Mural jako forma plastyczna w przestrzeni architektonicznej i urbanistycznej Meksyku

Leszek Maluga

doi:10.37190/arc190306

Streszczenie

Celem opracowania jest ukazanie roli murali w modyfikowaniu przestrzeni architektonicznej i urbanistycznej – modyfikowaniu pożądanym z punktu widzenia jakości kompozycyjno-plastycznej i estetycznej struktur przestrzennych. Uczyniono to na podstawie wybranych przykładów meksykańskich. W Meksyku mural ma tradycję sięgającą czasów sprzed podboju hiszpańskiego. Był obecny w architekturze okresu kolonialnego. W XX w. stał się dominującą dziedziną sztuk plastycznych silnie związaną z architekturą i przestrzenią miejską, a jednocześnie zaangażowaną w przemiany społeczne w kraju. Analiza przykładów z różnych okresów historycznych, ze szczególnym naciskiem na współczesne realizacje, pozwoliła ukazać relacje kompozycyjne i przestrzenne, które dotyczą takich zagadnień, jak geometria ściany, relacje muralu względem kontekstu przestrzennego (lokalizacja i skala przestrzenna), struktura kompozycyjna muralu, iluzja przestrzeni w obrazie oraz kompozycja barwna muralu. Zwrócono również uwagę na warstwę narracyjną muralu, która często ma istotny wpływ na decyzje dotyczące formy plastycznej obrazów. Wyniki badania pozwalają stwierdzić, że ten typ utworu malarskiego był od najdawniejszych czasów świadomie wykorzystywany do kreowania przestrzeni architektonicznej i urbanistycznej. Potwierdzają również tezę mówiącą o tym, że jakości plastyczne i estetyczne obrazów wpływają na relacje kompozycyjne i estetyczne w określonej sytuacji przestrzennej.

Słowa kluczowe:
malarstwo
sztuka
architektura
kompozycja-architektoniczna
meksyk

Podgląd pełnego artykułu jest możliwy wyłącznie na większych ekranach.

2019

3(59)

DOI: 10. /arc190306

Wprowadzenie

Dzieła sztuki i obiekty architektoniczne w naturalny

sposób obcują ze sobą w przestrzeni z wielu powodów.

Pole takich możliwych układów rozciąga się między

dwoma skrajnymi sytuacjami. Pierwszą jest przestrzeń

architektoniczna, która tworzy neutralne ramy ekspozy-

cyjne dla dzieł sztuki (np. wnętrze muzeum). Drugą jest

kreacja architektoniczno-artystyczna będąca zintegrowa-

nym, autorskim dziełem sztuki (np. twórczość Carla Scar-

py czy Philippe’a Starcka). Można wskazać jednak wiele

pośrednich sytuacji, różniących się między sobą stopniem

powiązania dzieła sztuki z kontekstem architektonicz-

nym bądź miejskim.

Wśród sztuk plastycznych wzbogacających przestrzeń

architektoniczną ważne miejsce zajmuje malarstwo ścien-

ne, częściej nazywane współcześnie muralem

Ściana budynku lub inne powierzchnie architektonicz-

ne (stropy, sklepienia, kolumny, posadzki) były w historii

różnorodnie wykorzystywane jako podłoże struktur pla-

stycznych od prostych powierzchni ornamentalnych po

monumentalne obrazy. Powiązanie elementów budowla-

nych z obiektem plastycznym wywoływało określone

efekty wizualno-kompozycyjne w przestrzeni architekto-

nicznej lub urbanistycznej.

* ORCID: 0000-0003-4715-4819. Wydział Architektury Poli tech-

niki Wrocławskiej/Faculty of Ar chitecture, Wrocław University of Science

and Technology.

Termin mural pochodzi z języka hiszpańskiego. Przyjął się pow-

szechnie na określenie monumentalnych obrazów tworzonych na ścianach

budynków, które licznie powstawały w Meksyku w 1. połowie XX w.

Introduction

Works of art and architectural objects interact with one

another in the space in a natural way for many reasons.

The field of such possible layouts extends between

two extreme situations. The first situation is the architec-

tural space which creates neutral exhibition frames for

works of art (e.g. the interior of a museum). The other is

the architectural and artistic creation which is an integrat-

ed and original work of art (e.g. the creative activity of

Carl Scarpa or Philippe Starck). However, there are many

indirect situations that differ in the degree of connec-

tion between a work of art and the architectural or urban

context.

Among fine arts enriching the architectural space, wall

painting, more commonly called a mural today, performs

an important role

In the past, the wall of a building or other architectural

surfaces (ceilings, vaults, columns, floor covering) were

used in various ways as a foundation for artistic structures

ranging from simple ornamental surfaces to monumental

paintings. A connection of building elements with an ar-

tistic object brought about specific visual and composi-

tional effects in the architectural or urban space.

Today, murals as paintings appear in the architectural

space – just like in the past – as elements enriching a com-

The term mural comes from the Spanish language. It was com-

monly accepted as the name for monumental paintings created on walls

of buildings, which were numerously painted in the 1

half of the 20

century in Mexico.

Leszek Maluga*

Mural jako forma plastyczna

w przestrzeni architektonicznej i urbanistycznej Meksyku

Mural as a visual form in the architectural and urban space of Mexico

42 Leszek Maluga

positional layout. In many cases, however, they are locat-

ed on previously degraded planes of building walls as

a method of increasing their attractiveness. Paintings that

are a predetermined component of a newly emerging

composition and artistic system, whether on an architec-

tural or urban scale, are created much less frequently.

In this case Mexico is a special cultural area due to the

many-centuries tradition of placing murals in interiors

and urban spaces, even since the time before the Spanish

conquest. One can indicate many works that were created

with the awareness of a spatial context and intentionally

adapted to specific compositional situations.

The purpose of the study is to show – on the basis of

analyzes of selected examples of Mexican murals – the

role of this form of painting in modifying architectural

space, modifying that is desirable from the point of view

of the quality of compositional and artistic as well as aes-

thetic architectural structures.

Preliminary assumptions of the research make it possi-

ble to put forward a thesis on the impact of wall painting

– murals – on the spatial environment, including changes

in compositional and spatial relations in specific architec-

tural and urban situations as well as possible aesthetic

modification of these situations.

An outline of the mural’s history in Mexico

Pre-Hispanic mural

In the days before the Spanish conquest, in the cultures of

the peoples inhabiting Mexico colour played a huge aesthet-

ic role (decorative, narrative, symbolic). It was manifested in

clothes, ornaments, ceramics, in ritual utensils and every day

use equipment. Colour was also introduced into the ar chi-

tectural and urban space (public space) on a large scale.

Ac cording to specialists, many of the major Meso ame rican

cities were completely covered with colour [1]. Com pre-

hensive research and comprehensive documentation prove

the scope of the phenomenon as well as the im por tance and

quality of the surviving paintings from that period

The most artistically sophisticated form were paintings

– murals – which were painted inside buildings (temples

and palaces) and on external walls. Their subject included

human figures (primarily images of gods, priests, rulers

and warriors) and animals (real and mythological). Murals

also depicted battle scenes or rituals.

Paintings of this type were intended to record informa-

tion about the foundations of a given culture. They served

priests and rulers to consolidate the principles of religion

and state history. Knowledge recorded in the form of

images, however, was comprehendible to the insider

elites. Other city residents could understand only the most

basic information.

A huge job in this area (since 1990) was done by a team under the

supervision of Dr. Beatriz de la Fuente from the UNAM Institute of Aes-

thetic Research (Instituto de Investigaciones Estéticas de la Universidad

Nacional Autónoma de México). The result of this research includes

12 volumes containing documentation and studies on the ve main re-

gions of pre-Hispanic civilization in today’s Mexico [2].

Współcześnie murale pojawiają się w przestrzeni

architektonicznej – podobnie jak w przeszłości – jako ele-

menty wzbogacające układ kompozycyjny. W wielu przy-

padkach są jednak lokowane na wcześniej zde grado-

wanych płaszczyznach ścian budynków jako metoda

podniesienia ich atrakcyjności. Znacznie rzadziej powsta-

ją obrazy malarskie będące z góry zaplanowaną formą

składową nowo powstającego układu kompozycyjno-

-plastycznego czy to w skali architektonicznej, czy urba-

nistycznej.

Szczególnym obszarem kulturowym w tym przypadku

jest Meksyk – ze względu na wielowiekową tradycję

umieszczania murali we wnętrzach i przestrzeniach miej-

skich, od czasów przed hiszpańskim podbojem poczyna-

jąc. Można wskazać wiele dzieł, które były tworzone ze

świadomością kontekstu przestrzennego, celowo dostoso-

wywane do określonych sytuacji kompozycyjnych.

Celem opracowania jest ukazanie – w oparciu o prze-

prowadzone analizy wybranych przykładów meksykań-

skich murali – roli tej formy malarskiej w modyfikowaniu

przestrzeni architektonicznej, modyfikowaniu pożąda-

nym z punktu widzenia jakości kompozycyjno-plastycz-

nych i estetycznych struktur architektonicznych.

Wstępne założenia badań pozwalają postawić tezę

o wpływie malarstwa ściennego – murali – na otoczenie

prze strzenne, polegającym m.in. na zmianach relacji

kom pozycyjno-przestrzennych w określonych sytuacjach

architektonicznych i urbanistycznych oraz możliwej mo-

dyfikacji estetycznej tych sytuacji.

Zarys historii muralu w Meksyku

Mural przedhiszpański

W kulturach ludów zamieszkujących Meksyk w cza-

sach przed hiszpańskim podbojem kolor odgrywał olbrzy-

mią rolę dekoracyjną, narracyjną, symboliczną. Prze ja-

wiało się to w strojach, ozdobach, w ceramice, w

sprzę tach

rytualnych i codziennego użytku. Kolor był również na

dużą skalę wprowadzany w przestrzeń architektoniczną

i urbanistyczną (przestrzeń publiczną). Według specjali-

stów wiele głównych miast Mezoameryki było całkowi-

cie pokrytych kolorem [1]. O skali zjawiska, znaczeniu

i jakości ocalałych malowideł z tego okresu świad czą

przeprowadzone kompleksowe badania i wszech stronna

dokumentacja

Najbardziej wyrafinowaną artystycznie formą były ob-

razy – murale – malowane we wnętrzach budowli (świą-

tyń i pałaców) oraz na ścianach zewnętrznych. Ich tema-

tem były postacie ludzkie (przede wszystkim wizerunki

bogów, kapłanów, władców i wojowników) oraz zwierzę-

ta (realne i mitologiczne). Murale przedstawiały również

sceny batalistyczne lub rytuały.

Olbrzymią pracę w tym zakresie (od 1990 r.) wykonał zespół

pod kierunkiem dr Beatriz de la Fuente z Instytutu Badań Estetycznych

UNAM (Instituto de Investigaciones Estéticas de la Universidad Nacio-

nal Autónoma de México). Efektem tych badań jest 12 tomów zawie-

rających dokumnetację i studia dotyczące pięciu głównych regionów

cywilizacji przedhiszpańskich na terenie dzisiejszego Meksyku [2].

Mural jako forma plastyczna /Mural as a visual form 43

The possibility to watch murals depended on their lo-

cation. Interiors and courtyards were available to the

elites. Pictures on outer walls could be viewed depending

on the character of a given space on a daily basis or on

holi days (sacred, ceremonial, representative spaces). How-

ever, most of the murals were in restricted access com-

plexes [1, p. 8].

One way or the other, on the one hand paintings had

specific compositional structures, while on the other – they

used simple methods of projecting space. These pro-

perties influenced compositional and artistic relations in

architectural or urban surroundings. The simplifications

and geometrization of the painted forms (ignoring aes-

thetic canons here) and a large share of frames organizing

compositions and divisions within pictures could have

resulted from spatial conditions, but at the same time it

influenced the compositional order in the environment.

The effect of this peculiar compositional unity was sup-

ported by other artistic forms which were located on the

planes of buildings because apart from murals-paintings,

many painted linear elements in the form of pedestals,

friezes, decorated pillars and in the form of ornamental

planes also appeared on walls.

Examples of painting from this period are murals in the

Cacaxtla archaeological centre (state of Tlaxcala) which

belongs to olmeca-xicallanca culture (around the 5

–10

century AD). It was a religious, ceremonial and defensive

settlement. The main part of the town consisted of a raised

platform – Gran Basamento. The complex, which was

surrounded by walls, consisted of two small pyramids and

residences for the city’s elite. Many buildings had porti-

cos and decorations in the form of reliefs made of clay

and then polychrome. There were also numerous murals

outside and inside buildings [3].

Similarly to other urban centres from this period, mu-

rals and other artistic forms created a significant compo-

nent of the spatial structure of Cacaxtli. In many places,

murals inside and outside buildings were preserved and

were connected compositionally with, for example, door

openings. Painting elements frame the passage on both

sides and decorative elements cover the jamb surfaces

(Fig. 1). In the so-called Red Temple (Templo Rojo)

a mural on the side wall of the stairs with a picture of

animals, plants and man at work was preserved. The com-

position, which is surrounded by an ornamental strip,

blends in with the geometry of the staircase space.

Among the preserved paintings there is a monumental

panorama of the battle depicted in two parts on a sloping

belt (talud) at the base of the temple. The mural is divided

into two halves by stairs. The horizontal composition of

battle scenes at the base of the temple cuts off the mass of

the building from the terrain. At the same time, the dy-

namic form of the pictures remains in opposition to the

static architectural structure (layout and proportions).

The flat scenes on the murals do not have any devel-

oped spatial plans (no depth illusion). However, the nar-

rative character of the performances and strong colour of

the images (battle scenes, figures of deities and fragments

of the environment) create a strong impression of spatial-

ity in painting categories. These artistic qualities are

Obrazy tego typu miały za zadanie zapisywać infor-

macje o fundamentach danej kultury. Służyły kapłanom

i władcom do utrwalania pryncypiów religii i historii pań-

stwa. Wiedza zapisana w formie obrazów była jednak zrozu-

miała dla wtajemniczonych elit. Pozostali mieszkańcy miast

odczytywali tylko najbardziej podstawowe informacje.

Możliwość oglądania murali uzależniona była od ich

lokalizacji. Wnętrza i dziedzińce dostępne były dla elit.

Obrazy na zewnętrznych ścianach mogły być oglądane

w zależności od charakteru przestrzeni na co dzień lub od

święta (przestrzenie sakralne, ceremonialne, reprezenta-

cyjne). Większość murali znajdowała się jednak w zespo-

łach o ograniczonym dostępie [1, s. 8].

Tak czy inaczej dzieła malarskie z jednej strony miały

określone struktury kompozycyjne, z drugiej – posługi-

wały się prostymi metodami projekcji przestrzeni. Te wła-

ściwości wpływały na relacje kompozycyjno-plastyczne

w architektonicznym lub urbanistycznym otoczeniu.

Uproszczenia i geometryzacja obrazowanych form (po-

mijając w tym miejscu kanony estetyczne) oraz duży

udział porządkujących kompozycje ram i podziałów we-

wnątrz obrazów mógł wynikać z uwarunkowań prze-

strzennych, ale jednocześnie wpływał na kompozycyjny

ład w otoczeniu. Efekt tej swoistej jedności kompozycyj-

nej wspomagały jeszcze inne formy plastyczne umieszcza-

ne na płaszczyznach budowli, albowiem op rócz murali-

-obrazów na ścianach pojawiało się wiele malowanych

elementów linearnych w postaci cokołów, fryzów, zdobio-

nych filarów oraz w formie ornamentalnych płaszczyzn.

Przykładem malarstwa z tego okresu są murale w oś-

rodku archeologicznym Cacaxtla (stan Tlaxcala) należą-

cym do kultury olmeca-xicallanca (ok. V–X w. n.e.). Była

to osada o charakterze religijnym, ceremonialnym i ob-

ronnym. Główną część miasta stanowiła wyniesiona plat-

forma – Gran Basamento. Otoczony murami zespół skła-

dał się z dwóch niewielkich piramid i rezydencji dla elity

miasta. Wiele budynków miało portyki oraz dekoracje

w postaci płaskorzeźb wykonanych z gliny, a następnie

po li chromowanych. Występowały też liczne murale na

zewnątrz i wewnątrz budynków [3].

Podobnie jak w innych ośrodkach miejskich z tego

okresu murale i inne formy plastyczne tworzyły znaczący

składnik struktury przestrzennej Cacaxtli. W wielu miej-

scach zachowały się murale wewnątrz i na zewnątrz bu-

dowli powiązane kompozycyjnie np. z otworami drzwi.

Elementy malarskie dwustronnie obramowują przejście,

a elementy dekoracyjne pokrywają powierzchnie ościeży

(il. 1). W tzw. Czerwonej Świątyni (Templo Rojo) zacho-

wał się mural na bocznej ścianie schodów z obrazem

zwierząt, roślin i człowieka przy pracy. Kompozycja oto-

czona ornamentalnym pasem wpisuje się w geometrię

prze strzeni klatki schodowej.

Wśród zachowanych malowideł wyróżnia się monu-

mentalna panorama bitwy zobrazowana w dwóch częś-

ciach na pochyłym pasie (talud) w podstawie świątyni.

Mural jest podzielony na dwie połowy schodami. Hory-

zon talna kompozycja scen bitewnych odcina masę bu-

dowli od terenu. Jednocześnie dyna

miczna forma obrazów

pozostaje w opozycji do statycznej

struktury architekto-

nicznej (układ i proporcje).

44 Leszek Maluga

Płasko ukazywane sceny na muralach nie mają rozbu-

dowanych przestrzennie planów (brak iluzji głębi). Jednak

narracyjny charakter przedstawień i mocny koloryt obra-

zów (sceny bitewne, postacie bóstw i fragmenty środowi-

ska) tworzą silne wrażenie przestrzenności w kategoriach

malarskich. Te jakości plastyczne przekładają się na

zmianę relacji kompozycyjnych w strukturach architekto-

nicznych.

Mural w okresie kolonialnym

W okresie kolonialnym po hiszpańskim podboju za-

częto w Meksyku budować wiele kościołów i klasztorów.

W tych obiektach powstawały na ścianach malowane ob-

razy – polichromie. Murale miały pełnić ważną funkcję

w chrystianizacji podbitego ludu. Bez słów przekazywały

nieumiejącym czytać Indianom treści religijne, przede

wszystkim propagowały Biblię (analogia do Biblia pau-

perum). Malowidła występowały we wnętrzach kościołów

i klasztorów, w refektarzach, kaplicach i krużgankach.

Stanowiły atrakcyjny plastycznie składnik struktury archi-

tektonicznej, rozbijając duże monotonne płaszczyzny

ścian i sklepień. Murale ukazujące sceny biblijne bądź

z życia Kościoła posługiwały się przeważnie europejski-

mi metodami projekcji (głównie perspektywą). Iluzja ob-

razu mogła stanowić metafizyczne przedłużenie rzeczy-

wistego wnętrza, tworząc hybrydową przestrzeń sacrum.

Oprócz murali obrazujących tematy religijne stosowa-

no różne formy malarskich struktur wzbogacających pla-

stykę przestrzeni architektonicznych: jedne jedynie wy-

pełniały powierzchnie ścian lub stropów, inne wzmac niały

lub tworzyły sztuczną artykulację.

Dekoracje wnętrz środkami malarskimi mieściły się

w nurtach sztuki europejskiej głównie manieryzmu, baro-

ku i klasycyzmu. Jednak w wielu przypadkach europej-

skie mo tywy ornamentalne wykonywali indiańscy rze -

reflected in a change in compositional relations in archi-

tectural structures.

Mural during the colonial period

During the colonial period after the Spanish conquest,

many churches and monasteries were built in Mexico.

Painted pictures were created on these walls – poly-

chromes. Murals were supposed to perform an important

role in the process of Christianization of the conquered

people. Without words, they conveyed religious content

to Indians who could not read and above all they propa-

gated the Bible (analogy to the Biblia pauperum). The

paintings were found in the interiors of churches and

monasteries, in refectories, chapels and cloisters. They

were a visually attractive component of the architectural

structure breaking large monotonous surfaces of walls

and vaults. Murals depicting biblical scenes or from the

life of the Church mostly used European methods of pro-

jection (mainly perspective). The illusion of image could

be a metaphysical extension of the real interior creating

a hybrid sacrum space.

Apart from murals depicting religious themes, various

forms of painting structures enriching the plasticity of ar-

chitectural spaces were used, i.e., some of them filled the

surfaces of walls or ceilings only, others strengthened or

created artificial articulation.

Decorations of the interiors made with painterly means

were found in the European art trends, mainly Mannerism,

Baroque and Classicism. However, in many cases

European ornamental motifs were made by Indian crafts-

men who gave them a kind of visual art and poetics.

Nowadays, you can see murals and painted decorations,

which are the last preserved painting layer after subse-

quent repainting, often forced by damages done due to

fires, earthquakes or an influence of moisture.

Il. 1. Mural w strefie

archeologicznej Cacaxtla

(fot. L. Maluga)

Fig. 2. The mural

in the archaeological site Cacaxtla

(photo by L. Maluga)

Mural jako forma plastyczna /Mural as a visual form 45

mieślnicy, nadając im swoistą plastykę i poetykę. Współ -

cześnie można oglądać murale i malowane dekoracje,

które są ostatnią zachowaną warstwą malarską po ko-

lejnych przemalowaniach, często wymuszonych przez

zniszczenia na skutek pożarów, trzęsień ziemi lub działa-

nia wilgoci.

Przykładem malarstwa tego okresu są obrazy w ko-

ściele i byłym klasztorze pw. św. Augustyna w Acolman

(stan México), wzniesionym w latach 1524–1560 [4].

Murale występują w świątyni, w kaplicy otwartej [5, s. 74],

na korytarzach wokół patia oraz w niektórych wnętrzach

klasztoru. Elementy malarskich fryzów występują nawet

w celach zakonnych. Można rozróżnić trzy rodzaje zasto-

sowania kompozycji malarskich na ścianach zespołu archi-

tektonicznego: obrazy ilustrujące sceny biblijne i świętych

kościoła, elementy imitujące detale architektoniczne (ko-

lumny, pilastry, portale) oraz pasy ornamentalne i bordiury.

Korytarze wokół dziedzińca klasztornego tworzą rodzaj

galerii obrazów religijnych. Murale przedstawiające sceny

są przeważnie zespolone z pozostałymi formami malar-

skimi, dzięki czemu struktura malarska wypełnia w nie-

których fragmentach krużganków ściany na całej wysoko-

ści. Charakterystycznym zabiegiem kompozycyjnym jest

umieszczenie niektórych murali w przestrzeni krużgan-

ków (wokół większego dziedzińca klasztoru). Duże obra-

zy usytuowane są w narożnych partiach ścian (po dwa

stykają się pod kątem prostym) tak, aby były widoczne

z większej odległości dla osoby poruszającej się prostopa-

dłym do obrazu korytarzem (il. 2). Struktura kompozycyj-

na obrazów jest swoistym przedłużeniem osi krużganka.

Mural w 1. połowie XX w.

W Meksyku na początku XX w. nastąpiły gwałtowne

przemiany polityczne i społeczne. Ich wyrazem była re-

wolucja w latach 1910–1917. Nowy ustrój państwa

An example of painting of this period includes paint-

ings in the church and former St. Augustine’s monastery

in Acolman (México state), which was constructed in the

years 1524–1560 [4]. Murals occur in the temple, in the

open chapel [5, p. 74], in the corridors around the patio

and in some interiors of the monastery. Elements of paint-

ing friezes occur even in monastery cells. There are three

types of applying painting compositions on the walls of

the architectural complex, i.e. paintings illustrating bibli-

cal scenes and saints of the church, elements imitating

architectural details (columns, pilasters, portals) as well

as ornamental stripes and borders.

The corridors around the monastery courtyard create

a kind of gallery of religious paintings. Murals depicting

scenes are usually combined with other painting forms,

thanks to which the painting structure fills the walls in

some parts of the cloister along the entire height. A char-

acteristic compositional procedure is placing some murals

in the cloister space (around the larger courtyard of the

monastery). Large paintings are located in the corner

parts of the walls (two of them meet at right angles) so

that they are visible to a person moving along a corridor

perpendicular to the painting from a greater distance

(Fig. 2). The composition structure of the paintings con-

stitutes a particular extension of the cloister axis.

Mural in the 1

half of the 20

century

In Mexico at the beginning of the 20

century there

were rapid political and social changes. They resulted in

the revolution which took place in the years 1910–1917.

A new state system needed deep reforms whose acceptance

in society required actions of propaganda. José Vasconcelos,

who was appointed the Minister of Education in 1921, ini-

tiated an education program for the society – 90%

illiterate

– through artistic activities. He believed that painting on

Il. 2. Mural w byłym klasztorze

w Acolman (fot. L. Maluga)

Fig. 2. The mural in

the former monastery

in Acolman

(photo by L. Maluga)

46 Leszek Maluga

potrzebował głębokich reform, których akceptacja w spo-

łeczeństwie wymagała działań propagandowych. Po wo-

łany na ministra oświaty w 1921 r. José Vasconcelos za-

inicjował program edukacji społeczeństwa – w 90%

analfabetów – poprzez działania plastyczne. Uznał, że

malarstwo na ścianach budowli może być skuteczną for-

mą nauki oraz propagowania ważnych treści społecznych

i politycznych. Osobą odpowiedzialną za program zo stał

malarz Gerardo Murillo Cornado (Dr. Atl). W 1922 r. na-

rodził się Ruch Muralizmu Meksykańskiego (Movimien-

to Muralista Mexicano) [6]. W kolejnych latach monu-

mentalne realizacje malarskie przeprowadzili różni

artyści, przede wszystkim trzej wielcy twórcy tego okre-

su: Diego Rivera, José Clemente Orozco i David Alfaro

Siquei ros. Pierwszą znaczącą akcją wzbogacania prze-

strzeni publicznych była kolekcja murali tworzona od

1922 r. w szkole urządzonej w byłym kolegium jezuickim

(An ti guo Colegio de San Ildefonso) [7].

W tym okresie murale powstawały głównie w istnieją-

cych już budowlach, często z czasów kolonialnych. Roz-

poczęto jednak również program rozwoju nowego budow-

nictwa usłu go wego (przede wszystkim szkolnictwo i służba

zdrowia), gdzie wprowadzano murale jako elementy wzbo-

gacające plastykę przestrzeni architektonicznej, a jedno-

cześnie pełniące funkcję propagandową, np. w szkołach

podstawowych projektowanych przez Jua na O’Gormana

Najbardziej znanym przykładem malarstwa z tego ok-

resu są murale w Pałacu Narodowym (Palacio Nacional)

w mieście Meksyk, obecnej siedzibie prezydenta pań-

stwa. Budowla powstała w latach 1522–1526 jako rezy-

dencja Hernanda Corteza.

Na początku lat 20. XX w. malarz Diego Rivera rozpo-

czął tworzenie cyklu murali w przestrzeniach komunika-

cyjnych gmachu [9]. W głównej klatce schodowej pałacu

namalował mural składający się z trzech części pt. Meksyk

poprzez wieki lub Epopeja narodu meksykańskiego, uka-

zujący dzieje Meksyku od czasów przedhiszpańskich po

lata 30. XX w. (il. 3). Z kolei na ścianach korytarzy

pierwszego piętra w latach 1945–1951 namalował serię

obrazów ukazujących dawne indiańskie kultury oraz naj-

ważniejsze rodzaje upraw i związaną z nimi gospodarkę

(kukurydza, kakao, agawa).

Mural w 2. połowie XX w. i współcześnie

Murale powstające w 2. połowie XX w. były często

umieszczane na ścianach nowo budowanych obiektów.

Liczne znaczące realizacje architektoniczne i urbani-

styczne stwarzały możliwości wprowadzania murali na

ścianach zewnętrznych jako fragmenty elewacji, a nawet

jako kompozycje całkowicie pokrywające bryły budynku.

Dzięki temu mural stał się elementem kreującym plasty-

kę miejskiej przestrzeni publicznej, a nie jak dotychczas

– jedynie elementem wnętrza architektonicznego lub we-

wnętrznej przestrzeni zespołu architektonicznego.

J.M. Heredia w swoim opracowaniu wymienia m.in. takie pozy-

cje, jak: Escuelas Primarias 1932, SEP, Ciudad de México 1933 i Carlos

Mérida, Frescoes in Primary Schools by various artists, Frances Toor

Studios, Ciudad de México 1937 [8].

walls of buildings could be an effective form of learning

and promoting important social and political contents.

The person responsible for the program was painter

Gerardo Murillo Cornado (Dr. Atl). In 1922, the Move-

ment of Mexican Murality (Movimiento Muralista Mexi-

cano) was born [6]. In subsequent years, monumental

painting implementations were carried out by various art-

ists, first of all three great artists of this period, i.e., Diego

Rivera, José Clemente Orozco and David Alfaro Siqueiros.

The first significant action to enrich public spaces was

a collection of murals created since 1922 in a school or-

ganized in a former Jesuit college (An ti guo Colegio de

San Ilde fonso) [7].

During this period, murals were created mainly in the

already existing buildings, often from colonial times.

However, a program for the development of new service

construction (primarily education and health care) was

also launched, where murals were introduced as elements

enriching visual arts of the architectural space and at the

same time performing a propaganda function, e.g., in pri-

mary schools designed by Juan O’Gorman

The most famous examples of painting from this peri-

od are murals at the National Palace (Palacio Nacional) in

Mexico City, currently the seat of the President of the

State. The building was built in the years 1522–1526 as

the residence of Hernando Cortez.

In the early 1920s, painter Diego Rivera began creating

a series of murals in the social spaces of the building [9].

In the main staircase of the Palace he painted a mural con-

sisting of three parts entitled Mexico through ages or the

Epic of the Mexican nation, showing the history of Mexi co

from pre-Hispanic times up to the 1930s (Fig. 3). In turn,

in the years 1945–1951, on the walls of the corridors on

the first floor he painted a series of paintings showing an-

cient Indian cultures as well as the most important types

of crops and the related farming (corn, cocoa, agave).

Mural in the 2

half of the 20

century and today

Murals created in the 2

half of the 20

century were

often placed on the walls of newly constructed buildings.

Numerous significant architectural and urban implemen-

tations created a possibility of introducing murals on the

external walls as fragments of facades and even as com-

positions completely covering building bodies. As a re-

sult, the mural has become an element creating the visual

art of urban public space and not just an element of the

architectural interior or the interior space of the architec-

tural complex.

New investments such as construction of the campus

of Mexico’s largest university became an opportunity to

combine engaged art with modern architectural forms.

The new implementations are part of the thinking of the

creators of architecture and art, which has been developed

since the 1

half of the 20

century and called “artistic

J.M. Heredia mentions in his study such items, as Escuelas Pri-

marias 1932, SEP, Ciudad de México 1933 and Carlos Mérida, Frescoes

in Primary Schools by various artists, Frances Toor Studios, Ciudad de

México 1937 [8].

Mural jako forma plastyczna /Mural as a visual form 47

integration” [8]. In the 1950s, the point of gravity in com-

bining architecture with visual arts from the domi-

nant role of the mural in favour of a composition game

with pure colour (e.g. the work of Luis Barragan) was

shifted. These transformations were defined with a mani-

festo by Mathias Goeritz as “emotional architecture” [10,

pp. 7, 8].

An example of the dominant role of a mural in archi-

tectural composition is the Central Library of UNAM. It

was designed and implemented in the years 1948–1956

by architect and painter Juan O’Gorman in cooperation

with architects Gustavo Maria Saavedra and Juan Martí -

nez de Velasco [11, pp. 52–61]. All four external walls of

the ten-storey building are blind, which made it possible

to place monumental murals on them. O’Gorman created

a work which he called Historical presentation of culture

(Fig. 4). The rectangular library building is covered en-

tirely with a mural made of mosaic technique of coloured

stones (about 4000 m

in total). The building’s body is

a simplified geometrized form of the head of the rain god

Tlaloc, reminding, among other things, sculptures reoc-

curring in the decorations of the Quetzalcoatl Pyramid

in Teotihuacán. The southern facade is particularly note-

worthy, which apparently refers to the drawing of Tla-

loc’s face. The compositional structure of murals is com-

pletely independent of the building’s structure. Only on

the side narrower facades are there small window open-

ings that create a vertical rhythm. The technique of stone

mosaic that was used resulted in the fact that the colours

of the pictures were toned down in comparison with other

murals from that period which were made using paint-

ing techniques.

The trend of muralism, which accompanied the politi-

cal and social changes of the 1

half of the 20

century,

weakened in the following decades. One of the last major

and significant implementations in the spirit of the tradi-

tion of the muralist movement is a series of paintings in

the Government Palace in the city of Tlaxcala, the capital

of the state of Tlaxcala (Fig. 5).

Nowe inwestycje, jak np. budowa kampusu najwięk-

szej uczelni Meksyku – Universidad Nacional Autónoma

de México (UNAM) – stały się okazją do połączenia za-

angażowanej sztuki z nowoczesnymi formami architekto-

nicznymi. Nowe realizacje wpisują się w nurt myślenia

twórców architektury i sztuki rozwijany od 1. połowy

XX w., a określany terminem „integracja plastyczna” (in-

tegración plástica) [8]. W latach 50. nastąpiło przesunię-

cie punktu ciężkości w łączeniu architektury ze sztukami

plastycznymi z dominującej roli muralu na rzecz gry

kompozycyjnej czystym kolorem (np. twórczość Luisa

Barragana). Te przemiany jako „architekturę emocjonal-

ną” (arquitectura emocional) zdefiniował manifestem

Mathias Goeritz [10, s. 7, 8].

Przykładem dominującej roli muralu w kompozycji ar-

chitektonicznej jest Biblioteka Centralna UNAM. Została

zaprojektowana i zrealizowana w latach 1948–1956 przez

architekta i malarza Juana O’Gormana we współpracy

z architektami Gustavo María Saavedrą i Juanem Mar -

tíne zem de Velasco [11, s. 52–61]. Dziesięciopiętrowy

budynek ma wszystkie cztery ściany zewnętrzne ślepe, co

umoż liwiło umieszczenie na nich monumentalnych

mu rali. O’Gorman stworzył dzieło, które nazwał Histo

rycz ne przedstawienie kultury (il. 4). Prostopadłościen ny

budynek biblio teki pokryty jest w całości muralem wyko-

nanym w techni ce mozaiki z kolorowych kamieni (łącznie

ok. 4 tys. m

). Bryła budynku jest uproszczoną zgeome-

tryzowaną for mą głowy boga deszczu Tlaloka, przypomi-

nającą m.in. rzeźby powtarzające się w de koracjach pira-

midy Quetzal coatla w Teotihuacán. Szcze gólnie wyróżnia

się elewacja południowa, która najwyraźniej nawiązu-

je do rysunku twarzy Tlaloca. Struktura kompozycyjna

murali jest całkowicie niezależna od struktury budowla-

nej. Tylko na bocz nych węższych elewacjach występują

niewielkie otwo ry okienne, które tworzą pionowy rytm.

Zastosowana technika kamiennej mozaiki spowodowała

stonowanie kolorystyki obrazów w porównaniu z innymi

muralami z tego okresu wykonywanymi technikami ma-

larskimi.

Il. 3. Mural Diego Rivery

w Pałacu Narodowym

w mieście Meksyk

(fot. L. Maluga)

Fig. 3. The mural of

Diego Rivera at the National

Palace in Mexico City

(photo by L. Maluga)

48 Leszek Maluga

An example entering the 21

century is the project by

Frida Escobedo in Cuernavace (2010). The architect,

during the reconstruction of the house-studio of David

Alfaro Siqueiros for the purposes of a museum, used to

create a new spatial layout of the two remaining murals

on the site.

In recent years, we can notice the increased activity of

young generation artists creating on the city walls. Critics

called this movement Neo muralismo mexicano [12]. It

can be assumed that the contemporary popularity of the

mural in the world has stimulated the national pride of

Mexicans, reviving centuries of tradition.

Towarzyszący przemianom polityczno-społecznym 1. po-

łowy XX w. nurt muralizmu osłabł w kolejnych dekadach.

Jedną z ostatnich dużych i znaczących realizacji w duchu

tradycji ruchu muralistów jest cykl obrazów w Pałacu Rzą-

dowym w mieście Tlaxcala, stolicy stanu Tlaxcala (il. 5).

Przykładem wkraczającym w XXI w. jest projekt Fridy

Escobedo w Cuernavace (2010). Architektka przy prze-

budowie na cele muzealne domu-studia Davida Alfaro

Si queirosa wykorzystała do stworzenia nowego układu

prze strzennego dwa pozostałe na miejscu murale.

W ostatnich latach można zauważyć wzmożoną aktyw-

ność artystów młodego pokolenia tworzących na ścianach

Il. 4. Biblioteka Centralna

UNAM, miasto Meksyk

(fot. L. Maluga)

Fig. 4. The Central Library of

UNAM, Mexico City

(photo by L. Maluga)

Il. 5. Murale w Pałacu

Rządowym w Tlaxcali

(fot. L. Maluga)

Fig. 5. The murals in the

Government Palace, Tlaxcala

(photo by L. Maluga)

Mural jako forma plastyczna /Mural as a visual form 49

An example of the young artists’ activity is the activity

of the Colectivo Chiquitraca group [13]. Their murals de-

pict, among other things, residents of various towns in the

Isthmus of Tehuantepec and refer to the cultural context.

On the other hand, giant portraits have nothing to do with

the spatial context but they fill the free surface only.

In most of the examples, new murals are carried out on

stone fences or flat facades of neglected buildings. The

shape of the picture results from the geometry of the wall

– the author solves the compositional problem only with-

in the frames defined by the wall surface (without paying

special attention to holes, projections or cornices). In this

phenomenon we might find elements of earlier practices

used by graffiti artists who did not care about the spa-

tial context.

Compositional and artistic aspects of

the mural’s connections with the spatial context

The history of architectural painting in Mexico, pre-

sented briefly, indicates a diversity of murals’ relation-

ships with the spatial context. This topic was the subject

of some detailed research conducted by the author as part

of a broader program on compositional and visual quality

in Mexican architecture [14]. The most important results

of these studies will be presented below.

Despite the extension during the creation of painting

works – from pre-Hispanic times to the present day – it is

possible to notice many common features of the paintings

themselves and typical locations in the architectural

space. These convergences observed can be explained,

inter alia, by a desire to refer to and uphold tradition, thus

building Mexico’s cultural identity.

On the basis of the descriptions and analyses carried

out, it is possible to characterize the phenomenon of the

Mexican mural in terms of its impact on the spatial qual-

ity of the architectural and urban context in seven selected

aspects:

– geometry of the wall,

– mural relations in terms of the spatial context – loca-

tion,

– mural relations in terms of the spatial context – spa-

tial scale,

– compositional structure of the mural,

– the illusion of space in the picture,

– mural colour composition,

– narrative layer of the mural.

Geometry of the wall

Mural as a form of painting must conform to the surface

of the architectural plane on which it is placed. Geometry

of the wall is a feature that modifies image perception and

determines its visual accessibility (e.g., viewing angle).

Mexican murals occur on walls of different geometry

regardless of the time of creation. Generally, four groups

of objects can be distinguished here.

1. Flat rectangular walls are most commonly used: ei-

ther building facades (e.g., the rector’s office and UNAM

library) or on a smaller scale walls of architectural

miejskich. Krytyka nazwała ten ruch Neo muralismo mexi-

cano [12]. Można przypuszczać, że obserwowana współ-

cześnie popularność muralu na świecie pobudziła dumę na-

rodową Meksykanów, ożywiając wielowieko wą tradycję.

Przykładem aktywności młodych twórców jest działal-

ność grupy Colectivo Chiquitraca [13]. Ich murale przed-

stawiają m.in. mieszkańców różnych miejscowości

Przesmyku Tehuantepec, nawiązują do kontekstu kulturo-

wego. Olbrzymie portrety nie mają natomiast nic wspól-

nego z kontekstem przestrzennym, wypełniając jedynie

wolną powierzchnię.

Nowe murale w większości przykładów są realizowa-

ne na murowanych ogrodzeniach lub na płaskich elewa-

cjach zaniedbanych budynków. Kształt obrazu wynika

z geometrii ściany – autor rozwiązuje problem kompozy-

cyjny jedynie w ramach wyznaczonych przez powierzch-

nię ściany (bez szczególnego zwracania uwagi na otwory,

występy czy gzymsy). Można w tym zjawisku doszuki-

wać się pochodnych wcześniejszych praktyk stosowa-

nych przez nieliczących się z kontekstem przestrzennym

twórców graffiti.

Aspekty kompozycyjno-plastyczne i estetyczne

związków muralu z kontekstem przestrzennym

Zaprezentowana w dużym skrócie historia malarstwa

ar chitektonicznego w Meksyku wskazuje na różnorod-

ność relacji murali z kontekstem przestrzennym. Temat

ten był przedmiotem szczegółowych badań prowadzo-

nych przez autora w ramach szerszego programu dotyczą-

cego jakości kompozycyjno-plastycznej w architekturze

meksykańskiej [14]. W dalszej części zostaną zaprezento-

wane najważniejsze rezultaty tych badań.

Pomimo rozciągłości w czasie powstawania dzieł ma-

larskich – od czasów przedhiszpańskich do współczesnoś ci

– daje się zauważyć wiele cech wspólnych samych malo-

wideł oraz typowych lokalizacji w przestrzeni architekto-

nicznej. Te obserwowane zbieżności można tłumaczyć

m.in. chęcią odwoływania się do tradycji i jej podtrzymy-

wania, a tym samym budowania tożsamości kul turowej

Meksyku.

Na podstawie dokonanych opisów i analiz można

scharakteryzować fenomen meksykańskiego muralu pod

kątem jego wpływu na jakość przestrzenną kontekstu ar-

chitektonicznego i urbanistycznego w siedmiu wybra-

nych aspektach:

– geometria ściany,

– relacje muralu względem kontekstu przestrzennego –

lokalizacja,

– relacje muralu względem kontekstu przestrzenne go –

skala przestrzenna,

– struktura kompozycyjna muralu,

– iluzja przestrzeni w obrazie,

– kompozycja barwna muralu,

– warstwa narracyjna muralu.

Geometria ściany

Mural jako forma malarstwa musi podporządkować się

powierzchni płaszczyzny architektonicznej, na której

50 Leszek Maluga

interiors. Also in pre-Hispanic times, murals were created

on straight and flat walls, often as individual paintings

connected with decorative elements, e.g., in Teotihuacán

and in Cacaxtli.

2. The next group includes polygonal and multi-mem-

ber murals on flat walls, but forming an orthogonal spatial

arrangement. Examples are murals at the Government

Palace in Tlaxcali on the ground floor of the building and

in the staircase. The space is filled with the mural of

Rivera in the Cárcamo de Dolores pavilion in the city of

Mexico in the fullest way, where in the recessed rectangu-

lar container all the walls and the floor covering make up

one painting composition (Fig. 6).

3. The next group consists of murals on flat walls

forming polygonal and non-orthogonal spaces. The most

spectacular example is the polygonal Polyforum Siqueiros,

where the paintings completely and around fill the 12-wall

facade with vertical sections (Fig. 7). For structural rea-

sons, interiors also had some sloping walls in pre-Hispan-

ic construction. For example, in the temples of Bo nampak,

relatively narrow and high walls create a trapezoidal

space completely covered with painting.

4. The last group of murals consists of paintings on

non-flat surfaces such as, for example, cylindrical, oval or

spherical surfaces. Painted structures can be found on the

cloister vaults in the colonial monastery layouts (e.g., in

Acolman, Tepoztlan). A representative modern example is

a set of murals in the Clementine Chapel in the Hospicio

Cabañas complex in Guadalajara (Fig. 8). There, José

Clemente Orozco created paintings on all interior walls,

including barrel vaults as well as the inner surface of the

dome crowning the building.

Mural relations in terms of the spatial context

– location

The location of murals in the architectural or urban

space determines the possibility of perception of the

painting. The simplest case is placing a mural on a flat

rectangular wall, which can be viewed frontally without

zostaje umieszczony. Geometria ściany jest cechą mody-

fikującą percepcję obrazu i determinuje jego dostępność

wizualną (np. kąt widzenia).

Meksykańskie murale występują na ścianach o różnej

geometrii niezależnie od czasu powstania. Najogólniej

można wyróżnić tu cztery grupy obiektów.

1. Najczęściej wykorzystywane są płaskie prostokątne

ściany: bądź to elewacje budynków (np. rektorat i biblio-

teka UNAM), bądź w mniejszej skali ściany wnętrz archi-

tektonicznych. Również w czasach przedhiszpańskich

murale powstawały na prostych i płaskich ścianach, czę-

sto jako pojedyncze obrazy powiązane elementami deko-

racyjnymi, np. w Teotihuacán i w Cacaxtli.

2. Kolejna grupa to murale wieloboczne i wieloczłono-

we na płaskich ścianach, ale tworzących ortogonalny

układ przestrzenny. Przykładami są murale w Pałacu

Rządowym w Tlaxcali na parterze budynku i na klatce

schodowej. Najpełniej przestrzeń wypełniona jest mura-

lem Rivery w pawilonie Cárcamo de Dolores w mieście

Meksyk, gdzie w zagłębionym prostopadłościennym

zbiorniku wszystkie ściany i posadzka składają się na jed-

ną kompozycję malarską (il. 6).

3. Do następnej grupy należą murale na płaskich ścia-

nach tworzących wieloboczne nieortogonalne przestrze-

nie. Najbardziej spektakularnym przykładem jest wielo-

boczne Poliforum Siqueirosa, gdzie obrazy wypełniają

całkowicie i dookoła dwunastościenną elewację o odchy-

lonych od pionu sekcjach (il. 7). Ze względów konstruk-

cyjnych również w przedhiszpańskim budownictwie

wnętrza miały niektóre ściany pochyłe. Na przykład

w świątyniach w Bonampak stosunkowo wąskie i wyso-

kie ściany tworzą trapezoidalną przestrzeń całkowicie po-

krytą malarstwem.

4. Ostatnią grupę murali tworzą obrazy na powierzch-

niach innych niż płaskie, jak np. powierzchnie walco-

wate, obłe czy sferyczne. Malowane struktury można

znaleźć na sklepieniach krużganków w założeniach klasz-

tornych z czasów kolonialnych (np. w Acolman, Tepozt-

lan). Reprezentatywnym przykładem współczesnym jest

zespół murali w kaplicy Klementyńskiej w zespole

Il. 6. Mural Diego Rivery w pawilonie Cárcamo de Dolores,

miasto Meksyk (fot. L. Maluga)

Fig. 6. The mural of Diego Rivera in the Cárcamo de Dolores,

Mexico City (photo by L. Maluga)

Il. 7. Poliforum Cultural Siqueiros, miasto Meksyk (fot. L. Maluga)

Fig. 7. The Polyforum Cultural Siqueiros, Mexico City

(photo by L. Maluga)

Mural jako forma plastyczna /Mural as a visual form 51

any distortions in perspective or resulting from its form.

This situation usually occurs when the mural is located on

the outer wall of the building, e.g., in the area of the

UNAM campus.

In architectural interiors, virtually all of its elements

can be used for placing a mural, i.e., walls, vaults, ceilings,

columns and other components of the space. Most often,

however, these are vertical front and side walls of rooms,

inter alia, in Teotihuacán, Acolman or the National Palace.

Due to the sizes and proportions of certain interiors,

some of them have limited visual availability. Difficult

image perception occurs in narrow and high staircases

(e.g., in the former Jesuit college of Antiguo Colegio de

San Ildefonso and in the Supreme Court of Justice in

Mexico City).

Murals in colonial monasteries created ornamental

structures on vaults in cloisters and chapels, for example

in Tepoztlan. In the 20

century, the already mentioned

Orozco painted a series of murals on the vaults of the

chapel in Guadalajara and in Jesus of Nazareth Church in

the City of Mexico. However, Siqueiros created a monu-

mental painting form in the interior of Polyforum Si quei-

ros, covering the entire surface of the side walls (2400 m

)

and the vault (900 m

Particularly difficult in terms of the possibility of

viewing the entire painting composition is the situation in

the Temple of Murals in Bonampak in the south of Mexico

–9

centuries AD). In this case, the paintings cover

vertical walls of the narrow and tapering upwards interior.

According to researchers, however, the authors of murals

could, in given construction conditions, have tried to fa-

cilitate perception by shaping floor covering levels [15,

pp. 122–125].

Mural relations in terms of the spatial context

– spatial scale

Another compositional aspect is the relation of the mu-

ral’s size to the spatial scale of the wall, building or urban

environment. In this case, three basic situations can be

distinguished.

Hospicio Cabañas w Guadalajarze (il. 8). José Clemente

Orozco stworzył tam obrazy na wszystkich ścianach wnę-

trza, w tym na sklepieniach kolebkowych oraz na we-

wnętrznej powierzchni kopuły wieńczącej budowlę.

Relacje muralu względem kontekstu przestrzennego

– lokalizacja

Lokalizacja murali w przestrzeni architektonicznej lub

urbanistycznej decyduje o możliwości percepcji malowi-

dła. Najprostszym przypadkiem jest umieszczenie muralu

na płaskiej prostokątnej ścianie, którą można oglądać

frontalnie bez zniekształceń perspektywicznych bądź wy-

nikających z jej formy. Taka sytuacja występuje przeważ-

nie w przypadku lokowania muralu na zewnętrznej ścia-

nie budowli, np. na terenie kampusu UNAM.

We wnętrzach architektonicznych praktycznie wszyst-

kie elementy mogą być wykorzystane do umieszczenia

muralu: ściany, sklepienia, stropy, słupy i inne elementy

składowe przestrzeni. Najczęściej jednak są to pionowe

czo ło we i bocz ne ściany po mieszczeń, m.in. w Teotihuacán,

Acolman czy w Pałacu Narodowym.

Ze względu na rozmiary i proporcje określonych

wnętrz, w niektórych z nich dostępność wizualna jest

ograniczona. Utrudniona percepcja obrazu występuje na

wąskich a wysokich klatkach schodowych (np. w byłym

kolegium jezuickim Antiguo Colegio de San Ildefonso

i w Najwyższym Trybunale Sprawiedliwości w mieście

Meksyk).

Murale w klasztorach kolonialnych tworzyły struktury

ornamentalne na sklepieniach w krużgankach i kaplicach

np. w Tepoztlan. W XX w. przywoływany już Orozco na-

malował serię murali na sklepieniach kaplicy w Gua da-

lajarze i w kościele pw. Jezusa Nazareńskiego w mieście

Meksyk. Natomiast Siqueiros stworzył monumentalną

formę malarską we wnętrzu Poliforo Siqueirosa, pokry-

wając całą powierzchnię ścian bocznych (2400 m

) i skle-

pienia (900 m

Szczególnie trudna pod względem możliwości ogląda-

nia całej kompozycji malarskiej jest sytuacja w Świą-

tyni Mu rali w Bonampak na południu Meksyku (VII–

IX w. n.e.). W tym przypadku obrazy pokrywają pionowe

ściany wąskiego i zwężającego się ku górze wnętrza. Jak

jednak dowodzą badacze, twórcy murali mogli w danych

runkach konstrukcyjnych starać się ułatwić percepcję po -

przez ukształtowanie poziomów posadzki [15, s. 122–125].

Relacje muralu względem kontekstu przestrzennego

– skala przestrzenna

Kolejnym aspektem kompozycyjnym jest relacja wiel-

kości muralu względem skali przestrzennej ściany, bu-

dowli lub otoczenia miejskiego. Można w tym wypadku

wyróżnić trzy podstawowe sytuacje.

1. Najprostszym przypadkiem jest mural będący rela-

tywnie mniejszy niż płaszczyzna, na której został umiesz-

czony. Jest to do pewnego stopnia analogia do obrazu

wiszącego na ścianie. Przykładem takiej sytua cji są mura-

le Rivery na krużganku pierwszego piętra Pała cu Narodo-

we go, które tworzą rodzaj galerii ukazującej w kolejnych

Il. 8. Murale José Clemente Orozco w Hospicio Cabañas, Guadalajara

(fot. L. Maluga)

Fig. 8. The murals of José Clemente Orozco in Hospicio Cabañas,

Guadalajara (photo by L. Maluga)

52 Leszek Maluga

1. The simplest and smallest case is a mural that is

relatively smaller than the plane on which it was placed.

This is to some extent an analogy to a picture hanging on

the wall. Examples of such a situation are Rivera’s murals

on the cloister of the first floor of the National Palace,

which create a kind of gallery showing the history of

Mexico in subsequent paintings. Religious paintings in

the cloisters of the Acolman and Tepoztlan monasteries

are composed in a similar way.

2. The second group consists of murals filling the en-

tire plane of the wall, either external (facade) or internal,

limited only by elements of the architectural structure

(cornices, plinths, patches, vault lunettes).

Siqueiros’ mural on the wall of the UNAM rector’s

complex constitutes a closure of the architectural body.

The picture co-creates both architectural and urban com-

position.

In the interiors of buildings, murals which fill the walls

of rooms, dominate, compete or mediate in the composi-

tion of space with the architectural order. The perception

of space is greatly influenced by murals covering the hall

and staircase walls of the building of the Supreme Court of

Justice. Individual paintings or complexes surround interi-

or fragments, taking over the role of a building partition.

3. The most spatially developed forms of murals make

up a third group. In this case, a painting work covers the

entire interior or the body of a building. From the pre-His-

panic era, examples of this type are paintings in the three

interiors of the Temple of Murals in Bonampak. Murals

completely fill the internal walls, becoming a three-di-

mensional painting composition. The Rivera mural in the

Cárcamo de Dolores pavilion in Mexico also completely

fills the basin, which seen from above creates an internal-

ly complementary painting space.

Sometimes, in cooperation with an architect, an artist

creates a mural covering the entire external surface of

a building. The UNAM library and Polyforum Siqueiros

are covered with painting structures from all sides, which

results in the fact that the outer shell of the building not

only shapes its body, but rather serves to make pictures

more spacious.

Compositional structure of the mural

A mural, being part of a larger compositional situation

(on an architectural or urban scale), introduces a specific

artistic quality resulting from its internal structure. An

analysis of murals makes it possible to create a typology

of images showing the relationship of internal structure

relative to context.

1. The orthogonal order, which dominates in a mural,

refers to the spatial framework and architectural structure.

In Cacaxtli, murals have internal forms that fit into the

geometry of the context by geometrical figures or orna-

ments complementing compositions. O’Gorman’s mural

on the walls of the UNAM library is connected with the

building’s body in the closest way – the internal composi-

tion of the painting referring to the head of the Aztec rain

god Tlaloc at the same time constitutes a compositional

layout of the architectural form.

obrazach historię Meksyku. Podobnie zakomponowane są

obrazy o charakterze religijnym na krużgankach klaszto-

rów w Acolman i Tepoztlan.

2. Drugą grupę stanowią murale wypełniające całą

płaszczyznę ściany czy to zewnętrznej (elewacja), czy we-

wnętrznej, ograniczonej jedynie elementami struktury ar-

chitektonicznej (gzymsy, cokoły, plastry, lunety sklepień).

Mural Siqueirosa na ścianie kompleksu rektoratu

UNAM stanowi zamknięcie bryły architektonicznej.

Obraz współ tworzy zarówno kompozycję architektonicz-

ną, jak i urbanistyczną.

Natomiast we wnętrzach budowli murale wypełniające

ściany pomieszczeń dominują, konkurują lub mediują

w kompozycji przestrzeni z porządkiem architektonicz-

nym. Duży wpływ na percepcję przestrzeni mają murale

pokrywające ściany holi i klatek schodowych budynku

Najwyższego Trybunału Sprawiedliwości. Pojedyncze

obrazy czy zespoły opasują fragmenty wnętrz, przejmując

rolę przegrody budowlanej.

3. Najbardziej rozbudowane przestrzennie formy mu-

rali tworzą trzecią grupę. W tym przypadku dzieło malar-

skie pokrywa całe wnętrze lub bryłę budynku. Z czasów

przedhiszpańskich przykładem tego typu są malowidła

w trzech wnętrzach Świątyni Murali w Bonampak. Mu ra-

le kompletnie wypełniają wewnętrzne ściany, stając się

trój wymiarową kompozycją malarską. Również mural

Rivery w pawilonie Cárcamo de Dolores w Meksyku cał-

kowicie wypełnia nieckę, która widziana z góry tworzy

wewnętrznie dopełniającą się przestrzeń malarską.

Czasami artysta we współpracy z architektem tworzy

mural zajmujący całą zewnętrzną powierzchnię budynku.

Biblioteka UNAM i Poliforum Siqueirosa są pokryte

strukturami malarskimi ze wszystkich stron, co powodu-

je, że zewnętrzna powłoka budynku nie tyle kształtuje

jego bryłę, ile służy do uprzestrzennienia obrazów.

Struktura kompozycyjna muralu

Mural, będąc częścią większej sytuacji kompozycyjnej

(w skali architektonicznej lub urbanistycznej), wprowa-

dza określoną jakość plastyczną wynikającą z jego we-

wnętrznej struktury. Analiza murali pozwala stworzyć

typologię obrazów ukazującą relacje wewnętrznej struk-

tury względem kontekstu.

1. Dominujący w muralu porządek ortogonalny nawią-

zuje do ram przestrzennych i struktury architektonicznej.

W Cacaxtli murale mają wewnętrzne formy wpisujące się

w geometrię kontekstu zgeometryzowaniem figur lub orna-

mentów dopełniających kompozycje. Najbardziej zwią zany

z bryłą budynku jest mural O’Gormana na ścianach bi-

blioteki UNAM – kompozycja wewnętrzna obrazu na-

wiązująca do głowy azteckiego boga deszczu Tlaloca jest

zarazem założeniem kompozycyjnym formy architekto-

nicznej.

2. Dominujący w muralu porządek ortogonalny (piony,

poziomy) jest niezależny od struktur architektonicznych.

Jest to przypadek obrazowania scen krajobrazowych two-

rzących iluzję innego planu, np. w muralu Pawie w Casa

de los Azulejos czy scenach religijnych w klasz torze

w Acolman.

Mural jako forma plastyczna /Mural as a visual form 53

2. The orthogonal order (verticals, levels) dominating

a mural is independent of architectural structures. It is the

case of imaging landscape scenes which create the illu-

sion of another plan, for example, in mural Peacocks in

Casa de los Azulejos or religious scenes in the monastery

in Acolman.

3. A free composition structure of a mural takes into

account geometry of the context to some extent. Examples

are Rivera’s murals in the Cárcamo de Dolores or Siqueiros

pavilions on the facade of the UNAM rector’s office,

where dynamic structures of the paintings in some frag-

ments take on a composition game with the context form.

4. A free compositional structure is completely inde-

pendent of context geometry. In this group, the most

meaningful examples are Orozco murals in Guadalajara

and on the external walls of Polyforum Siqueiros.

The illusion of space in the picture

Mexican artists consciously used different methods of

projection of space. However, they adapted them to the

needs of individual forms of expression. Research made it

possible to distinguish five groups of paintings:

The first group consists of murals that show and recre-

ate space in accordance with the principles of painting

perspective, e.g. religious scenes in Acolman or Rivera’s

murals on the cloisters of the National Palace.

The second group consists of murals in which the art-

ist, by showing space, distorts it for the needs of the spe-

cial author’s projection dynamics, e.g., Orozco’s murals

in the chapel in Guadalajara.

The third group includes paintings in which the space

is subjected to a kind of compression for narrative purpos-

es, e.g., pre-Hispanic paintings in Tlaxcala or the Rivera’s

mural in the staircase of the National Palace.

The fourth group includes murals depicting painting

spaces and using three-dimensional elements and struc-

tures. Examples are first of all the series of paintings on

the walls of Polyforum Siqueiros.

Flat painting compositions, which are devoid of the

obvious illusion of space, form the last group of murals in

which the painting and composition structure can, howev-

er, be perceived in three dimensions – as a relief or spatial

projection, e.g., the mural at the UNAM library, murals

by Siqueiros in La Tallera in Cuernavace.

Mural colour composition

By analyzing Mexican murals, it is possible to distin-

guish implementations representing various ranges of the

colour palette which is applied by artists. To put it simply

– due to the peculiarity and uniqueness of each mural –

three groups of colour compositions can be distinguished:

1. Murals which were created by using a wide range of

colours. The most colourful are murals that refer to

pre-Hispanic tradition and folk art. First of all, Rivera’s

murals have a very rich palette of colours, referring to

these national roots in the artistic layer.

2. A limited colour palette appears in the works of

Siqueiros and Orozco, who in a more individual way than

3. Swobodna struktura kompozycyjna muralu w pew-

nym stopniu uwzględnia geometrię kontekstu. Przykładem

są murale Rivery w pawilonie Cárcamo de Dolores lub

Siqueirosa na elewacji rektoratu UNAM, gdzie dyna-

miczne struktury obrazów w niektórych fragmentach po-

dejmują grę kompozycyjną z formą kontekstu.

4. Swobodna struktura kompozycyjna jest całkowicie

niezależna od geometrii kontekstu. W tej grupie naj-

bardziej wy mownymi przykładami są murale Orozco

w Gua dalajarze i na ścianach zewnętrznych Poliforum

Siqueirosa.

Iluzja przestrzeni w obrazie

Meksykańscy artyści świadomie posługiwali się róż-

nymi metodami projekcji przestrzeni. Dostosowywali je

jednak do potrzeb indywidualnej formy ekspresji. Badania

pozwoliły wyróżnić pięć grup obrazów.

Pierwszą grupę stanowią murale, które ukazują i od-

twarzają przestrzeń zgodnie z zasadami perspektywy ma-

larskiej, np. sceny religijne w Acolman czy murale Rivery

na krużgankach Pałacu Narodowego.

Kolejna to murale, w których artysta, ukazując prze-

strzeń, zniekształca ją na potrzeby szczególnej autorskiej

dynamiki projekcji, np. murale Orozco w kaplicy w Gua-

da lajarze.

Do trzeciej grupy można zaliczyć obrazy, w których

przestrzeń poddana jest swoistej kompresji na potrzeby

narracji, np. obrazy przedhiszpańskie w Tlaxcali lub mu-

ral Rivery w klatce schodowej Pałacu Narodowego.

W czwartej grupie mieszczą się murale obrazujące

przestrzenie malarskie wykorzystujące trójwymiarowe

elementy i struktury. Przykładem jest przede wszystkim

cykl obrazów na ścianach Poliforum Siqueirosa.

Płaskie kompozycje malarskie pozbawione oczywistej

iluzji przestrzeni tworzą ostatnią grupę murali, w których

struktura malarska i kompozycyjna może być jednak po-

strzegana trójwymiarowo – jako relief lub projekcja prze-

strzenna, np. mural na bibliotece UNAM, murale Si quei-

rosa w La Tallera w Cuernavace.

Kompozycja barwna muralu

Analizując meksykańskie murale, można wyodrębnić

realizacje reprezentujące różne zakresy palety barwnej

stosowanej przez artystów. W dużym uproszczeniu – ze

względu na niepowtarzalność i wyjątkowość każdego mu-

ralu – można wyróżnić trzy grupy kompozycji barwnych:

1. Murale, które powstały przy użyciu szerokiej palety

barw. Najbardziej kolorowe są murale odwołujące się

w plastyce do tradycji przedhiszpańskiej i sztuki ludowej.

Przede wszystkim murale Rivery mają bardzo bogatą pa-

letę barw nawiązującą w warstwie artystycznej do tych

narodowych korzeni.

2. Ograniczona paleta barwna występuje w pracach

Siqueirosa i Orozco, którzy w sposób bardziej autorski

niż Rivera wykorzystywali ekspresję barwną do budowa-

nia nastroju i estetyki swoich prac.

3. Obrazy monochromatyczne występowały przeważ-

nie w klasztorach z czasów kolonialnych. Sceny biblijne

54 Leszek Maluga

Rivera used colour expression to build the climate and

aesthetics of their works.

3. Monochrome paintings were usually found in mon-

asteries from the colonial times. Biblical scenes and orna-

mental fillings of walls and vaults were painted in one

colour or kept in a narrow colour scale. A few colourful

additions did not significantly affect the stimulation of

limited interior colours.

Fragments of modern murals are also monochrome,

e.g., in the works of Rivera in the National Palace and

Desideria by Hernández Xochitiotzin in the Government

Palace in Tlaxcali. Elements of painting composition,

which were made in grisaille technique, appear on the

edge of colourful compositions in the form of stripes with

scenes or inscriptions imitating reliefs – reminiscences of

stone or stucco reliefs in pre-Hispanic architecture.

Narrative layer of the mural

Mexican murals in most cases convey a clear message. It

can be claimed that this narrative role was and still is the

main reason for placing this type of artistic works in the

space, especially in public. Stories told with the help of im-

ages could be made understandable from the earliest times

for a particular community or for illiterate subordinates.

In the pre-Hispanic period, murals served priests and

rulers to consolidate the principles of religion and the

state’s history, and in colonial times, Spanish missionaries

supported the process of Christianization with paintings.

After the Mexican Revolution in the 1920s, the work of

muralists began to develop rapidly as a response of artists

to the needs of the new government (Movimiento Murali-

sta Mexicano, [6]). On the one hand, political content re-

ferred to revolutionary changes in the order of the state,

on the other hand, social contents were to build national

identity by recalling history – especially pre-Hispanic and

native culture. Paintings were the most effective form of

reaching the broadly poorly educated social classes. The

latest achievements of young artists in the Mexican

neo-muralism trend indicate that despite the influence of

global trends and mass culture, the narrative function of

the mural for national identity and social issues is still

maintained.

The narrative themes indicated above have for centu-

ries created the pretexts for developing artistic creativity,

building artistic culture, and at the same time improving the

compositional quality of the architectural or urban space.

Conclusions

The conducted analyzes of examples of murals from

different periods of the development of Mexico’s material

culture allow us to conclude that this type of painting was

consciously used to create the architectural and urban

space from the earliest times. The presented research also

makes it possible to draw the following conclusions:

1. In most cases murals bring a specific load of expres-

sion into the architectural or urban interior, which is

mani

fested in colour, shape, structure, narrative form, etc.

They are usually much more dynamic in the artistic form

i ornamentalne wypełnienia ścian i sklepień malowane

były jednym kolorem bądź utrzymane w wąskiej skali

barw. Nieliczne barwne dopełnienia nie wpływały zna-

cząco na pobudzenie ograniczonej kolorystyki wnętrz.

Monochromatyczne są również fragmenty współcze-

snych murali np. w pracach Rivery w Pałacu Narodowym

i Desideria Hernándeza Xochitiotzina w Pałacu Rzą-

dowym w Tlaxcali. Elementy kompozycji malarskiej wy-

konane w technice grisaille pojawiają się na obrzeżu

barwnych kompozycji w postaci pasów ze scenami bądź

napisami imitującymi płaskorzeźby – reminiscencje ka-

miennych lub stiukowych reliefów w architekturze przed-

hiszpańskiej.

Warstwa narracyjna muralu

Meksykańskie murale w większości przypadków niosą

wyraźny przekaz. Można stwierdzić, że ta rola narracyjna

była i nadal jest głównym powodem umieszczania w prze-

strzeni, zwłaszcza publicznej, tego typu utworów pla-

stycznych. Historie opowiadane za pomocą obrazów mo-

gły być czytelne od najdawniejszych czasów dla określonej

społeczności bądź dla niepiśmiennych podwładnych.

W okresie przedhiszpańskim murale służyły kapłanom

i władcom do utrwalania pryncypiów religii i historii pań-

stwa, a w czasach kolonialnych hiszpańscy misjonarze

obrazami wspierali proces chrystianizacji. Po rewolucji

meksykańskiej w latach 20. XX w. gwałtownie zaczęła

się rozwijać twórczość muralistów (Movimiento Murali-

sta Mexicano, [6]) jako odpowiedź artystów na potrzeby

nowej władzy. Z jednej strony treści polityczne nawiązy-

wały do rewolucyjnych zmian porządku państwa, z drugiej

strony treści społeczne miały budować tożsamość naro-

dową poprzez przypominanie historii – zwłaszcza przed-

hiszpańskiej i rodzimej kultury. Obrazy były najskutecz-

niejszą formą dotarcia z przekazem do szerokich, słabo

wykształconych warstw społecznych. Najnowsze doko-

nania młodych artystów w nurcie neomuralizmu mek sy-

kańskiego wskazują, że pomimo oddziaływania glo bal-

nych trendów i masowej kultury nadal jest pod trzy mywana

funkcja narracyjna muralu na rzecz tożsamości narodo-

wej i kwestii społecznych.

Wskazane powyżej wątki narracyjne tworzyły przez

wieki preteksty do rozwijania twórczości artystycznej,

budowania kultury plastycznej, a jednocześnie podnosze-

nia jakości kompozycyjnej przestrzeni architektonicznej

bądź urbanistycznej.

Wnioski

Przeprowadzone analizy przykładów murali z różnych

okresów rozwoju kultury materialnej Meksyku pozwalają

stwierdzić, że ten typ utworu malarskiego był od najdaw-

niejszych czasów świadomie wykorzystywany do kre-

owania przestrzeni architektonicznej i urbanistycznej.

Przedstawione badania pozwalają też sformułować nastę-

pujące wnioski:

1. Murale w większości przypadków wprowadzają do

wnętrza architektonicznego lub urbanistycznego okreś lony

ładunek ekspresji wyrażanej barwą, kształtem, strukturą,

Mural jako forma plastyczna /Mural as a visual form 55

formą narracyjną itp. Są przeważnie znacznie bardziej dy-

namiczne w formie artystycznej niż plastyka kontekstu

przestrzennego. Te cechy murali decydują o powstawaniu

kontrastów i napięć formalnych kreujących zamierzoną

ekspresję i dynamikę artystycznych relacji. Jednocześnie

świadomie komponowane stanowią o możliwej spójności

kompozycyjno-plastycznej obrazu i kontekstu.

2. W strukturach kompozycyjnych murali występują

detale plastyczne, które mogą zmieniać relacje przestrzen-

ne, np. skalę, tektonikę wnętrza, perspektywę. Niektóre

detale imitują formy trójwymiarowe realnego kontekstu,

przez co również ulegają modyfikacji związki kompozy-

cyjne w otoczeniu.

3. Murale kreują alternatywną przestrzeń poprzez róż-

ne formy iluzji wspieranej technikami malarskimi i geo-

metrią. Wnętrze obrazu stanowi swoiste przedłużenie rze-

czywistego otoczenia. W wyniku oddziaływania iluzji na

widza tworzą się specyficzne hybrydy przestrzeni.

4. Twórcy murali niezależnie od skali malowideł za-

wsze starali się uszanować tektonikę budowli. Nawet

w przypadkach najbardziej dynamicznych kompozycji

obrazów zostaje zachowana artykulacja struktury budow-

lanej (podziały funkcjonalne i konstrukcyjne). Wyjątkiem

są tu nowo powstające murale na istniejących budynkach

w zdegradowanych dzielnicach. Młodzi artyści przeważ-

nie nie liczą się z istniejącą strukturą i geometrią ściany,

znajdując w tym działaniu źródło napięć formalnych i es-

tetycznych.

Podsumowanie

Przeprowadzone analizy przykładów meksykańskich

murali w przestrzeniach architektonicznych i urbanistycz-

nych oraz sformułowane wnioski dostarczają informacji

o relacjach kompozycyjnych i sposobach ich modyfikowa-

nia. Zagadnienia te mają istotny wpływ na tworzenie ładu

przestrzennego będącego jednym z podstawowych warun-

ków właściwie ukształtowanego środowiska człowieka.

Meksykańskie doświadczenia w zakresie oddziaływa-

nia na przestrzeń środkami plastycznymi, takimi jak mu-

rale, mogą być wykorzystywane w bieżącej twórczości

architektonicznej i w kształtowaniu przestrzeni miejskich.

than the spatial context’s visual art. These features of mu-

rals determine the formation of contrasts and formal ten-

sions creating the intended expression and dynamics of

artistic relations. At the same time, consciously com-

posed, they constitute a possible compositional and artis-

tic coherence of the painting and context.

2. Compositional structures of murals have artistic de-

tails that can change spatial relationships, for example,

a scale, interior tectonics, or perspective. Some details

imitate three-dimensional forms of the real context, which

also modifies the compositional compounds in the sur-

roundings.

3. Murals create an alternative space through various

forms of illusion supported by painting techniques and

geometry. The interior of the painting is a kind of exten-

sion of the real environment. As a result of the impact of

the illusion on the viewer, specific hybrids of space are

formed.

4. The authors of murals, regardless of the scale of

paintings, have always tried to respect the tectonics of

a building. Even in the cases of the most dynamic compo-

sitions of paintings, the articulation of the building’s

structure (functional and structural divisions) is preserved.

The exceptions here are newly created murals on existing

buildings in degraded districts. Young artists usually do

not take into account the existing structure and geometry

of the wall, finding in this activity a source of formal and

aesthetic tensions.

Summary

The analyses of examples of Mexican murals in archi-

tectural and urban spaces, as well as the conclusions for-

mulated provide information on compositional relation-

ships and methods of modifying them. These issues have

a significant influence on the creation of spatial order,

which is one of the basic conditions for a properly shaped

human environment.

Mexican experiences in the field of an impact on the

space with artistic means such as murals can be used in

current architectural creative activity and in shaping ur-

ban spaces.

Translated by

Bogusław Setkowicz

Bibliografia /References

[1] Flores Gutiérrez D., Aspectos generales sobre la función de la pin-

tura mural prehispánica, „Boletín Informativo” 1995, N

2, 6–8.

http://www.pinturamural.esteticas.unam.mx/sites/all/themes/analy-

ticly/images/galerias/boletin/boletin2.pdf [accessed: 31.10.2018].

[2] La pintura mural prehispánica en México, B. de la Fuente (ed.),

UNAM, México, http://www.pinturamural.esteticas.unam.mx/?q=

serie_pintura_mural#&slider1=1 [accessed: 31.10.2018].

[3] Moreno de Juárez L.M., Espinoza Garía L., Ortega Ortiz P.,

Cacaxtla: Mural glifo de conquista, „Boletín Informativo” 2005,

22, 54–58 [accessed: 31.10.2018].

[4] Ex Convento de Acolman, http://www.inah.gob.mx/red-de-museos/

258-ex-convento-de-acolman [accessed: 21.10.2018].

[5] Rodríguez Viqueira M., Introducción a la Arquitectura en México,

Limusa, México 2009.

[6] Muralismo mexicano, https://es.wikipedia.org/wiki/Muralismo_

mexicano [accessed: 17.11.2018].

[7] Antiguo Colegio de San Ildefonso, http://www.sanildefonso.org.mx/

[accessed: 7.12.2018].

[8] Heredia J.M., “Integración plástica” o el problema de la orienta-

ción (I–V), https://www.arquine.com/integracion-plastica-o-el-pro-

blema-de-la-orientacion-i/ [accessed: 20.11.2018].

[9] Los murales de Diego Rivera, http://www.historia.palacionacional.

info/visita-informativa/posrevolucion/espacios/103-los-murales-

-de-diego-rivera.html [accessed: 12.11.2018].

56 Leszek Maluga

Streszczenie

Celem opracowania jest ukazanie roli murali w modyfikowaniu przestrzeni architektonicznej i urbanistycznej – modyfikowaniu pożądanym z punk-

tu widzenia jakości kompozycyjno-plastycznej i estetycznej struktur przestrzennych. Uczyniono to na podstawie wybranych przykładów meksykań-

skich. W Meksyku mural ma tradycję sięgającą czasów sprzed podboju hiszpańskiego. Był obecny w architekturze okresu kolonialnego. W XX w.

stał się dominującą dziedziną sztuk plastycznych silnie związaną z architekturą i przestrzenią miejską, a jednocześnie zaangażowaną w przemiany

społeczne w kraju. Analiza przykładów z różnych okresów historycznych, ze szczególnym naciskiem na współczesne realizacje, pozwoliła ukazać

relacje kompozycyjne i przestrzenne, które dotyczą takich zagadnień, jak geometria ściany, relacje muralu względem kontekstu przestrzennego

(lokalizacja i skala przestrzenna), struktura kompozycyjna muralu, iluzja przestrzeni w obrazie oraz kompozycja barwna muralu. Zwrócono również

uwagę na warstwę narracyjną muralu, która często ma istotny wpływ na decyzje dotyczące formy plastycznej obrazów.

Wyniki badania pozwalają stwierdzić, że ten typ utworu malarskiego był od najdawniejszych czasów świadomie wykorzystywany do kreowania

przestrzeni architektonicznej i urbanistycznej. Potwierdzają również tezę mówiącą o tym, że jakości plastyczne i estetyczne obrazów wpływają na

relacje kompozycyjne i estetyczne w określonej sytuacji przestrzennej.

Słowa kluczowe: malarstwo, sztuka, architektura, kompozycja architektoniczna, Meksyk

Abstract

The aim of the study is to show, on the basis of analyzes carried out, selected examples of Mexican murals and the role of this painting form in

modifying architectural and urban space – modifying the compositional and visual and aesthetic spatial structures desirable from the point of view

of quality. In Mexico, a mural has a tradition dating back to the times before the Spanish conquest. It was present in the architecture of the colonial

period. In the 20

century, it became the dominant field of visual arts strongly associated with architecture and urban space, and at the same time

involved in social changes in the country. The analysis of examples from various historical periods, with particular emphasis on contemporary re-

alizations, allowed us to show compositional and spatial relations that refer to issues such as wall geometry, mural relation to spatial context (loca-

tion and spatial scale), composition structure of the mural, illusion of space in the image, and colour composition of the mural. Attention was also

paid to the narrative layer of murals, which often has a significant impact on the decisions regarding the visual form of the paintings.

In the light of the research we can conclude that this type of painting work has been consciously used for the creation of architectural and urban

space since the earliest times. Numerous studies also confirm the aforementioned thesis that the visual and aesthetic quality of the paintings affect

the compositional and aesthetic relationships in a specific spatial situation.

Key words: painting, art, architecture, architectural composition, Mexico

[10] Garza Usabiaga D., Mathias Goeritz: arquitectura y arte público,

[w:] Ch. del Castillo, D. Miranda, Guía Goeritz, Arquine, México

2015, 7–15.

[11] Jiménez V., Juan O’Gorman, vida y obra, UNAM, México 2004.

[12] Arvide C., Muros somos: los nuevos muralistas mexicanos, La

Cifra Editorial, México 2017.

[13] Colectivo Chiquitraca: arte urbano en homenaje a la cultura Za-

poteca, http://neomexicanismos.com/arte-urbano/colectivo-

chiquitraca-street-art-oaxaca-mexico/ [accessed: 21.11.2018].

[14] Maluga L., Kompozycja na styku architektury i sztuk plastycz-

nych 3: Mural jako forma plastyczna modyfikująca kompozycję

przestrzeni na przykładzie architektury meksykańskiej, Raport serii

SPR nr W01/2018/S-55, Wydział Architektury Politechniki Wro-

cław skiej, Wrocław 2018.

[15] Ramírez Hernández G.A., ¿Cómo se pinta la arquitectura en la

arqui tectura? Una posible respuestaal caso del Cuarto 3 del Edi

ficio de las Pinturas en Bonampak, [w:] La pintura Mural Pre his

pánica en México, II: Área Maya, Bonampak, Vol. 2: Estudios,

UNAM, México 1998.