64 Joanna Jabłońska
• schodkowe,
• wieloboczne,
• oraz takie, których plany opisuje znakami liter alfa
betu: I, L, T, Z, U, E, H, Y, X, W, O, C.
Warto wspomnieć jeszcze o jednym rodzaju ukła du –
wielkoprzestrzennym (tzw. open space), o któ rym przy
pomina Niezabitowska. Z tego systemu wy ewo luo wa
ły kon guracje: kabinowe, kombi, krajobrazowe i ty pu
Action Ofce, gdzie dynamiczny podział przestrzeni
umoż liwiają elementy meblarskie [11].
W Nowoczesnym hotelarstwie. Od projektowania do
wyposażenia, chyba jednej z najbardziej przekrojowych
pol skich publikacji dotyczących hoteli, zastosowano na
stę pujące uporządkowanie rzutów:
• „linearne – proste i złożone,
• nieregularne, centralne – kołowe,
• eliptyczne, atrialne itp.,
• gniazdowe,
• i inne” [1, s. 51].
Należy jednak podkreślić, że systematyka odnosi się
przede wszystkim do kondygnacji mieszkalnych.
Zagadnienia teoretyczne
Do planów centralnych obecnych zarówno w typologii
Gregory’ego [9], Popławskiego [10], jak i tej pochodzącej
z Nowoczesnego hotelarstwa [1] zalicza się konguracje
jednoprzestrzenne – krajobrazowe, dziedzińcowe, atrialne
i wieloboczne, oparte na kołach, elipsach, prostokątach,
wielobokach, radialne itd. Wszystkie sprzyjają koncen
tro waniu aktywności użytkowników w budynku w jed
nym miejs cu, określonym przez projektanta. Pozwalają
na two rze nie stref wspólnego, ogólnodostępnego użyt
ko wa nia i mogą obejmować przestrzenie zewnętrzne
i we wnętrzne. Ich geneza wywodzona jest ze wspólnot
pry mitywnych [9], a istota zakorzeniona głęboko w ludz
kiej świadomości. Przestrzeń centralna, pozbawiona hie
rarchizacji, oznacza bowiem równe taktowanie wszystkich
użytkowników. Gregory wykazuje również, opierając się
na doświadczeniu wynikającemu z prowadzenia ćwiczeń
ze studentami, że rozwiązanie centralne jest najbardziej
naturalne dla lokalizacji pozbawionych kontekstu. Po
wołując się na przykłady ekonomii zużycia materiału
w stosunku do kubatury (Eden Project Biomes projektu
Sir Nicholasa Grimshawa i ratusz w Londynie projektu
Foster + Partners), autor ten podkreśla jeszcze jedną zaletę
planu centralnego, czyli zrównoważone projektowanie
[9]. Dodatkowo układ jest ekonomiczny dla budynków
wysokich i wysokościowych [1].
Co ciekawe, plan linearny występuje we wszystkich
zaprezentowanych systematykach. W tej grupie ulokować
można również proste układy traktowe, krajobrazowe
i typu kombi. Ich zaletą jest przejrzystość i czytelność
za pewniająca użytkownikom łatwą orientację. Charak
te rystyczne dla niskich i średnio wysokich hoteli [1]
gwa rantują dobre dwustronne doświetlenie rzutu, prze
wietrzanie, optymalne gospodarowanie powierzchnią.
W uk ładach linearnych stosunkowo łatwo rozwiązać ko
mu ni kację pionową, ewakuację poziomą i pionową, za
sto so wać standardowe moduły i produkty budowlane, co
to furnishing), probably one of the most com pre hensive
Polish review works regarding hotels, used the following
division of plans:
• “linear – simple and complex plans,
• irregular, centralized – circular plans,
• elliptical, atrial plans, etc.,
• nest plans,
• other plans” [1, p. 51].
However, it should be emphasized that the classication
regards primarily residential oors.
Theoretical issues
The centralized plans listed in the typology by Gre
gory [9], Popławski [10] as well as in that presented in
Nowoczesne hotelarstwo [1] include singlespace plans –
landscape, courtyards, atrial and polygonal plans, plans
based on circles, ellipses, rectangles, polygons, radial plans,
etc. All of them can be used to concentrate the activity of
the users in the building in one place designated by the
designer. They can be used to develop publically accessible
spaces for common use and they can include both exterior
and interior spaces. Their origin goes back to primitive
communities [9] and their substance is rooted deeply in
human minds. The centralized space, with no hierarchy,
signies equal treatment of all users. Gregory also notes,
relying on the experience drawn from conducting classes
with the students, that centralized plans are most natural
for locations with no context. Relying on some examples
from the economical use of materials in relations to the size
(Eden Project Biomes by Sir Nicholas Grimshaw and the
city hall in London by Foster + Partners), he stresses one
more advantage of the centralized plan, that is sustainable
design [9]. Additionally, the system is economical for tall
and highrise buildings [1].
Interestingly, the linear plan is present in all presented
classications. This group can also include simple alley
plans, cityscapes and combined. Their advantages include
transparency and clarity, providing easy orientation for
the users. They are characteristic of low and medium
rise hotels [1] and guarantee good lighting from both
sides, airing, and the optimum space use. The linear plans
offer relatively easy solutions for vertical circulation,
horizontal and vertical emergency evacuation, application
of standard modules and building products, which si
gni cantly reduces the costs of construction. Curving or
bending linear plans, including those with alleys, can re
sult in plans based on the letters or crested plans, plans
with offsets, stepped plans – listed by Niezabitowska [11].
Gregory [9] draws the plans with courtyards, rooted in
the history of architecture, from the prehistoric settlements
and the basic layouts of village buildings. Relying on old
university and monastic buildings, he indicates the great
signicance of that conguration. The advantages of the
plans with courtyards include the following: additional
natural light for deep alleys, providing for adequate
airing, creating enclosed, private recreation space, and in
the case of a problematic neighborhood a possibility of
tur ning the activity of the users of the building inward.
The present interpretations of that plan result in objects