44 Anna Chodkowska, Małgorzata Chorowska
datowanej na połowę XIII w. Może to oznaczać, że za-
meczek z czasów Woka
5
był owym gródkiem, a mu
rowana wieża powstała za czasów jego syna Henryka,
w latach 70. XIII w. Nie można wykluczyć, że Wok z Ro
senberga uruchomił na pograniczu czeskośląskim jedy-
nie pewien proces osadniczy, który był kontynuowany
przez Henryka i zakończył się kilkanaście lat później.
Daty graniczne to rok 1279, dość niepewnej wzmianki
o kościele farnym w Prudniku
6
, oraz 1302, gdy w prze-
kazach źródłowych występuje Arnoldus advocatus de
Nova civitate [7, s. 33].
Rodzi się pytanie, czy można coś powiedzieć o czasie
budowy wieży Woka – będącej najstarszym elementem
prudnickiego zamku – na podstawie źródła materialnego,
jakim jest sama wieża, zachowana do wysokości 23 m.
Według Rolanda Mruczka, autora dysertacji doktorskiej
na temat bergfriedów i donżonów na Śląsku na szerokim
tle porównawczym
7
, sama struktura wieży, której cylinder
niemal w całości wypełnia wysoki butelkowaty „szyb”,
zapewne o funkcji lochu, stanowi na gruncie europejskim
wynalazek 2. połowy XIII w., choć oczywiście mogą się
pojawić wyjątki lub rozwiązania prekursorskie. Starsze
wieże, nawet te o cylindrycznej bryle, były wewnętrznie
podzielone na szereg niskich komnatek sklepionych bądź
przedzielonych stropami.
Dla wieży w Prudniku istotne może być porównanie
z bliźniaczą względem niej wieżą o nazwie Jakobinka,
znajdującą się na zamku Rožmberk w Czechach [9] (il. 4),
głównej siedzibie „Panów z różą”, czyli interesującej nas
gałęzi rodu Vitkowiców. Jakobinka ma wysokość około
30 m, butelkowaty loch, sięgający do połowy jej wyso
kości, i cztery komnatki powyżej rozdzielone stropami.
Datowana jest podobnie jak cały zamek na połowę
XIII w., jednak wyłącznie dolna jej część jest pierwotna,
a gór na pochodzi najpewniej z rozbudowy z XIV–XV w.
8
Wieżę Woka różni od Jakobinki położenie w bliskim
sąsiedztwie muru obwodowego, podczas gdy ta druga
znajdowała się pośrodku dziedzińca górnego zamku. Jest
to istotny szczegół, który każe widzieć prudnicką wieżę
jako nieco młodszą. Najbardziej prawdopodobne jest
dato wanie jej w powiązaniu z całością górnego zamku
(murem ob wodowym i budynkiem mieszkalnym), a więc
z aktywnością Henryka, syna Woka, przypadającą na
ostatnią tercję XIII w. Wiadomo z przekazów źródło-
wych, jak choćby z dokumentu z 1302 r., że syn Woka
rezydował w Prud niku
9
, a więc musiał już wówczas ist-
nieć cały prudnicki zamek, a nie tylko wieża.
5
Wok spędził w okolicach założonego przez siebie Prudnika bardzo
krótki czas, gdyż już w styczniu 1256 r. przebywał w Austrii [7, s. 36].
6
Jest to późne i niepewne datowanie, ustalone na podstawie obli-
czeń prudnickiego proboszcza Scharkowa [7, s. 33].
7
Mruczek zauważa, że słabą stroną wszelkich wywodów jest pro-
blem z wiarygodnością datowania w literaturze niemieckiej. W Niem
czech bardzo istotny bergfried zamku Steinsberg był do tej pory datowa-
ny na mniej więcej 1250 r., a ostatnio na lata 1230–1250 [8, s. 55–71].
8
Dach wieży powstał w początkach XVI w. [9, s. 175].
9
Jak zauważa Dominiak na podstawie dokumentu z 1302 r. wysta-
wionego w Prudniku (Codex Diplomaticus Silesiae, Bd. 33, s. 28, nr 1),
Henryk z Rosenberga poświadczył w Prudniku transakcję kupna –
sprzedaży, a więc musiał w tym czasie rezydować w mieście [7, s. 36].
of the tower whose cylinder is almost entirely filled with
a highbottled “shaft”, probably with a dungeon function,
is the European invention of the 2
nd
half of the 13
th
cen-
tury, although exceptions or precursory solutions may oc-
cur. Older towers, even those with a cylindrical shape,
were divided internally into a series of low vaulted little
chambers or divided by ceilings.
For the tower in Prudnik, it may be important to com-
pare it with the twin tower called Jakobinka, located in
the Rožmberk Castle in the Czech Republic [9] (Fig. 4),
the main seat of “Lords with a rose”, i.e. the branch of the
family of Vitkovice that is of our interest. Jakobinka is
about 30 m high and has a bottled dungeon reaching up to
the half of its height as well as four chambers above which
are separated by ceilings. It is dated, similarly to the whole
castle, to the middle of the 13
th
century, however, only its
lower part is original, whereas the upper one probably
comes from the extension from the 14
th
or 15
th
century
8
.
Wok’s Tower differs from Jakobinka in its location, i.e. in
close neighbourhood to the perimeter wall, whereas the
latter was situated in the middle of the upper castle court-
yard. This is an important detail that allows us to see the
Prudnik Tower as slightly younger. The most probable is
its dating in connection with the whole of the upper castle
(the perimeter wall and the residential building), i.e. with
the activity of Henry, the son of Wok, during the last third
of the 13
th
century. It is known from source messages, for
example from the document from 1302, that Wok’s son
resided in Prudnik
9
, which means that the entire Prudnik
castle must have existed then, not just the tower.
In 1337, the castle became the property of the Piast
dynasty and together with the town was successively
owned by princes of Niemodlin (for a short time also by
Opawa princes), Opole, Głogówek and Oleśnica. At the
beginning of the Hussite Wars, Prudnik belonged to the
Wrocław bishop Konrad IV the Older. Due to the owner’s
insolvency in 1420, the town and the castle were pledged
to the Piasts of Opole [10, p. 61, 62]. The rank of the town
and the castle grew after 1424 during the reign of the
young prince Bolko V Wołoszko, from 1428 a Hussite,
who ruled over the separated areas of Głogówek and
Prud nik, however, he did not reside in Prudnik [11,
pp. 57–61]. The complex was destroyed in the spring of
1428 as a result of the Hussite military operations. The
town, which was rebuilt after the invasion, was conquered
and taken over in 1430 by Konrad IV the Older. In the
autumn of the same year, Prudnik returned to Bolko V
again thanks to the Hussite troops moving to the south
under the command of Prokop the Great. However, the
garrison that was too weak there to prevent the town from
being taken over by the Catholic rulers. In 1432, Bolko V
took over Prudnik again. The Prudnik estates along with
the town and the castle passed into the full possession of
8
The tower’s roof was constructed at the beginning of the 16
th
cen tury [9, p. 175].
9
As Dominiak observes, on the basis of a document issued in
Prudnik in 1302 (Codex Diplomaticus Silesiae, Bd. 33, p. 28, no. 1), Hen
ryk from Rosenberg confirmed the purchase and sale transaction in
Prudnik, so he must have been residing in the town at that time [7, p. 36].
