Numer 2(32)/2012

doi:10.37190/arc (doi:10.5277/arc)

Pobierz spis treści

Spis treści

Artykuły

Barbara Widera - Architektura współczesna w kreacji kultury miasta na przykładzie Linzu

doi:10.5277/arc120201

Kultura miasta w początkach XXI wieku opiera się na subtelnym zbalansowaniu skomplikowanych, nakładających się na siebie relacji. Nostalgiczne wartości związane z poszanowaniem tradycji i dziedzictwa historycznego nie wykluczają dynamicznego rozwoju i wykorzystywania najnowszych technologii. Nowoczesne społeczeństwo docenia szybki przepływ informacji i dostrzega wartość wiedzy. Współczesne media ułatwiają dostęp do dóbr sztuki i kultury. Złożony układ zależności wymaga dynamicznych, kreatywnych rozwiązań w dziedzinie architektury. Coraz częściej pojawiają się projekty, w których rzeczywistość wirtualna przenika do realizacji architektonicznych. Szczególnie współczesne obiekty związane z promocją kultury i sztuki mają za zadanie ożywienie fragmentów tkanki miejskiej, a nawet całych miast. Ich autorzy starają się zainteresować i zainspirować odbiorcę. Posługują się w tym celu nowatorskimi rozwiązaniami, kontrastem, zaskoczeniem a czasem prowokacją. We wnętrzu budynku następuje konsekwentne budowanie nastroju. Architektura dostarcza przeżyć natury estetycznej, intelektualnej i emocjonalnej, wchodzi w dialog z użytkownikiem. Materialne i niematerialne aspekty przenikają się, kreując kulturę miasta.

Słowa kluczowe:

    architektura-współczesna

    muzeum

    sztuka

    kultura

    linz

Maria J. Żychowska - Miasto-muzeum. Impresja z Normandii

doi:10.5277/arc120202

Od starożytności wysoko ceniony był leczniczy wpływ klimatu i kąpieli morskich. Natomiast wakacje nad morzem to brytyjska tradycja sięgająca XVIII w. Tam uruchomiono pierwsze urządzenia kąpielowe, w których kuracjusze mogli albo wziąć kąpiel morską w Morzu Północnym, albo pić herbatę. Wraz z nadejściem kolei na początku XIX w. wybrzeże zostało otwarte dla wszystkich, nie tylko dla elity. Podróż pociągiem stała się skutecznym i niedrogim sposobem zarówno na krótkie wycieczki, jak i na wakacje.     Podobne tendencje zagościły po drugiej stronie kanału La Manche. Na przykład w Normandii, na wybrzeżu Pikardii, w latach 1880–1896 odnotowano znaczący rozwój urbanistyczny trzech blisko siebie położonych miast: Eu, Le Tréport, Mers-les-Baines. Pierwszą znaczącą inwestycją w Mers-les-Baines była realizacja kasyna w 1900 r., a 10 lipca 1904 r. doprowadzono linię kolejową z Eu-Tréport.     W zakresie kształtowania się architektury można tam odnotować trzy główne okresy rozwoju i ewolucji lokalnej stylistyki. Pierwsza faza to budowle utrzymane w prostym stylu, w którym dominującym materiałem była cegła. Jako dekoracja rzadko pojawiały się żeliwne balkony czy mansardy. Druga faza coraz bardziej związana z turystyką zdominowana była wpływami anglo-flamandzkimi z odczuwalną różnorodnością programów stylistycznych – wille i hotele z wykuszami i balkonami stawały się coraz bardziej imponujące. W trzeciej fazie, w czasach świetności, architektura zaczerpnęła z obfitości wzorców zawartych w kwiatowym stylu art nouveau.

Słowa kluczowe:

    normandia

    urbanistyka

    architektura

Renata Gubańska - Kultura w mieście – omówienie problemu na wybranym fragmencie osiedla mieszkaniowego Gądów Mały we Wrocławiu

doi:10.5277/arc120203

Gądów Mały jest jednym z wielu wrocławskich osiedli mieszkaniowych wybudowanych w latach 80. XX w. w typowej zunifikowanej, bezstylowej architekturze tego okresu. Kilku- lub kilkunastopiętrowe bloki wyznaczają granice terenów publicznych dla mieszkających lub przebywających tam ludzi. Przestrzenie te powinny być przyjazne mieszkańcom, m.in. zapewniać dogodną komunikację kołową i pieszą, podstawową bazę handlowo-usługową, strefy wypoczynku biernego i czynnego, a także „miłe oku” wrażenia estetyczne.     Niestety, wybrany do szczegółowego opracowania fragment działki śródblokowej nie do końca spełnia kryteria dotyczące właściwego zagospodarowania terenu. Jej obecne rozplanowanie daje duże możliwości projektowe planistom, a przede wszystkim architektom krajobrazu. W artykule przedstawiono dwie koncepcje projektowe – podobne pod względem programu funkcjonalno-przestrzennego, jednak całkowicie odmienne ze względu na układ infrastruktury komunikacyjnej. Koncepcja I odwołuje się do wcześniejszej funkcji opracowywanego terenu, natomiast koncepcja II – do obowiązującego miejscowego planu przestrzennego. Niezależnie od uwarunkowań mających wpływ na ich powstanie, oba zaproponowane rozwiązania są zdecydowanie dużo ciekawsze od tego istniejącego.

Słowa kluczowe:

    gądów-mały

    kultura

    zagospodarowanie

Aleksandra Łukaszewicz - Analiza porównawcza wybranych rowerowych rozwiązań z Kopenhagi i aktualnych działań prorowerowych we Wrocławiu

doi:10.5277/arc120204

Poszukiwanie alternatywnych rozwiązań transportowych w mieście jest niezwykle istotne z punktu widzenia aktualnego rozwoju gospodarczego miast oraz ich urbanistycznych przemian. Jednym z rozwiązań problemów komunikacyjnych, jakie dotykają miasta, a w szczególności ich zatłoczone centra, jest rozwój sieci rowerowej. Istnieje wiele miast w Europie, które zainwestowały w komunikację rowerową i do dziś zajmuje ona istotne miejsce w strukturze komunikacyjnej tych miast. W artykule jako przykład przedstawiono Kopenhagę, miasto wzorcowe, które przystosowało się przestrzennie do komunikacji rowerowej w takim stopniu, że ten środek transportu przejmuje około 30% wszystkich podróży dziennie.     Na podstawie analizy porównawczej miast, ich sposobów kreowania polityki przestrzennej i jej egzekwowania można wyciągnąć interesujące wnioski, które mogą przyczynić się do poprawy działań przestrzennych w polskich miastach.     W artykule przedstawiono rozwiązania infrastruktury rowerowej, jakie występują w Kopenhadze, jednym z najbardziej rowerowych miast na świecie. Przytoczono również oraz porównano rozwiązania rowerowe, jakie w ostatnich latach zostały stworzone we Wrocławiu.

Słowa kluczowe:

    rower

    miasto

    urbanistyka

Paweł Czajkowski, Barbara Pabjan - Postrzeganie elementów dziedzictwa architektonicznego Wrocławia przez uczniów wrocławskich szkół średnich

doi:10.5277/arc120205

Wrocław jest bardzo ciekawym przykładem funkcjonowania pamięci zbiorowej i odniesień do historii. Ze względu na swoją skomplikowaną historię, wynikającą z wielokulturowego charakteru, pamięć zbiorowa nie może być przypisana do jednej konkretnej zbiorowości społecznej, która właśnie zamieszkuje miasto. Wrocław jako przestrzeń znacząca i istotny element pamięci kulturowej może być i jest punktem odniesienia do tożsamości zbiorowej (w tym historii) różnych nacji. Wielowymiarowość pamięci kulturowej i zbiorowej dopełnia socjologiczne założenie autorów badań, do których będziemy się odnosić, że pamięć zbiorowa obecnych mieszkańców miasta, także nie ma i nie może mieć jednorodnego charakteru.     Najważniejsze spostrzeżenie, na które należy zwrócić uwagę, odnosi się do istotnej rozbieżności w funkcjonowaniu pamięci zbiorowej, pomiędzy intelektualnymi i politycznymi elitami miasta a przeciętnymi mieszkańcami. Kolejnym istotnym założeniem jest stwierdzenie, że bardzo ważnym punktem odniesienia dla wielu pamięci zbiorowych Wrocławia jest jego materialny substrat, dziedzictwo materialne zawarte w układach urbanistycznych, architekturze, budynkach i obiektach użyteczności publicznej.     Odnosząc się do części tych zagadnień, należy odwołać do badań empirycznych przeprowadzonych we wrześniu 2011 r. w szkołach średnich Wrocławia, na reprezentatywnej próbie młodzieży wrocławskiej, w ramach międzynarodowego projektu badawczego „The Memory of Vanished Population Groups in Today’s East- and Central European Urban Environment. Memory Treatment and Urban Planning in Lviv, Černivci, Chişinău and Wrocław”.

Słowa kluczowe:

    architektoniczne-dziedzictwo-miasta

    pamięć-kulturowa-młodzieży-szkolnej

Zdzisław Pelczarski - Oblicza i determinanty współczesnej czasoprzestrzeni architektonicznej

doi:10.5277/arc120206

Czasoprzestrzeń naszego życia to czasoprzestrzeń ziemska, odniesiona do skończonej przestrzeni ekosystemu naszej planety i relatywnie krótkiego czasu istnienia w ramach naszej cywilizacji. Ma ona charakter dualny. Z jednej strony ma wymiar fizyczny, z drugiej psychologiczny, będąc odzwierciedleniem w naszych umysłach tego pierwszego. Ma zatem charakter antropogeniczny i antropocentryczny – jest więc w swej istocie psychologiczną (mentalną) czasoprzestrzenią życia. Fizyczna i psychologiczna przestrzeń życia to dwa główne pojęcia, w ramach których definiuje się czasoprzestrzeń architektoniczna.     Zdolność człowieka do przebudowy swojego wewnętrznego ładu psychicznego jest ograniczona i nie nadąża za coraz szybszymi przemianami cywilizacyjnymi. Tezę tę można też odwrócić, stwierdzając, że dynamiczne zmiany zachodzące współcześnie w społeczno-kulturowej przestrzeni życia, zwłaszcza w sferze wytwarzania i dystrybucji dóbr w ramach gospodarki rynkowej, cechuje częściowa lub całkowita arogancja w stosunku do status quo ładu psychicznego pojedynczego człowieka, a także w stosunku do ograniczonych możliwości szybkich przekształceń tego ładu. Stan powyższy prowadzi do dysharmonii i konfliktów pomiędzy ładem psychicznym w psychologicznej czasoprzestrzeni życia a ładem fizycznoprzestrzennym, tworzącym czasoprzestrzeń architektoniczną, i ładem społeczno-kulturowym, odzwierciedlającym mentalność i wartości, na których ład ten jest oparty.

Słowa kluczowe:

    czasoprzestrzeń-architektoniczna

    psychologiczna-przestrzeń-życia

    ład-psychiczny

Irena Niedźwiecka-Filipiak, Zuzanna Borcz, Liliana Zielińska - Ewolucja małych miast w Polsce Południowo-Zachodniej

doi:10.5277/arc120207

W artykule przedstawiono częściowe wyniki badań, które obejmują małe miasta powstałe przed i po 1945 r. w województwach: lubuskim, dolnośląskim, opolskim i śląskim. Miasta te przechodziły dość zróżnicowane koleje losu. Znaczna część małych miast z tego terenu ma pochodzenie średniowieczne i charakterystyczny układ przestrzenny z rynkiem, czasem ratuszem i dominantami wież kościołów. Po II wojnie światowej wiele z nich utraciło prawa miejskie, czasem bezpowrotnie, ale niektóre odzyskiwały je po pewnym czasie. Zaobserwowano również, że dochodziło do przyłączenia się małych miast do aglomeracji miejsko-przemysłowych, także do łączenia się małych miast między sobą. W województwie śląskim w ostatnich latach notuje się odwrotną tendencję, dzielnice – dawne samodzielne małe miasta, które wcześniej przyłączono do dużych miast – oddzielają się i uzyskują lub starają się o ponowne uzyskanie praw miejskich. Zjawiska te mają wpływ na układ przestrzenny miejscowości i ich rozwój.

Słowa kluczowe:

    małe-miasta

    transformacje

    prawa-miejskie

Adam Nadolny - Architektura postmodernistyczna w historycznych dzielnicach Poznania jako element kształtowania środowiska kulturowego miasta

doi:10.5277/arc120208

Architektura modernistyczna i postmodernistyczna korzystała z myśli teoretyków i krytyków architektury wcześniejszych okresów twórczych – przełomu XVIII i XIX w. Postulował to między innymi Emil Kauffman (1891–1950). Zasady kształtowania architektury „nowoczesnej” o historycznych korzeniach można przetransponować na współcześnie tworzone dzieła architektury. Zaliczyć do nich możemy przejrzystość i powściągliwość w wyglądzie zewnętrznym oraz w zarysie, dominację kąta prostego i linii prostych, stereometryczną bryłę budowli. W kwestii kompozycji – elementy ściśle ustawione obok siebie lub na sobie. Spokój, powaga i wyniosłość odpowiednia do „wielkości” ucieleśnianych idei lub spełnianych przez budynki zadań. Na zakończenie etos i moralność, zamiast ruchliwego przepychu i reprezentacji.     Postmodernizm przywraca istniejącą w XIX w. rangę elewacjom i krawędziom przestrzeni. Różnicuje je skalą, wprowadzając przewężenia, przejścia itp. Nadaje budynkom indywidualny rys, ukazując jednak przede wszystkim ich współudział w kreowaniu przestrzeni miasta z przełomu XIX i XX w. Teraźniejszość wymaga od nas dużej kreatywności, mamy tutaj na uwadze współdziałanie sztuki i architektury. Świat postmodernistyczny został postawiony w trudnej sytuacji odnalezienia się w zgiełku dnia dzisiejszego. Działanie po ogłoszeniu hasła upadłości malarstwa i sztuki, oznajmieniu, iż nikt i nic nie jest już w stanie zaskoczyć, że wszystko już było, nie napawa optymizmem. Gdzie w takim razie jest tutaj miejsce na sztukę? Na ludzką wrażliwość? Świat nigdy nie będzie w stanie wyrzec się sztuki i architektury, aczkolwiek zmusił ją do zmiany swojego oblicza.

Słowa kluczowe:

    architektura-postmodernistyczna

    poznań

    środowisko-kulturowe

Hubert Mełges, Małgorzata Mełges - Archetyp miasta we współczesnej przestrzeni miejskiej na przykładzie miasta Krakowa

doi:10.5277/arc120209

Zachodzące zmiany w społeczeństwach bezpośrednio przekładają się na architekturę i urbanistykę. Bieg cywilizacji oraz (między innymi) pozytywistyczne i neopozytywistyczne nurty myślowe, jak też trendy technokratyczne i nieograniczony dostęp do środków masowego przekazu stworzyły szeroką sferę informacji zwaną infosferą. Świat wkroczył w odkrycia dotyczące wszystkich dziedzin nauki, w wyniku czego ludzkość, szczególnie w miastach zmieniła styl życia. W efekcie przekształciły się rodzaje potrzeb i usług oraz skala popytu i konsumpcji. Zapanował styl tzw. nadmiernej „szybkości życia”. Rozwój komunikacji (w tym samochodowej) sprawił, że właśnie miasta z istniejącą dotychczasową infrastrukturą techniczną (między innymi komunikacyjną) nie radzą sobie ze zjawiskiem przeciążenia motoryzacyjnego. Nowe technologie budowlane wraz z coraz to nowszymi rozwiązaniami materiałowymi zmieniają dotychczasowy wyraz estetyczny miast, ich skalę i atmosferę. Obserwuje się nagminny wyścig na rynku technologicznym oraz chęć zaimponowania nowymi „kreacjami architektoniczno-budowlanymi”. Polska po licznych doświadczeniach dziejowych, które głównie skumulowały się w XX w. (jak dwie wojny światowe i okres powojennej Polski socjalistycznej, a teraz proces przyspieszonej transformacji w zakresie szybkiego nadrabiania różnic cywilizacyjnych), znalazła się w bardzo szczególnym miejscu, pomiędzy wschodem a rozwiniętym zachodem (jeżeli chodzi o bazę ekonomiczną). Próby szybkiego wyrównania skutków zapaści ekonomicznej i wynikłych z tego błędów w architekturze i planowaniu przestrzennym spowodowały, że wiele działań wymknęło się spod kontroli planistyczno-architektonicznej i ekologicznej również w miastach. Miasta o historycznych rodowodach, z wielowiekowym nawarstwieniem kulturowym stanowią cenne przykłady ciągłości rozwijającej się myśli urbanistyczno- architektonicznej. Stanowią one swoiste „banki” interdyscyplinarnej wiedzy, można by rzec „mateczniki” myśli architektoniczno-przestrzennej miast. Architektura precyzyjnie rejestruje zmiany cywilizacyjne, które bezpośrednio obnażają całą wiedzę i poziom jej aktualnych twórców. Te przemiany są czytelne, jak w przysłowiowym „papierku lakmusowym”. Brak planów zagospodarowania przestrzennego powoduje, że wiele decyzji dotyczących pozwolenia na budowę często ma charakter niezwiązany z dalekosiężnymi strategicznymi decyzjami wizji urbanistycznych. W celu unormowania tej sytuacji konieczna jest społeczna dyskusja w gronie specjalistów różnych dziedzin nauk interdyscyplinarnych, aby wszelkie rozwiązania były decyzjami odpowiedzialnymi.

Słowa kluczowe:

    archetyp-miasta

    środowisko-kulturowe

    kompozycja-urbanistyczno-architektoniczna

Małgorzata Doroz-Turek - Dawne opactwo kanoników regularnych św. Augustyna w kontekście miasta Żagań

doi:10.5277/arc120210

W artykule przedstawiono przeobrażenia architektury zespołu poklasztornego kanoników regularnych św. Augustyna wraz z kościołem w Żaganiu. Badany klasztor od czasów powstania jest związany z kulturą miasta, w którym został ufundowany. O tym, jak ogromne znaczenie dla Żagania i dla społeczności w nim żyjącej ma zachowane założenie klasztorne, może świadczyć staranie o uznanie dawnego kompleksu zabudowań za pomnik historii. Stosowny dokument został podpisany przez prezydenta Bronisława Komorowskiego 11 marca 2011 r.     Artykuł powstał na podstawie pracy doktorskiej pt. Średniowieczna architektura klasztorna kanoników regularnych św. Augustyna na Śląsku, napisanej na Wydziale Architektury Politechniki Wrocławskiej. Na podstawie badań architektonicznych prowadzonych przez autorkę w sezonach 2005/2006 i 2006/2007 udało się ustalić sześć średniowiecznych faz budowlanych założenia klasztornego. Średniowieczny okres trwał od XIII do XVI w., następnie był renesans i barok. Do XVIII w. ukształtowała się monumentalna architektura zachowanego założenia o cechach stylu średniowiecznego – gotyku, renesansowego i barokowego. Przez te stulecia opactwo było nie tylko przodującym ośrodkiem religijnym, ale i naukowym, miało skryptorium i bibliotekę, która z czasem stała się jedną z największych w Europie Środkowej.     Można stwierdzić, że działalność opactwa kanoników regularnych św. Augustyna i imponujące poklasztorne założenie architektoniczne ma nierozłączny związek z kulturą miasta Żagania.

Słowa kluczowe:

    opactwo-kanoników-regularnych

    żagań

    klasztor

Dorota Janisio-Pawłowska - Kierunki rozwoju architektury sakralnej na tle krajobrazu kulturowego terenów nadmorskich Pomorza Zachodniego

doi:10.5277/arc120211

Rejon nadmorski Pomorza Zachodniego jest doskonałym przykładem zobrazowania kierunków rozwojowych powojennej architektury sakralnej terenów wiejskich i małomiasteczkowych. W wielu przypadkach forma tych obiektów znacznie odbiega od zastanego krajobrazu kulturowego tkanki urbanistycznej bądź ruralistycznej, w której są lokowane, stanowiąc negatywne dominanty krajobrazowe.     Swą krzykliwą formą, często usiłującą na siłę udowodnić swą odmienność od otaczającej ją przestrzeni, stanowią istotny dysonans kulturowy, który jeszcze bardziej jest pogłębiany przez brak powiązań historycznych świadczących o kontynuacji pewnych tradycji i kanonów budownictwa sakralnego minionych wieków tego terenu. Taki stan rzeczy niewątpliwie przyczynia się do zerwania ciągłości kulturowej tych miejsc i jest jednym z istotnych elementów wprowadzających chaos estetyczny w odbiorze zmieniającego się krajobrazu tych terenów.

Słowa kluczowe:

    kościół

    architektura-sakralna

    krajobraz-kulturowy

Hans Schneider - Rola obiektów z listy UNESCO w rozwoju zrównoważonym społeczności

doi:10.5277/arc120212

Drewniane kościoły zachodniej Ukrainy są jedyne w swoim rodzaju w świecie architektury ze względu na swój styl, budowę i sztukę. Z uwagi na uwarunkowania historyczne tego regionu przedstawiciele społeczności lokalnych nawiązywali kontakty z różnymi grupami z całej wschodniej i zachodniej Europy, co znalazło swoje odbicie w projektach kościołów, które posiadają cechy architektoniczne łączące nie tylko tradycję greckiego kościoła prawosławnego, ale także elementy tradycji rzymskokatolickiej. Wyrażają one lokalne style budowlane, takie jak: „Stary Halicz” (Rohatyn i Potelych), „Nowy Halicz” (Drohobycz i Żółkiew), „Bojko” (Uzhok i Matkiv) oraz „Huculski” (Nyzhniy Verbizh [Vynohrad Dolny] i Yasynia).     Dnia 28 stycznia 2010 r. osiem najlepszych przykładów drewnianych kościołów zachodniej Ukrainy otrzymało nominację do wpisu na listę dziedzictwa światowego UNESCO przez Wydział Odbudowy i Rekonstrukcji Kompleksów Architektonicznych Politechniki Lwowskiej.

Słowa kluczowe:

    architektura-drewniana

    kościół

    lista-światowa-dziedzictwa-unesco

Patrycja Haupt - Hilversum – zielone wnętrze mediów

doi:10.5277/arc120213

Hilversum znane jest głównie jako holenderska stolica przemysłu radiofonicznego i telewizyjnego. Zlokalizowano tam siedziby, studia oraz archiwa kilkunastu stacji – państwowych i komercyjnych, a co warto podkreślić – w sposób nienaruszający tożsamości miasta oraz jego szczególnego, willowego charakteru. Stało się to możliwe dzięki usytuowaniu budynków powiązanych z techniką radiowo-telewizyjną na terenie o charakterze parkowym wyznaczonym w północnej części miasta. Budowle powstałe w poszanowaniu istniejącego krajobrazu wpisano w naturalną topografię i roślinność terenu. Dzięki ograniczeniom gabarytowym, a także właściwemu dla współczesnej architektury holenderskiej poszanowaniu środowiska, dzięki stosowaniu rozwiązań zrównoważonych w projektowaniu, udało się nadać nawet dużym obiektom kubaturowym charakter nawiązujący do XIX-wiecznej tkanki miasta. Budynki na terenie Parku Mediów jako zespół stanowią całość wpisującą się w pejzaż otaczającego je miasta. Niemniej jednak każdy z nich prezentuje swój własny, unikalny charakter widoczny w kształcie bryły, kompozycji elewacji, a także sposobu interakcji z otoczeniem. Każda z budowli stanowi indywidualną odpowiedź twórcy na problem połączenia w jednej strukturze cech charakterystycznych dla stylistyki mediów ery popkultury, przy równoczesnym zachowaniu harmonii z otoczeniem właściwej dla współczesnych trendów projektowania zrównoważonego. Architektura powstała zgodnie z takimi założeniami jest próbą stworzenia znaku przestrzennego – ikony dla reprezentowanej w ten sposób firmy – równocześnie współgrając z terenem, współtworząc miejski krajobraz współczesnego Hilversum. Powiązanie z otoczeniem odczuwalne jest w każdym z budynków Parku, niemniej jednak interpretowane jest ono w swoisty, charakterystyczny dla danego obiektu i jego twórcy sposób. Relacja architektura–natura realizowana jest poprzez wpisanie budynku w topografię terenu, wykorzystanie płaszczyzn dachu jako kontynuacji przestrzeni publicznej, transparentność i przenikanie z otoczeniem, a także poprzez wprowadzenie do wnętrz elementów przyrody – ogrodów wewnętrznych.

Słowa kluczowe:

    architektura-mediów

    park-miejski

    architektura-zrównoważona

    zrównoważone-wnętrze

Barbara Wycichowska - Mnożenie ducha kultury miasta Łodzi – 5 × Kobro

doi:10.5277/arc120214

Łódź na etapie powstawania koncepcji nowoczesnego i kulturalnego miasta XXI w. w ramach rewitalizacji skoncentrowała się na trwałym zaznaczeniu w przestrzeniach publicznych obecności znanych postaci ze świata kultury i sztuki. Szczególnego wyróżnienia w koncepcjach projektowych doczekała się po kilkudziesięciu latach milczenia Katarzyna Kobro – wybitna rzeźbiarka, która wspólnie z mężem Władysławem Strzemińskim stworzyła jedyną w Polsce kolekcję międzynarodowej awangardy. Dzięki ich zaangażowaniu w 1931 r. w Łodzi otwarto pierwszą wystawę sztuki awangardowej, a sama Łódź zaczęła być postrzegana jako europejskie miasto sztuki.     Zachłyśnięcie się Kobro w XXI w. doprowadziło do sytuacji, że znane i podziwiane dzieła Kobro – zgromadzone „od zawsze” w Muzeum Sztuki przy ul. Więckowskiego – zostały przeniesione do Muzeum Sztuki ms2 w Manufakturze, natomiast rynek w nowym centrum miasta i park przy Akademii Sztuk Pięknych mają nosić nazwisko artystki; nazwiskiem rzeźbiarki już nazwano główną aleję w parku im. J. Kilińskiego. Należy zatem zadać pytanie: czy jest to sposób na budowę miasta kultury?

Słowa kluczowe:

    miasto-sztuki

    komercjalizacja

    edukacja-kulturowa

Barbara Uherek-Bradecka, Tomasz Bradecki - Architektura obiektów saunowych oraz SPA w kontekście kultury miasta na przykładzie projektów i realizacji

doi:10.5277/arc120215

Łódź na etapie powstawania koncepcji nowoczesnego i kulturalnego miasta XXI w. w ramach rewitalizacji skoncentrowała się na trwałym zaznaczeniu w przestrzeniach publicznych obecności znanych postaci ze świata kultury i sztuki. Szczególnego wyróżnienia w koncepcjach projektowych doczekała się po kilkudziesięciu latach milczenia Katarzyna Kobro – wybitna rzeźbiarka, która wspólnie z mężem Władysławem Strzemińskim stworzyła jedyną w Polsce kolekcję międzynarodowej awangardy. Dzięki ich zaangażowaniu w 1931 r. w Łodzi otwarto pierwszą wystawę sztuki awangardowej, a sama Łódź zaczęła być postrzegana jako europejskie miasto sztuki.     Zachłyśnięcie się Kobro w XXI w. doprowadziło do sytuacji, że znane i podziwiane dzieła Kobro – zgromadzone „od zawsze” w Muzeum Sztuki przy ul. Więckowskiego – zostały przeniesione do Muzeum Sztuki ms2 w Manufakturze, natomiast rynek w nowym centrum miasta i park przy Akademii Sztuk Pięknych mają nosić nazwisko artystki; nazwiskiem rzeźbiarki już nazwano główną aleję w parku im. J. Kilińskiego. Należy zatem zadać pytanie: czy jest to sposób na budowę miasta kultury?

Słowa kluczowe:

    obiekty-spa

    sauny

    przestrzenie-rekreacji

Andrzej Białkiewicz - Życie kulturalne Wilna a dwudziestolecie międzywojenne

doi:10.5277/arc120216

W okresie zaborów znaczącym ośrodkiem narodowych tradycji oraz polskości było Wilno. Po upadku powstania styczniowego życie kulturalne miasta wyraźnie się załamało. Dopiero od roku 1919, od momentu reaktywowania zamkniętego przez władze carskie w 1832 r. Uniwersytetu im. Stefana Batorego, powstały tu znaczące organizacje artystyczne oraz towarzystwa naukowe. Miasto wkrótce stało się centrum środowisk twórczych. Sukcesy w dziedzinie plastyki, teatru, literatury, architektury, konserwacji zabytków oraz badań naukowych spowodowały, że Wilno w okresie międzywojennym było znaczącym w kulturze miastem. Należy tu podkreślić znaczenie działalności ugrupowań artystycznych, jak chociażby Wileńskiego Towarzystwa Artystów Plastyków czy Wileńskiego Towarzystwa Niezależnych Artystów Malarzy. Liczba zorganizowanych wystaw oraz aktywność wileńskich twórców w wystawach zarówno polskich, jak i zagranicznych stanowią świadectwo obecności tego miasta w kulturze polskiej. W okresie dwudziestolecia międzywojennego w Wilnie powstały również realizacje architektoniczne stanowiące znaczące osiągnięcia architektury polskiej tego okresu. W architekturze tej wyraźnie widoczne jest współdziałanie architektów z innymi twórcami, jak rzeźbiarzami czy malarzami. Wszystkie te zjawiska dowodzą istnienia w latach międzywojennych istotnego środowiska kulturalnego oddziaływającego nie tylko na samo miasto, ale również daleko poza nim.

Słowa kluczowe:

    wilno

    artyści

    dwudziestolecie-międzywojenne

Piotr Furmanek - Kulturotwórcze aspekty rewitalizacji na przykładzie rozbudowy budynku Sarphatistraat Offices w Amsterdamie

doi:10.5277/arc120217

Wśród wielu aspektów kultury należy wymienić funkcję miastotwórczą i rolę socjotwórczą. Zaprojektowana przez amerykańskiego architekta Stevena Holla rozbudowa budynku Sarphatistraat Offices dzięki nietypowej funkcji integruje lokalną społeczność. W ten sposób rewitalizacja przestrzeni śródmiejskiej pełni rolę kulturotwórczą. Dodatkowym walorem budynku jest nowatorska forma inspirowana gąbką Mengera – jednym z bardziej znanych obiektów fraktalnych. W artykule porównano formy zrealizowanego projektu i teoretycznej symulacji wizualnej z wykorzystaniem modelu matematycznego fraktala.

Słowa kluczowe:

    kultura

    rewitalizacja

    gąbka-mengera

Elżbieta Ratajczyk-Piątkowska, Ksenia Piątkowska - Muzeum Jana Heweliusza oraz Nauki Gdańskiej w poddaszach kościoła św. Katarzyny w Gdańsku – obchody roku Heweliusza

doi:10.5277/arc120218

Rok 2011 został ogłoszony Rokiem Heweliuszowskim. W Gdańsku, na Starym Mieście, nieopodal najstarszego gdańskiego kościoła św. Katarzyny i Ratusza Staromiejskiego, w kamienicach przy ul. Korzennej mieściło się obserwatorium Jana Heweliusza. Do dziś w kościele św. Katarzyny znajduje się grobowiec astronoma. W maju 2006 r. w wyniku nagłego pożaru spłonęły dachy kościoła. Ceglana wieża, szczyty dachów i sklepienia zachowały swoją formę, lecz wymagały remontu. Niestety cała struktura dachów kościoła, drewniana konstrukcja i ich forma przestrzenna zostały całkowicie strawione przez pożar. W tej tragicznej sytuacji podjęto decyzję o rekonstrukcji dachów kościoła zgodnej z zachowanymi fotografiami, przedstawiającymi dachy z sygnaturką i lukarną, z okresu przed wcześniejszym pożarem w 1905 r. W projekcie odbudowy przyjęto nowoczesną konstrukcję dachów – stalową nad prezbiterium i drewnianą z drewna klejonego nad nawą główną i nad kaplicami kościoła. W nowo powstałym przestronnym wnętrzu poddasza postanowiono utworzyć Muzeum Heweliusza i Nauki Gdańskiej, zachowując jednocześnie niezmiennie funkcję sakralną kościoła. Dwoma głównymi problemami, z jakimi należało się zmierzyć przy wykonywaniu projektu Muzeum, były kontrowersje związane z faktem łączenia dotychczasowej funkcji sakralnej kościoła z funkcją świecką – muzealną oraz brak dostępności poddasza dla potencjalnych zwiedzających. Zabytkowy kościół zlokalizowany jest w bezpośrednim sąsiedztwie rzeki Raduni i zabudowań klasztornych, między ul. Katarzynki i Profesorską. Aby umożliwić zwiedzającym wygodny i bezpieczny dostęp do muzeum zaproponowano budowę nowego, niezależnego budynku wejściowego stojącego na kanale rzeki w oddaleniu od kościoła. Budynek wejściowy połączono z kościołem łącznikiem zawieszonym na poziomie poddasza trafiającym w zrekonstruowaną lukarnę dachu. Rozwiązanie to pozwoliło zachować zabytkowość otoczenia i nie zakłóciło pola ekspozycji historycznej bryły obiektu. Ponieważ do dzisiaj zachowało się niewiele przedmiotów z wyposażenia pracowni gdańskich uczonych, Muzeum Heweliusza i Nauki Gdańskiej będzie miało charakter ekspozycji interaktywnej. Główną atrakcją ekspozycji będą zachowane: malarstwo elewacyjne kościoła oraz odkryta konstrukcja średniowiecznych sklepień.

Słowa kluczowe:

    muzeum

    św.-katarzyna

    „puste-kościoły”