Comments on the “urban” and “country” modus of Wrocław patricians’ houses 25
ble community and the “erasure” of their burgher origins
altered the rank of each house and its form of use. The
Rehdigers can serve as a model example here – they were
a family with links to Wrocław dated back to as early as
1512, that was ennobled in 1544, and whose members
abandoned trading and banking in favor of prots from
landed estates already in the 17
th
century, having sold the
urban palace at Solny Square and relocating to country
castles and manors. They furthered their careers by hold-
ing state and court oces as members of the nobility.
The interpretative proposals featured in this paper can
be useful in conducting architectural, archaeological and
conservation studies. The presence of a large number of
non-original old bricks in walls from the 18
th
and 19
th
centuries (e.g., in the southern wall of the eastern wing
of the Rehdiger family castle in Strzeszów
10
) can be in-
10
As above.
terpreted as the remains of the nogging of post-and-beam
walls. The argument concerning the “old-fashioned char-
acter” of patrician country estates should be taken into ac-
count while analyzing façade plaster stratigraphies: such
analyses should be conducted while bearing in mind that
the exposure of the brick pattern of a wall (the lack of
plaster) was a programmatic element. All visualizations
of the appearance of country residences from the early
modern period should include the historical components
of a “castle” or “manor” program: a moat, the placement
of grange buildings, and the possible extent of the resi-
dence’s elds.
Studies on early modern patrician residences allow us
to note that the social environment is the raison d’être of
architecture, and familiarity of environmental determi-
nants and contexts is the basis for all interpretation.
Translated by
Krzysztof Barnaś
References
[1] Korduba P., Patrycjuszowski dom gdański w czasach nowożytnych,
Neriton, Warszawa 2005.
[2] Pusch O., Die Breslauer Rats- und Stadtgeschlechter in der Zeit
von 1241 bis 1741, Bd. 1–5, Forschungstelle Ostmitteleuropa, Dort -
mund 1986–1991.
[3] Lutsch H., Verzeichnis der Kunstdenkmäler der Provinz Schlesien,
Bd. 2, Die Kunstdenkmäler der Landkreise des Reg.-Bezirks Bres-
lau, Willhelm Gottlieb Korn, Breslau 1889.
[4] Degen K., Die Bau- und Kunstdenkmäler des Landkreises Breslau,
Verlag Wolfgang Weidlich, Frankfurt am Main 1965.
[5] Katalog zabytków sztuki w Polsce. Seria nowa, t. 4, Województwo
wrocławskie (dolnośląskie), z. 1–7, Warszawa–Wrocław 1983–
2018.
[6] Pfeier G., Das Breslauer Patriziat im Mittelalter, Trewendt &
Granier, Breslau 1929.
[7] Weltzel A., Geschichte des Geschlechts der Saurma und Sauerma.
Denkschrift 300 jährigen Gedächtnisfeier der Fideikomiß-Stiftung
Jeltsch […], Selbstverlag, Ratibor 1869.
[8] John G., Chronik von Deutsch Lissa, Flemmings Verlag, Breslau-
Deutsch Lissa [1936].
[9] Glaeser E., Aus Bestandverzeichnissen von drei Gutshöfen und ihren
festen Häusern im Fürstentum Breslau von 1591, 1600 und 1601.
Ein Beitrag zur schlesischen Wirtschafts- und Sittengeschich te von
dem 30 jährigen Kriege, “Zeitschrift des Vereins für Geschich te
Schlesiens” 1940, 74, 159–190.
[10] Burgermeister L., Das Bürgerhaus in Schlesien, Verlag der “Deut-
schen Bauzeitung”, Berlin 1921.
[11] Stein R., Das Breslauer Bürgerhaus, Ostdeutsche Verlagsanstalt,
Breslau 1931.
[12] Stein R., Das deutsche Bürgerhaus in Schlesien, Ernst Wasmuth,
Tübingen 1966.
[13] Zlat M., Od humanizmu i Reformacji do wojny trzydziestoletniej.
Sztuka renesansu i manieryzmu 1500–1650, [in:] T. Broniewski,
M. Zlat, Sztuka Wrocławia, Zakład Narodowy im. Ossolińskich,
Wrocław–Warszawa–Kraków 1967, 183–263.
[14] Rozpędowski J., Architektura mieszkalna od XVI do połowy XVII
wieku, [in:] Z. Świechowski (red.), Wrocław, jego dzieje i kultura,
Arkady, Warszawa 1978, 215–221.
[15] Kwaśniewski A., Dom mieszczański we Wrocławiu w okresie rene
sansu, [in:] Architektura Wrocławia, t. 1, Dom, Instytut Historii
Architektury, Sztuki i Techniki Politechniki Wrocławskiej, Werk,
Wrocław 1995, 105–137.
[16] Oszczanowski P., Casus Żórawina. Kościół Trójcy Świętej w Żóra
winie około 1600 roku, Starostwo Powiatowe we Wrocławiu, Wro-
cław 2007.
[17] Wysocka J., Późnorenesansowy wystrój i wyposażenie kościoła
p.w. Podwyższenia Krzyża Św. w Strzeszowie koło Trzebnicy, “Dzie -
ła i Interpretacje” 2002, t. 7, 95–107.
[18] Pierzchała M., Fundacje artystyczne wrocławskiego patrycjusza
Andrzeja Hertwiga (1513–1575), [in:] J. Harasimowicz (red.),
Sztuka miast i mieszczaństwa XV–XVIII wieku w Europie Środko-
wowschodniej, PWN, Warszawa 1990, 345–359.
[19] Rozpędowski J., Późnogotyckie rezydencje na Śląsku, [in:] P. Sku-
biszewski (red.), Sztuka i ideologia XV w., PWN, Warszawa 1978,
493–520.
[20] Kutzner M., Późnogotycka rezydencja patrycjuszowska w Wojno-
wicach, [in:] J. Harasimowicz (red.), Sztuka miast i mieszczaństwa
XV–XVIII wieku w Europie Środkowowschodniej, PWN, Warszawa
1990, 103–128.
[21] Zlat M., Nobilitacja przez sztukę – jedna z funkcji mieszczańskiego
mecenatu w XV i XVI w., [in:] J. Harasimowicz (red.), Sztuka miast
i mieszczaństwa XV–XVIII wieku w Europie Środkowowschodniej,
PWN, Warszawa 1990, 77–101.
[22] Górska H., Podmiejskie siedziby wrocławskiego mieszczaństwa
XVI–XIX wieku, [in:] H. Okólska (red.), Mieszczaństwo wrocław-
skie. Materiały z sesji naukowej zorganizowanej przez Muzeum
Miejskie Wrocławia w dniach 7–9 grudnia 2000 r., Muzeum Miej-
skie Wrocławia, Wrocław 2003, 71–82.
[23] Goerlitz Th., Verfassung, Verwaltung und Recht der Stadt Breslau,
Tl. 1, Mittelalter, Holzner, Würzburg 1962.
[24] Czechowicz B., Idea i państwo. Korona Czech w latach 1457–
1547, t. 2, t. 4, cz. 1, Quaestio, Wrocław 2017–2018.
[25] Kienitz H., Das Karrengeldregister von Breslau aus dem Jahre
1564, “Der Schlesische Familienforscher” 1937, Bd. 2, Nr. 5/6,
81–98.
[26] Goliński M., Socjotopograa późnośredniowiecznego Wrocławia,
Wydawnictwo UWr, Wrocław 1997.
[27] Oszczanowski P., Kamienica pod Gryfami, Mak, Wrocław 2002.
[28] Śliwowska A., Uroczyste wjazdy monarsze do Wrocławia w latach
1527–1620, Ocyna Wydawnicza ATUT, Wrocław 2008.
[29] Chorowska M., Lasota C., Rozpędowski J., Układ przestrzenny ka-
mienicy Rynek 6 we Wrocławiu w XIII–XIX w., [in:] Architektura
Wrocławia, t. 1, Dom, Instytut Historii Architektury, Sztuki i Tech-
niki PWr, Werk, Wrocław 1995, 139–162.