Analizy formalne obiektów obronnych /Formal analysis of defensive structures 37
[6] Olczak J., Siuchniński K., Typologia wczesnośredniowiecznych gro-
dzisk Pomorza Środkowego, „Slavia Antiqua” 1976, t. 23, 111–152.
[7] Rodak S., Podstawy datowania grodów z końca X–początku XIII
wieku na Dolnym Śląsku, „In Pago Silensi. Wrocławskie Studia
Archeologiczne”, t. 4, Instytut Archeologii UWr, Wrocław 2017.
[8] Guerquin B., Zamki w Polsce, Arkady, Warszawa 1974.
[9]
Kajzer L., Zamki i społeczeństwo. Przemiany architektury i budownictwa
obronnego w Polsce w X–XVIII wieku, Wydawnictwo UŁ, Łódź 1993.
[10] Chorowska M., Rezydencje średniowieczne na Śląsku. Zamki, pa-
łace, wieże mieszkalne, Ocyna Wydawnicza PWr, Wrocław 2003.
[11] Nowakowski D., Siedziby książęce i rycerskie księstwa głogow-
skiego w średniowieczu, Instytut Archeologii i Etnologii PAN,
Wrocław 2008.
[12] Bogdanowski J., O podstawach systematyki zamków średniowiecz-
nych uwag kilka, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” 1995,
t. 45, z. 1, 6–10.
[13] Boguszewicz A., Przemiany w XIII-wiecznym śląskim budownic-
twie obronnym, [w:] K. Wachowski (red.), Kultura średniowiecz-
nego Śląska i Czech. „Rewolucja” XIII wieku, Uniwersytet Wro
cławski, Centrum Badań Śląskoznawczych i Bohemistycznych,
Wrocław 1998, 97–111.
[14]
Nowakowski D., Śląskie obiekty typu motte. Studium archeologicz-
no-historyczne, Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Wrocław 2017.
[15] Kaletynowie M., T., Lodowski J., Grodziska wczesnośredniowiecz-
ne województwa wrocławskiego, Zakład Narodowy im. Ossoliń
skich, Wrocław 1968.
[16] Jaworski K., Grody w Sudetach (VIII–X w.), Instytut Archeologii
UWr, Wrocław 2005.
[17] Moździoch S., Stan badań archeologicznych nad młodszym pod-
okresem wczesnego średniowiecza na Śląsku, [w:] Z. Kurnatowska
(red.), Stan i potrzeby badań nad wczesnym średniowieczem w Pol-
sce, Ossolineum, Wrocław 1992, 187–199.
[18] Tietz B., Upadek grodów wschodniej części strefy Tornow-Klenica
a proces budowy władztwa Piastów na terenie Wielkopolski, [w:]
W. Drelicharz, D. Jasiak, J. Poleski (red.), Spór o początki Państwa
Polskiego. Historiograa, tradycja, mit, propaganda, Towarzy
stwo Historyczne „Historia Iagellonica”, Kraków 2017, 99–118.
[19] Dudlicz M., Problem datowania grodzisk typu Tornow i grupy Tor-
now-Klenica, „Archeologia Polski” 1994, t. 29, z. 1–2, 31–49.
[20] Wojciechowski Z., Najstarszy ustrój plemienno-szczepowy i ad-
ministracja do 1139 r., [w:] S. Kutrzeba (red.), Historia Śląska
od najdawniejszych czasów do roku 1400, t. 1, Polska Akademia
Umiejętności, Kraków 2013, 123–154.
[21] Moździoch S., Organizacja gospodarcza państwa wczesnopia-
stowskiego na Śląsku: studium archeologiczne, Ossolineum, Wro
cław 1990.
[22] Jaworski K., Wały kamienno-drewniano-ziemne jako element for-
tykacji późnośredniowiecznych zamków sudeckich, [w:] K. Wa
chowski (red.), Kultura średniowiecznego Śląska i Czech, „Za
mek”, Instytut Archeologii UWr, Wrocław 1996, 85–92.
[23] Chorowska M., Dudziak T., Jaworski K., Kwaśniewski A., Zamki
i dwory obronne w Sudetach, t. 2: Księstwo jaworskie, Instytut Ar
cheologii UWr, Wrocław 2009.
[24] Durdík T., Nástin vývoje českých hradů 12.–13. století, „Archaelo
gia Historica” 1978, t. 3, 41–59.
[25] Pawłowski A., Grody stożkowate, ostrosłupowe i wieże mieszkal-
no-obronne na Śląsku w średniowieczu, praca doktorska, Politech
nika Wrocławska, Wrocław 1978.
[26] Biermann F., Kieseler A., Nowakowski D., Problematyka późno-
średniowiecznych dworów na kopcu na Śląsku w świetle badań wy-
kopaliskowych przeprowadzonych w 2009 r. w Bełczu Małym, gm.
Wąsosz, „Przegląd Archeologiczny” 2011, t. 59, 137–166.
[27] Łesiuk M., Sprawozdanie i opracowanie z prac archeologicznych
związanych z projektem naukowym pn. „Od grodu do zamku –
nowe metody i perspektywy badawcze”, Radziechów 2016, [mpis
w archiwum WUOZ w Legnicy].
[28] ŚledzikKamiński R., Obóz wojskowy z XVII w. we Wrocławiu Wi da -
wie, „Śląskie Sprawozdania Archeologiczne” 2005, t. 47, 271–276.
[29] Kwaśniewski A., Problem obronności siedzib szlacheckich na
Śląsku i ziemi kłodzkiej w okresie renesansu, [w:] M. Chorowska,
E. RóżyckaRozpędowska (red.), Nie tylko zamki. Szkice oarowa-
ne profesorowi Jerzemu Rozpędowskiemu w siedemdziesiątą pią -
tą rocznicę urodzin, Ocyna Wydawnicza PWr, Wrocław 2005,
129–146.
W artykule przedstawiono materiały pozyskane w wyniku realizacji
gran tu „Od grodu do zamku – nowe metody i perspektywy badawcze”.
Projekt został snansowany ze środków Narodowego Centrum Nauki
przyznanych na podstawie decyzji numer DEC-2013/11/N/HS3/04636.
Strona internetowa projektu: odgrodudozamku.pl.
The article presents materials obtained as a result of the grant implemen-
tation “From gord to gord – new methods and research perspectives”.
The project was nanced from the funds of the National Science Centre
granted on the basis of decision number DEC-2013/11/N/HS3/04636;
www.odgrodudozamku.pl.
Streszczenie
Artykuł powstał w związku z realizacją projektu „Od grodu do zamku – nowe metody i perspektywy badawcze”. Jego celem było wykonanie
dokumentacji (planów warstwicowych, cieniowanych modeli reliefu, proli itp.) dla stanowisk archeologicznych o zachowanej formie terenowej
z obszaru województwa dolnośląskiego. Przy wykorzystaniu danych z lotniczego skanowania laserowego przygotowano opracowania dla 200 gro
dów, zamków i fortykacji wczesnonowożytnych – łącznie blisko 1400 wizualizacji. Uzyskany materiał stał się podstawą do analiz, w tym rozważań
o możliwości zaobserwowania grup obiektów „podobnych”. Stał się również pretekstem do dyskusji o możliwości określenia typowych form
obiektów dla poszczególnych okresów historycznych oraz zadania pytań o przyczyny zaobserwowanych podobieństw i różnic. Pomimo ograniczeń
metody i słabego stopnia rozpoznania wielu obiektów wydaje się, że udało się znaleźć korelacje między formą stanowisk (zarysem umocnień i ich
prolem) a ich chronologią.
Słowa kluczowe: Lidar, zamki, grody, Śląsk, umocnienia drewnianoziemne
Abstract
This paper is a result of the project “From a stronghold to a castle – new methods and research perspectives”, whose main goal was the creation of
documentation (altitude plans, shaded digital terrain models, proles) for archaeological sites with preserved terrain form. Basing on the digital ter
rain model (DTM) from airborne scanning data, documentation for ca. 200 archaeological sites (mostly early medieval strongholds, castles and early
modern fortication) was created. The documentation consist of nearly 1400 visualisations. Basing on this material, some attempts of formal analyses
were made. It was possible to observe groups of “similar” sites. The project has inspired a discussion about the possibilities of building a model of
a typical form of defensive structures in the early and high medieval period and to ask questions about the cause of observed similarities and differ
ences. Despite limitations of the method and the poor level of archaeological recognition of many objects, it seems that correlations between the form
and prole of fortications and their chronology is clearly visible.
Key words: Lidar, castles, strongholds, Silesia, earthworks
