Architektura pracowniczych ośrodków wczasowych w Polsce/The architecture of employee holiday centres in Poland 99
Badania zostały zrealizowane w ramach pracy statutowej nr S/WA/1/15
Politechniki Białostockiej i sfinansowane ze środków na naukę Minis
terstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
This research was funded by the Polish Ministry of Science and Higher
Education (Bialystok University of Technology, Grant No. S/WA/1/15).
Bibliografia /References
[1] Ustawa o państwowej służbie cywilnej, Dz.U. 1922 nr 21
poz. 164.
[2] Ustawa o podstawowych obowiązkach i prawach oficerów Wojsk
Polskich, Dz.U. 1922 nr 32 poz. 256.
[3] Ustawa o urlopach dla pracowników, zatrudnionych w przemyśle
i handlu, Dz.U. 1922 nr 40 poz. 334.
[4] Ustawa o uzdrowiskach, Dz.U. 1922 nr 31 poz. 254.
[5] Rozporządzenie Ministra Kolei wydane w porozumieniu
z Ministrami Skarbu, Przemysłu i Handlu oraz Rolnictwa i Dóbr
Państwowych o ulgach taryfowych przy przejazdach powrotnych
z uzdrowisk krajowych, Dz.U. 1925 nr 59 poz. 421.
[6] Laskiewicz H., Wczasy robotnicze i pracownicze w latach między-
wojennych, „Ziemia” 1976, nr 1, 113–117.
[7] Gaj J., Dzieje turystyki w Polsce, ALMAMER Wyższa Szkoła
Ekonomiczna, Warszawa 2008.
[8] Heyman Ł., Uzdrowiska górskie w Rzeczypospolitej. Problemy ar-
chitektury, [w:] A. Marczak (red.), Sztuka dwudziestolecia między-
wojennego, Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki,
PWN, Warszawa 1982, 201–220.
[9] Zachwatowicz J., Architektura polska, Arkady, Warszawa 1966.
[10] „Architektura i Budownictwo” 1933, nr 10–12.
[11] Pensjonat „Wiktor” w Żegiestowie, „Architektura i Budownictwo”
1938, nr 3, 97–100.
[12] Wiśniewski M., Architektura uzdrowisk Beskidu Sądeckiego,
[w:] A. Szczerski (red.), Modernizmy. Architektura nowoczesności
w II Rze czypospolitej, t. 1, DodoEditor, Muzeum Śląskie, Kraków
2013.
[13] Ustawa zmieniająca ustawę o urlopach dla pracowników zatrud-
nionych w przemyśle i handlu, Dz.U. 1950 nr 13 poz. 123.
[14] Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej uchwalona przez
Sejm Ustawodawczy w dniu 22 lipca 1952 r., Dz.U. 1952 nr 33
poz. 232.
[15] Ustawa o pracowniczych urlopach wypoczynkowych, Dz.U. 1969
nr 12 poz. 85.
[16] Sowiński P., Wakacje w Polsce Ludowej. Polityka władz i ruch tu-
rystyczny: 1945–1989, Trio, Warszawa 2005.
[17] Jarosz D., „Masy pracujące przede wszystkim”. Organizacja wy-
poczynku w Polsce 1945–1956, Instytut Historii PAN, Akademia
Świętokrzyska, Warszawa–Kielce 2013.
[18] Geppert W., Domy wypoczynkowe, „Architektura” 1964, nr 3, 92–
118.
[19] Górska A., Sanatorium „Hutnik” w Szczawnicy. „Architektura”
1963, nr 8, 275–282.
[20] Budownictwo i architektura w Polsce 1945–1966, J. Zachwatowicz
(red.), Interpress, Warszawa 1968.
[21] Muszyński K., Dom pracy twórczej architekta w Zakopanem.
Konkurs SARP. „Architektura” 1957, nr 4, 129–134.
[22] Barucki T., Sikora S., Zielone konie. Henryk Buszko, Aleksander
Franta, Jerzy Gottfried, Salix alba, Warszawa 2015.
[23] Friedel J., Konkurs na dzielnicę wczasową Jaszowiec w regional-
nym uzdrowisku śląskim Wisła Ustroń, „Architektura” 1961,
nr 7–8, 300–303.
[24] Winnicki J., Jaszowiec – dzielnica wczasowa w Ustroniu, „Archi-
tektura” 1961, nr 7–8, 304–305.
[25] Winnicki J., Jaszowiec – dzielnica wczasowa, „Architektura”
1969, nr 2–3, 42–53.
[26] Beskid Śląski, „Architektura” 1972, nr 8–9, 295–304.
[27] Dębski L.A., Budownictwo wczasowe. Zasady lokalizacji i elemen-
ty kształtowania architektonicznego. Cz. 2. Górskie osadnictwo
wcza sowe, Instytut Turystyki, Warszawa 1975.
[28] Szafer T.P., Nowa architektura polska. Diariusz lat 1966–1970,
Arkady, Warszawa 1972.
[29] Jaciow W., Piasecki E., Zespół dzielnic wypoczynkowych Wisła
Centrum, „Architektura” 1964, nr 9, 368–372.
[30] Friedel J., WisłaCentrum. Plan zagospodarowania przestrzenne-
go, „Architektura” 1967, nr 8, 303–305.
[31] Dzielnica leczniczowczasowa UstrońZawodzie, „Architektura”
1969, nr 6, 202–203.
[32] Terragni E., Thomas H., 20
th
-century world architecture, Phaidon,
London 2012.
[33] Gawor P., „Harnaś” dom wypoczynkowy w Bukowinie Tatrzańskiej,
„Architektura” 1971, nr 4–5, 161–164.
[34] Dom Rzemiosła w Zakopanem, „Architektura” 1963, nr 5, 159.
[35] Marczewski K., „Dom Prasy” w Kazimierzu n/Wisłą, „Archi tek-
tura” 1965, nr 4, 137–144.
[36] Kowalski J., Gdańska architektura turystyczna i wczasowa, „Ar-
chi tek tura” 1965, nr 1, 12–17.
[37] Ośrodek wypoczynkowy Przedsiębiorstwa Robót Górniczych z By
to mia „Gwarek” w Jastrzębiej Górze, „Architektura” 1966, nr 1,
30–31.
[38] Popadiuk J., Architektura wczasowa Jastrzębiej Góry, „Archi tek-
tura” 1965, nr 1, 26–28.
[39] Gurjanowa H., Goldzamt E., Ośrodek wypoczynkowoprofilaktycz-
ny CRZZ w Kołobrzegu, „Architektura” 1964, nr 11, 455–461.
[40] A.G., Ośrodek sanatoryjnowypoczynkowy w Kołobrzegu, „Archi-
tek tura” 1981, nr 1, 34–37.
[41] Gromadzka J., Jaszczuk P., Stefan Janusz Müller. Wynurzenia czyli
Nic, Muzeum Architektury, JAKS, Wrocław 2010.
[42] Dom wypoczynkowy Urzędu Rady Ministrów Zakopane, Antołówka,
„Archi tektura” 1963, nr 5, 157.
[43] Szafer T.P., Nowa architektura polska. Diariusz lat 1971–1975, Ar-
kady, Warszawa 1979.
[44] Pągowski S., Wojskowy dom wypoczynkowy w Solinie, „Architek-
tura” 1968, nr 10, 388–389.
Streszczenie
Celem artykułu jest ogólna prezentacja dorobku architektury polskiej w zakresie realizacji służących wypoczynkowi urlopowemu pracowników.
Dzięki prześledzeniu uwarunkowań prawno-socjologicznych przedstawiono genezę powstania pierwszych obiektów tego typu w dwudziestoleciu
międzywojennym, wytyczono okresy szczególnie intensywnej popularności i wreszcie wyjaśniono przyczyny niemal całkowitego zaprzestania ich
realizacji pod koniec lat 80. XX w. W skrótowy sposób zaprezentowano najbardziej udane architektonicznie pracownicze ośrodki wczasowe doby
II Rzeczpospolitej i Polski Ludowej z uwzględnieniem zarówno aspektu estetycznego, jak i funkcjonalnego. Podjęto próbę zarysowania ewolucji,
jakiej podlegała architektura polskich ośrodków wczasowych pod wpływem szerszych, ogólnoeuropejskich nurtów stylistycznych.
Słowa kluczowe: architektura, pracowniczy ośrodek wczasowy, modernizm, socmodernizm
