72  Bogusław Czechowicz
Sborník příspěvků z mezinárodního kolokvia konaného ve dnech 
29.–31. března 20 v Clam-Gallasovĕ paláci v Praze, Casablanca, 
Praha 2007 (= “Opera Facultas philosophicae Universitatis Caro-
linae Pragensis”, 4), 367–400.
[6] Kapustka M., Czechowicz B., Hope and Pragmatism. The Rule and 
Visual Representation of Matthias Corvinus in Silesia and Lusa-
tia, [in:] P. Farbaky, A. Végh (eds.), Matthias Corvinus, the King. 
Tradition and Renewal in the Hungarian Royal Court 1458–1490. 
Exhibition cataloque. Budapest History Museum. 19 March 2008–
30 June 2008, Budapest History Museum, Budapest 2008, 76–87.
[7] Kuthan J., Královské dílo za Jiřího z Poděbrad a dynastie Jagellon-
ců, 2: Města, církev, korunní země, Nákladatelství Lídové Noviny, 
Praha 2013.
[8] Thiemann M., Das  Matthias-Corvinus-Denkmal  in  Bautzen  – 
Ehrung oder Mahtanspruch?, “Neues Lausitscisches Magazin”
2013, N.F., t. 16, 7–34.
[9] Czechowicz B., Idea  i  państwo.  Korona  Królestwa  Czech  w  latach
1457–1547, t. 3: “Matthias primus Dei gratia rex Bohemiae”. Rehabi-
litacja nieuznawanego króla, Wydawnictwo Quaestio, Wrocław 2017.
[10] Winzeler M., Vizuální přítomnost nepřítomného. Místa, památky 
a symbolické stopy královské reprezentace, [in:] Královská Horní 
Lužice.  Panovnická  reprezentace  –  mechanismy  vlády  –  komu-
nikace,  Casablanca,  Praha  2021  (=  “Korunní  země  v  dějinách
českého státu”, 8), 473–533.
[11] Wenzel K., Zwischen Böhmen und Sachsen. Architektur und Kunst 
der  Oberlausitzer  Stände  (ca./  1500–1600), [in:] Korunní  země 
v dějinách českého státu, t. 9: L. Bobková, M.  Čapský (eds.), Spo-
lu i vedle sebe. České stavy a stavy zemí České koruny na prahu 
raného novověku, Casablanca, Praha 2021, 177–199.
[12] Grohman I., Die Ortenburg in Bautzen als Sitz böhmischer und
sächsischer Landesherrschaft in der Oberlausitz, [in:] K. Kaise-
rová (eds.),  Čechy  a Sasko  v  proměnách dějin,  Univerzita  J. E.
Purkyně, Ustí nad Labem 1993, 89–97.
[13] Kalous A.,  Matyáš  Korvín  (1443–1490).  Uherský  a  český  král,
Veduta, České Budějovice 2009.
[14] Pařízková-Čevonová J., Týnský kostel a architektura poděbradské 
doby, Univerzita Olomouc, Olomouc 2022.
[15] Markgraf H. (oprac.), Scriptores rerum Silesiacarum, t. 7: Historia
Wratislaviensis et que post mortem regis Ladislai sub electo Geor-
gio de Podiebrat Bohemorum rege ili Acciderant prospera et adver-
sa. Von Mag. Peter Eschenloer, Josef Max & Comp., Breslau 1872.
[16] Schwarzbach F.,  Geschichte  der  Kollegiatkirche  und  des  Kolle-
giatstiftes St. Petri in Bautzen in Mittelalter, “Neues Laisitzisches 
Magazin” 1929, 105, 76–113.
[17] Kinne H., Das Kollegiatstift St. Petri zu Bautzen im Mittelalter.
Von  der  Gründung  bis  1569, De Gruyter Academie Forschung,
Berlin–Boston 2014.
[18] Elad A., Medieval Jerusalem and Islamic Worship: Holy Places, 
Ceremonies,  Pilgrimage, E. J. Brill, Leiden–New York–Köln
1995 (= “Islamic History and Civilization”, 8).
[19] Šimák J.V. (oprac.), Fontes rerum Bohemicarum, t. 6: Chroni-
con  Bartossii,  qui  dicitur  Scriba.  Memorabilia  pragensia  1524. 
Chronicon Georgii Pisensis praemisses epistulis. Additamenta, 
Nadání Františka Palackého, Praha 1907.
[20] Czechowicz B., Książęcy mecenat artystyczny na Śląsku u schyłku 
średniowiecza, DiG, Warszawa 2005.
[21] Kwaśniewski  A.,  Zamek  w  Ząbkowicach  Śląskich  w  okresie 
rządów księcia Karola I – próba rekonstrukcji form, funkcji i treś-
ci, [in:] B. Czechowicz (ed.), Monety – zamek – nagrobek. Książę 
Karol I z Podiebradów (1476–1536) między  dziedzictwem przo-
dków a  dokonaniami potomków,  Pavel Mervart,  Ocyna ATUT,
Červený Kostelec–Wrocław 2015, 123–217.
[22] Czechowicz B., Idea i państwo. Korona Królestwa Czech w latach 
1457–1547, t. 4: Król i stany, 2: Książęta i szlachta, A: Książęta 
i hrabiowie, Wydawnictwo Quaestio, Wrocław 2020, 196–206.
[23] Kalina P., The New Solomon. Architecture as the Embodiment of
State  Ideology  and  Political  Practice  in  Early  Modern  Prague, 
“Uměni/Art” 2017, t. 65, nr 1, 26–36.
[24] Czechowicz B., Idea i państwo. Korona Królestwa Czech w latach 
1457–1547, t. 4: Król i stany, 1: Siła słabości? Długie późne rządy 
Władysława II, Wydawnictwo Quaestio, Wrocław 2018.
[25] Czechowicz B., The uncrowned “bohemian King” and his “bible” 
Castle. Blatná by the highest burgrave of Prague castle Zdeňek 
Lev  of  Rožmitál,  around  the  years  1520–1530, “Res Gestae.
Czasopismo Historyczne” 2022, t. 15, nr 2, 50–66.
[26] Czechowicz B., Idea i państwo. Korona Królestwa Czech w latach 
1457–1547, 4: Król i stany, 2: Książęta i szlachta, B: Magnaci, 
Wydawnictwo Quaestio, Wrocław 2020.
[27] Czechowicz B., Ostatni  Luksemburgowie  (zwłaszcza  Zygmunt) 
w  świadomości  i  praktyce  politycznej  Korony  Czeskiej  w  dobie 
podiebradzko-korwinowsko-jagiellońskiej, czyli próba rewizji nie-
których mitów (nie tylko) czeskiej historiograi, “Historie. Otázky. 
Problémy” 2015, t. 7, nr 1, 156–157.
[28] Czechowicz B., “…Sultánovy řeči by potěšily i Čechy…”. Dziedzictwo
bizantyjskie w rękach Turków a europejski kryzys tożsamości w XV–
XVI wieku, [in:] T. Ciesielski, W. Iwańczak (eds.), Czechy i Polska 
między Wschodem i Zachodem – średniowiecze i wczesna epoka now-
ożytna, DiG, Warszawa–Bellerive-sur-Allier 2016, 159–174.
[29] Hamblin W. J., Seely D. R., Solomon’s temple. Myth and history, 
Thames & Hudson, London 2007.
[30] Beschreibende Darstellung der älteren Bau- und Kunstdenkmäler 
des Königreich Sachsen, t. 32: C. Gurlitt, Amtshauptmannschaft
Bautzen (II), Dresden 1908.
Streszczenie
Imperialne westchnienia w orientalnej tonacji? Zamek Ortenburg w Budziszynie (Górne Łużyce) w dobie władzy królów Macieja Korwina 
oraz Władysława II i Ludwika Jagiellończyków (około 1483–1526)
Zamek w Budziszynie został zbudowany w miejscu starszej siedziby pod okiem królewskiego wójta krajowego Górnych Łużyc Georga von Steina 
w latach 1483–1490. Jego najlepiej zachowanym elementem z tych lat jest wieża bramna, mieszcząca na piętrze kaplicę św. Jerzego. Fasada wieży 
zwraca się ku miastu z kolegiatą spektakularnym pomnikiem króla Macieja z 1486 roku, ukazanego nie tylko jako władca Czech i Węgier, ale także 
jako aspirant  do  tronu  cesarskiego. Podkreślanie majestatu  władcy  kierowane  było przede wszystkim  w  stronę  kapituły budziszyńskiej, w  której 
zasiadał kler związany z biskupstwem miśnieńskim. Jego główny ośrodek – Miśnia – był ściśle związany z Wettynami. Ich ambicje terytorialne na 
terenie Korony Czeskiej Maciej konsekwentnie ograniczał. Powstanie tak wyjątkowego pomnika władcy w przestrzeni publicznej, które w środkowej 
Europie  ma  tylko  precedensy  w  pomnikach  cesarza  Fryderyka  III  w  Wiener  Neustadt  i  Jerzego  w  Pradze,  mogło  się  również  wiązać  z  chęcią 
demonstrowania  praw  Macieja  jako  króla  czeskiego  do  właściwie  już  wówczas  utraconego  lenna  Korony  Czeskiej  –  Luksemburga.  Ostatnia 
przedstawicielka tej dynastii, Elżbieta zgorzelecka, córka Jana Zgorzeleckiego, przekazała je książętom Burgundii, ale po śmierci w 1482 roku córki 
ostatniego z nich, Marii, prawa te przejmowali Habsburgowie, wtedy będący w ostrym konflikcie z Maciejem. 
Zamek Ortenburg gloryfikował Macieja nie tylko jako potencjalnego imperatora, ale także jako nowego Dawida lub Salomona. Wieżę zamku 
prawdopodobnie  wieńczyła  wieżyczka  znana  z  „Wieży Dawida”  w  Jerozolimie.  Także  detal  architektoniczny  w  kaplicy  zdaje  się  dyskretnym 
nawiązaniem do architektury orientalnej. W latach 1520–1527 dokonano zmiany zwieńczenia wieży, dodając jej attykę z sześcioma wieżyczkami-
pinaklami. Liczba ta odnosiła się najpewniej do związku sześciu miast, do którego należał Budziszyn. Wójtem krajowym Górnych Łużyc był wtedy 
książę ziębicki  Karol  Minsterberski,  który  rozbudowywał  w  tym  czasie  swój zamek w Ząbkowicach  Śląskich.  Jego  elewacje  także  zwieńczyła 
attyka. W zamku tym, jak w wielu innych z tego czasu, także doszukano się odwołań do architektury jerozolimskiej, Salomonowej. Do listy tej 
należy także dopisać, mimo dokonanego „przeredagowania”, budziszyński zamek Ortenburg. 
Słowa kluczowe: Budziszyn, Maciej Korwin, Karol ziębicki, późny gotyk, wczesny renesans, zamki, reprezentacja władzy, biblicyzmy