Assessment of the residential space of a pre-industrial city 81
[1] Bailey G., Time perspectives, palimpsests and the archaeology of
time, “Journal of Anthropological Archaeology” 2007, 26, 198–
223, https://doi.org/10.1016/j.jaa.2006.08.002.
[2] Ortman S.G., Lobo J., Smith M. E., Cities: Complexity, theory
and history, “PLoS ONE” 2020, 15/12, e0243621, https://doi.
org/10.1371/journal.pone.0243621.
[3] Kohler T.A., Smith M.E. (eds.), Ten Thousand Years of Inequali-
ty: The Archaeology of Wealth Dierences, University of Arizona
Press, Tucson 2018.
[4] Smith N., The New Urban Frontier. Gentrication and the Revan-
chist City, Routledge, London–New York 1996.
[5] Thomasson J., A Feudal Way to Gentrify? The Modern Concept of
Gentrication Versus Changes in the Social Topography of a Me-
dieval and Early Modern Town, “Current Swedish Archaeology”
2004, 12/ 1, 187–210.
[6] Hammel-Kiesow R., Hereditas, area und domus: Bodenrecht,
Grundstücksgefüge und Sozialstruktur in Lübeck vom 12. bis zum
16. Jahrhundert, “Jahrbuch für Hausforschung” 1984/1986, 35,
175–177.
[7] Korduba P., Patrycjuszowski dom gdański w czasach nowożytnych,
Neriton, Warszawa 2005.
[8] Chorowska M., Konczewski P., Lasota C., Piekalski J., Parcela
Rynek 6 – ul. Kiełbaśnicza 5 we Wrocławiu. Rozwój zabudowy
i infrastruktury elitarnej działki mieszczańskiej w XIII–IV wiek,
“Śląskie Sprawozdania Archeologiczne” 2012, 54, 49–77.
[9] Kwaśniewski A., Prächtiges haus – festes haus: Notes on the
“urban” and “country“ architectural modus of the house of Wro-
cław patricians in the Early Modern Period, “Architectus” 2022,
1(69),15–26, https://doi.org/10.37190/arc220102.
[10] Buśko C., Stan badań archeologiczno-architektonicznych nad śre-
dniowieczną kamienicą mieszczańską w Polsce, “Archaeologia
Historica Polona” 2000, 10, 83–110.
[11] Piekalski J., Wczesne domy mieszczan w Europie Środkowej. Gene-
za – funkcja – forma. Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskie-
go, Wrocław 2004.
[12] Mruczek R., Średniowieczne miasto lokacyjne na Śląsku. Kamieni-
ce, wieże mieszkalne i konstrukcje ulic, [in:] E. Łużyniecka (ed.),
Dziedzictwo architektoniczne. W kręgu świata przyrodniczego
i budowli miejskich, Ocyna Wydawnicza Politechniki Wrocław-
skiej, Wrocław 2019.
[13] Piekalski J., Prague, Wroclaw and Krakow: Public and Private
Space at the Time of the Medieval Transition, “Wratislavia An-
tiqua” 2014, 19.
[14] Cieślak I. (ed.), Współczesna waloryzacja przestrzeni zurbani-
zowanej, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego
w Olsztynie, Olsztyn 2012.
[15] Galiński M., Siwek G., Szuwarski J., Metoda bonitacji punktowej
jako narzędzie waloryzacji zjawisk przestrzennych, “Geomatyka
i Inżynieria” 2013, 2, 5–20.
[16] Chau K.W., Chin T. LA Critical Review of Literature on the Hedo-
nic Price Model, “International Journal for Housing Science and
Its Applications” 2003, 27/2, 145–165.
[17] Robertson H. M., Taylor W. L., Adam Smith’s Approach to the The-
ory of Value, “The Economic Journal” 1957, 67(266), 181–198,
https://doi.org/10.2307/2227781.
[18] Goliński M., Socjotopograa późnośredniowiecznego Wrocławia
(przestrzeń – podatnicy – rzemiosło), Wydawnictwo Uniwersytetu
Wrocławskiego, Wrocław 1997.
[19] Dolynska M., Some principles of interdisciplinary investigation
for recreating the historical topography of urban spaces, “Stu-
dia Geohistorica” 2018, 6, 169–184, https://doi.org/10.12775/
SG.2018.12.
[20] Smith M. E., The archaeological study of neighborhoods and
districts in ancient cities, “Journal of Anthropological Archaeolo-
gy” 2010, 29, 137–154, https://doi.org/10.1016/j.jaa.2010.01.001.
[21] Atlas Wrocławia. Atlas Historyczny Miast Polskich, t. 4: Śląsk,
nr 1, M. Młynarska-Kaletynowa, R. Eysymontt (eds.), Instytut Ar-
cheologii i Etnologii PAN, Wrocław 2017.
[22] Orzechowski K., Właściciele budynków we Wrocławiu w latach 1671
i 1726. Rejestry indykcji podatku szacunkowego we Wrocławiu z lat
1628–1671–1726, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław 1993.
[23] Eysymontt R., The Representation of Selected Silesian Cities in
the 15
th
–17
th
Centuries, “Zapiski Historyczne” 2018, 4, 49–75,
http://dx.doi.org/10.15762/ZH.2018.54.
[24] Stein R., Das Breslauer Bürgerhaus, Breslau 1931.
[25] Kwaśniewski A., Dom mieszczański we Wrocławiu w okresie rene-
sansu, [in:] Architektura Wrocławia, Vol. 1: Dom, Instytut Historii
Architektury, Sztuki i Techniki Politechniki Wrocławskiej, Werk,
Wrocław 1995, 105–137.
[26] Brzezowski W., Dom mieszkalny we Wrocławiu w okresie baroku,
Ocyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 2005.
[27] Konczewski P., Działki mieszczańskie w południowo-wschod-
niej części średniowiecznego i wczesnonowożytnego Wrocławia,
“Wratislavia Antiqua” 2007, Vol. 9.
[28] Krzywka M., Parcelacja i zagospodarowanie bloku zabudowy
pomiędzy ulicami Kiełbaśniczą, Ruską, Rzeźniczą i św. Mikołaja
a zagadnienie I lokacji Wrocławia. Działka, zabudowa, mieszkań-
cy. Phd thesis, Politechnika Wrocławska, Wrocław 2012.
[29] Hillier A., Invitation to Mapping: How GIS Can Facilita-
te New Discoveries in Urban and Planning History, “Jo-
urnal of Planning History” 2010, 9.2, 122–134, https://doi.
org/10.1177/1538513210366964.
Streszczenie
Ocena przestrzeni mieszkalnej miasta przedindustrialnego. Przykład Wrocławia w XVI i XVIII wieku
Nierówności społeczne w miastach miały swój przestrzenny wymiar już w czasach przedindustrialnych. Na jakość przestrzeni mieszkalnej
w mieście historycznym wpływały różne czynniki, takie jak odległość od centrum miasta, bliskość infrastruktury, dostęp do wody, szlaków
handlowych, targowisk, a także niekorzystne lub uciążliwe sąsiedztwo. Wartość nieruchomości zależała od ich funkcji, stanu konstrukcyjnego
budynków, wielkości budowli i działek. W artykule zaproponowaliśmy metodę oceny i waloryzacji przestrzeni mieszkalnej miasta przedindustrialnego
opartą na ocenie jej wartości użytkowej. Przeprowadziliśmy analizę na przykładzie Wrocławia, średniej wielkości miasta w Europie Środkowej.
Wykorzystaliśmy dane historyczne, archeologiczne, ikonograficzne i analizy geoprzestrzenne opracowane w środowisku systemu informacji
geograficznej. Ocenę w ramach poszczególnych czynników przeprowadziliśmy dla podziału na kwartały dla dwóch okresów – około 1550 roku
i około 1750 roku. Porównując wyniki dla tych dwóch okresów, podjęliśmy próbę prześledzenia zmian, jakie zaszły w wyniku rozwoju miasta
i wydarzeń historycznych. Ogólny obraz pozwolił nam stworzyć charakterystykę przestrzeni mieszkalnej w całym mieście. Metodę zweryfikowaliśmy,
porównując otrzymane wyniki z danymi z ewidencji podatkowych. Uzyskany wynik jest zgodny z wiedzą dotyczącą przestrzennego rozkładu
bogactwa w mieście, co wskazuje, że model może być zastosowany do analizy innych miast, w których nie zachowała się dokumentacja podatkowa.
Słowa kluczowe: metoda bonitacji punktowej, historyczny system informacji geograficznej, przestrzeń mieszkalna
References