“Village and Small Town” and the “Borderland Town” 47
Abstract
The exhibition “Village and Small Town” and the “Borderland Town” in Biłgoraj.
Rescuing memory or falsifying the history of an image of a Polish traditional landscape
The aim of the article is the presentation and critical assessment of a development called “The town on the trail of cultures” or “Borderland
Town” currently created in Biłgoraj. The main subject of the research is a contemporary composition, which is a free interpretation of historical
architecture, in many respects far from factual credibility, but aspiring to be a tourist and cultural destination. The idea of building these houses and
commercial properties was to replicate the traditional wooden small-town architecture of the region. Alongside them, of great interest to tourists, are
replicas or copies of historic public buildings and places of worship, characteristic of the ethnic diversity of the eastern areas of the First and Second
Polish Republic. The emerging district was evaluated in the context of the role of architecture in building local and national identity and the danger,
from an educational point of view, of falsifying history. The architectural form and urban layout of the project, as well as its ideational premises was
analysed. Special attention was paid to the noble objectives that accompanied the creation of the complex, and their convergence with the intentions
of the architects who a century ago shaped the forms of the Polish national style. At the same time, the negative consequences of creating a peculiar
hybrid of a historicizing but still contemporary composition and a kind of open-air museum, which should be characterized by reliable compliance
with the facts, were shown. This type of procedure has led to creating an illusion of an authentic historic settlement, its falsication and popularisation
of a distorted image of an historic town. The work was based on in-situ studies as well as analyses of archival illustrations and textual material and
research into the authentic, historical architecture of the region, which was to serve as a model for the designed complex.
Key words: open-air museum, pastiche in architecture, historical Polish landscape, wooden architecture, Biłgoraj
Streszczenie
„Wieś i miasteczko” a „miasteczko kresowe”.
Ratowanie pamięci czy falsykacja historycznego krajobrazu Polski
Celem artykułu jest prezentacja i wieloaspektowa, krytyczna ocena realizowanej obecnie w Biłgoraju inwestycji określanej mianem „miasteczka
na szlaku kultur” bądź „miasteczka kresowego”. Przedmiotowe założenie to współczesna kompozycja stanowiąca wolną interpretację zabudowy
historycznej, pod wieloma względami daleka od faktogracznej wiarygodności, a pretendująca do roli destynacji turystyczno-kulturowej. Miesz-
kaniowo-usługowe założenie, nawiązujące zewnętrzną formą do tradycyjnej drewnianej małomiasteczkowej architektury regionu, uzupełniane jest
[5] Kornecki M., Miejsce budownictwa drewnianego w krajobrazie
kul turowym Polski, “Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” 1987,
nr 3–4, 167–187.
[6] Jabłoński W., Jak się odbuduje wieś polska?, “Przegląd Technicz-
ny” 1917, nr 37–38, 313.
[7] Komunikat Koła Architektów w Warszawie w sprawie odbudowy
wsi polskiej (ściany budowli wiejskich), “Przegląd Techniczny”
1915, nr 7–8, 64–67.
[8] Mielczarek Z., Ocena stanu technicznego zabytkowego budow-
nictwa drewnianego w Polsce na podstawie wybranych obiektów,
“Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” 2002, t. 47, z. 1, 4–30.
[9] Gloger Z., Budownictwo drzewne i wyroby z drzewa w dawnej Pol-
sce, Druk W. Łazarskiego, Warszawa 1907–1909.
[10] Łopaciński H., Okazy staropolskiego stylu budowlanego w Goraju
i Wrzelowcu, “Wisła” 1902, t. 16, z. 3, 372–377.
[11] Barucki T., Architektura polski, Arkady, Warszawa 1985.
[12] Odbudowa polskiej wsi: projekty chat i zagród włościańskich,
Ekiel ski W. (red.), Wydawnictwo Obywatelskiego Komitetu Od-
budowy Wsi i Miast w Krakowie, Kraków 1915.
[13] Odbudowa polskiego miasteczka. Projekty domów opracowane
przez grono architektów polskich, Gałęzowski J. (red.), Wydaw-
nictwo Obywatelskiego Komitetu Odbudowy Wsi i Miast w Kra-
kowie, Kraków 1916.
[14] Odbudowa polskiego miasteczka. Projekty budynków użyteczności
publicznej, opracowane przez grono architektów polskich, J. Poku-
tyński (red.), Wydawnictwo Obywatelskiego Komitetu Odbudowy
Wsi i Miast w Krakowie, Kraków 1918.
[15] Szyller S., Czy mamy polską architekturę?, “Przegląd Techniczny”
1913, nr 34–39, 43–44, 51–52.
[16]
Szyller S., Czy mamy polską architekturę?, Koło Architektów w War-
szawie,
Skład Główny w Księgarni Gebethnera i Wola, Warszawa
1916.
[17] Szyller S., W obronie budownictwa drzewnego, Koło Architektów,
Warszawa 1915.
[18] Materiały do Architektury Polskiej. Wieś i miasteczko, Wydawnic-
two Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości, Warszawa
1916.
[19] Kalinowski W., Drewniane podcienia rynków południowej Lu
belszczyzny, “Ochrona Zabytków” 1952, R. 5, nr 2(17), 111–116.
[20] Europejska Rada Urbanistów, Nowa Karta Ateńska 2003. Wizja
miast XXI wieku, Lizbona 2003 [La Nouvelle Charte d’Athenes
2003/The New Charter of Athens 2003, Alinea Editrice, Firenze
2003].
[21] Górak J., Podcieniowa zabudowa miasteczek Lubelszczyzny, Pań-
stwowa Służba Ochrony Zabytków, Oddział Wojewódzki, Zamość
1996.
[22] Thullie C., Podcienia i arkadowe dziedzińce w zabytkowej archi-
tekturze Polski, “Teka Komisji Urbanistyki i Architektury” 1971,
t. 5, 119–130.
[23] Memoriał Techników Polskich w sprawie odbudowy miast, miaste-
czek i wsi, “Czasopismo Techniczne” 1916, nr 3–4, 24–27.
[24] Piechotka M., Dlaczego bożnice drewniane powstały właśnie
w Pol sce, http://culture.pl/pl/artykul [accessed: 20.05.2020].
[25] Zachwatowicz J., Odbudowa Zamku Królewskiego w Warszawie
(prace Komisji ArchitektonicznoKonserwatorskiej Obywatelskie go
Komitetu Odbudowy Zamku Królewskiego w Warszawie), “Ochro na
Zabytków” 1973, t. 26, nr 1(100), 13–20.
[26] Tejszerska A., Tożsamość i tradycja – niezbywalne wartości prze-
strzeni miejskiej, [in:] A. Kurkowska, I. Mikołajczyk (red.), Wa r-
tość a przestrzeń architektoniczna, Wydawnictwo Politechniki
Koszalińskiej, Koszalin 2017, 87–108.
[27] Szyszko-Bohusz A., Zadania polskiej architektury nowoczesnej,
“Czasopismo Techniczne” 1913, nr 2, 14–18.
[28] Wyznania religijne w Polsce w latach 2015–2018. Religious de-
nominations in Poland 2015–2018, Główny Urząd Statystyczny/
Statistics Poland, Warszawa 2019.
[29] Górak J., Regionalne formy architektury drewnianej Lubelszczyzny
na tle zagadnień osadniczych, Państwowa Służba Ochrony Zabyt-
ków, Oddział Wojewódzki, Zamość 1994.
[30] Eber E., Schumacher F., O znaczeniu dziejów architektury dla twór -
czości architektonicznej, “Przegląd Techniczny” 1916, nr 11–12,
101–104.
[31]
Nowicka J., Miasteczko kresowe w Biłgoraju, “Kurier Lubelski” 2014,
17 March, http://www.kurierlubelski.pl [accessed: 30.05.2018].