Sacrum vs. profanum – zrujnowane świątynie

Jerzy Uścinowicz

doi:10.37190/arc250309

Streszczenie

Artykuł dotyczy działań w obiektach zrujnowanych, które wymagają interwencji większej niż konwencjonalna konserwacja. Autor skoncentrował się na poszukiwaniu nowoczesnych metod ratowania architektury świątyń przed rujnacją i profanacją, przy jednoczesnym zapewnieniu jej godnej transformacji.

W pracy przedstawiono wybrane przykłady pełnych lub częściowych rekonstrukcji ruin świątyń. Ukazano także proces przekształceń struktur przestrzennych i funkcjonalnych oraz ikonografii świątyń i poruszono problemy konserwacji architektonicznej oraz istotne aspekty ideowe o charakterze symbolicznym i liturgicznym. Przykładem działań ratunkowych są wykonane projekty rekonstrukcji, restauracji i rewitalizacji ruin świątyń w Supraślu, Wałbrzychu, Ząbkowicach Śląskich i Mielniku. Egzemplifikują one metodę „nieinwazyjnego” podejścia do zabytków, z poszanowaniem ich wartości historycznych i jednoczesnym nadaniem im nowych wartości.

Różne przykłady ochrony świątyń przed degradacją, zniszczeniem, profanacją – poprzez rekonstrukcję, integrację, adaptację i inkorporację – wydają się wychodzić z tych samych założeń ideologicznych. Procesy te łączy główne kryterium – ochrona istniejących wartości materialnych, ale i dalszy rozwój wartości duchowych, które mają nad nimi pierwszeństwo. W wartościach duchowych widzą bowiem poszukiwanie prawdy i sensu istnienia świątyń, ochronę ich przeszłej i obecnej misji w czasie i przestrzeni.

Projekty dowodzą, że w procesach tych kluczowa jest metodyka hierarchicznego scalania form w strukturę ich wartości materialnych i duchowych. Dokonuje się to poprzez hermeneutyczne odkrywanie tradycji tej architektury i ekspozycję jej wartości teologicznych.

Słowa kluczowe

architektura, świątynia, ruina, tradycja, sacrum

Podgląd pełnego artykułu jest możliwy wyłącznie na większych ekranach.