88 Anna Galar
Uwzględniając wymienione wyżej okoliczności, które
mog ły zniechęcić do przedsięwzięcia tak dalekiej podró-
ży, należy uznać, że w XVII i XVIII w. opactwa śląskie
su miennie wywiązywały się z obowiązku wysyłania de -
lega tów na kapituły generalne. Ich frekwencja przed-
stawia się bardzo korzystnie na tle frekwencji innych
wikariatów. W latach 1651–1786 częściej od nich bywali
w Cîteaux
jedynie przedstawiciele bliżej położonych
opactw nie miec
kich, sabaudzkich i hiszpańskich. Rzadziej
do Cîteaux
przyjeżdżali delegaci z opactw niderlandz-
kich, austriac kich, włoskich, irlandzkich. Opaci z Rzecz-
pos politej oraz z prowincji skupiającej opactwa czeskie,
morawskie i łu życkie obecni byli tak jak delegaci śląscy
na ośmiu ka pitu łach w latach 1651–1786
7
. Regularne uczest-
nictwo
cys tersów śląskich w kapitułach generalnych od
drugiej po ło wy XVII w. oraz zachowana kores pondencja
świad czą o bliskich ich relacjach z Cî teaux, a tak że z in -
nymi zagranicznymi opactwami cysters
kimi. Ten wniosek
przemawia za potrzebą rozeznania kul turo twórczych
kon-
sekwencji wojaży cystersów śląskich do Francji.
Na podstawie skąpych informacji można przypusz-
czać, że w okresie przed reformacją cystersi śląscy uda-
wali się do Cîteaux najkrótszą drogą przez kraje niemiec-
kie. W czasach nowożytnych, po reformacji i sekulary-
zacji wielu klasztorów, ich szlak wiódł przez Czechy,
gdzie mogli jeszcze liczyć na gościnę we wspólnotach
cysters kich i innych zakonów. Można zatem przyjąć, że
cystersi śląscy podążali podobną trasą jak delegaci czes-
cy, których podróże są lepiej udokumentowane w mate-
riale źródłowym
8
.
W XVII i XVIII w. delegaci śląscy i czescy wybierali
trzy drogi do Cîteaux, z których każda miała swoje
warianty. Z Czech udawali się w kierunku Norymbergi,
Ratyzbony lub Wiednia. Przemierzali Bawarię, czasem
Hesję, Nadrenię i Palatynat, częściej Szwabię, Badenię-
-Wirtembergię, czasami Szwajcarię, a następnie Alzację,
Franche-Comté i Burgundię. Ze znanych itinerariów wy -
ni ka, że prze ważnie wybierano szlak przez Norymbergę,
a dalej przez Schwäbisch Gmünd, Rastatt, Strasburg, Col-
mar, Belfort, Besançon, Dijon. Tak podróżowali cystersi
śląscy w latach 1667
9
, 1699 [2, V27e] i 1768 [1] (il. 1)
oraz czes cy – w latach 1667 [3], 1699 [10]. W 1661 r.
opa ci śląscy wybrali do Cîteaux trasę przez Ratyzbonę
10
.
W 1738 r. szlak do Cîteaux delegacji wikariatu czesko-
-mo rawsko-łużyckiego wiódł przez Ratyzbonę, Mona-
chium, Augsburg, Rastatt, Strasburg, Colmar, Belfort,
Be sançon, Dijon [12]. Trasa podróży delegatów śląskich
w 1738 r. prze biegała prawdopodobnie przez Norym-
bergę, Ulm, Ba zyleę, Besançon, Auxonne, Dijon, jak im
7
Dokładne omówienie frekwencji na cysterskich kapitułach gene-
ralnych w XVII i XVIII w. w [4, s. 179–186].
8
Opublikowano w całości lub fragmentach relacje delegatów cze-
skich z podróży do Cîteaux w latach 1667, 1699, 1738, 1765, 1771 [3,
s. 289–296, 321–329], [10, s. 33–40, 72–74, 154–156, 172–184, 236–243],
[11, s. 17–25, 51–61], [12, s. 225–236, 271–281], [13, s. 161–171, 198–
203, 221–229, 290–293], [14, s. 9–17, 39–45, 65–70, 79–85, 111–117].
9
Trasę do Cîteaux delegat opactw śląskich, opat rudzki A. Ema nu-
el Pospel przebył wspólnie z opatem z Oseka, Wawrzyńcem Scipio [3].
10
Por. przypis 6.
stances which might discourage the monks from such
a long trip, it must be admitted that in the 17
th
and 18
th
centuries the Silesian abbeys met their obligations to send
delegates to General Chapters in a diligent way. When
compared with other vicariates, their attendance was very
good. In the years 1651–1786 only the representatives of
German, Savoy and Spanish abbeys situated closer to
Cîteaux participated in Chapters more often. Delegates
from abbeys situated in the Netherlands, Austria, Italy and
Ireland visited Cîteaux less frequently. Abbots from
Rzeczpospolita and from the province of Bohemian, Mo -
ravian and Lusatian abbeys were present at eight Chapters
in the years 1651–1786
7
similarly to Silesian delegates.
Re gular participation of the Silesian Cistercians in Ge -
neral Chapters starting from mid-17
th
century and the
preserved correspondence confirm the existence of close
relations of Cistercians abbeys with Cîteaux as well as
with other foreign Cistercian abbeys. Therefore, it must
be concluded that journeys of Silesian Cistercians to
France had a great culture-producing significance.
On the basis of scarce information we can presume that
in the period before the Reformation the Silesian Cis-
tercians travelled to Cîteaux using the shortest route
through German countries. In modern times after the
Re formation and secularisation of many monasteries,
their route ran through Bohemia where they could count
on the hospitality of the Cistercian communities and
other Or ders. Therefore, we can assume that the Silesian
Cis tercians travelled using a similar way to Czech dele-
gates whose journeys are better documented in source
ma terials
8
.
In the 17
th
and 18
th
century the Silesian and Czech de -
legates chose three tracts to Cîteaux, each of which had its
own variants. From Bohemia they made their way to -
wards Nuremberg, Ratisbon or Vienna. They went through
Bavaria, sometimes Hessia, Rhineland-Palatinate, more
often Swabia, Baden-Württemberg, sometimes Swi tzer-
land, Alsace, Franche-Comté and Burgundy. According to
the known itineraries, the most commonly chosen tract
was through Nuremberg and then through Schwäbisch
Gmünd, Rastatt, Strasburg, Colmar, Belfort, Besançon,
Dijon. This was the route of the Silesian Cistercians in the
years 1667
9
, 1699 [2, V27e] and 1768 [1] (Fig. 1) and
Bohemian ones – in the years 1667 [3], 1699 [10]. In
Krzeszów Abbot Bernard Rosa and Rudy Abbot Andrzej Emanuel
Pospel reached as far as Kaiserheim Abbey in Augsburg diocese where
they learnt that the Chapter was cancelled. Rudy Abbot continued his
trip to Cîteaux where he wanted to discuss some provincial matters with
the General Abbot, while Krzeszów Abbot made his way to Rome
[6, pp. 37–41], [7, p. 159].
7
A detailed discussion of attendance at Cistercian General
Chapters in the 17
th
and 18
th
century in [4, pp. 179–186].
8
Full and fragmentary accounts of Bohemian delegates from their
journeys to Cîteaux in the years 1667, 1699, 1738, 1765, 1771 [3, pp.
289–296, 321–329], [10, pp. 33–40, 72–74, 154–156, 172–184, 236–
243], [11, pp. 17–25, 51–61], [12, pp. 225–236, 271–281], [13, pp.
161–171, 198–203, 221–229, 290–293], [14, pp. 9–17, 39–45, 65–70,
79–85, 111–117] were published.
9
A. Emanuel Pospel, the abbot from Rudy who was a delegate of
the Silesian abbeys travelled to Cîteaux along with Lawrence Scipio, the
abbot from Osek [3].
