Architecture as a creation material. The art of installation in public space

Katarzyna Sobuś

doi:10.5277/arc130405

Abstract

Installation art is a field no longer reserved for artists only. There are architects, who create micro-spaces on the border of art and architecture. Deriving from both domains, they create spaces which may change the context and transform the perception of their surroundings. Immense design solutions make public space installations ambiguous and versatile. Starting from symbolic, temporary ones, which may become a manifesto or the critique of architecture condition, to multi-functional ones, being a meeting place and activating the space in which they appear.

Full article view is only available on bigger screens.

Katarzyna Sobuś*

Architektura jako tworzywo.

Sztuka instalacji w przestrzeni publicznej

Architecture as a creation material.

The art of installation in public space

Nie istnieje precyzyjna deﬁ nicja sztuki instalacji, po-

nieważ medium to jest zupełnie inne od mediów tradycyj-

nych. Czasem porównuje się je do rzeźby lub land artu,

ale to duże uproszczenie. Tym, co wyróżnia sztukę insta-

lacji od pozostałych dziedzin artystycznych, jest interakcja

z wi dzem, która odbywa się poprzez doświadczenie, party-

cypację i obserwację. W doświadczanie instalacji zaanga-

żowane są wszystkie zmysły, co czyni ją najsilniej oddzia-

łującym i najbardziej wieloznacznym medium [2].

Pierwsze dzieła sztuki, które zaczęto określać mianem

instalacji, pojawiły się w latach 60. XX w. u takich artys-

tów, jak Allan Kaprow, Joseph Kossuth czy Ilya Kaba-

kov, ale już kilkadziesiąt lat wcześniej El Lissitzky, Kurt

The deﬁ nition of art installation may be tricky, as it

is different than any other traditional media. However,

in some cases it resembles sculpture or land art. The

distinction between traditional media and installation may

be found in the sense of experience, spectatorship and

participation. All senses are involved when experiencing

installation, which makes it probably the most meaningful

medium, and an ambiguous one [2].

Historically, the beginnings of installation art may be

found in the 1960

, in works of Adam Kaprow, Joseph

Kossuth and Ilya Kabakov, but the origins are older – El

Lissitzky, Kurt Schwitters and Marcel Duchamp were

already creating installations, but the name was not yet

invented [2].

After years, since the 1960

, through intense 1980

art installations left museums, appeared in public space,

and now are being realized not only by artists. As many

architects are involved in the creation of these micro-

* Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej / Faculty of

Archi tec ture, Wrocław University of Technology.

Kończę zatem, chwaląc niewielkie przestrzenie. Efekt, który wywołują, jest niesamowity –

działa lepiej niż sprzężenie zwrotne. Nie chodzi jedynie o liczbę ludzi, którzy je użytkują, ale o wiele

większą liczbę przechodniów, którzy po prostu je mijają, a także o ogromną grupę tych, którzy dzięki

nim czują się lepiej w centrum miasta. Dla miast takie miejsca są po prostu bezcenne.

William H. Whyte [1, s. 101]

I end then in praise of small spaces. The multiplier effect is tremendous. It is not just the number

of people using them, but the larger number who pass by and enjoy them vicariously, or even the

larger number who feel better about the city center for knowledge of them. For a city, such places

are priceless, whatever the cost.

William H. Whyte [1, p. 101]

2013

4(36)

DOI: 10.5277/arc130405

54 Katarzyna Sobuś

spaces, should installations be conceived as architecture,

or art? [3] Is there an invisable border, that separates these

two domains? Or maybe, the up-to-date installations are

a synthesis of architecture and art?

Sometimes it is impossible to deﬁ ne, if the installation

is closer to architecture or art. Nevertheless, this is not

the issue, that should be taken into consideration. More

important is the fact, that all these practices appear as

a responce to numerous issues. Even their status is not

signiﬁ cant – both temporary or permanent, illegal or legal

may inﬂ uence spatial, social, political and public space

discourse in places, where they appear. Due to their size,

and, sometimes, easy assemblage, become a meaning of

communication or enforcement of the standpoint.

The ones, that occur suddenly in the city space and are

often illegal, have strong political meaning and are a si-

lent manifestation highlighting social problems. Their me-

s sages are not literal, but easy to understand. Ap pea rance

in the public space turns out to be trouble some and may

cause police interventions. This is a good example of how

the public domain may be perceived and treated. Even in

the western world it is not an ideal space for open de cla -

rations. Despite the fact that public space, according to its

nature, is in continuous movement and trans formation, it

is balanced by political correctness. In con venient, il legal

and incorrect may last only until po lice intervention.

On the other side, there are permanent installations,

the commissioned ones, whose task is to improve spaces,

where they appear, and their particular approach is more

social than political.

Often small, the size of a room, they serve various

func tions. Sometimes they may be used as architectural

ele ments – hideouts, gatherings, shelters, playgrounds or

mul ti-purpose spaces [4]. They works also as monuments,

me morials or sculptures, but these are also an addition

to their utility dimension. Everywhere they occur, the

qua lity of public space increases and accumulates people.

This is the main advantage of such installations – with

little space, materials and money they can affect all users

of the public space and change their perception. With

a small intervention, transformation of the whole site is

possible.

Many examples from recent years prove, that installa-

tions are a powerful weapon, that may add meaning or

re con textualize spaces in order to achieve certain goals.

Presented below are the works of artists and architects,

who practice on the borders of their ﬁ elds. The projects

are diverse – located around the world, in places with

speciﬁ c context and backgrounds, with various functions,

materials, bud gets, users and lifespan. Their common

feature is the ef fect on the public.

Artists and architects, authors of presented works:

Franz Hoefner/Harry Sachs: artist duo from Germany,

Maria Papadimitriou: artist from Greece,

Rintala Eggertson Architects: architects from Norway,

Mass Studies: architects from South Korea,

Alexander Brodsky: educated as architect, working as

an artist, from Russia,

Observatorium: artists from the Netherlands,

DUS architects: architects from the Netherlands.

Schwitters i Marcel Duchamp tworzyli prace dziś nazywa-

ne instalacjami. Wówczas termin ten jeszcze nie istniał [2].

Znacznie później, po intensywnym rozwoju w latach

80. XX w., sztuka instalacji opuściła mury muzeum, a dziś

nie jest jedynie domeną artystów. Obecnie wielu archi-

tek tów zajmuje się tworzeniem mikroprzestrzeni, które

trud no nazwać architekturą [3]. Czy istnieje zatem jakaś

nie widzialna granica, która oddziela od siebie obydwie

dzie dziny? A może współczesne instalacje są swego ro-

dzaju syntezą architektury i sztuki?

Powodem rozważań na temat sztuki instalacji nie po-

winna być jedynie wizualność, ale raczej znaczenie i prze-

kaz, jakie niosą ze sobą poszczególne prace, i ewentualny

język, którym się posługują. Istotne wydają się rezultaty

samych działań, bo okoliczności i konwencje mogą być

zróżnicowane. Czasowe i permanentne, legalne i nielegal-

ne wpływają na dyskurs publiczny, społeczny, polityczny

i dotyczący przestrzeni. Dzięki ograniczonym rozmiarom

i nieskomplikowanej konstrukcji mogą szybko się poja-

wiać i znikać, być środkiem przekazu, głosem w dyskusji.

Instalacje, które pojawiają się nagle w przestrzeni mia-

sta, są często nielegalne i mają silne konotacje polityczne.

Stają się milczącym manifestem, który ma zwrócić uwa-

gę na określone problemy. Ich język nie jest dosłowny, ale

zrozumiały. Obecność w przestrzeni publicznej wiąże się

z nieograniczonym spektrum odbioru i powoduje, że nie

dla wszystkich są one komfortowe. Dzięki takim insta-

lacjom-protestom można ocenić, jak liberalna jest sfera

pub licz na i gdzie znajdują się granice politycznej popraw-

ności. Okazuje się, że nawet w zachodniej części świa-

ta przestrzeń publiczna nie jest miejscem, gdzie pojawić

się mogą otwarte deklaracje. Te, które poruszają kłopotli-

we tematy, balansują na granicy poprawności i litery pra-

wa, kończą się wraz z interwencją służb porządkowych.

Po przeciwnej stronie deﬁ nicji znajdują się instala-

cje, których celem jest rozwiązywanie zastanych proble-

mów przestrzennych, a ich znaczenie jest społeczne, nie

po lityczne. Pomimo niewielkich rozmiarów mogą pełnić

wiele różnych funkcji – są kryjówkami, schronieniami,

miejs cami spotkań i zabaw, a czasem łączą ze sobą po-

wyższe [4]. Wszędzie, gdzie się pojawiają, jakość prze-

strzeni publicznej wzrasta. Katalizują międzyludzkie in-

terakcje, wpływają na atrakcyjność miejsc, w których się

ukazują, i zachęcają do korzystania z nich. Przy ograni-

czonych środkach – ﬁ nansowych, materiałowych i prze-

strzennych – oddziaływają na wszystkich użytkowników

przestrzeni miejskich i mogą zmieniać owych przestrze-

ni postrzeganie.

Zaprezentowane dalej przykłady to prace artystów i ar-

chitektów, którzy od lat działają na granicy swych ma-

cierzystych dziedzin i każdy z nich ma na koncie przy-

najmniej kilka realizacji, niedających się jednoznacznie

sklasyﬁ kować. Wybrane projekty są bardzo zróżnicowa-

ne – dzieli je lokalizacja, kontekst przestrzenny i tło, ma-

teriały wykonania, budżety, użytkownicy i długość życia.

Pełnią też różne funkcje. Ich wspólną cechą są wrażenia,

które wywarły i wywierają na użytkownikach.

Artyści i architekci, autorzy omawianych prac:

Franz Hoefner i Harry Sachs, artyści z Niemiec,

Maria Papadimitriou, artystka z Grecji,

Architektura jako tworzywo /Architecture as a creation material 55

Rintala Eggertson Architects, architekci z Norwegii,

Mass Studies, architekci z Korei Południowej,

Alexander Brodsky, artysta z Rosji – architekt z wy-

kształcenia,

Observatorium, artyści z Holandii,

DUS architects, architekci z Holandii.

Zestaw cech wymienionych poniżej porządkuje wybra-

ne projekty i pozwala zauważyć, które parametry najczę-

ściej się ze sobą łączą. Prace ułożone są według zasady –

od najbardziej symbolicznej, po najbardziej funkcjonalną.

legalne ▐ nielegalne ░

stałe ✸ czasowe ❄

rozwiązujące problem ▲ naświetlające go ▼

gromadzące ludzi ↦ monumentalne ↥

język architektury ● język sztuki ◌

Honey Neustadt (2006), Hoefner Sachs

▐❄

▼ ↥●

Halle-Neustadt to jedno z typowych miast-sypialni

pow stałych w latach 60. XX w. Zlokalizowane w pobliżu

wschodnioniemieckiego Halle było zamieszkiwane przez

pracowników niedalekich zakładów chemicznych. Niemal

cała zabudowa miejska pochodzi z początkowego okre-

su tzw. wielkiej płyty, dziś jej stan techniczny pozostawia

wiele do życzenia. Halle-Neustadt rosło do lat 90. XX w.,

wówczas zostało przyłączone do Halle. Dzisiaj miasto

się kurczy (shrinking city), liczba mieszkańców zmalała

o po nad połowę – obecnie ma około 45 000 mieszkańców,

a w 1981 było ich ponad 93 000.

W mieście brakuje przestrzeni publicznych. Hoefner

i Sachs zdecydowali stworzyć instalację – memoriał upa-

miętniający mieszkańców miast-sypialni, które dziś rów-

nane są z ziemią [5]. Nawiązując do pracowników fab ryk,

artyści stworzyli 8 uli dla kolonii miliona pszczół. Ule

miały formę miniatur bloków, które były oryginalną zabu-

dową Neustadt. Wystawę zlokalizowano w Berlinie. 60 uli

wykonano z prefabrykowanego styropianu, ka

żdy z nich

podzielono na piętra – plastry miodu – według oryginalne-

go podziału bloku na kondygnacje. Pszczoły zbiera ły nek-

tar w berlińskich parkach, na balkonach i w og ródkach,

a pod koniec lata zgromadzono 250 kg miodu, który sprze-

dawano mieszkańcom na straganach, także podczas tar-

gów sztuki. Hoefner i Sachs zaprojektowali również logo

i godło Honey Neustadt, które nawiązuje do plastrów mio-

du – aksonometrycznego obrysu bloków. Godło zostało

wyryte w ziemi, na terenie wystawy, dzięki czemu było

widoczne z daleka, a nawet z satelitów.

Douaneville (2004), Hoefner Sachs ▐❄▼↥●

Douaneville było czasowym obozowiskiem zlokalizo-

wanym na dachu niedziałającej już strażnicy, która wyzna-

czała granicę pomiędzy miastem a wolnym portem w Ham-

burgu [5]. Dach, który nie należał ani do miasta, ani do

Hafen City, stał się przestrzenią wyjętą spod prawa (il. 1).

Artyści umieścili na nim nomadyczny obóz złożony

z przyczep kempingowych, namiotów i przenośnych toa-

let. Aby wzmocnić wrażenie permanentności, przymoco-

wano do namiotów i przyczep talerze satelitarne, anteny,

rozwieszono pranie. Nikt tu nie mieszkał, ale by sprawić

I have chosen works, that continuously per form outside

the frames of art and architecture. Each of them creates

a selection of work, that applies to both these ﬁ elds. The

selection is presented in the following order – from most

symbolic to a functional one.

To put in order each piece of work, I selected ﬁ ve pairs

of values of classiﬁ cation and marked them with symbols:

legal ▐ illegal ░

permanent ✸ temporary ❄

problem-solving ▲ highlighting a problem ▼

gathering people ↦ monumental ↥

language of architecture ● language of art ◌

Honey Neustadt (2006), Hoefner Sachs

▐❄

▼ ↥●

Halle-Neustadt was one of the typical, mid-1960

dor-

mitory towns for the East German city of Halle. Workers

of nearby chemical plants located in Bruna and Leuna,

lived here in small, ultra-functional apartments for years.

All the buildings come from the early prefabrication era,

and now their conditions give many reasons to com plain.

Right now, the city is shrinking – the number of inha bi-

tants living here in 1981 was 93 000, and now has de-

creased to around 45 000.

The city is dense, which means in this case the lack of

public

spaces or parks. Hoefner and Sachs de cided to de-

sign a memorial for the residents of the dormi tory towns

and cities, that are being torn down today [5]. With the

reference to factory workers, they built 8 be e hives for one

million honeybees colony in shapes of a GDR tower block

models and named the colony Honey Neu stadt, located in

Berlin. 60 beehive frames are made of prefabricated Sty-

rofoam, they are piled as ﬂ oors in the original blocks. Bees

swarmed throughout Berlin parks, balconies and gardens,

and at the end of the summer pro duced 250 kilograms of

honey. Labelled as Berliner Blute (Berlin Blossom), hon-

was sold to the Berliners, but also at art markets. Artists

also designed the label and the Honey Neustadt coat of

arms. It refers to the honey and blocks at the same time. Its

shape is cut into the ground on the project location, which

makes it visible both near and far, also from satellites.

Douaneville (2004), Hoefner Sachs ▐❄▼↥●

Douaneville was a temporary settlement located on the

roof of disused customs checkpoint in Hamburg, on the

former border between Freeport and the city [5]. The roof,

not owned by anyone, became an area with no legal control

(Fig. 1). Artists arranged a nomadic tent settlement there,

with caravans, tents and portable toilets. Use of satellite

dishes ﬁ xed to the vehicles made an impression of a more

permanent stay of the camp. Most of the citizens did not

know, that this is an art installation, and they found the

event very confusing and uncomfortable. As the border’s

roof was no man’s land, there was no control over the

camp. Nobody lived there, but the artists installed remotely

controlled lights, TVs and speakers, to make such an im-

pression. Its appearance and social connotations were

a big contrast with the elegant historical buildings and

new developments of nearby Hafen City.

56 Katarzyna Sobuś

Hallenhaus (2006), Observatorium ▐ ✸ ▲ ↥ ●

The Norddeutschland waste-heap is a relict of coal

mining loca ted in the Ruhr region. 80 meters high, of an

area of 100 hectares was designated as a node in a network

of sports and recreatio nal facilities. After a competition,

that the Observa torium won with a landscape archi tec ture

ﬁ rm from Hamburg, WES & Partners, the ﬁ nancial cri -

sis arrived, and, due to budget cuts, there was only the

possibility to build a part of the pro ject. Fortunately, the

idea of Hallen haus was chosen to be realised [6]. Hallen-

haus was perceived as a temple or monastery on the top

of the waste-heap. Referring to industrial architecture

of the past of the Ruhr region, it has an appearance of

a naked factory hall. Naked, because it is just made of

takie wrażenie, Hoefner i Sachs umieścili na dachu zdal-

nie sterowane światła, głośniki i telewizory, dzięki czemu

instalacja sprawiała wrażenie żywej.

Większość mieszkańców nie wiedziała, że obozowisko

jest jedynie instalacją artystyczną – głośno wyrażali swe

niezadowolenie. Nie mogli mieć na nic wpływu – dach

był ziemią niczyją, na której nie działało żadne prawo. Po-

jawienie się obozowiska i jego społeczne konotacje były

wyraźnym kontrastem dla eleganckich kamienic staro-

miejskich i nowoczesnych zabudowań Hafen City.

Hallenhaus (2006), Observatorium ▐ ✸ ▲ ↥ ●

Hałda Norddeutschland jest reliktem czasów, gdy gór-

nictwo węgla kamiennego dominowało w krajobrazie Za-

głębia Ruhry. Artyści z Observatorium wraz z architektami

krajobrazu WES & Partners z Hamburga wygrali konkurs

na zagospodarowanie okolicy. Niestety, rozpoczął się kry-

zys ekonomiczny i zdecydowano, że większa część projek-

tu nie powstanie. Na szczęście koncepcję Hallenhaus prze-

znaczono do realizacji [6].

Hallenhaus miało być reminiscencją świątyni lub klasz-

toru na szczycie hałdy, sakralizacją miejsca. W nawiązaniu

do przemysłowej architektury Zagłębia Ruhry nadano jej

formę nagiej fabryki. Nagiej – ponieważ powstała jedynie

z elementów konstrukcyjnych – stalowych słupów i belek

(il. 2). Elementy te były łatwe w montażu, wystarczyło je

do siebie przykręcić.

Dzięki temu, że hałda wznosi się na 80 m, Hallenhaus

widoczne jest z odległej autostrady A57 – pojawia się

w kra jobrazie niczym delikatna rzeźba. Przestrzeń insta -

lacji stała się miejscem, gdzie organizowane są różnego

rodzaju warsztaty, w tym Open-Air University prowadzo-

ne przez samych artystów. Zajęcia polegają na próbach

ada ptowania pustki i interpretacji piękna postindustrial-

nego krajobrazu okolicy.

Il. 2. Widok na instalację Hallenhaus (fot. Observatorium)

Fig. 2. Front view of the Hallenhaus (photo by Observatorium)

Il. 1. Instalacja Douaneville na dachu strażnicy

(fot. Hoefner Sachs)

Fig. 1. Douaneville installation on the top of a customs checkpoint

(photo by Hoefner Sachs)

Architektura jako tworzywo /Architecture as a creation material 57

Observatorium Nieuw Terbregge (2001),

Observatorium ▐ ✸▲ ↥ ◌

Artyści z Observatorium zostali zaproszeni do zapro-

jektowania instalacji i pawilonu na terenie nowego, eko -

logicznego osiedla 700 domów pod Rotterdamem. Lo ka-

lizacja okazała się specyﬁ czna – tuż przy autostradzie A20,

na grobli, która chroniła osiedle od hałasu samochodów

[6]. Możliwość połączenia tych dwóch światów – ruchli-

wej drogi i spokojnego osiedla – interesowała Observato-

rium od początku. Aby to zrobić, wybudowali punkt wi-

dokowy, który wychodzi w stronę autostrady i pozwala

na obserwację 300 000 samochodów dziennie, słucha-

nia dźwięków z nimi związanych i kontemplacji dynami-

ki drogi. Tuż obok punktu znajduje się pawilon, który ni-

czym podmiejski dom z ogródkiem ma okna skierowane

na ulicę. Działa jako przestrzeń wystawiennicza.

Wszystkie elementy instalacji zrobione są z ochronnych

barier drogowych, a ogród – z kawałków asfaltu i bru-

ku pochodzących z recyklingu. Obserwatorium działa tu

w dwie strony – jest się jednocześnie obserwatorem i ob-

serwowanym przez kierowców. W 2006 r. miejsce zostało

wybrane na pomnik upamiętniający ostatnie dni II wojny

światowej, kiedy Królewskie Siły Powietrzne zrzuciły je-

dzenie dla mieszkańców Rotterdamu.

Unlimited Urban Woods (2010), DUS architects

▐❄▼↦ ◌

Przy wejściu do Openbare Bibliotheek w Amsterdamie

pojawiła się niewielka biała kostka. Wykonano ją ze sklej-

ki pokrytej winylową graﬁ ką [7]. Z zewnątrz nie wyda-

wała się interesująca, to wnętrze zaskakiwało – znajdował

się tam surrealistyczny, niekończący się las. Umieszczono

tam tylko jedną niedużą lipę i lustra na wszystkich ścian-

kach kostki (il. 3). Powtarzały one odbicie drzewka wie-

struc tural parts – beams and pillars made of steel (Fig. 2).

The simple shape of lightweight compo nents is easy to

assemble by screw ing beams to pillars. Thanks to the

height of the waste-heap, Hallenhaus is visible from the

A57 mo tor way and it appears as a delicate sculpture in

the landscape. It became the home of many art and de-

sign workshops, including the Open-Air University, led

by the ar tists themselves and focused on the possibilities

of emp ti ness and post-industrial beauty of the landscape

and the Hallenhaus.

Observatorium Nieuw Terbregge (2001),

Observatorium ▐ ✸▲ ↥ ◌

For the new housing development, that would be

a re si

dential area of 700 sustainable and low-energy

houses, artists from the Observatorium were commissio-

ned to create an installation and a pavilion. The location

of the site was very speciﬁ c – just next to the A20

motor way, on the dike that protected the houses from

the noise of trafﬁ c [6]. The possibility of connection

between these two worlds – the road and the houses

interested artists from the beginning. They built an

observatorium, that overlooks the road with all its

sounds, dynamics and circulation of 300 000 cars daily.

There is also a small suburban-like house with a garden

and windows looking directly onto the road. The

pavilion performs as an exhibi tion space. All the com-

ponents of the installation are made of crash barriers.

The garden consists of recycled rocks and plates of used

asphalt, placed on the slope and the top of the dyke.

The observation works in two directions here – you

are the observer being observed by the car-drivers. In

2006 the place also became a memorial for the Royal

Air force that dropped tons of food on this site in the

last days of the Second World War.

Il. 3. Unlimited Urban Woods z zewnątrz oraz jego wnętrze wyłożone lustrzanymi płytami z drzewem w centrum (fot. DUS architects)

Fig. 3. Unlimited Urban Woods from the outside and view from the interior with mirror walls and tree (photo by DUS architects)

58 Katarzyna Sobuś

Unlimited Urban Woods (2010), DUS architects

▐❄▼↦ ◌

At the entrance of the Openbare Bibliotheek in Amster-

dam, a white, small cube appeared. It looked inconspicuous

– the exterior was made of multiplex paneling with ap-

plied vinyl graphics, but there was a surprise hidden in -

side [7]. A surrealistic, endless forest occurred in the

interior. There was only one linden tree in the box, and

mirror walls, thanks to which the tree was multiplied into

hundreds of re ﬂ ec tions, making an impression of being

in the woods (Fig. 3). The cube was not covered, so the

interior was illu mi nated and there was a view of a blue

sky. The pavi lion arose, as there was Liefde in de Stad

(Love in the City) a fes tival taking place in the city, and

architects were commi ssioned to create a love-provoking

art piece in the pub lic domain of Amsterdam.

Flower Cushion (2012), Mass Studies ▐ ✸▲ ↥ ◌

In the environment of a prominent technopark, in the

city of Bucheon in South Korea, architects from Mass

Studies, collaborating with artist Minsuk Choi, created

a meeting, resting and performance space for factory

wor kers [8]. The architects approach was to design a live

place in the complicated space between mass production,

top-down urbanism and workers society – this type of fast

urbanism is becoming common in today’s Korea.

Choi used the artifacts of everyday life and Korean kitch

to build a ﬂ ower, that blooms on the top of an artiﬁ cial hill.

It may be perceived as a natural power, blossoming in the

infertile surroundings.

The hill grows up directly from the pavement, creating

a space for seating, lying and meeting. It has a roof and can

be used any time and in any weather. The installation is in

contrast to the typical urban furniture of mass housing, its

surprising appearance provokes unusual perfor mance of

the users. It is made of rubber, so it is also safe for children.

Arboretum (2011), Rintala Eggertson Architects

▐✸▲↦ ●

Located in Gjovik, Norway, the Arboretum is a hideout

de di cated to asylum-seekers under the age of 15, who are

in need of safety, food, awaiting a political asylum or help

dealing with traumatic experiences. Rintala Eggertsson de -

cided to create an arboretum – with trees from diverse areas

of the world, representing continents. The architecture itself

is created on the base of a triangular map of the world –

developed in the 50’s, to create an accurate representation of

the globe. Transformed triangles com pose half-closed, semi-

private spaces for hiding and con templation. The in stalla tion

is constructed of walls made of wooden boards, with small

benches ﬁ xed to it. The walls make a perfect barrier from the

outer world and a homely, green-oriented at mosphere.

Vacant House (2011), Mass Studies ▐✸▲↦ ●

The idea of the Vacant House was to design a house,

that will be owned by no one, and everyone at the same

lokrotnie, wywołując zadziwiający efekt. Kostki nie prze-

kryto dachem, dzięki czemu wnętrze było oświetlone na-

turalnym światłem, widać było niebieskie niebo.

Instalacja pojawiła się w związku z festiwalem Lief de in

de Stad (Miłość w Mieście), architekci zostali za pro sze ni do

stworzenia przestrzeni prowokującej nie co dzienne uczu-

cia w centrum ruchliwego miasta, jakim jest Amsterdam.

Flower Cushion (2012), Mass Studies ▐ ✸▲ ↥ ◌

W otoczeniu jednego z większych parków technologicz-

nych, w mieście Bucheon w Korei Południowej, archi tekci

z Mass Studies, we współpracy z artystą Minsuk Choi, za-

projektowali przestrzeń, która może być sceną, miejscem

spotkań i odpoczynku dla pracowników pobliskich fabryk

[8]. Ich zamiarem było stworzenie żywej przestrzeni w lo-

kalizacji o trudnym urbanistycznym tle – pomiędzy in-

dustrialną zabudową fabryk, urbanistyką typu top down

i społecznością pracowników. Ten rodzaj szybkiej urbani-

styki staje się coraz bardziej powszechny w Korei.

Choi wybrał zestaw przedmiotów codziennego użytku,

by stworzyć kwiat, który rozkwita na szczycie sztuczne-

go wzniesienia. Może być on postrzegany jako naturalna

siła, która rozkwita na jałowym podłożu. Wzgórze wyra-

sta bezpośrednio z chodnika, kształtując miejsce do sie-

dzenia, leżenia i spotkań. Znajduje się pod dachem, więc

można z nie go korzystać przy każdej pogodzie. Instala-

cja jest przeciwieństwem typowych mebli miejskich, które

stosuje się w otoczeniu osiedli typu mass housing – jej zas-

kakująca forma prowokuje nietypowe zachowania użyt-

kowników. Materiał wykończeniowy to guma, jest więc

bezpieczna dla dzieci.

Arboretum (2011), Rintala Eggertson Architects

▐✸▲↦ ●

Położone w Gjovik, w Norwegii, Arboretum to insta-

lacja, która powstała przy placówce zajmującej się dzieć-

mi poniżej 15. roku życia, oczekującymi na azyl poli-

tyczny. Architekci z Rintala Eggertson zaprojektowali dla

nich miejsce, gdzie mogą odpocząć i zapomnieć o ciężkich

przeżyciach. Wewnątrz labiryntu z masywnych drewnia-

nych ścianek znajdują się drzewa pochodzące z różnych

części świata i reprezentujące poszczególne kontynenty.

Ścianki ustawiono na trójkątnej siatce, która nawiązuje do

wynalezionego w latach 50. XX w. podziału mapy świa-

ta TIN (triangular irregular network). Drewniane ławki

przymocowano bezpośrednio do ścian, ca łość zbudowano

na betonowym podeście wysypanym żwi rem. Kompozy-

cja z ekranów tworzy półprywatne zakątki, gdzie można

schować się i kontemplować przyrodę okolicy z ukrycia.

Vacant House (2011), Mass Studies ▐✸▲↦ ●

Architekci z Mass Studies zaprojektowali cylindrycz-

ny pawilon w przestrzeni parku Sajik w Gwangiu, w Korei

Południowej. Vacant House powstał jako dom dla wszyst-

kich i dla nikogo jednocześnie.

Projekt to reinterpretacja tradycyjnej typologii Hanok –

domu, który otacza wewnętrzny dziedziniec, mandag. Ce-

Architektura jako tworzywo /Architecture as a creation material 59

lem architektów było stworzenie przestrzeni nawiązującej

do historycznej, koreańskiej zabudowy, ale w niekonwen-

cjonalny sposób [8].

Betonowe ściany wzniesiono na okrągłym rzucie o pro-

mieniu 9 m i 2,3 m wysokości. Wewnętrzny dziedziniec

znajduje się w jego centrum i ma wymiary 5,1 × 5,1 m.

Jest bezpośrednim odniesieniem do Sajikdan, dwóch hi-

storycznych ołtarzy związanych z celebracją uprawy zie-

mi, wokół których powstał park.

Perforacja cylindrycznych ścian powstała dzięki sub-

strakcji typu boolean (il. 4) – wycięto w nich sferę, stożek,

tetrahedron itp. Różnego typu otwarcia prowokują różne

ich użycie, w zależności od wieku i pomysłowości użyt-

kowników. Instalacja miała stać się miejscem, gdzie można

schować się i odpocząć, ale działa również jako plac za-

baw. Moż

na się tu wspinać, przeciskać przez otwory o roz-

licznych kształtach i rozmiarach, bawić w chowanego.

Ściany Vacant House wykonano z betonu o szorstkim

wykończeniu, aby szybko porosły mchem. Wewnątrz po-

kryto je białą żywicą – wyglądają na odrealnione.

Seljord Lookout Points (2011),

Rintala Eggertson Architects▐✸▲↥ ●

Mieszkańcy Telemarku w Norwegii od dawna wierzą

w potwora morskiego, który – według legendy – od wieków

zamieszkuje jezioro Seljord. Popularne podanie wpłynę -

ło na sposób postrzegania i odbiór krajobrazu okolicy [9].

W 2008 r. Rintala Eggertson Architects zostali zaproszeni

do zaprojektowania kilku różnych punktów widokowych

wokół jeziora, by umożliwić wszystkim odwiedzającym

to miejsce obejrzenie go z różnych perspektyw. Punktem

wyjściowym przy projektowaniu stały się dwie wysokie

sosny o bujnych koronach – wieża miała stać się dopeł-

nieniem naturalnej kompozycji. Program użytkowy nie

był skomplikowany – należało stworzyć platformę wido -

kową i mały pawilon ekspozycyjny. Architekci posta nowi-

li oddzielić obydwie funkcje. Umieścili je w drew nianych

boxach naprzeciw siebie i połączyli niewielką platformą.

Wieża podzielona jest na trzy poziomy – każdy z nich

ukierunkowany na określony element krajobrazu. Naj-

wyż szy skierowano na jezioro, środkowy na korony sosen,

najniż szy zwraca się w stronę gniazdowania oko licznych

ptaków. Doj

ście do wieży stanowi wyłożona drewnem

ścieżka biegnąca przez moczary.

Instalacja odkrywa nieznane wcześniej zakątki okoli-

cy nad jeziorem Seljord. Wysoka wieża umożliwia wgląd

w miejsca, które wcześniej znajdowały się poza zasię giem

wzroku turystów. Obserwacja otoczenia z wysokoś ci po-

zwala zlokalizować miejsca warte zobaczenia i jest przy-

stankiem pomiędzy znanym i nieznanym krajobrazem.

Ring Dome (2007), Mass Studies ▐❄▼↦ ◌

Instalacja Ring Dome powstała jako czasowy pawi-

lon związany z obchodami 25-lecia istnienia organizacji

Storefront for Art and Architecture w Nowym Jorku. Ko-

puła działała jako wielofunkcyjna przestrzeń wykładowa

i wy stawowa, wyświetlano tu ﬁ lmy i urządzano dyskote-

ki, dyskusje itp.

time. To make this happen, architects inserted a cylindrical

pavilion within Sajik Park in Gwangiu, South Korea.

Reinterpreting the spatial composition of a traditional

house typology of Hanok, which is shaped around an in-

ter nal courtyard – madang, their aim was to provide a fa-

mi liar experience with an unfamiliar arrangement [8].

The concrete walls of the house were constructed as

a volume of a 9 m radius and 2.3 m

height. In the centre

there is an inner courtyard of 5.1 m × 5.1 m. The size of

this void is a direct reference to Saji k dan, two historically

important altars for national soil and grain ceremonies

around which a park has been formed.

The cylindrical walls were perforated with the use of

a Boolean (Fig. 4) substraction with numerous shapes

– sphere, ovoid, cone, tetrahedron, etc. Through these

openings, the internal courtyard is connected with the

park. Diverse shapes provoke various social activities

for the users of all ages. It works as a leisure space, but

also as an unusual playground – climbing, slipping and

squeezing through walls are possible here.

The structure is made of concrete with a rough ﬁ nish,

to enable the growth of moss on the outer side of the walls.

The interior is white and treated with polyurea, to make

the inside look unreal.

Seljord Lookout Points (2011),

Rintala Eggertson Architects▐✸▲↥ ●

The myth about a sea serpent in the lake of Seljord,

has become an integral part of how the local people of

Te le mark conceive its majestic landscape. Tales about

my sterious phenomena in the lake have ﬂ ourished for

cen turies and are a natural part of the daily life in the

area [9]. In 2008 the Rintala Eggertsson architects were

commi ssioned to design different lookout points around

the lake to ease the access for the local population and

visitors to experience the lake in some important places.

The anchor point of the design were two tall pine trees

with large canopies, the tower was conceived as an im-

ple mentation of the natural composition, that was a na tu-

ral place for

rest and recreation. The tower is accessed by

a wooden walk way, which runs over the wetland. The prog-

ramme for the pro ject was simple – a viewing platform and

a small shelter for exhibitions. The architects decided to

Il. 4. Vacant House w widoku (fot. Mass Studies)

Fig. 4. Front view of the Vacant House (photo by Mass Studies)

60 Katarzyna Sobuś

Il. 5. Bucky Bar

złożony z paraso li

(fot. DUS architects)

Fig. 5. Bucky Bar

assembled of red umbrellas

(photo by DUS architects)

Miejscem, w którym zlokalizowano instalację, był za-

niedbany park Petrosino, znajdujący się na skrzyżowaniu

dwóch ruchliwych ulic manhattańskiego SoHo. Budowa

kopuły była nieskomplikowana – powstała ona z 1000 bia-

łych hula-hoop, 10 000 plastikowych opasek zaciskowych

i lekkiej stalowej konstrukcji. Architekci z Mass Studies

zaprojektowali ją w taki sposób, aby nie trzeba było za-

trudniać profesjonalnej ekipy do jej złożenia [8].

Hula-hoop, wykonane z transparentnego plastiku, moż-

na było nocą podświetlić. Dzięki temu Ring Dome szyb-

ko stała się atrakcją w panoramie okolicy. Jej nietypowy

kształt i nocny blask zachęcał przechodniów do odwiedze-

nia tego miejsca.

Kiedy wszystkie wydarzenia związane z obchodami

rocznicy dobiegły końca, hula-hoopy wróciły do swej

podstawowej funkcji – rozdano je gościom jako pamiątki

z imprezy, a zapomniany park stał się popularnym miej-

scem spotkań.

Instalacja została powtórzona w kilku innych lokaliza-

cjach – w Centrum Sztuki Współczesnej w Kitakyushu

(2008), w Galerii Vittorio Emanuele, podczas targów Sa-

lone del Mobile w Mediolanie 2008 i podczas Yokohama

Triennale 2008.

Bucky Bar (2010), DUS architects ░❄▼↦ ◌

Bucky Bar był instalacją, która pojawiła się na krót-

ko w przes trzeni rotterdamskiej ulicy Witte de With. Jej

naz wa nawiązuje bezpośrednio do Buckminstera Fulle-

ra. Projektantami Bucky Bar byli architekci z biura DUS

we współpracy ze Studio for Unsolicited Ar chi tectur na-

leżącym do Netherlands Architecture Institute. Pojawie-

nie się instalacji było związane z otwarciem wys tawy

Architec ture of Consequence w lutym 2010, było też gło-

sem w dys kusji na temat przyszłości miasta Rotter dam [7].

Wy darzenie było otwarte, ale nielegalne – skończyło się

około 2 w nocy, wraz z przyjazdem policji.

Impreza związana z otwarciem przyciągnęła około 300

uczestników. Instalację zbudowano z parasoli, które po-

łączono i przymocowano do ulicznej latarni (il. 5). We-

divide the two functions and linked by a small platform. To

determine the views, the tower has three levels – the top one

faces the lake, the middle one – the crown of the two big

pine trees and the bottom one allows looking into the bird

nesting area. The installation gives the visitors a broader

perception of the surroundings and allows veri fying the

myths about the serpent of the Seljord lake. The viewpoint

thus becomes not the ﬁ nal destination but just a resting point

between the landscapes of the known and the unknown.

Ring Dome (2007), Mass Studies ▐❄▼↦ ◌

The Ring Dome was designed as a temporary pavilion

for the Storefront for Art and Architecture 25

anniversa ry

in New York (2007). Its function was conceived as a multi-

task pavilion for lectures, exhibitions, ﬁ lm screen ings, disco

hall, room for discussions, gatherings and many more.

The Dome was located in Petrosino Park, in the in ter-

section of two busy streets in Manhattan’s SoHo. Made

of 1000 plastic hoola hoops, 10 000 tie zips and a light

steel structure, it was designed to be easily assembled by

non-professionals [8]. The structure may be illuminated,

as the hoola hoops are made of transparent white plastic.

During the night, it becomes a visible mark in the urban

landscape – the soft glow invites inquisitive pedestrians

to visit this place.

When all the events were ﬁ nished, the hoola hoops went

back to their primary function – they were distributed to

the visitors as a souvenir.

The Ring Dome was repeated as a temporary pavilion

in the Center for Contemporary Art in Kitakyushu (2008),

the in Galleria Vittorio Emanuele, during the Milan Fur-

niture Fair in 2008 and at the Yokohama Triennale 2008.

Bucky Bar (2010), DUS architects ░❄▼↦ ◌

Named after Buckminster Fuller, the Bucky Bar was

a structure installed in Rotterdam’s Witte de With street

by DUS architects in collaboration with the Netherlands

Architecture Institute’s Studio for Unsolicited Architectur.

Architektura jako tworzywo /Architecture as a creation material 61

It was the ﬁ rst of a series of proposals for the future of

the city of Rotterdam and the opening performance

for the exhibition of Architecture of Consequence in

February 2010 [7]. Everybody was invited, especially

with a red umbrella. The party star ted at 10 pm attracting

approximately 300 visitors. A tem po rary structural dome

was assembled of umbrellas, ﬁ xed to ge ther to a street

lamp (Fig. 5). Inside the shelter, DJ decks and a fully

equipped bar were installed. The event was open, but

illegal, therefore it lasted only until 2 am, when police

ended the party. The spontaneous action shows the power

of public space, attracting people and sim ple solutions for

the city, not complicated and not costly.

Geckondu (2009),

DUS architects ░❄▼↦ ●

On the beach of Almere, DUS architects built an illegal

temporary summer hotel. Geckondu is a Turkish term and

refers to a house quickly built, without proper permissions.

It literally means built overnight, and this is how the hotel

was erected. With the nomadic character of chinese bags

ﬁ lled with sand, that was already on the site, architects

created a shelter for four people to sleep (Fig. 6). Staying

at Geckondu was free and available to everyone, it only

requires reservation on the architects’ website [7]. What

came as a surprise, it was fully booked during its lifespan.

It became a very popular spot for many parties, barbe-

cues, gardenings, plays, childrens parties, out door cinema

events, exhibitions, etc. It remained on the beach for more

than a week and, after police intervention, was moved to

a spare plot between two houses in the eastern part of the

city centre. The whole project was a proclamation against

the formal and over-regulated Dutch planning culture.

It also highlighted the issue of squatting and informal

settlements, and questions the future of top-down urban

planning. People met at the Gecekondu, returned several

times, became friends with each other, also after the ho-

tel disap peared. Its architecture was impermanent but re-

mains in the memory of those who experienced Geckon du,

it turned into a Mental Monument.

Il. 6. Hostel Geckondu

podczas otwarcia

(fot. DUS architects)

Fig. 6. Geckondu Hostel

during opening

(photo by DUS architects)

wnątrz znajdował się bar i stanowisko DJ-a oraz dużo

miejsca dla gości – kopuła miała około 6 m średnicy.

Spontaniczna akcja była manifestem potencjału, który

ma w sobie przestrzeń publiczna i jej użytkownicy. Aby

stworzyć miejsce, które przyciągnie ludzi, nie są potrzeb-

ne duże nakłady ﬁ nansowe, skomplikowany układ funk-

cjonalny czy drogie materiały.

Geckondu (2009),

DUS architects ░❄▼↦ ●

Na plaży w Almere, w Holandii, DUS architects zbudo-

wali instalację, która przez jakiś czas działała jako hotel.

Geckondu to turecki termin, który odnosi się do budyn-

ku zbudowanego szybko i bez stosownych pozwoleń. Do-

słownie geckondu oznacza zbudowany w przeciągu jednej

nocy – w taki właśnie sposób powstał hotel. Nomadyczny

charakter instalacji podkreśla jego struktura – zbudowano

go z chińskich toreb wypełnionych piaskiem, który znale-

ziono na miejscu, na plaży (il. 6).

W jednym momencie w hotelu mogły spać 4 osoby. Noc -

leg był darmowy – wystarczyło zarejestrować się na stro nie

internetowej architektów [7]. Projekt okazał się tak atrak-

cyjny, że w czasie jego trwania wszystkie miejs ca noclego-

we były cały czas zajęte. Miejsce, gdzie pow stała instalacja,

stało się bardzo popularne – urządzano tu imprezy, wysta-

wy, organizowano zabawy dla dzieci, wyś wiet lano ﬁ lmy itp.

Jako że Geckondu było instalacją nielegalną, po po-

nad tygodniu musiało zostać przeniesione (ze względu

na interwencję policji). Nowym miejscem, w którym się

pojawiło, była pusta działka pomiędzy kamienicami we

wschodniej części centrum miasta.

Akcja związana z Geckondu była manifestacją prze-

ciwko restrykcyjnym holenderskim przepisom dotyczą-

cym planowania przestrzennego. Naświetlono też sytu-

ację squattingu i nieuregulowanych prawnie osiedli oraz

przyszłości planowania typu top down.

Ludzie, którzy poznali się w związku z instalacją, za-

przyjaźnili się i odwiedzali to miejsce długo po czasie, gdy

rozebrano Geckondu. Tymczasowa architektura stała się

czymś w rodzaju mentalnego pomnika.

62 Katarzyna Sobuś

Ice Pavilion (2004),

Alexander Brodsky ▐❄▲↦ ●

W 2004 r. na zamarzniętym jeziorze Klyazminskoye

Alexander Brodsky zbudował tymczasowy bar dla łyż-

wiarzy i bojerowców. Jego konstrukcja musiała być pro-

sta, ponieważ budżet był bardzo ograniczony i wynosił

500 dolarów [10]. Aby sprostać temu wyzwaniu, Brod-

sky postawił drew nianą kratownicę i owinął ją stalową

siatką, którą zrosił wodą. W temperaturze –15° C woda

na siatce zamar zła natychmiast, dając interesujący efekt

wi zualny – lodowe ściany instalacji były półprzezroczys-

te. Woda nie osadzi ła się na siatce równomiernie, da-

jąc niedoskonały, efemeryczny efekt. Gdy skończyła się

zima i stop niał lód, który tworzył ściany pawilonu, lu-

dzie nadal odwiedzali to miejsce, wspominając nietypową

instalację.

Vodka Ceremony Pavilion (2003),

Alexander Brodsky ▐❄▲ ↥ ●

Na zaproszenie festiwalu ArtKlyazma 2003 Brodsky

zdecydował się przygotować instalację, która przedsta-

wia znaczenie rosyjskiego art de vivre. W tym czasie bu-

rzono fabrykę Butikov przy pobliskiej ulicy Ostrozhenki

w Moskwie. Artysta wykorzystał okna rozebranej fabryki

jako ściany swojej instalacji (il. 7). Złożył z nich niewielki,

prostopadłościenny pawilon i pomalował je w całoś ci, ze

szkłem, białą farbą. Wewnątrz znajdował się stół, miejs-

ce do siedzenia dla dwóch gości oraz wiadro wypełnione

wódką i dwie szklanki przymocowane łańcuchem do sto-

łu. Ceremonia polegała na piciu na przemian i wznoszeniu

przy tym toastów. Wnętrze z łuszczącą się białą farbą, nie-

równymi ścianami i słabym, białym światłem przebijają-

cym się przez pomalowane szyby wzmacniało specyﬁ cz-

ną atmosferę ceremonii.

Ice Pavilion (2004),

Alexander Brodsky ▐❄▲↦ ●

In 2004, at the Klyazminskoye Reservoir, on the fro-

zen lake, Alexander Brodsky constructed a temporary

bar for ice skaters and ice boaters. The structure was

very simple, as the budget of the pavilion was restricted

– $500 only [10]. To cope with this challenge, Brodsky

wrap ped a steel mesh around a wooden truss and sprayed

it with water, which froze immediately in –15° C. The

effect was stunning: walls were semi-transparent and im -

perfect – some of the squares of the steel mesh were com -

pletely covered with ice, some were empty and made an

ephemerical impression on visitors. After winter, when

the ice melted and the pavilion was taken apart, the place

was still frequently visited.

Vodka Ceremony Pavilion (2003),

Alexander Brodsky ▐❄▲ ↥ ●

For the comission of ArtKlyazma the 2003 art festival,

Brodsky decided to represent the meaning of the Russian

art de vivre. A collection of old window frames from the

Butikov factory on Ostozhenka street in Moscow, which

were torn down, were used for the construction of the

walls (Fig. 7). Painted in white, with the glass also the

inside created an atmosphere of decay. The assembly of

the pavilion with the re-use approach was the opposite

to the rest of the art and architecture presented at the

festival and gave Brodsky the Grand Prize. Inside, there

was only a small table for two guests and a pail of vodka

with two glasses chained to the table. The ceremony itself

is implied by the interior and the distinct lack of furni -

ture and ornament. Two people step in, and stand at the

two sides of the table. The visitors pour the vodka into the

cups and drink it saying toasts in rounds.

Il. 7. Vodka Ceremony Pavilion

zimą (fot. Yuri Palmin, własność

Bureau Alexander Brodsky)

Fig. 7. Vodka Ceremony Pavilion

during winter

(photo by Yuri Palmin, courtesy

of Bureau Alexander Brodsky)

Architektura jako tworzywo /Architecture as a creation material 63

Instalacja Brodskiego i ponowne użycie materiałów

wyróżniały się na tle prac pozostałych artystów, dzięki

temu zdobył on główną nagrodę.

Merzweckhalle Hafen City (2002),

Hoefner Sachs ▐❄▼↦ ●

Kiedy rozpoczął się proces rewitalizacji Hafen City

w Hamburgu, Hoefner i Sachs chcieli stworzyć zupełnie

innego typu przestrzeń niż nowo powstająca, luksusowa

zabudowa. Jako że Hafen City miała być przeznaczona

dla bogatszej grupy mieszkańców, artyści chcieli stworzyć

miejsce dla wszystkich. Na działce, którą zagospodarowy-

wali, znajdowały się stare, nieużytkowane od lat pawilony

szklarniowe. Us ta wili je na sobie, wzmocnili stalową kon-

strukcją i przemalo wali. Gdy ukończyli pracę, zamieś cili

ogłoszenie w ga ze cie, w którym zapraszali do odwiedze-

nia nowej, wie lofunk cyjnej hali zlokalizowanej w rozbu-

dowywanej dziel nicy. Odzew był szybki – wielu miesz-

kańców było za interesowanych. Odbywały się tu zajęcia

sportowe, taniec, przyjęcia rocznicowe, koncerty, pokazy

mody, a nawet wesele. Pomimo użycia materiałów słabej

jakości, artys tom udało się stworzyć miejsce pełne życia

i interakcji spo łecznych na każdym poziomie.

Hala wielofunkcyjna, bo to dok

ładnie oznacza Merz-

weckhalle, wyglądała jak plac niekończącej się budowy.

Dokładnie tak działała, dopasowując swój charakter do

zmieniających się potrzeb użytkowników.

Perron Mozaique (2007),

Observatorium ▐❄▲↦ ●

Podczas festiwalu Motel Mozaique 2007, stacja Hof-

plein w Rotterdamie działała jako klub festiwalowy. Sąsia-

dująca z nią dzielnica przechodziła w tamtym czasie trans-

formację w rozrywkową część miasta. Festiwal dotyczył

sztuki, architektury i kultury. Aby wykorzystać niezwykłą

lokalizację w centrum Rotterdamu, artyści z grupy Obser-

vatorium postanowili zbudować wysoką na 13 m platfor-

mę, która wznosi się jak skocznia narciarska.

Konstrukcję zbudowano z rusztowań i owinięto jaskra-

woﬁ oletową wykładziną. Trzy kabiny do spania, zrobio-

ne z drewna, umieszczono na platformie, jedną z nich na

ostatnim poziomie instalacji. Miejsce stało się sceną, au-

dytorium, salą koncertową i konsumpcyjną oraz nocle-

gownią w jednym. Z najwyższych poziomów można było

podziwiać zmieniające się miasto. Jedną z atrakcji, która

gromadziła największe rzesze osób, było żegnanie i wita-

nie przejeżdżających pociągów.

W czasie gdy Rotterdam ogłoszono miastem architek-

tury w 2007 r., instalacja stała się 41. punktem na mapie

najważniejszych budynków w mieście.

T.A.M.A. House (2005),

Maria Papadimitriou ░✸▲↦ ●

T.A.M.A. jest projektem, który trwa od 1998 r. i zajmu-

je się m.in. pomocą socjalną dla romskich rodzin miesz-

kających w Grecji. T.A.M.A., czyli Temporary Autonomus

Museum for All, zlokalizowane jest na przedmieś ciach

Merzweckhalle Hafen City (2002),

Hoefner Sachs ▐❄▼↦ ●

When the redevelopment process of Hafen City in

Ham burg began, Hoefner and Sachs decided to create

a space with a completely different approach, than the

re development one. As the renewed district was planned

as a place for the high-class, artists proposed a place for

everybody. They used disassembled and recycled green-

houses, that were already on the site, painted them and

stacked one on another with the use of a crane. Their ad-

vertisement appeared in the newspaper, and informed, that

there is a new multipurpose hall in Hafen City. The results

were quick– many citizens were interested, here they

could learn and spend time with each other. Even with low

quality materials they were able to create a vivid space

for social interaction on all levels. Dancing, capoeira,

karate, wedding and anni versary parties, concerts and

fashion shows took place in the area of merzweckhalle.

The Merzweckhalle, that literally means a multi-purpose

hall, looked like a construction site to underline its ca pa-

city of continuous change and transformation in order to

meet the public’s real needs.

Perron Mozaique (2007),

Observatorium ▐❄▲↦ ●

During the Motel Mozaique Festival 2007, the Hofplein

Station in Rotterdam was used as a festival venue, as the area

was being transformed into a new entertainment district.

The festival was focused on art, architecture and cul-

ture. To take advantage of the site, situated in the center

of Rotterdam, artists from the Observatorium pro posed

a plat form 13 meters high, which rose like a ski jump. The

construction was covered with vivid pur ple covering. It

became a hospitable center with a watch tower for arriving

and de parting trains and vibrant and changing city center,

stage and auditorium for workshops, concerts and din-

ing activities and, at night, a sleeping platform. In co-

ming trains were being wel comed, while departing ones

– were bid farewell by the crowd of festival participants.

The structure was tem porary and made of scaffoldings,

three sleeping ca bins were constructed of wood, one of

them placed on the top of the installation. As Rotterdam

declared itself as a City of Architecture in 2007, there

was an ofﬁ cial architecture route of 40 most signiﬁ cant

buildings of the city. The platform was declared as the 41

T.A.M.A. House (2005),

Maria Papadimitriou ░✸▲↦ ●

T.A.M.A., is the Temporary Autonomous Museum for

All, located in the outskirts of Athens, in Avliza. It is

a shanty town, where Papadimitriou created a series of

performan ces and installations. Inhabited mostly by Ro-

many fa mi lies, T.A.M.A. is a great illustration of the

urban decay, that contrasted with the rest of Athens, over-

whelmed by pre parations for the 2004 Olympics [11].

T.A.M.A. is a large participatory on-going project and

a plat form for collec tive work founded in 1998 in order

64 Katarzyna Sobuś

Aten, w miejscowości Avliza. To dzielnica slumsów,

gdzie Papadimitriou przeprowadziła serię perfomance’ów

i instalacji. Zamieszkana głównie przez ludność romską,

T.A.M.A. wyraźnie kontrastowała z pozostałą częścią Aten,

które w tym czasie przygotowywały się do igrzysk olim-

pijskich [11]. Jednym z najważniejszych projektów, jaki

zaistniał w ramach T.A.M.A., był T.A.M.A. House (il. 8).

Po kilku latach trwania projektu artystka zaprzyjaźni-

ła się z mieszkańcami dzielnicy. Jedna z kobiet miała pro-

blem z miejscem do mieszkania, a raczej jego brakiem.

Aby jej pomóc, Maria Papadimitriou zdecydowała się

przeprowadzić eksperyment. Wraz z pozostałymi miesz-

kańcami zbudowali dom. Budynek powstał nielegalnie –

bez pozwoleń, nikt z budujących nie był też właścicielem

ziemi. Kiedy dom został ukończony, Papadimitriou, któ-

ra na co dzień jest profesorem na Uniwersytecie Thessaly,

napisała oﬁ cjalny list do władz miasta, w którym wyjaś-

niła, że budynek jest częścią nieprzerwanego performan-

ce’u obrazującego życie w muzeum T.A.M.A. Otrzymała

akceptację i dom znajduje się tam nadal.

Jak pokazują przytoczone przykłady, architektonicz-

ne i artystyczne instalacje są interwencjami o szerokim

znaczeniu, a także głosem w dyskusji, która pojawiła się

w przes trzeni publicznej w ciągu ostatnich kilku lat. Insta-

lacje mogą wywierać silny wpływ i mieć wielorakie dzia-

ła nie na przestrzeń, w której się zarysowują. Istnieje nie-

skoń czona liczba strategii, ukierunkowań i możliwości

użycia materiałów. Truizmem jest stwierdzenie, że insta-

lacje wpływają na intensyﬁ kację społecznych interakcji.

Bazując na wcześniej przyjętych kryteriach (legalne–

nielegalne, permanentne–czasowe, naświetlające proble-

my i niosące rozwiązanie, gromadzące ludzi i działające

jako monument, używające języka architektury lub sztu-

ki), można stwierdzić, że niektóre z nich w odpowiednich

okolicznościach łączą się w pary i mogą

wzmacniać ko-

munikat, który ze sobą niosą.

Nielegalne wiążą się zazwyczaj z silnym przekazem,

czasem radykalnym i ocierającym się o politykę (Geckon-

du). W zależności od problemu, który poruszają, i tego,

czy tylko go naświetlają, czy przedstawiają jego rozwią-

zanie, mogą zostać prawnie usankcjonowane (T.A.M.A.

House) lub zarysować się w społecznej świadomości jako

symbol możliwy do realizacji jedynie w ograniczonych ra-

mach czasowych i okolicznościach (Bucky Bar). Ich prze-

słanie zostaje wzmocnione przez ﬁ ltr nielegalności – dzię-

ki temu zostają zapamiętane jako bardziej radykalne. To

naturalny odbiór działań, które balansując na granicy pra-

wa i poprawności, wydają się bardziej skrajne i przeciw-

stawne, niż są w rzeczywistości.

Duże znaczenie w materii odbioru i zapamiętywania

oraz prowokowania do dyskursu ma kwestia czasowości.

Instalacje, których trwałość była ograniczona, nie poz-

walały na przyzwyczajenie się odbiorców, nie powszed-

niały i pozostawały na dłużej w świadomości jako nacecho-

wane silnym przekazem (Douaneville, Vodka Ceremony

Pavilion, Merzweckhalle Hafen City, Honey Neustadt).

Jednocześnie jednak te, które powstały jako perma-

nentne i zgodne z literą prawa, wydają się podawać go-

towe rozwiązania, zamiast koncentrować się jedynie na

to pro vide social fa cilities for historically itinerant gypsy

commu nities in Greece.

The signiﬁ cant project, that artist realized here, is called

T.A.M.A. house (Fig. 8). After time spent in the neighbor-

hood, Papadimitriou made friends with the inhabitants.

One of the women had a problem with accommodation.

To help her, the artist carried out an experiment. With the

help of the other inhabitants, she built a house for the wo -

man. The construction was illegal, nobody applied for

a building permission, the parcel was not owned by the

residents. When the house was ready, Papadimitriou, who

is a professor at Thessaly University, wrote a letter to the

Mayor, where she explained, that the house is a continuous

performance portraying the life in the T.A.M.A. muse um.

She received an acceptance, and the house is still there.

As presented examples show, architectural and art in-

stallations are a noticeable intervention, that occurred in

the public domain throughout the past recent years and

invoked several interactions and discussions. It is a pow-

erful tool that may improve public space or draw common

attention to emerging problems. What is also visible, the

most symbolic and functional installations are created by

artists. Pieces made by architects are exactly in the middle.

It may be understood in the sense of radicalness. There

are numerous strategies, use of material, uncountable pos-

sibilities and approaches. It is a cliché to say, that installa-

tions intensify social interactions.

Some of the criteria chosen at the beginning (illegal–

legal, permanent–temporary, highlighting and solving

pro b lems, gathering people and acting as a monument,

language of art and archi tecture) may interconnect with

each other and enhance their content.

The illegal are often combined with political meaning,

so me times radical (Geckondu). Depending on the issue

they concern, and their approach – whether just high-

lighting or problem-solving – may be legalized (T.A.M.A.

house) or appear in the social awareness as a symbol,

which may be realized only under certain circumstances

(Bucky Bar). Their meaning may be built with the ﬁ lter

of illegalness, to become easier to be remembered. The

Il. 8. Wnętrze T.A.M.A. House (fot. M. Papadimitriou)

Fig. 8. Interior of the T.A.M.A. House (photo by M. Papadimitriou)

Architektura jako tworzywo /Architecture as a creation material 65

naświetlaniu problemów (Observatorium Nieuw Terbreg-

ge, Arboretum). Może ich znaczenie z czasem osłabia

się i obojętnieje, ale przynosi realne rezultaty i pozwa-

la upowszechnić dobre wzorce (Flower Cushion, Vacant

House).

Przestrzenie zdegradowane lub zapomniane mogą stać

się żywym miejscem spotkań, dzięki szeroko zakrojonym

akcjom związanym z rozrywką, ale nic nie niesie ze sobą

tak silnego komunikatu, jak wyraźny symbol w krajobra-

zie, który jest jednocześnie przestrzenią użytkową (Ring

Dome, Perron Mozaique, Hallenhaus). Oryginalna forma

i materiały rozbudzają ciekawość i przyciągają widzów,

którzy stają się uczestnikami spektaklu i utożsamiają miej-

sce z aktywnością, tworząc swego rodzaju pomnik mental-

ny, określający daną przestrzeń na nowo.

Język architektury, który jest bliższy większości od-

biorców niż pełen odniesień język sztuki, może być prze-

twa rzany i cytowany, by wywoływać określone reakcje

lub odwoływać się do symboli istniejących w społecz-

nej świadomości, często niosących ze sobą ładunek emo-

cjonalny (Honey Neustadt, Seljord Lookout Points, Unli-

mited Urban Woods). Pewne symbole architektoniczne

poz bawio ne kontekstu i przedstawione w zaskakujących

okolicz nościach okazują się możliwe do reinterpretacji

i plas tyczne. O ile architektura historyczna była już trans-

formowana i sprowadzana do poziomu symbolu u postmo-

dernistycznych twórców, o tyle współczesne formy, które

stają się tworzywem do artystycznych działań, mają często

na celu zwrócenie uwagi na kondycję architektury i kry -

tykę niektórych praktyk (Honey Neustadt, Merzweckhalle

Hafen City, Douaneville, Geckondu, Hallenhaus).

Co powinno zostać zauważone, jako część wspólna za-

prezentowanych powyżej przykładów, to narracje, a kon-

kretnie, dwa ich rodzaje. Pierwszy typ to ten, który jest

bazą poszczególnych instalacji i przyciąga widzów. Jako

że instalacje są raczej niewielkie i mało skomplikowane,

umożliwiają klarowny i niezakłócony przekaz idei oraz ich

zrozumienie. Historie, które za nimi stoją i tworzą okreś-

lone narracje, mają zazwyczaj wiele znaczeń i są intere -

sujące dla różnych odbiorców.

Drugą grupą narracji są te, chyba najważniejsze, które

są wynikiem interakcji – nieformalnych, osobistych i uni-

kalnych przeżyć na styku instalacji i życia. Możliwe, że tu

znajduje się miejsce, gdzie architektura i sztuka przenikają

się wzajemnie – w niezwykłym doświadczaniu przestrzeni

i sytuacji, które mają szansę się wydarzyć.

Praca przygotowana w ramach stypendium współﬁ nansowa-

nego przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Fundu-

szu Społecznego.

perception of such installations is more radical, than they

are in reality.

The question of timespan is an important matter in the

sense of memory and awareness. Temporary installations

are more often perceived as those with a stronger meaning

than the permanent ones (Douaneville, Vodka Ceremony

Pavilion, Merzweckhalle Hafen City, Honey Neustadt).

On the other hand, the permanent and legal installa-

tions are focused on solving existing problems rather than

just highlighting them (Observatorium Nieuw Terbregge,

Arboretum). The content they carry may become weaker

and indifferent, but the results they provide are more visi-

ble (Flower Cushion, Vacant House).

Forgotten or decayed spaces may become vivid with

the help of entertaining events, but there is nothing that

im pacts on imagination more than a signiﬁ cant symbol

in the landscape (Ring Dome, Perron Mozaique, Hallen-

haus). The singular shape and materials increase the level

of curiosity in the spectators, transforming them into par-

ticipants. The new space is being recontextualized, and

becomes a mental monument in the public awareness.

The language of architecture, that is probably more un-

derstandable than the full of references language of art,

and may be transformed to provoke a certain response or

re ference to symbols that comprise an emotional charge

(Ho ney Neustadt, Seljord Lookout Points, Unlimited Ur-

ban Woods). Some architecture icons, cut out of their con-

text and implemented to unexpected surroundings, become

easy to reinterpret and become vivid. Contrary to postmod-

ern historical stylization, contemporary architecture that

be comes a material of creation, is transformed to display

the state of architecture and underline negative practices.

What should be observed as the common part of all

examples listed above – are stories. Namely – two types

of stories.

First, those, that are the base of each installation and

make visitors inquisitive. As the installations are rather

small in size, it is easy to articulate ideas and keep them

pure and understandable. These are stories that were

chosen to be narrated, and their often equivocal and

am biguous meaning makes them interesting to various

spectators.

The second group of stories, most important in my

opinion, are those, which are a result of interaction –

informal, personal and unique experiences that happens as

a point of junction between the installation and life. This

is probably the point, where art and architecture overlap

– in a remarkable experience of space and situations, that

may happen there.

Article written as part of fellowship co-ﬁ nanced by European

Union within European Social Fund.

Translated by

Katarzyna Sobuś

66 Katarzyna Sobuś

Bibliografia/References

[1] Whyte W.H., The Social Life of Small Urban Spaces, Project for

Public Spaces, New York 2001.

[2] Bishop C., Installation Art a Critical History, Tate, London 2005.

[3] Sanguini G., Triggering reality. New conditions for art and archi-

tecture in the Netherlands, The Architecture Observer, Amsterdam/

Montreal 2012.

[4] Klanten R., Feireiss L., Spacecraft 2. More ﬂ eeting architecture and

hideouts, Gestalten, Berlin 2009.

[5] Hoefner F., Sachs H., Schroder S., Hoefner/Sachs. Piccolo Mondo,

Gestalten, Berlin 2009.

[6] Dekker A., Van de Camp G., Reutelingsperger R., Big pieces of

time. Observatorium, 010 Publishers, Rotterdam 2010.

[7] http://www.dusarchitects.com/projects.php?categorieid=public

buildings [accessed: 1.03.2013].

[8]

http://www.massstudies.com/projects/index.html [accessed: 1.03.2013].

[9] http://www.ri-eg.com/2011/ [accessed: 1.03.2013].

[10] http://www.permm.org/brods.html [accessed: 1.03.2013].

[11] Callas M.T., Dwelling in Mobility, „Intermédialités: histoire et théo-

rie des arts, des lettres et des techniques” 2007, No. 10, 183–187.

Streszczenie

Sztuka instalacji nie jest już tylko domeną artystów. Zajmują się nią również architekci, tworząc mikroprzestrzenie na pograniczu sztuki i architek-

tury. Czerpiąc z obydwu dziedzin, kreują miejsca, które mogą zmieniać kontekst i transformować odbiór przestrzeni. Mnogość rozwiązań powodu-

je, że instalacje w miejskiej przestrzeni mogą mieć różne znaczenie, funkcje i odbiór. Od symbolicznych, czasowych, które są manifestem i krytyką

kondycji architektury, po użytkowe, wielofunkcyjne, będące miejscem spotkań i aktywizujące przestrzeń, w której się pojawiają.

Słowa kluczowe: sztuka instalacji, pogranicze architektury i sztuki

Abstract

Installation art is a ﬁ eld no longer reserved for artists only. There are architects, who create micro-spaces on the border of art and architecture.

Deriving from both domains, they create spaces which may change the context and transform the perception of their surroundings. Immense design

solutions make public space installations ambiguous and versatile. Starting from symbolic, temporary ones, which may become a manifesto or the

critique of architecture condition, to multi-functional ones, being a meeting place and activating the space in which they appear.

Key words: installation art, borderland of art and architecture