Numer 4(48)/2016
Spis treści
Otwórz spis treści
-
- Karolina A. Krośnicka - Rekonstrukcja ewolucji układu przestrzennego średniowiecznego miasta i portu Szczecin
- Marzanna Jagiełło, Wojciech Brzezowski - Ogrody rezydencji gorzanowskiej w XVII i XVIII w.
- Aleksandra Marcinów - Współczesne adaptacje zabudowy folwarcznej na terenie Kotliny Jeleniogórskiej
- Alena Kononowicz - Dawne miasteczka – dzisiejsze osiedla Wrocławia w opinii ich mieszkańców
- Jan Rabiej, Aleksandra Tomkiewicz - Architektura modernistycznych osiedli mieszkaniowych lat 1950–1990. Katowickie osiedle Tysiąclecia na tle przykładów europejskich
- Ewa Angoneze-Grela - Percepcja i ocena przestrzeni publicznych, rekreacji i transportu w mieście na przykładzie Rio de Janeiro i Brasílii
- Marcin Proch - Wrocławska minigaleria murali
- Agnieszka Boyko - Tendencje w kształtowaniu formy plastycznej obiektów kultury na przykładzie konkursu w Pusan
Artykuły
Karolina A. Krośnicka - Rekonstrukcja ewolucji układu przestrzennego średniowiecznego miasta i portu Szczecin
doi:10.5277/arc160401
Praca rekonstruuje ewolucję układu osadniczego Szczecina w okresie od połowy VIII w. do początku XIV w., w oparciu o interpretację dostępnej literatury naukowej dotyczącej historii i archeologii Szczecina oraz metodę analizy planistycznej. Bardzo istotnym elementem opisu struktury urbanistycznej wczesnośredniowiecznego Szczecina było określenie roli i położenia portu. W wyniku analizy zmian układu przestrzennego miasta w omawianym okresie wyłoniono sześć kolejnych etapów jego rozwoju: 1. Osada otwarta na Wzgórzu Zamkowym i jej przystań (2. poł. VIII w.– 2. poł. IX w.), 2. Gród i przystań grodu (2. poł. IX w.–2. poł. X w.), 3. Wczesnośredniowieczny kompleks osadniczy: gród, podgrodzie i port podgrodzia (2. poł. X w.–poł. XII w.), 4. Ośrodek wczesnomiejski: gród, podgrodzie słowiańskie i port podgrodzia, podgrodzie niemieckie i Havening, osady otwarte (2. poł. XII w.–koniec 1. ćw. XIII w.), 5. Średniowieczne miasto podwójne: „dolne miasto”, „górne miasto” (koniec 1. ćw. XIII w.– 8. dekada XIII w.), 6. Proces wykształcania się miasta średniowiecznego (8. dekada XIII w.–koniec 1. ćw. XIV w.). Rozwój Szczecina w okresie wczesnośredniowiecznym i średniowiecznym odbywał się skokowo, poprzez przyłączanie kolejnych, autonomicznych funkcjonalnie i zorganizowanych przestrzennie osad. Tak przebiegający proces wzrostu miasta, polegający na istnieniu miast „podwójnych i wielokrotnych”, stanowić może ciekawą alternatywę dla rozwoju współczesnych aglomeracji, borykających się na co dzień ze zjawiskiem „urban sprawl”. Przedstawiona koncepcja w wielu miejscach bazuje na przypuszczeniach wynikających z logiki procesów osiedleńczych znanych z urbanistyki. Dlatego też do chwili zweryfikowania jej za pomocą nowych dowodów archeologicznych należy ją traktować jako hipotezę badawczą.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Marzanna Jagiełło, Wojciech Brzezowski - Ogrody rezydencji gorzanowskiej w XVII i XVIII w.
doi:10.5277/arc160402
Artykuł traktuje o jednym z najbardziej interesujących ogrodów dawnego hrabstwa kłodzkiego, zrealizowanym w oparciu o bogaty program funkcjonalny przewidziany dla założeń wielkodworskich. Prezentacja dotyczy dwóch faz przekształceń tego założenia przeprowadzonych w okresie od połowy XVII do połowy XVIII w.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Aleksandra Marcinów - Współczesne adaptacje zabudowy folwarcznej na terenie Kotliny Jeleniogórskiej
doi:10.5277/arc160403
W ostatnich latach, kiedy w Polsce coraz więcej dawnych rezydencji zostaje zaadaptowanych do współczesnych funkcji użytkowych, istotną rolę zaczynają pełnić również towarzyszące im założenia folwarczne. Budynki te po II wojnie światowej były często zaniedbywane przez różnych użytkowników. Obecnie obiekty gospodarcze często radykalnie zmieniają swoje pierwotne przeznaczenie. Dokonywane są wówczas znaczne ingerencje w ich substancję zabytkową. Przeprowadzone badania miały za zadanie pokazać, na ile podczas wykonywanych prac zachowywany jest autentyzm cennych budynków folwarcznych. Analizie poddano pięć założeń zlokalizowanych na terenie Kotliny Jeleniogórskiej (Bukowiec, Łomnica, Staniszów Dolny, Staniszów Górny, Wojanów). W największym stopniu zatraciły wartość autentyzmu zespoły gospodarcze przeznaczone na cele hotelowe (Staniszów Dolny, Staniszów Górny, Wojanów), a w najmniejszym budynki nawiązujące do swojej pierwotnej funkcji (Łomnica). Jeśli chodzi o zespół w Bukowcu, to dopiero za kilka lat, po zakończeniu prac we wszystkich jego obiektach, będzie można całościowo ocenić uzyskany efekt. Jak pokazały wymienione przykłady, podczas adaptacji zabudowy folwarcznej przede wszystkim maleje autentyzm funkcji, materiału oraz technologicznej i konstrukcyjnej struktury budowli. Zatraca się również ważny podczas odbioru zabytku autentyzm oddziaływania i skojarzeń.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Alena Kononowicz - Dawne miasteczka – dzisiejsze osiedla Wrocławia w opinii ich mieszkańców
doi:10.5277/arc160404
W artykule przedstawiono trzy osiedla Wrocławia – Brochów, Leśnicę i Psie Pole – które zostały wybrane na przedmiot badań ze względu na ich dawną samodzielność jako miasteczek. Po krótkiej charakterystyce historycznej i nakreśleniu cech architektoniczno-przestrzennych skupiono się między innymi na ocenie, w jakim stopniu atmosfera przestrzeni dawnych miasteczek oddziałuje dzisiaj na ich mieszkańców, poprzez omówienie wyników badań społecznych i ich analizy. Badania empiryczne potwierdziły związki społeczności z zamieszkiwaną przez nią przestrzenią miejską, wypływające z systemu wartości, wiedzy i wyobraźni, które sprzyjają poczuciu tożsamości i wspomagają identyfikację z danym obszarem. Klimat dawnych miasteczek Brochowa, Leśnicy i Psiego Pola dzięki zachowaniu w nich dawnych układów urbanistyczno-przestrzennych kształtuje odczucia mieszkańców w sferze tożsamości. Ważna zatem jest dbałość o przestrzeń nie tylko ze względu na jej bezcenną wartość, ale również dlatego, że odpowiednio ukształtowana pomaga w utrzymywaniu poprawnych relacji społecznych.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Jan Rabiej, Aleksandra Tomkiewicz - Architektura modernistycznych osiedli mieszkaniowych lat 1950–1990. Katowickie osiedle Tysiąclecia na tle przykładów europejskich
doi:10.5277/arc160405
Modernistyczna koncepcja miasta funkcjonalnego i odpowiadający jej model wielokondygnacyjnego budynku wielorodzinnego zadecydowały o kierunku rozwoju miast europejskich w 2. połowie XX w. Działania w tym zakresie podejmowane po II wojnie światowej realizowały zapisy Karty Ateńskiej i postulaty wypracowane przez Międzynarodowy Kongres Architektury Nowoczesnej. Stanowiły one próbę naprawy sytuacji przestrzennej ośrodków dotkniętych gwałtowną industrializacją i zniszczeniami wojennymi. Celem pracy jest wskazanie wpływów powojennego modernizmu na przestrzeń miejską Katowic. Skala przeprowadzonych interwencji oraz wartości estetyczne ówczesnych realizacji w sposób zdecydowany wpłynęły na oblicze miasta. Działający w Katowicach architekci wykazali szczególną dbałość o nowoczesną formę i indywidualny charakter nowych inwestycji. Powstałe w tym czasie osiedla mieszkaniowe wpisują się w główne tendencje kształtowania zabudowy wielorodzinnej w Polsce w 2. połowie XX w. Jednocześnie stanowią ważny element dorobku europejskiego modernizmu. Wskazują na to analogie w sposobie kształtowania całych założeń i pojedynczych budynków. Potwierdzeniem tych zależności są wnioski wynikające z analiz porównawczych osiedla Tysiąclecia w Katowicach z wybranymi przykładami europejskimi: osiedlem Beaulieu – Le Rond-Point we francuskim Saint-Étienne i zespołem Grindtorp w szwedzkim Täby. W oparciu o metodę morfologiczną w artykule scharakteryzowane zostały cechy kompozycyjne głównych elementów składowych zabudowy osiedli wskazanych do badań: sylweta całych założeń, forma budynków mieszkalnych i ich relacje z otoczeniem, detal architektoniczny. Analizy porównawcze wykazały, że zbadane cechy osiedla Tysiąclecia w Katowicach zachowują charakterystyczne analogie do osiedli modernistycznych zbudowanych po II wojnie światowej w miastach zachodniej Europy.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Ewa Angoneze-Grela - Percepcja i ocena przestrzeni publicznych, rekreacji i transportu w mieście na przykładzie Rio de Janeiro i Brasílii
doi:10.5277/arc160406
W prezentowanym artykule zamieszczono wyniki badań przeprowadzonych na stuosobowej grupie mieszkańców dwóch brazylijskich miast: Rio de Janeiro i Brasílii. Celem badań było sprawdzenie, jak mieszkańcy oceniają przestrzenie publiczne, transport i bezpieczeństwo w obu ośrodkach miejskich, oraz zestawienie i porównanie otrzymanych wyników z analizami urbanistycznymi i obserwacjami dokonanymi na miejscu. W pierwszej części artykułu przedstawiono charakterystykę wybranych miast – Rio de Janeiro jako miasta rozwijającego się w sposób niekontrolowany oraz Brasílii – miasta zaprojektowanego przez Lúcia Costę. W drugiej części pracy zaprezentowano wyniki badań podzielone na następujące kategorie: przestrzenie publiczne w mieście, transport publiczny i indywidualny oraz bezpieczeństwo. Przedstawiono też opinię Brazylijczyków na temat zmian urbanistycznych związanych z organizacją Mistrzostw Świata w Piłce Nożnej 2014.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Marcin Proch - Wrocławska minigaleria murali
doi:10.5277/arc160407
Artykuł opisuje zjawisko występowania wielkoformatowego malarstwa ściennego (murali) w przestrzeni miejskiej oraz wyjaśnia związany z tym zjawiskiem termin „plaster” i jego rolę w modyfikowaniu otoczenia. Badanie przeprowadzono na przykładzie jednej z arterii miejskich Wrocławia – ul. S. Wyszyńskiego, na której w niewielkiej odległości występuje pięć murali. Szczegółowa analiza kompozycyjno-plastyczna, a także funkcjonalno-przestrzenna określa ich znaczenie w kontekście miejsca i pokazuje ich wpływ na przestrzeń, w której istnieją. Ukazane cechy oraz zależności między nimi występujące pozwalają również zobrazować i wytłumaczyć fakt istnienia plenerowej galerii, którą tworzą.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Agnieszka Boyko - Tendencje w kształtowaniu formy plastycznej obiektów kultury na przykładzie konkursu w Pusan
doi:10.5277/arc160408
Współcześnie wiele programów rewitalizacyjnych w nadziei na ożywienie zdegradowanej przestrzeni stara się powtórzyć fenomen „efektu Bilbao”. Bardzo często w takich przestrzeniach projektuje się miejsca dla kultury. Przykładami takich obiektów są powstałe w 1. dekadzie XXI w.: opera w Oslo, Harpa w Reykjavíku, filharmonia w Hamburgu. Na początku tego stulecia wiele projektów budynków użyteczności publicznej zostało wybranych na drodze konkursów, co znacznie podniosło jakość formy plastycznej i rozwiązań architektonicznych. W artykule na przykładzie konkursu na budynek opery w Pusan wyróżniono tendencje we współczesnym projektowaniu. Prestiżowy charakter, pretendowanie do bycia ikoną, nieograniczone możliwości konstrukcyjne, materiałowe i technologiczne sprawiają, że architekci dowolnie kształtują formę obiektu. Przyczynia się to do rozwinięcia indywidualnych technik projektowych, co w efekcie prowadzi do bardzo dużej różnorodności. Niemożliwe staje się jednoznaczne przyporządkowanie obiektów do stylu lub konkretnego nurtu architektonicznego. Biorąc pod uwagę i analizując wszystkie dominujące cechy, środki i relacje bryły, tektoniki oraz materii, stworzono typologię projektów konkursowych i przyporządkowano je do następujących kategorii kompozycji: a) organicznej niejednorodnej; b) organicznej jednorodnej; c) geometrycznej, dynamicznej, jednorodnej; d) geometrycznej, dynamicznej, niejednorodnej; e) geometrycznej statycznej; f) mieszanej. W konkursie istnieje silna tendencja do projektowania obiektów o organicznych kształtach. Dużo mniej popularne jest stosowanie kompozycji geometrycznej, która zazwyczaj jest dynamiczna. Większość prac konkursowych to charakterystyczne budynki-rzeźby. Są one monumentalne, oryginalne, abstrakcyjne, a w efekcie wyznaczają trendy w projektowaniu na kolejne lata.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł