22 Zoriana Lukomska, Halyna Lukomska
Od optymalnego przystosowania, eksploatacji oraz
funkcjonowania zabytku architektury lub wartościowej
zabudowy historycznej zależy trwałość ich „życia”. I tylko
włączanie budowli historycznej w proces społeczny może
pomóc uniknąć pełnej jej likwidacji, stopniowej ruiny
albo utraty autentyczności. Jedynie w przypadku, kiedy
zabytek aktywnie i we właściwy sposób jest eksploatowa-
ny przez społeczeństwo i dostępny dla szerokiego grona
użytkowników, zostaje włączony w procesy społeczne,
a co za tym idzie – może być uratowany.
Współcześnie problemem staje się transformacja
funkcjonalna wartościowych historycznych kompleksów
pałacowych na Ukrainie Zachodniej, które pierwotnie
były rezydencjami słynnych magnatów, książąt, królów
i ich rodzin. Często te kompleksy historyczne znajdują się
w złym stanie technicznym.
Największą trudnością na drodze przystosowania ta-
kiej zabudowy jest jej skala oraz związki przestrzenne
pomiędzy poszczególnymi komponentami. Najczęściej
są to kompleksy monumentalne, składające się z kilku
elementów, z harmonijnie ukształtowaną struktu rą ku ba-
tury, umiejętnie wpisaną w krajobraz. W trak cie adaptacji
dawnych zabudowań pałacowych trze ba roz patrywać je
jako jedną spójną kompozycję przestrzen ną, dążąc do za-
chowania jej jedności.
Według ukraińskiego ustawodawstwa na temat ochrony
zabytków najlepiej adaptować byłe kompleksy pałacowe
do celów publicznych: bibliotek, muzeów i galerii sztuki,
oraz miejsc do spędzania czasu wolnego (kluby, centra
kultu ry itp.).
Nie zawsze jednak jest możliwość, by otrzymać na
takie cele fundusze od państwa. Wyjściem z tej sytuacji
jest zatem pozyskiwanie inwestorów w celu utrzymania
danych obiektów. Z ich pomocą można wprowadzać
w ży cie projekty adaptowania zabudowy historycznej do
nowej funkcji.
W takiej sytuacji powstaje kwestia doboru funkcji,
która z jednej strony pozwoli, z minimalnymi zmianami,
przystosować autentyczną budowlę do nowych działań,
a z drugiej – zapewni inwestorowi zysk.
W świecie, zwłaszcza w Europie, mamy wiele przykła-
dów skutecznego przystosowania cennych kompleksów
pałacowych do współczesnych funkcji. Znane są przy-
kła dy pałaców, które obecnie funkcjonują np. jako kom-
pleksy hotelowe. Są one bardzo popularne wśród zwie-
dzających. Najciekawsze z nich to Hotel The Gritti Pa lace
w Wenecji (XV w.), Hotel Saint James w Paryżu (1892),
Hotel Three Storks w okolicach Pragi (XIV w.), Na
vona
Palace Residenze Di Charme (hotel ze spa) w Rzymie
(XVII w.), Monastero Santarosa Hotel & Spa, koło
Potockich oraz ziemie przylegające do niego i wyglądające jak regularny
trapez były otoczone linią umocnień, a te były połączone z istniejącymi
fortyfikacjami miasta. W wyniku zabudowy twierdzа otrzymała kształt
wydłużonego ośmiokąta o podłużnej osi symetrii [5], [6]. Pałac
Potockich był jedną z części miasta jako zespół rezydencjalny połączony
z układem urbanistycznym. W latach 1809–1812 na mocy porozumienia
między Rosją a Austro-Węgrami fortyfikacje zostały rozebrane, a fosy
zasypane. Zachowały się tylko nieduże elementy murów. Rezydencję
właścicieli miasta przekształcono na szpital wojskowy, który znajdował
się tu od początku XIX do początku XXI w.
Continuation of the architecture monument’s life
depends on a successful adaptation, exploitation or the use
of valuable historical buildings. Only the inclusion of hi-
storic buildings in the public process can help to avoid
destruction and a complete liquidation or loss of au-
thenticity. Such buildings can be saved only in the case
when they are actively and properly exploited by the
commu nity, when they are available to a wide range of
visitors and involved in so cial processes.
Currently, there is the problem of adapting valuable his-
to rical palace complexes located in the Western Ukraine,
which ini tially were residences of the big magnates, prin-
ces, kings and their families. Often these his to ric com-
plexes are in unsatisfactory technical condition.
The greatest diffi culty in the way of adaptation of
such complexes is their scale and spatial relationships
between separate elements. Most often these monumen tal
complexes which included few elements with a harmo-
nious perfect space-planning structure that successfully
blended into the landscape. So, in the process of adapting,
old palace buildings should be viewed as a single com-
position, primarily in an attempt to preserve its unity.
Of course it would be best to adapt (according to Ukrai nian
monument protective legislation) the former palace com ple-
xes into: libraries, museums and exhibitions, en ter tain ment
establishments (clubs, centers of culture and leisure, etc.).
But not always there is the possibility of obtaining go-
vernment fi nancing. Given this, the only way out to save
these objects is to attract investors. With their help it be-
comes possible to implement into life projects relating to
adaptation of historic buildings to a new modern function.
In this case, the question of selection of the function
arises which, on the one hand, allows with minimal chan-
ges to adapt an authentic building to new functions, but
on the other hand, ensures economic gain for the investor.
All over the world, particularly in Europe, we can see
many examples of successful adaptation of the former
pa lace complexes to modern functions. There are many
palaces which function as hotels. They become very po-
pular among visitors. The most interesting are: Hotel “The
Gritti Palace” in Venice (15
th
c.), Hotel “Saint James” in
Paris (1892), Hotel “Three Storks” near Prague (14
th
c.),
Spa hotel “Navona Palace Residenze Di Charme” in
Rome (17
th
c.), Spa hotel “Monastero Santa Rosa”, near
Naples (17
th
c.), Hotel “La Badia”, near Sorrento (former
monastery of the 12
th
с.).
These buildings are good examples of skillful com-
bination between preserved features of historical en viron-
ment and modern design elements. Each of these com-
plexes has an interesting longstanding history, many of
them have been rebuilt from ruins.
symmetry [5], [6]. The Potocki Palace played the role of one of the
town’s ensemble components.
In the years 1809–1812 by agreement between Russia and Austro-
Hungary Stanislaviv fortifications were demolished and the moats filled
up. Only small elements of the walls were preserved. At this time, the
residence of the town’s owners was turned into a military hospital, found
here from the beginning of the 19
th
century until the beginning of 21
st
century.
