The fate of Krakow’s builders and architects of Jewish origin in the face of World War II 23
mon in the interwar period, in the form of small plaques on
the front façades of buildings designed by, among others,
Z. Grünberg, H. Gutman, J. Oberleder, B. Bir ken feld and
J. Sil berstein. In addition, architects and builders of Jewish
origin are commemorated, together with the entire Jewish
community of Krakow, with monuments, plaques, in par-
ticular in the former Ghetto area, at the Jewish Cemetery
in Miodowa Street, in the area of the former KL Plaszow
camp, where an open-air exhibition opened as part of the
KL Plaszow Museum in 2024
7
(see Fig. 10), and at other
places of martyrdom, including in Bełżec, far from Krakow
(Fig. 12). To a small extent they have been commemorat-
ed abroad, above all in Israel, where artists from Central
Europe, including Polish lands, have played an important
role in shaping its architecture (Świątkowska 2016).
7
Paths have been marked out, the boundaries of the former cem-
eteries have been marked, and numerous information boards and other
commemorative elements have been placed including a model of the
Funeral Home near its remains. The site plan of the open-air museum
was made by Borysław Czarakcziew and Sławomir Kogut.
In the author’s opinion, the micro-historical method can
prove useful in the studies of some issues of architecture
and urban planning. This applies to both historical and con-
temporary issues, and was used in the former. However,
micro-history cannot be used, except for a few narrow
and very specialised research works, as the only method
of conducting research. Statistical methods, interviewing,
and all other methods predisposed to research in the dis-
cipline of architecture and urban planning, already men-
tioned above, seem particularly suitable to accompany it.
The father of the author of this article was a student at
the Krakow State Industrial School from 1948 to 1952, and
later was a structural engineer. He recalled a few times sev-
eral of his school friends. One of them was a later architect,
the son of a well-known pre-war Krakow architect who
died shortly after the war. My Dad’s words from 40 years
ago, describing the drama of circa 80 years ago, stuck in
my memory: “They tormented his father”.
Translated by
Maciej Motak
References
Agatstein-Dormontowa, Dora. “Żydzi w Krakowie w okresie okupacji
niemieckiej.” Rocznik Krakowski 31, (1957): 183–224.
Apanowicz, Jerzy. Metodologia ogólna. Gdynia: Bernardinum, 2002.
Bieberstein, Aleksander. Zagłada Żydów w Krakowie. Kraków: Wydaw-
nictwo Literackie, 1985.
Construction log book, Boczna Czarnowiejskiej St., 1938–1940, National
Archives in Kraków sign. 29/1410/ABM Spokojna 16 f. 851, 6–117.
Dąbrowski, Marian, ed. Dziesięciolecie Polski Odrodzonej 1918–1928.
Warszawa–Kraków: Ilustrowany Kuryer Codzienny, 1928–1929.
Design of the building at 16 Spokojna St., 1939, National Archives in
Kraków, sign. ABM, ul. Spokojna 16, f. 851.
Domańska, Ewa. Mikrohistorie. Spotkania w międzyświatach. Poznań:
Wydawnictwo Poznańskie, 1999.
Engelking, Barbara, and Jan Grabowski, eds. Dalej jest noc. Losy Żydów
w wybranych powiatach okupowanej Polski, vol. 1–2. Warszawa:
Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2018.
Gregorowicz, Dorota. “Mikrohistoria. Otwieranie nowych horyzontów.”
Hist-mag, June 19, 2014. Accessed March 11, 2024. https://histmag.
org/mikrohistoria-otwieranie-nowych-horyzontów-9621.
Kiełkowski, Roman. …Zlikwidować na miejscu! Z dziejów okupacji hi-
tlerowskiej w Krakowie. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1981.
Kotarba, Ryszard. Żydzi Krakowa w dobie Zagłady (ZAL/KL Plaszow).
Kraków–Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2022.
Litwin, Edward. “Architekci Ziemi Krakowskiej, ich rola i działalność
w czasie II wojny światowej i niemieckiej okupacji, a także po wy-
zwoleniu Polski.” In Architekci krakowscy. Z dziejów krakowskiego
oddziału SARP 1877–1958, edited by Bohdan Lisowski, and Kry-
styna Łyczakowska, 39–70. Kraków: SARP Kraków, 2017.
Motak, Maciej. “Architekci czy rzemieślnicy? O budowniczych kra-
kowskich okresu międzywojennego.” In Studia nad architekturą
i urbanistyką Polski międzywojennej, vol. 6: Planowanie, budowa-
nie i ulepszanie Wielkiego Krakowa w odrodzonym państwie, edited
by Maciej Motak, 9–89. Kraków: Politechnika Krakowska, 2022.
Niezabitowska, Elżbieta. Metody i techniki badawcze w architekturze.
Gliwice: Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, 2014.
Pieter, Józef. Zarys metodologii pracy naukowej. Warszawa: PWN, 1975.
Popiołek-Roßkamp, Małgorzata. “Architects in the General Govern-
ment: Activities, Reckoning, Memory.” Zeitschrift für Ostmitteleu-
ropa-Forschung / Journal of East Central European Studies 70, nr 4
(2021): 663–688. https://doi.org/10.25627/202170411055.
Popiołek-Roßkamp, Małgorzata. “Displaced and forgotten. The pheno-
menon of anti-Semitism among architects in Warsaw in the second
half of the 1930s.” Medaon – Magazin für jüdisches Leben in For-
schung und Bildung 17, no. 33 (2023): 1–13. https://www.medaon.
de/pdf/medaon_33_popiolek-rosskamp.pdf.
SARP, “IV Doroczne Walne Zebranie Delegatów SARP-u.” Komunikat
SARP, nr 6–7, (June/July 1937).
SARP, “Sprawozdania i komunikaty.” Komunikat SARP, nr 6, (June 1939).
S. Mehl application for identity card, 1939, National Archives in Kraków,
sign. ANK 29/218/940/s. 211.
Stendig, Jakub. Płaszów. Ostatnia stacja krakowskiego żydostwa. Kra-
ków: Muzeum Krakowa, 2020.
Świątkowska, Bogna, ed. Adrichalim. Architekci: leksykon pochodzących
z Polski architektów działających w Palestynie i Izraelu w XX wie ku.
Warszawa: Bęc-Zmiana, 2016.
Twardowska, Kamila. Fryderyk Tadanier. Kraków: Instytut Architek -
tury, 2016.
Ustawa Konstytucyjna z dnia 23 kwietnia 1935 r. Dz.U. 1935 Nr 30,
poz. 227. https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/
WDU19350300227/O/D19350227.pdf.
Ustawa z dnia 17 marca 1921. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej.
Dz.U. 1921 Nr 44, poz. 267. https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/down-
load.xsp/WDU19210440267/O/D19210267.pdf.
Zbroja, Barbara. “Edward Kreisler – zapomniany krakowski architekt.”
Rocznik Krakowski 72, (2006): 181–211.
Zbroja, Barbara. “Hala przedpogrzebowa cmentarza żydowskiego przy
ul. Jerozolimskiej w Krakowie.” Rocznik Krakowski 69, (2003):
171–186.
Zbroja, Barbara. Leksykon architektów i budowniczych pochodzenia ży-
dow skiego w Krakowie w latach 1868–1939. Kraków: Wysoki Za-
mek, 2023.
Zbroja, Barbara. Miasto umarłych. Architektura publiczna Żydowskiej
Gminy Wyznaniowej w Krakowie w latach 1868–1939. Kraków:
Wydawnictwo WAM, 2005.
Zbroja, Barbara. “Żydowscy architekci w międzywojennym Krakowie.
Spacerownik.” Accessed April 2, 2024. https://mck.krakow.pl/im-
ages/upload/wystawy/Awangarda/Multimedia/spacerownik_www.
pdf.
Zieliński, Jarosław. Metodologia pracy naukowej. Warszawa: Ocyna
Wydawnicza Aspra-JR, 2012.