saint-Nicolas w Marsylii przedstawionej w ekspertyzie stanu zabytkowego fortu dokonanej w latach 2015–2022.
W trakcie opisanych studiów przeprowadzono szczegółową analizę ewolucji fortu według dwóch wariantów dyskryminacji przestrzennej: fort roz-
patrywany jako całość oraz fort podzielony na elementy składowe wynikające z jego funkcji jako dzieła fortykacyjnego. Aby uwypuklić potencjalne
różnice w interpretacji treści raportu, dwóch badaczy niezależnie przeanalizowało zgromadzone tam informacje na temat ewolucji obiektu. W ramach
badania wykorzystano model analizy diachronicznej pozwalający na wizualne (diagramatyczne) przekazanie informacji, uwzględniając stopień po-
strzeganej niepewności datowania, liczbę i rodzaj przekształceń oraz ich konsekwencje dla formy, struktury, funkcji i statusu własnościowego obiektu.
Nawet pobieżna analiza uzyskanych diagramów pokazuje specykę i ewolucyjną niezależność poszczególnych części fortu oraz znaczące różnice
w interpretacji tych samych danych przez poszczególnych analityków. W artykule przedstawiono analizę wyników, podkreślono najważniejsze różnice
między tradycyjnymi metodami komunikacji a formami wykorzystującymi wizualizację informacji oraz omówiono potencjał i ograniczenia związane
z zastosowaną metodą analizy.
Słowa kluczowe: diachronia, architektura, fortykacje, reprezentacja, wizualizacja informacji i wiedzy