28 Maciej Piekarski
Abstract
Topography of the 18
th
-century Rzeszów and its relics
in the contemporary architectural and urban space of the city
One of the icons of Rzeszów is the 18
th
-century perspective view of the city, known as the Wiedemann plan. The view shows the buildings and
topography of the city, which was then surrounded by a system of ponds and backwaters. All representative buildings have been preserved to this day,
although in slightly changed forms. Ponds and backwaters do not exist.
The study described in the article was aimed at nding traces of the shores of these water reservoirs in the modern topography of the city, which
is very much transformed. Maps and aerial photographs from the times when traces of the 18
th
-century topography were more visible were used
for this purpose. The content of cartographic sources was used by overlaying digital versions of maps: historical and current, calibrating the image
using a pair of points belonging to two distant objects with unchanged shapes. The information contained in the photograph was veried by making
analogous geometric constructions on the photograph and on the current map. The culmination of the study was an in-situ reconnaissance. Many still
clear traces of the former topography were found in the area, which may be imperceptible to an outside observer.
The obtained results introduce a correction to the Wiedemann’s plan, which mapped the spatial structure of the city partly incorrectly. They sup-
plement the knowledge base about Rzeszów, which does not suciently cover spatial and urban issues. They draw attention to the ignored element
of the urban cultural landscape, which is the topography, often insuciently protected.
Key words: urban planning, Rzeszów, heritage protection, topography
References
[1] Kotula F., Tamten Rzeszów, MITEL, Rzeszów 2003.
[2] Dzieje Rzeszowa, F. Kiryk (red.), t. 1, Krajowa Agencja Wydawni-
cza, Rzeszów 1994.
[3] Malczewski J., Dzieje Rzeszowa do roku 1914, Muzeum Okręgo-
we, Rzeszów 1985.
[4] Encyklopedia Rzeszowa, J. Draus, G. Zamoyski (red.), Ocyna
Wydawnicza “Zimowit”, Rzeszów 2016.
[5] Kwolek J., Malczewski J., Historia i rozwój przestrzenny Rzeszo-
wa od powstania do współczesności, “Renowacje i Zabytki” 2015,
nr 3(55), 44–63.
[6]
Mącik H., Ulica 3 Maja w XVII–XX wieku, [in:] J. Rogóż, H. Mącik
(red.),
Ulica 3 Maja w Rzeszowie, Wydawnictwo UR, Rzeszów 2019,
67–102.
[7] Ochenduszko T., Dzieje Rzeszowa do 1918 roku. Kalendarium,
MITEL, Rzeszów 2006.
[8] Kłos S., Rzeszów. Przewodnik, Krajowa Agencja Wydawnicza,
Rzeszów 1993.
[9] Świeboda J., Collegium Resoviense w życiu Polaków 1658–1983,
Rzeszowskie Zakłady Graczne, Rzeszów 1983.
[10] Hennig W., Rzeszowski alfabet miejsc często zapomnianych i osób
z nimi związanych, Podkarpacki Instytut Książki i Marketingu,
Rzeszów 2012.
[11] Galizien und Lodomerien (1779–1783), https://maps.arcanum.
com/en/map/rstsurvey-galicia [accessed: 18.03.2023].
[12] Galicia and Bucovina (1861–1864) – Second military survey of the
Habsburg Empire, https://maps.arcanum.com/en/map/secondsur-
vey-galicia [accessed: 20.03.2023].
[13] Habsburg Empire (1869–1887) – Third Military Survey (1:25000),
https://maps.arcanum.com/en/map/thirdsurvey25000 [accessed:
20.03.2023].
[14] Plan miasta Rzeszowa z 1842 roku, [manuscript in: AP, Rzeszów,
sign. 59/1/0/8/1151].
[15] Dorf Staroniwa sammt den Ortschaften Podzamcze, Wygnaniec,
Psiarnisko und Rudki in Galizien, Rzeszower Kreis, [1849–1852],
[manuscript in: AP, Rzeszów, sign. 59/1313/0/-/3292].
[16] Stadt Rzeszow in Galizien, Kreis Rzeszow, [1852], [manuscript in:
AP, Rzeszów, sign. 59/1313/0/-/2073].
[17] Stadt Rzeszow in Galizien, [1879], [manuscript in: AP, Rzeszów,
sign. 59/1/0/8/1152].
[18] Miasto Rzeszów w Galicji, [1888], [manuscript in: AP, Rzeszów,
sign. 59/1313/0/-/3404].
[19] Miasto Rzeszów w Galicji, [1909], [manuscript in: AP, Rzeszów,
sign. 59/1313/0/-/3407].
[20] Ideal Plan des sundlischen Thailes der Stadt Rzeszow, [1829],
[manuscript in: AP, Rzeszów, sign. 59/1/0/8/1150].
[21]
Stadt Rzeszow sammt Enclave Ruska Wieś in Galizien Rzeszower
Kreis, [1849], [manuscript in: AP, Przemyśl, sign. 56/126/0/-
/1468M].
[22] Rudnicki J., Rzeszów. Rok 1915. 100 rocznica odbicia miasta z rąk
Rosjan. Epizod Wielkiej Wojny, Libra, Rzeszów 2015.
[23] 20 sierpnia 1944, Rzeszów. GX4143 F2954 SD. Ogniskowa 755 mm,
skala 1:12 000, Zdjęcie #105, https://fotopolska.eu/Rzeszow_Z?f=-
1279961-foto [accessed: 20.03.2023].
[24] Wzorek Z., Studia do planu ogólnego Miasta Rzeszowa i Planu
Szczegółowego Śródmieścia 1947–1953, [manuscript in: Archi-
wum Biura Rozwoju Miasta Rzeszowa].
[25] Moskal T., Wpływ założeń Ogólnego Planu Zabudowania miasta
Rzeszowa z 1939 roku na dokumenty planistyczne miasta w latach
1939–2003, PhD thesis, Politechnika Krakowska, Kraków 2018.
[26] Moskal T., Problematyka kształtowania śródmieścia miasta. Studia
nad rozwojem przestrzennym Rzeszowa, “Przestrzeń/Urbanistyka/
Architektura” 2020, Vol. 2, 125–147, doi: 10.4467/00000000PUA
.20.013.13062.
[27] Wzorek Z., Rzeszów – studia do planu śródmieścia, “Miasto” 1953,
9(35), 21–25.
[28] https://osrodek.erzeszow.pl\ [accessed: 20.03.2023].
[29] https://mapy.geoportal.gov.pl [accessed: 20.03.2023].
[30] Malczewski J., Dawne plany, mapy i widoki Rzeszowa, Muzeum
Okręgowe, Rzeszów 1985.
[31] Faluszczak F.P., Kartograa Galicji Wschodniej w latach 1772–
1914, Wydawnictwo UR, Rzeszów 2011.
[32] 1915, Rzeszów w Galicji. Zdjęcie lotnicze z wysokości 1400 m,
https://fotopolska.eu/Rzeszow_Z?f=1688371-foto [accessed:
20.03.2023].