Ulica jako przestrzeń życia społecznego. Wielkie aleje w XIX-wiecznym Paryżu i Lizbonie

Denise Gaudiot, João Pernão, Laura Martins

doi:10.37190/arc210205

Streszczenie

Rewolucja przemysłowa wraz z rewolucją francuską w XVIII w. wyznaczyły granice okresu przejścia od systemu feudalnego do kapitalistycznego w Europie. Obie rewolucje przyczyniły się do powstania dwóch warstw społecznych: klasy robotniczej i burżuazji. Wraz z postępującą koncentracją w centrach miast tych świeżo powstałych klas oraz ubytkiem ludności na wsi, przepływ ludzi, maszyn i towarów stał się jedną z zasadniczych funkcji miejskich, przyczyniając się do tworzenia nowych przestrzeni publicznych o społecznym charakterze.     W artykule przedstawiono – opartą na studiach bibliograficznych – analizę ulic znanych jako Grands Boulevards, zaprojektowanych przez barona George’a Eugène’a Haussmanna dla Paryża w połowie XIX w., oraz rozważania na temat ich roli w tworzeniu publicznej przestrzeni społecznej. Zanalizowano także wzorowaną na nich lizbońską Avenida da Liberdade. Głównym celem pracy było wykazanie podobieństw pomiędzy rozwiązaniami paryskimi i tymi zastosowanymi już na znacznie większą skalę w stolicy Portugalii, zarówno w formie urbanistycznej, jak i socjalnej. Nowe aleje związane były bowiem z rozwojem urbanistycznym i upiększaniem stolic Francji i Portugalii, ale stały się również miejscem, w którym obserwowano i było się widzianym w sensie społecznym. Nowe zwyczaje nowych klas społecznych w nowoczesnym mieście wymagały odmiennych układów i rozwiązań ulic, projektowanych do codziennego funkcjonowania w uporządkowanej strukturze urbanistycznej. Szersze, pełne zieleni i wyposażone w elementy małej architektury reprezentacyjne ulice zarówno w Paryżu, jak i w Lizbonie stały się miejscem zapraszającym i otwartym na współ-egzystencje i łączenie zróżnicowanych klas społecznych, dotychczas często od siebie odizolowanych.