Numer 2(74)/2023
Spis treści
Otwórz spis treści
-
- Ewa Łużyniecka, Kateřina Charvátová - Reguła zakonna a kolorystyka polskiej i czeskiej architektury cysterskiej w XII–XV w.
- Karolina Jaklewicz - Odmienność jako wartość. Kamp a wielobarwna architektura Hundertwassera
- Justyna Juroszek - Rola ceglanego detalu w architekturze na przykładzie współczesnych trendów architektonicznych na Górnym Śląsku
- Dominik Przygodzki, Magda Szarkowska - Problematyka rewaloryzacji grodzisk średniowiecznych. Grodzisko „na łąkach” w Wiślicy – studium przypadku
- Krystyna Strumiłło - Zintegrowane podejście do ochrony dziedzictwa kulturowego na przykładzie Kolumny – dawnego podłódzkiego letniska
- Natalia Przesmycka, Rafał Strojny, Anna Życzyńska - Modernizacja budynków szpitali powstałych w XX w. w kontekście problemów architektonicznych, funkcjonalnych i eksploatacyjnych
- Klaudyna Mentel, Zbyszko Bujniewicz, Luís Miguel Moreira Pinto - Analiza rozwiązań funkcjonalno-przestrzennych w wybranych ośrodkach akredytowanych przez National Autistic Society
- Joanna Gil-Mastalerczyk, Sylwia Mochocka, Małgorzata Wijas - Miasto przyjazne. Aspekt dostępności kieleckich przestrzeni publicznych
- Anna Jaglarz, Szymon Chrzanowski - Rola oświetlenia w projektowaniu placówek opieki dla osób starszych
- Waldemar Marzęcki - Kalkulator zgodności
- Oksana Pekarchuk - Osiedla kontenerowe powstałe w Ukrainie i w Europie Zachodniej w 2022 r. Analiza i rekomendacje projektowe
- Krzysztof Mycielski - Rozwiązania miastotwórcze dla zabudowy kwartałowej w projektach pracowni Grupa 5 Architekci
Artykuły
Ewa Łużyniecka, Kateřina Charvátová - Reguła zakonna a kolorystyka polskiej i czeskiej architektury cysterskiej w XII–XV w.
doi:10.37190/arc230201
Celem artykułu jest ukazanie powiązania reguły zakonnej z kolorystyką budowli cysterskich na terenie obecnej Polski i Czech. Przedmiot opracowania stanowi kolorystyka elewacji oraz wnętrz kościołów i klasztorów z XII–XV w., z których część została odkryta przez autorki artykułu, część ujawniono podczas innych prac konserwatorskich. W badaniach, będących podstawą opracowania, zastosowano metody: stratygraficzno-architektoniczną in situ oraz historyczno-analityczne i porównawcze. W regule zakonnej cystersów zalecano ascezę formalną i zabraniano wykonywania barwnych malowideł, posadzek i witraży. Pierwszy okres (koniec XII–1. połowa XIII w.) charakteryzował się częściowym przestrzeganiem wspomnianych zasad. Drugi okres przypadający na drugą połowę XIII w. był początkiem odchodzenia od ascezy formalnej. W trzecim okresie (XIV–XV w.) zaczęto w sposób zdecydowany odchodzić od pierwotnej reguły zakonnej. W tym czasie elewacje klasztorów zdobiono niekiedy polichromiami, a we wnętrzach wybrane ściany pokrywano malowidłami figuralnymi o często kontrastowych zestawieniach barwnych. Wystrój kolorystyczny zależał wówczas od kondycji finansowej zakonu, poziomu warsztatu malarskiego i wyobraźni twórców. Reguła zakonna odeszła w zapomnienie..
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Karolina Jaklewicz - Odmienność jako wartość. Kamp a wielobarwna architektura Hundertwassera
doi:10.37190/arc230202
W związku z brakiem jednoznacznej estetycznej klasyfikacji projektów architektonicznych Friedensreicha Hundertwassera w niniejszym tekście jego wielobarwna twórczość zostanie przeanalizowana przez pryzmat estetyki kampu. Celem artykułu jest ukazanie projektowej twórczości Hundertwassera w nowym kontekście, uwzględniającym kryteria kampowej wrażliwości i estetyki. Analiza zostanie przeprowadzona w odniesieniu do tekstów teoretycznych i bezpośredniego doświadczenia. W refleksji nad dziełami Hundertwassera uwzględnione zostaną zarówno kryteria zawarte w fundamentalnym dla kampowej estetyki tekście Susan Sontag Notes on Camp, jak i późniejsze rozważania badaczy kampu, zwracających uwagę nie tyle na przedmiot, ile na osobę kampu (Czapliński, Booth, Meyer, Mauriès). Nie bez znaczenia będzie też ważne dla kampu „oko patrzącego”, czyli wrażliwość odbiorcy. Kwestią kluczową będzie kolor, bez którego trudno byłoby pisać o obiektach austriackiego twórcy w kontekście kampowej estetyki. Prezentowany tekst jest próbą nowego spojrzenia na Hundertwassera, być może przysłuży się akceptacji „odmieńców” i ich „odmienności”i poszerzy pola wzajemnej akceptacji.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Justyna Juroszek - Rola ceglanego detalu w architekturze na przykładzie współczesnych trendów architektonicznych na Górnym Śląsku
doi:10.37190/arc230203
Tematem pracy jest obraz zmieniających się w ostatnich latach trendów w projektowaniu ceramicznego detalu architektonicznego na terenie Górnego Śląska. Na etapie badań posłużono się kwerendą źródłową, analizą zrealizowanych obiektów architektonicznych, wizją terenową oraz dokumentacją fotograficzną. Na podstawie szerszego rozpoznania tematu wytypowano po dwa przykłady spośród obiektów sakralnych, budynków mieszkalnych oraz obiektów użyteczności publicznej. Jako kryteria wyboru posłużyły ocena środowiska architektonicznego, reprezentacyjność obiektu, wysoka wartość architektoniczna, rozpoznawalność kulturowa. Celem autorki było wykazanie, że współczesna architektura Górnego Śląska pozwala operować światłocieniem, który nadaje kompozycji „trzeci wymiar” – wyjątkowość i specyficzny wyraz. Nie jest to sięganie do wzorców historycznych, lecz tworzenie nowych, geometrycznych, przestrzennych form, ustalanie nowych zasad kompozycyjnych, operowanie światłocieniem, malarskością i rzeźbiarskością tego ponadczasowego materiału. Ludzka skala modułu sprawia, iż cegły można użyć do projektowania niemal każdego obiektu architektonicznego – zarówno budynku mieszkalnego, jak i sakralnego lub użyteczności publicznej. Współczesna cegła nie służy już tylko i wyłącznie do tworzenia elementów konstrukcyjnych – jest częścią kompozycji obrazu, reliefu i rozrzeźbienia każdej elewacji.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Dominik Przygodzki, Magda Szarkowska - Problematyka rewaloryzacji grodzisk średniowiecznych. Grodzisko „na łąkach” w Wiślicy – studium przypadku
doi:10.37190/arc230204
W artykule omówiono studium przypadku rewaloryzacji grodziska „na łąkach” w Wiślicy. Autorzy przedstawili problematykę projektową związaną z obiektem archeologiczno-architektonicznym. Ukazali procesy administracyjno-prawne skutkujące wdrożeniem planu rewaloryzacji obiektu objętego ochroną konserwatorską. W pracy zaprezentowano decyzje projektowe podjęte na podstawie zebranych informacji, badań archeologicznych, wytycznych konserwatorskich, uzyskanych pozwoleń oraz ograniczeń natury konserwatorskiej. Wyjaśniono i zaprezentowano przyjęte rozwiązania, które pozwalają na zachowanie bezcennej wartości historycznej obiektu, a jednocześnie umożliwiają udostępnienie obiektu zwiedzającym turystom i badaczom.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Krystyna Strumiłło - Zintegrowane podejście do ochrony dziedzictwa kulturowego na przykładzie Kolumny – dawnego podłódzkiego letniska
doi:10.37190/arc230205
W ostatnich latach można zauważyć rosnące znaczenie ochrony dziedzictwa kulturowego. Zintegrowane podejście do ochrony dziedzictwa kulturowego odzwierciedla zarówno stosunek społeczeństwa do świata wartości, jak i sam proces reinterpretacji wartości. Celem artykułu jest przedstawienie wyników przeprowadzonych przez autorkę badań dotyczących dziedzictwa kulturowego na terenie Kolumny (dzielnicy Łasku) niedaleko Łodzi. Rzucają one nowe światło na całościowe spojrzenie na zagadnienie ochrony dziedzictwa w aspekcie zapisów unijnych. Przeprowadzono badania empiryczne polegające na bezpośredniej obserwacji, analizie i ocenie własnej oraz kwerendy archiwalne i studia najnowszej literatury przedmiotu. Obserwacje terenowe dotyczyły ingerencji człowieka i przekształceń zielonego krajobrazu. W wyniku przeprowadzonych badań należy stwierdzić, że dziedzictwo kulturowe służy współczesnym celom, którymi są nie tylko materialne dobra kultury, ale także naturalne dziedzictwo przyrodnicze oraz nasza pamięć i tożsamość. Właściwe zarządzanie dobrostanem oraz intensyfikacja działań skierowanych na ochronę tych wartościstają się kluczowe.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Natalia Przesmycka, Rafał Strojny, Anna Życzyńska - Modernizacja budynków szpitali powstałych w XX w. w kontekście problemów architektonicznych, funkcjonalnych i eksploatacyjnych
doi:10.37190/arc230206
Budynki szpitali należą do jednych z najbardziej złożonych oraz najszybciej „starzejących się” obiektów budowlanych. Ciągły rozwój technologii oraz konieczność dostosowania budynków szpitali do współczesnych potrzeb prowadzi do prac modernizacyjnych. Celem badań było określenie problemów związanych z modernizacją szpitali na tle zagadnień architektonicznych, funkcjonalnych i eksploatacyjnych wynikających ze zmieniających się wymagań użytkowych i prawnych stawianych tego typu obiektom. Zbadano między innymi to, jakie prace modernizacyjne zostały wykonane, jakie konstrukcje i technologie stosowano w badanych szpitalach (co ma istotny wpływ na ich podatność na zmiany związane z adaptacją do współczesnych potrzeb i wymagań użytkowych). Porównano budynki wyłonione spośród przeanalizowanych wstępnie wszystkich obiektów szpitalnych na obszarze województwa lubelskiego. Określono rodzaje prac modernizacyjnych przeprowadzonych w ostatnich dwóch dekadach oraz najczęściej występujące problemy. Analizowano architekturę i technologie wznoszenia poszczególnych obiektów. Na podstawie wyników omówionych badań należy podkreślić, że przy prowadzeniu prac modernizacyjnych w obiektach służby zdrowia trzeba mieć dalekosiężny plan biorący pod uwagę kolejne etapy dostosowywania do rosnących potrzeb i wymagań eksploatacyjnych. Nie wszystkie budynki są na takie zmiany podatne, jednak w obecnej sytuacji ekonomicznej kraju i przy dzisiejszych możliwościach finansowania publicznych obiektów służby zdrowia, jak również rosnących cenach na rynku budowlanym, nadal bardziej opłacalne jest remontowanie i modernizowanie istniejących obiektów niż ich wyburzanie i wznoszenie nowych.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Klaudyna Mentel, Zbyszko Bujniewicz, Luís Miguel Moreira Pinto - Analiza rozwiązań funkcjonalno-przestrzennych w wybranych ośrodkach akredytowanych przez National Autistic Society
doi:10.37190/arc230207
W Wielkiej Brytanii specjalistyczne ośrodki najlepiej przystosowane dla osób ze spektrum autyzmu otrzymują akredytację stowarzyszenia National Autistic Society. W artykule przedstawiono badanie typu multiple case study wybranych przykładów takich ośrodków. Przedmiotem badania były trzy obiekty z listy, które spełniły kryterium włączenia, zostały rozbudowane w ramach rządowych programów podnoszenia jakości kształcenia. Celem badania była analiza i porównanie wybranych na podstawie badań literaturowych kryteriów projektowych wpływających na kształtowanie struktury funkcjonalno-użytkowej ośrodków. Badanie ma charakter pilotażowy i zostało przeprowadzone metodą ekspercką z perspektywy architekta i terapeuty osób z autyzmem. Wykorzystano materiały źródłowe; badania przedprojektowe, dokumentację techniczną i zdjęcia. Dzięki przeprowadzonej analizie wykazano, że układy funkcjonalne w wyżej wymienionych obiektach zostały zaprojektowane z uwzględnieniem gradacji sensorycznej przestrzeni. Strefa o wysokim bodźcu i strefa o niskim bodźcu są dostępne ze strefy przejściowej, która jest neutralna sensorycznie. Strefowanie sensoryczne przestrzeni jest nadrzędne w stosunku do projektowania funkcjonalnego. Model analizy zebranych danych przedstawiony w ramach badania pilotażowego może posłużyć do rozwijania metody badawczej. Celowe wydaje się rozszerzenie listy kryteriów projektowych i kontynuowanie zbierania danych w celu uzyskania miarodajnych wyników.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Joanna Gil-Mastalerczyk, Sylwia Mochocka, Małgorzata Wijas - Miasto przyjazne. Aspekt dostępności kieleckich przestrzeni publicznych
doi:10.37190/arc230208
Powszechna dostępność przestrzeni publicznych jest jednym z czynników wpływających na obraz miasta przyjaznego, rozumianego jako miejsce realizujące potrzeby wszystkich grup społecznych, w tym osób z niepełnosprawnością. Celem pracy jest analiza przestrzeni publicznych Kielc w kontekście dostępności. Wybrane do badań przestrzenie istnieją na styku różnych struktur, stanowiąc przestrzeń publiczną w tradycyjnym rozumieniu wraz z siecią ulic i placów, zbiorem ważnych budowli, pomników, małą architekturą oraz zielenią miejską. Rozważania dotyczą weryfikacji rozwiązań komunikacji, formy i kształtu projektowanej przestrzeni, tożsamości miejsca, programu i orientacji przestrzennej. Charakterystyka i analiza przestrzeni służą ocenie dostępności. Na podstawie przedstawionych badań można stwierdzić, iż omawiane miejsca są dostępne i zrównoważone, dzięki rozwiązaniom podnoszącym funkcjonalność przestrzeni miasta na poziomie potrzeb fizycznych, ale również psychologicznych i emocjonalnych. Analizowane przestrzenie publiczne Kielc dzięki powszechnej dostępności gwarantują łatwą osiągalność, bezpieczeństwo użytkowania, sprzyjają właściwej percepcji przestrzeni, kontaktom międzyludzkim, a także różnym formom życia społecznego, przez co pozytywnie wpływają na postrzeganie Kielc jako miasta przyjaznego.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Anna Jaglarz, Szymon Chrzanowski - Rola oświetlenia w projektowaniu placówek opieki dla osób starszych
doi:10.37190/arc230209
Kształtowanie ergonomicznego oświetlenia w przestrzeniach przeznaczonych dla seniorów wymaga od projektantów rzetelnej wiedzy zarówno w zakresie problematyki zdrowotnej związanej ze starzeniem się wzroku, jak i innowacyjnych rozwiązań oświetleniowych. Pożądane są również wytyczne projektowe oparte na wiarygodnych wynikach badań naukowych. Aby uzupełnić informacje w tej dziedzinie, autorzy rozpoznali problemy percepcyjne osób w podeszłym wieku wynikające z procesu starzenia się układu wzrokowego oraz przeanalizowali jakość oświetlenia w kontekście wpływu na zdrowie, bezpieczeństwo, komfort i satysfakcję osób starszych. Ponieważ wzrok pogarsza się wraz z wiekiem, osoby starsze muszą radzić sobie ze skutkami niedostatecznego lub niewłaściwego oświetlenia. Z tego względu pojawia się potrzeba dostosowania rozwiązań oświetleniowych do wymagań seniorów z uwzględnieniem procesu osłabiania się układu wzrokowego. Omówione zostały strategie projektowe ukierunkowane na trzy efekty, jakie można uzyskać dzięki odpowiedniemu oświetleniu (utrzymanie równowagi emocjonalnej, zapewnienie wydajności i sprawności w codziennych działaniach oraz zapobieganie upadkom). Przeprowadzono również symulacje oświetlenia na wybranych przykładach wnętrz w domu opieki dla seniorów. Dały one podstawę do analizy, porównania i oceny różnych rozwiązań oświetleniowych oraz opracowania wniosków i wytycznych do tworzenia wielokierunkowych strategii oświetleniowych opartych na zwizualizowanych problemach projektowych.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Waldemar Marzęcki - Kalkulator zgodności
doi:10.37190/arc230210
W artykule został opisany „kalkulator zgodności”. Jest to nowy moduł badawczy metody Diagramu Ciągłości Przestrzennej. Służy on wspomaganiu procesów przekształcania i rozbudowy istniejących struktur miejskich w duchu poszanowania ich ciągłości przestrzennej. W artykule przedstawiono sposób obliczania stopni jednorodności cech architektonicznych i urbanistycznych dla zespołów będących rozbudową istniejącej tkanki miejskiej. Celem autora pracy jest pokazanie za pomocą „kalkulatora zgodności” mechanizmu ustalania odpowiednich stopni jednorodności cech nowej zabudowy w zależności od tego, jaki stanowią one procent w stosunku do istniejącej zabudowy. Został opracowany teoretyczny model symulujący proces rozbudowy zespołu urbanistycznego, składającego się z obiektów o pięciu różnych wysokościach oraz niskiej jednorodności cechy. Model ten ilustruje metodykę obliczania za pomocą „kalkulatora zgodności” stosownych wyników dotyczących stopni jednorodności cech nowej zabudowy. Wykazano, że kalkulator zgodności, będący nowym modułem badawczym, doprecyzowuje ogólne ustalenia Diagramu Ciągłości Przestrzennej wykorzystywane w procesie harmonijnego rozbudowywania struktur miejskich. Z przeprowadzonych badań wynika, że im większy jest procentowo obszar rozbudowy, tym jego stopień jednorodności powinien być bardziej zbliżony do stopnia jednorodności rozbudowywanej struktury urbanistycznej. Nie powinien on być jednak od niego niższy. W przeciwnym razie może to doprowadzić do degradacji przestrzennej istniejącej zabudowy.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Oksana Pekarchuk - Osiedla kontenerowe powstałe w Ukrainie i w Europie Zachodniej w 2022 r. Analiza i rekomendacje projektowe
doi:10.37190/arc230211
Osiedla kontenerowe wykorzystywane są na całym świecie jako tymczasowe mieszkania w sytuacjach kryzysowych, stwarzają możliwość zaspokojenia podstawowych potrzeb ludzi w krótkim okresie. Celem autorki artykułu było zbadanie głównych cech osad kontenerowych dla osób wewnętrznie przesiedlonych w Ukrainie oraz ustalenie zalet i wad wynikających z ich działania. W ramach badania odwiedziła ona 12 osiedli kontenerowych wybudowanych w 2022 r. przy wsparciu polskiego rządu w obwodzie lwowskim i kijowskim. Artykuł zawiera informacje na temat użytkowania gruntów, wielkości terenu zabudowania, liczby jednostek kontenerowych, typologii i funkcji przeznaczenia budynków i ich wyposażenia oraz kontroli tych obiektów. Analiza osiedli kontenerowych dla ukraińskich uchodźców w Europie i osób wewnętrznie przesiedlonych w Ukrainie pozwoliła skupić się na wskazaniu udanych rozwiązań architektonicznych i urbanistycznych. Wyniki badania mogą być impulsem do poprawy jakości warunków w tymczasowych mieszkaniach osób wewnętrznie przesiedlonych. Określenie skutecznych modeli architektonicznych i urbanistycznych stosowanych w Europie przy budowie osiedli kontenerowych pomoże w planowaniu, budowie i organizacji środowiska życia nowych osiedli w Ukrainie.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Krzysztof Mycielski - Rozwiązania miastotwórcze dla zabudowy kwartałowej w projektach pracowni Grupa 5 Architekci
doi:10.37190/arc230212
Warszawska pracownia Grupa 5 Architekci to działający na polskim rynku budowlanym kilkudziesięcioosobowy zespół projektantów ukształtowany przez doświadczenia polskiej transformacji. Po dwóch dekadach działalności tworzący go architekci podjęli wspólną próbę ideowego samookreślenia. Celem artykułu jest pokazanie, jak osobiste wnioski płynące z edukacji, późniejszej praktyki, ewolucji teorii architektury oraz z osobistych przekonań i doświadczania przestrzeni przekładają się na konkretne rozwiązania projektowe. Ponieważ jednym z architektonicznych wątków łączących ludzi współtworzących pracownię są dokonania w zakresie projektowania zabudowy kwartałowej, metodą przyjętą w artykule jest szczegółowa analiza tego wycinka twórczości Grupy 5 od realizacji pojedynczych budynków do urbanistycznych założeń dużych zespołów mieszkaniowych. Artykuł zamykają płynące z praktyki projektowej – autorskie tezy dotyczące filozofii projektowania.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł