Numer 2(62)/2020
Spis treści
Otwórz spis treści
-
- Albert Meyers - El Fuerte de Samaipata w szerszym kontekście. Wprowadzenie
- Mariusz Ziółkowski - El Fuerte de Samaipata w świetle aktualnego stanu badań
- Jacek Kościuk, Mariusz Ziółkowski, Bartłomiej Ćmielewski, Delfor Ulloa Vidaurre - Projekt Samaipata – cel badań, metodologia i metody dokumentacji
- Jacek Kościuk, Bartłomiej Ćmielewski, Małgorzata Telesińska, Anna Kubicka - Naziemne laserowe skanowanie 3D El Fuerte de Samaipata
- Bartłomiej Ćmielewski, Izabela Wilczyńska, Ciechosław Patrzałek, Jacek Kościuk - Cyfrowa fotogrametria bliskiego zasięgu El Fuerte de Samaipata
- Jacek Kościuk, Małgorzata Telesińska, Maciej Nisztuk, Marta Pakowska - Dokumentacja najważniejszych petroglifów za pomocą skanowania światłem strukturalnym oraz analiza najbardziej zniszczonych petroglifów metodami vPTM i vRTI
- Jacek Kościuk, Mariusz Ziółkowski, Marta Pakowska - Dokumentacja najważniejszych petroglifów za pomocą skanowania światłem strukturalnym oraz analiza najbardziej zniszczonych petroglifów metodami vPTM i vRTI
- Janusz Kogut, Jacek Kościuk, Anna Kubicka - Interpretacja śladów hipotetycznych ścian quincha w Samaipata
- Jacek Kościuk, Giuseppe Orefici, Mariusz Ziółkowski, Anna Kubicka, Rosario Muñóz Risolazo - Opis i analiza El Fuerte de Samaipata w świetle nowych badań oraz propozycja względnej chronologii jego głównych elementów
- Anna Kubicka, Jacek Kościuk - Określanie stopnia erozji i tempa rozprzestrzeniania się porostów na skale Samaipata przez porównanie wynikówskanowania laserowego 3D z dwóch różnych epok pomiarowych
- Wojciech Bartz, Jacek Kościuk, Maria Gąsior, Teresa Dziedzic - Analizy petrograficzne, mineralogiczne i klimatyczne oraz mapy ryzyka dla strategii konserwatorskiej
- Izabela Wilczyńska, Paweł Bronisław Dąbek, Bartłomiej Ćmielewski, Jacek Kościuk - Integracja wyników projektu na platformie GIS i jej wpływ na strategię konserwatorską
Artykuły
Albert Meyers - El Fuerte de Samaipata w szerszym kontekście. Wprowadzenie
doi:10.37190/arc200202
Artykuł jest tekstem wprowadzającym do przedstawienia stanowiska El Fuerte de Samaipata jako wyjątkowego przykładu dziedzictwa latynoskiego w Boliwii i omawia znaczenie bieżących badań dla zachowania tego miejsca. Zarówno ryty naskalne, jak i samą skałę należy postrzegać łącznie i rozpatrywać w powiązaniu z pobliskimi reliktami architektonicznymi i całym krajobrazem. Zaprezentowano stan obecnej wiedzy na temat tego miejsca i jednocześnie podkreślono, jak podsumowano to we wpisie Samaipata na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, że skala i waga tych przykładów sztuki naskalnej nie ma swojego odpowiednika w obu Amerykach. W artykule porównano Samaipata z niektórymi przykładami w Boliwii i Peru pod względem problemów związanych z ochroną zabytków. Nowe podejście wykreowane przez polską misję badań nad architekturą i sztuką naskalną Samaipata jest dobrze uzasadnione metodami i metodologią zastosowaną do jego kompleksowej dokumentacji.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Mariusz Ziółkowski - El Fuerte de Samaipata w świetle aktualnego stanu badań
doi:10.37190/arc200203
Samaipata, a ściślej El Fuerte de Samaipata, to przedhiszpańskie stanowisko archeologiczne o powierzchni około 40 ha, położone w Boliwii na wschodnich zboczach Andów. W 1998 r. miejsce to ze względu na swoje znaczenie artystyczne i historyczne zostało wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Znaczenie El Fuerte de Samaipata i historia badań tego wyjątkowego zespołu były już przedmiotem licznych studiów. Ten tekst podsumowuje wyniki głównych etapów prac na tym stanowisku, zwłaszcza te dotyczące samej skały, od pierwszych informacji w źródłach kolonialnych z XVI w. poczynając, po najbardziej aktualne opracowania boliwijskich i zagranicznych badaczy. Szczególny nacisk kładzie się na dokumentację i programy ochrony petroglifów, których stan zachowania pogarsza się z powodu czynników środowiskowych i antropogenicznych.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Jacek Kościuk, Mariusz Ziółkowski, Bartłomiej Ćmielewski, Delfor Ulloa Vidaurre - Projekt Samaipata – cel badań, metodologia i metody dokumentacji
doi:10.37190/arc200204
Przedstawiany projekt Samaipata dotyczył jednego z najważniejszych zabytków Boliwii – El Fuerte de Samaipata, prekolumbijskiego stanowiska archeologicznego wpisanego na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. W artykule opisano genezę projektu, powody podjęcia tematu oraz jegogłówne cele. Ponadto w skrócie opisano zastosowane w projekcie metody dokumentacyjno-pomiarowe i analityczne.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Jacek Kościuk, Bartłomiej Ćmielewski, Małgorzata Telesińska, Anna Kubicka - Naziemne laserowe skanowanie 3D El Fuerte de Samaipata
doi:10.37190/arc200205
Artykuł dotyczy El Fuerte de Samaipata – jednego z najważniejszych zabytków Boliwii wpisanego na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Opisano aparaturę i oprogramowanie zastosowane w projekcie „Badania architektoniczne i kompleksowa dokumentacja stanowiska Samaipata (Fuerte de Samaipata/Boliwia) z Listy Światowego Dziedzictwa”, a także metodologię przyjętą dla naziemnego skanowania laserowego (TLS). Wyjaśniono również ważną rolę, jaką w całym projekcie odgrywa TLS.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Bartłomiej Ćmielewski, Izabela Wilczyńska, Ciechosław Patrzałek, Jacek Kościuk - Cyfrowa fotogrametria bliskiego zasięgu El Fuerte de Samaipata
doi:10.37190/arc200206
Wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO El Fuerte de Samaipata jest świadectwem bogatej, wielokulturowej, prekolumbijskiej historii rzeźbienia tej wielkiej piaskowcowej skały. Opisano zastosowanie wielu sposobów precyzyjnej dokumentacji całej skały, w tym klasyczne metody geodezyjne, nowoczesne pomiary w wysokiej rozdzielczości (naziemne skanowanie laserowe) i fotogrametrię bliskiego zasięgu. Fotogrametria bliskiego zasięgu jest techniką niskokosztową, a dostarczona przez nią szczegółowa dokumentacja RGB pomaga w badaniach architektonicznych i archeologicznych. W artykule przedstawiono wyniki zastosowania fotogrametrii bliskiego zasięgu w różnych pasmach promieniowania elektromagnetycznego (widzialnym, podczerwonym i termicznym). Zastosowano kamery Sony ILCE-7RM2, Parrot Sequoia i Flir Tau2. Autorzy zebrali ponad 50 tysięcy obrazów RGB i ponad 27 tysięcy obrazów multispektralnych, co pomnożone przez cztery rejestrowane pasma dało w sumie ponad 100 tysięcy pojedynczych obrazów do przetworzenia. Dane multispektralne i termiczne były szczególnie przydatne przy opracowaniu map ryzyka w celach konserwatorskich.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Jacek Kościuk, Małgorzata Telesińska, Maciej Nisztuk, Marta Pakowska - Dokumentacja najważniejszych petroglifów za pomocą skanowania światłem strukturalnym oraz analiza najbardziej zniszczonych petroglifów metodami vPTM i vRTI
doi:10.37190/arc200207
El Fuerte de Samaipata to jeden z najważniejszych zabytków Boliwii wpisanych na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. W artykule przedstawiono dwa sposoby dokumentacji, szczególnie istotne zarówno dla badań, jak i ochrony dziedzictwa kulturowego. Pierwszy obejmuje dobrze znane techniki cyfrowej fotogrametrii i skanowania światłem strukturalnym. Drugi dotyczy zastosowania technik polynomial texture mapping (PTM) oraz reflectance transformation imaging (RTI). Obie techniki są wprawdzie stosowane już od początku tego wieku, ale nowością zaproponowaną przez autorów jest przeniesienie części procesu zbierania danych ze środowiska fizycznego do przestrzeni wirtualnej. Mimo pewnych problemów technicznych, dzięki wyeliminowaniu żmudnego i czasochłonnego etapu fotografowania w terenie przy użyciu dokładnie zdefiniowanych kątów oświetlenia, zaproponowana metoda okazała się bardzo wydajna, szczególnie w dokumentowaniu i interpretacji silnie zniszczonych przykładów rytów naskalnych.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Jacek Kościuk, Mariusz Ziółkowski, Marta Pakowska - Dokumentacja najważniejszych petroglifów za pomocą skanowania światłem strukturalnym oraz analiza najbardziej zniszczonych petroglifów metodami vPTM i vRTI
doi:10.37190/arc200208
Artykuł przedstawia badania kilku z najbardziej zniszczonych petroglifów z El Fuerte de Samaipata i jest częścią większego projektu „Badania architektoniczne i kompleksowa dokumentacja stanowiska Samaipata (Fuerte de Samaipata/Boliwia) z Listy Światowego Dziedzictwa”. Badanie miało trzy fazy: 1) poszukiwanie metod wizualizacji, które pozwoliłyby zidentyfikować oryginalną formę dzisiejszych nieczytelnych petroglifów, 2) określenie oryginalnego programu ikonograficznego poszczególnych rytów, 3) poszukiwanie możliwych analogii stylistycznych i formalnych w celu dopasowania programu ikonograficznego do szerszego kontekstu sztuki naskalnej w tej części Ameryki Południowej. Ze względu na ilość dostępnego materiału i jego wielowątkowy charakter praca nie wyczerpuje tematu, ale jedynie – w oparciu o niektóre z najbardziej charakterystycznych przykładów – pokazuje metodologiczne i metodyczne aspekty badania silnie zniszczonych i nieczytelnych petroglifów.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Janusz Kogut, Jacek Kościuk, Anna Kubicka - Interpretacja śladów hipotetycznych ścian quincha w Samaipata
doi:10.37190/arc200209
El Fuerte de Samaipata jest stanowiskiem archeologicznym w Boliwii wpisanym na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO w 1998 r. Najbardziej charakterystyczną cechą tego miejsca jest naturalna skała, która służyła jako wak’a (święte miejsce) dla kilku lokalnych kultur prehiszpańskich, więc jej obecna forma jest wynikiem co najmniej 1200 lat rozwoju. Pod koniec XX w. i na początku XXI Samaipata była wszechstronnie badana i dokumentowana przez niemieckich uczonych. Ze względu na postępującą erozję polski zespół wykonał nowe pomiary, których głównym celem była precyzyjna rejestracja zagrożonych reliktów za pomocą laserowego skanowania 3D. Większość dotychczas opublikowanych wyników badań na temat Samaipata koncentruje się na złożonym zespole nisz i tarasów, figuralnych i geometrycznych petroglifów, a także kanałów i zbiorników wodnych rzeźbionych w skale. Długie rzędy małych okrągłych wywierconych otworów przyciągają mniej uwagi naukowców. Są one powszechnie kojarzone z pionowymi słupkami stosowanymi do tradycyjnych ścianek quincha. Wątpliwości co do wytrzymałości ścianki quincha na ekstremalnie silne wiatry na szczycie skały skłoniły autorów tego artykułu do przeprowadzenia komputerowych symulacji w celu wyjaśnienia tych zastrzeżeń. Model 3D został oparty na wynikach skanowania laserowego 3D, a samą analizę przeprowadzono z wykorzystaniem metody elementów skończonych (MES).
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Jacek Kościuk, Giuseppe Orefici, Mariusz Ziółkowski, Anna Kubicka, Rosario Muñóz Risolazo - Opis i analiza El Fuerte de Samaipata w świetle nowych badań oraz propozycja względnej chronologii jego głównych elementów
doi:10.37190/arc200210
W pracy opisano wyniki projektu dokumentującego El Fuerte de Samaipata, prehiszpańskie stanowisko archeologiczne w Boliwii wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Artykuł podsumowuje najnowsze obserwacje dotyczące rytów naskalnych w Samaipata, które powoli zanikają z powodu postępującej erozji. Dzięki nowoczesnym technologiom dokumentacji, skanowaniu laserowemu, skanowaniu światłem strukturalnym, cyfrowej fotogrametrii oraz zaawansowanej cyfrowej analizie obrazów i modeli 3D terenu wszystkie nadal widoczne ślady petroglifów, a takżeelementów „architektury” takich jak tarasy, platformy, nisze i siedziska zostały udokumentowane i opisane.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Anna Kubicka, Jacek Kościuk - Określanie stopnia erozji i tempa rozprzestrzeniania się porostów na skale Samaipata przez porównanie wynikówskanowania laserowego 3D z dwóch różnych epok pomiarowych
doi:10.37190/arc200211
W artykule opisano możliwość zastosowania laserowego skanowania 3D z dwóch różnych epok pomiarowych do monitorowania stanu zabytku. Wykorzystano wyniki wykonanego przez University of Arkansas laserowego skanowania El Fuerte de Samaipata z 2006 r. oraz laserowego skanowania 3D z roku 2016 wykonanego przez Laboratorium Skanowania Laserowego 3D Politechniki Wrocławskiej. Omówiono wyniki i ograniczenia proponowanej metody.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Wojciech Bartz, Jacek Kościuk, Maria Gąsior, Teresa Dziedzic - Analizy petrograficzne, mineralogiczne i klimatyczne oraz mapy ryzyka dla strategii konserwatorskiej
doi:10.37190/arc200212
El Fuerte de Samaipata to wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO prehiszpańskie stanowisko archeologiczne w Boliwii. Jego główna część to skała ze złożonym układem tarasów, platform, zbiorników wodnych, kanałów i petroglifów. Szybko postępująca erozja sprawia, że petroglify stają się coraz mniej wyraźne, a niektóre nie są już rozpoznawalne. Głównym tematem badań jest wskazanie wszystkich czynników ryzyka sprzyjających erozji oraz stworzenie map ryzyka identyfikujących najbardziej wrażliwe obszary wymagające natychmiastowej interwencji konserwatorskiej. Badania mineralogiczne i petrograficzne wskazują, że Samaipata to bogaty w kwarc, porowaty, dobrze posortowany piaskowiec, sklasyfikowany jako arenit kwarcowy lub arenit subarkozowy. Spoiwo składa się z przerostu kwarcu i wszechobecnych, wypełniających pory agregatów hematytowo-gliniastych zawierających nierozprężający się kaolinit, illit i rozszerzający się smektyt. Skała wykazuje różne etapy wietrzenia, od stosunkowo świeżego do mocno zmienionego i mocno spękanego. W porównaniu ze świeżą skałą ta ostatnia ma cement wzbogacony w minerały ilaste i jest zubożona w hematyt z powodu wietrzenia i rozpuszczenia fazy żelazonośnej.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Izabela Wilczyńska, Paweł Bronisław Dąbek, Bartłomiej Ćmielewski, Jacek Kościuk - Integracja wyników projektu na platformie GIS i jej wpływ na strategię konserwatorską
doi:10.37190/arc200213
System informacji geograficznej (GIS) stał się bardzo popularnym i użytecznym narzędziem do agregowania i przetwarzania danych przestrzennych. W niniejszym artykule przedstawiono implementację danych uzyskanych podczas sezonów badań na stanowisku archeologicznym El Fuerte de Samaipata (Boliwia) oraz wyniki analizy danych na platformie GIS. Oprócz warstw tematycznych do całego systemu dodano opis sektorów i zabytków archeologicznych. Zaimplementowane warstwy są powiązane z ortoobrazami utworzonymi z naziemnego skanowania laserowego (TLS), fotogrametrii bliskiego zasięgu (w świetle wizualnym, spektralnym i podczerwonym), surowych zdjęć petroglifów, bardzo szczegółowego planu wektorowego, map ryzyka, nowego podziału przestrzennego stanowiska, warstw opisowych oraz cyfrowego model terenu (DTM) opartego na wynikach TLS. Taki system przetwarzania danych z wdrożonym DTM pozwala na analizę spływu wody deszczowej i jej oddziaływania na stanowisko archeologiczne. W związku z tym w artykule przedstawiono badania niektórych warunków hydrologicznych skały Samaipata. Badania są częścią większego projektu „Badania architektoniczne i kompleksowa dokumentacja stanowiska Samaipata (Fuerte de Samaipata/Boliwia) z Listy Światowego Dziedzictwa”. Wyniki tych prac rozpatrywane są głównie z punktu widzenia zaleceń i strategii ochrony skały. Te same aspekty mogą jednawpłynąć na przyszłe badania dotyczące chronologii i przynależności kulturowej rzeźb skalnych Samaipata.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł