70 Beata Juchniewicz
Stosunek pomiędzy obiektem architektonicznym a jego
użytkownikami należy do relacji najintensywniejszych
[…]
6
. Obejmuje nie tylko percepcję wzrokową, angażuje
wszystkie zmysły. Nowoczesne, tętniące życiem miasto
stanowi bogate źródło wrażeń. Współcześnie intensyw-
ność ta polega w dużej mierze na natłoku obrazów. Ich
zmienność wynika nie tylko z motoryki widza, z tego że
na obserwację wpływa czynnik jego ruchu, ale też z tego,
że sam obraz szybko zmienia się w czasie. Dynamika
obrazów zwiększa się w porze nocnej, gdy podstawowym
tworzywem architektury staje się sztuczne światło. Stąd
też w mobilnym mieście dokonał się wyraźny podział na
jego wizerunek dzienny i nocny, zilustrowany przykłada-
mi kolaży.
Przestrzenna równoczesność nakładających się na sie-
bie obrazów jest doświadczana w sekwencjach czaso-
wych. Poruszający się obserwator (i ewentualny jego po
jazd) pozostaje dla wzroku nieruchomy, to pejzaż wo kół
wydaje się przesuwać. Podobnie jest, gdy widz się nie
rusza. Wiele składowych obrazu zewnętrznego zmienia
się w czasie, przez co doznaje on wrażenia, że przedmio-
ty wokół się przemieszczają.
Ostatecznie ten zewnętrzny obraz miasta staje się
zmienną scenerią. Scenerią, która budowana jest na wzór
kolażu, gdyż charakteryzuje ją fragmentaryczność. Frag
menty obrazu podlegają wymianie, czasem zmieniają bar
wę, kształt, a czasem obraz zostaje „wycięty” i zastępuje
go inny. Taką właściwość mają szczególnie duże ekrany
wyświetlające ruchome obrazy.
Miastokolaż jest więc pewną wizualną kategorią, ale
jest też strategią działania w przestrzeni miejskiej
7
.
Historyczna ciągłość obszarów, projektowanie z zacho-
waniem skali, funkcji terytorium, ale i ostrożność w inge-
rencji w znaczeniowy wizerunek przestrzeni przestaje się
liczyć. Przestrzeń staje się labiryntem, obszarem coraz
mniej spójnym i coraz mniej czytelnym – wizualnie
i funkcjonalnie. Ciągłość, niezmienność i spójność prze-
strzenna przejawia się w obrazach, których kompozycja
budowana jest w oparciu o wyważone proporcje. Historia
architektury i sztuki pokazuje, jak twórcy balansują
w swoich poszukiwaniach między porządkiem a cha-
osem, między układami statycznymi i dynamicznymi.
Przełom XX i XXI w. to ostateczne zwycięstwo dynami-
ki, zmienności i cyrkulacji obrazów w kulturze, sztuce,
a także w realnej przestrzeni miasta.
Fragmentaryczne ruchy w przestrzeni miejskiej skła-
dają się też na nieostrą sylwetkę współczesnego miasta.
Przy czym warto uściślić to pojęcie i dokonać tu roz
różnienia. Nieostrość wizerunku może mieć bowiem dwie
różne przyczyny i zarazem jakości. Może być nieos
trość
związana z ruchem, ale i z jego brakiem. Ta druga pow
6
Rudolf Arnheim dużo miejsca poświęca dynamice formy archi-
tektonicznej, która powstaje nie tylko w wyniku określonych walorów
kompozycyjnych. Spory wpływ ma też motoryka widza. Dzieło archi-
tektoniczne jest szczególnym obiektem. Podlega percepcji, która jest
rozłożona w czasie i angażuje wszystkie zmysły człowieka [9, s. 156].
7
Rozwinięcie tezy o mieście kolażu i polityce brikolażu można
znaleźć w tekście Miasto kolaż autorstwa Colina Rowe’a i Freda
Koettera [10, s. 79–82].
A modern and lively city is a rich source of impressions.
Nowadays, this intensity depends on the accumulation of
images to a large extent. Their changeability results not
only from the viewers’ motility and not only from the fact
that the factor of their motion influences observation, but
also from the fact that the picture itself changes quickly
over time. The dynamics of pictures increases during the
night when the artificial light becomes the basic substance
of architecture. Hence, in a mobile city a clear division
into its daily and nightly image was made and was illus-
trated by means of collage examples.
Spatial simultaneity of overlapping pictures is experi-
enced in time sequences. A moving observer (and possi-
bly his vehicle) remains motionless for the eyes, the land-
scape around seems to be moving. It is similar when the
viewer does not move. Many components of the external
picture change over time, which gives the impression that
the surrounding objects are moving.
Finally, this outer picture of the city becomes a change-
able scenery, i.e. the scenery, which is built in the form of
a collage since it is characterized by fragmentariness.
Fragments of the picture are subject to exchange, some-
times they change colour, shape, and sometimes the pic-
ture is “cut out” and replaced by another one. In particu-
lar, large screens displaying moving images have this
kind of feature.
The city-collage is thus a certain visual category, but it
is also a strategy in the urban space
7
. Historical continuity
of areas, scale design along with a territorial function, but
also carefulness in interfering with the meaningful image
of space no longer matter. Space is becoming a maze, an
area which is less and less coherent and less readable –
visually and functionally. Continuity, immutability, and
spatial cohesion are manifested in pictures whose compo-
sition is built on the basis of balanced proportions. History
of architecture and art shows how creators balance between
order and chaos, between static and dynamic systems in
their quests. The turn of the 21
st
century sees the ultimate
victory of dynamics, changeability, and circulation of
images in culture, art and also in the real space of the city.
Fragmentary movements in the urban space also shape
an unclear silhouette of the modern city. However, it is
worth clarifying this concept and making a certain dis-
tinction here. Blurring of an image may have two differ-
ent reasons and at the same time qualities. There might be
blurring connected with motion but also with the lack of
it. The latter is created, for example, in the mist or in the
winter, frozen, pale scenery. Its atmosphere is built by
silence, calmness, lack of contours and clear contrasts as
well as by unsaturated colours. The blurred silhouette of
the city is primarily connected with the motion and speed
which cause the blurring of contours of elements along
the lines of their movements. It is characterized by intense
colours and expressions of experiences in their reception.
The students’ collages showed this character very well, in
particular illustrations 2b–d.
7
The thesis of collage city and brickcollage is developed in City
Collage by Colin Rowe and Fred Koetter [10, pp. 79–82].