Numer 1(33)/2013
Spis treści
Otwórz spis treści
-
- Wojciech Brzezowski - Ślązacy a teoria sztuki ogrodniczej od XVI do XVIII w. w świetle zbiorów Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu
- Ewa Małachowicz - Fontanna Neptuna z placu Nowy Targ we Wrocławiu
- Bogna Ludwig - Najmniejsze osiedla projektu Ernsta Maya. Jak stworzyć kameralny zespół mieszkaniowy
- Małgorzata Bartnicka - Zapomniane wzorce, wypaczone idee. Nowatorstwo przełomu lat 20. i 30. XX w. – co po nim zostało
- Ewa Cisek - Norweskie zespoły gniazdowe w kontekście „głębokiej ekologii” Arne Næssa
- Piotr Furmanek - W poszukiwaniu zasad architektury fraktalnej
- Dagmara Sietko-Sierkiewicz, David Weclawowicz, Paweł Kirschke - Transformacja lotniska Tegel (TXL) w Berlinie
Artykuły
Wojciech Brzezowski - Ślązacy a teoria sztuki ogrodniczej od XVI do XVIII w. w świetle zbiorów Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu
doi:10.5277/arc130101
O randze, jaką nadawano ogrodom w okresie renesansu i baroku, świadczyć mogą nie tylko realizacje, ale także liczba poświęconych im traktatów. W kolekcji starodruków Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu znajduje się pokaźny zbiór dzieł poświęconych agronomii, botanice i sztuce ogrodowej. Znaczna ich część była w użyciu na Śląsku w XVII i XVIII w., pochodzą one bowiem ze zbiorów dawnych bibliotek wrocławskich czy śląskich bibliotek klasztornych. Ale Ślązacy byli nie tylko biernymi odbiorcami dzieł poświęconych ogrodom, mieli także swój udział w rozpowszechnianiu wiedzy o sztuce ogrodniczej. Już w 1590 r. ukazało się dzieło poświęcone agronomii autorstwa Martina Grossera, proboszcza z podwrocławskiej miejscowości Szewce (Schewitz). W 1664 r. wydano w Brzegu traktat Johanna Christofa Hibnera, ogrodnika książęcego w Oławie, zatytułowany Horticultura […]. Znajduje się tam pierwsza w historii Śląska wzmianka o ziemniaku. Praca ta zawiera także wykaz roślin ogrodo wych zajmujący ponad 40 stron. Wydaje się mało prawdopodobne, by w owym czasie wszystkie z wymienionych przez Hibnera roślin były uprawiane w Śląs kich ogrodach i tekst ten jest raczej wyrazem idealnej wizji. Niemniej miał on niewątpliwy wpływ na rozpowszechnienie nowych tendencji w sztuce ogrodowej. Podobną funkcję pełniło drugie z XVII-wiecznych dzieł śląskich ogrodników – opublikowany w 1692 r. traktat Georga Herbsta Des Schlesischen Gärtners Lustiger Spatziergang. Autor pełnił funkcję ogrodnika księcia oleśnickiego Christiana Ulricha von Würtemberga. Wydarzeniem wykraczającym poza teren Śląska było wydanie we Wrocławiu w 1708 r. niemieckiego tłumaczenia dzieła Curiositez de la nature et de l’art sur la végétation, którego autorem był Pierre le Lorrain de Vallemont. Tłumaczem dzieła był członek wrocławskiej rady miejskiej Ferdinand Ludwig von Breßler und Aschenburg. Wymienić tu także trzeba wydrukowane w 1727 r. w drukarni wrocławskiego kolegium jezuickiego poświęcone ogrodnictwu dzieło Jacques’a Vanière’a Praedium rusticum. We wrocławskich zbiorach znajduje się obecnie także wiele innych traktatów ogrodniczych. Znaki własnościowe i dawne numery inwentarzowe wskazują, że większość z nich należała do dawnych bibliotek śląskich, a więc była tu znana i z całą pewnością oddziaływała na poziom sztuki ogrodniczej na Śląsku.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Ewa Małachowicz - Fontanna Neptuna z placu Nowy Targ we Wrocławiu
doi:10.5277/arc130102
Artykuł powstał z powodu odkrycia fragmentów rzeźbiarskiej oraz architektonicznej barokowej dekoracji Fontanny Neptuna stojącej na pl. Nowy Targ do 1945 r. Miało ono miejsce podczas wykopalisk archeologicznych prowadzonych przez zespół archeologów Instytutu Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego pod kierunkiem prof. Jerzego Piekalskiego. Odnalezione fragmenty oraz analiza dostępnych źródeł ikonograficznych przynoszą nowe informacje dotyczące znanego, choć niezachowanego dzieła małej architektury. Umożliwiły również prezentowaną rysunkową rekonstrukcję zabytku autorstwa dr. inż. arch. Macieja Małachowicza oraz mgr. inż. arch. Rafała Karnickiego.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Bogna Ludwig - Najmniejsze osiedla projektu Ernsta Maya. Jak stworzyć kameralny zespół mieszkaniowy
doi:10.5277/arc130103
W pejzażu przedmieść miast i miasteczek dolnośląskich można zaobserwować wyróżniającą się grupę zespołów budynków mieszkalnych. Małe/ par terowe, czasem piętrowe domy jednorodzinne lub kilkurodzinne, o skromnej architekturze nawiązującej do form lokalnego klasycyzmu, tworzą zwykle urozmaicone układy ulic i placów. Wszystkie te zespoły mieszkaniowe powstały w wyniku działalności dwóch spółek budowlanych „Schlesische Landgesellschaft” i „Schlesisches Heim” („Schlesische Heimstätte”) w stosunkowo krótkim okresie ich działalności w pierwszych latach po pierwszej wojnie światowej, kiedy kierownikiem architektonicznym obydwu pozostawał Ernst May. Stanowią przykład bardzo ciekawej próby rozwiązania problemu mieszkaniowego, swoistej alternatywy dla rozbudowy miast. Najmniejsze z nich to najlepsze przykłady realizacji idei architektonicznej i urbanistycznej tzw. małych osiedli (Kleinsiedlung). Były to pierwsze kroki na drodze kształtowania teorii i praktyki projektowania osiedli zabudowy jednorodzinnej. Podczas całej działalności „Schlesische Heimstätte” zajmowała się wznoszeniem małych osiedli i ten aspekt prac, zgodny zresztą z dyrektywami państwowymi, traktowano jako podstawowy. Małe osiedla, w zależności od podejmowanych zleceń, miały różną funkcję. Były to więc osiedla rolnicze (Dobroszyce, Czarne, Nowy Folwark k. Jelcza), półrolnicze na peryferiach miast (Brzeg Dolny, Ząbkowice Śląskie, osiedla w gminach podwrocławskich), osiedla robotnicze przy kopalniach i zakładach przemysłowych oraz kolei (Stary Lesieniec, Małujowice, Oleśnica, Dzierżoniów, Nowa Ruda, Chojnów, Prudnik). Również w projekty rozbudowy miast wprowadzano układy tzw. małych osiedli (Radków, Niemcza, Lądek-Zdrój, Kluczbork). W zależności od wielkości terenu, jego ukształtowania i sąsiedniej zabudowy otrzymywały różną kompozycję urbanistyczną i dostosowane do niej rozwiązania architektoniczne budynków. Początkowo w architekturze domków i rozwiązaniach urbanistycznych duże znaczenie miały jeszcze zasady projektowania dziedziczone po secesji oraz regionalizm, z czasem coraz większą rolę odgrywały reguły funkcjonalizmu. Małe osiedla okresu międzywojennego na Dolnym Śląsku należą zapewne do jednych z ciekawszych przykładów rozwiązań zespołów mieszkaniowych. Najbardziej charakterystyczną ich cechą, która stanowi o szczególnym uroku, jest ukształtowanie niewielkich wnętrz urbanistycznych – placyków, zakoli ulicznych czy małych skwerów. Wszystkie te rozwiązania stanowią do dziś godne powielenia pomysły przy projektowaniu architektury i urbanistyki osiedli mieszkaniowych.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Małgorzata Bartnicka - Zapomniane wzorce, wypaczone idee. Nowatorstwo przełomu lat 20. i 30. XX w. – co po nim zostało
doi:10.5277/arc130104
Na przełomie XIX i XX w. dostrzeżono, że zaangażowanie człowieka w pracę zależy od jego warunków bytowych, samopoczucia psychicznego oraz stanu zdrowotnego. Niepomierny wpływ miały na to warunki mieszkaniowe. Istotą wzmożonego budownictwa mieszkaniowego, w tym czasie, stało się poszukiwanie rozwiązań pozwalających na szybkie i tanie tworzenie zabudowy dla wciąż napływających nowych mieszkańców miast. Jednocześnie mieszkania te miały być zdrowe, w szczególności zapewniać dostęp słońca, powietrza i światła. Równolegle propagowano nowe propozycje konstrukcyjne i materiałowe. Pomysły te i dokonania eksponowane były podczas wystaw mieszkaniowych. Częścią pokazu stawały się, pecjalnie na nie wybudowane, eksperymentalne osiedla mieszkaniowe. Zaprojektowane w nich modelowe mieszkania były w późniejszym okresie przeznaczone do wynajęcia. Najbardziej znane stały się osiedla zaprojektowane i wybudowane pod patronatem Werkbundu: Weissenhof (1927, Stuttgart), Nový Dům (1928, Brno), WUWA (1929, Wrocław), Eglisée (1930, Bazylea), Neubühl (1931, Zurych), Lainz (1932, Wiedeń) i Baba (1932, Praga). Wiele z zaproponowanych w nich rozwiązań weszło, w latach późniejszych, do kanonu budownictwa mieszkaniowego, choć nie zawsze zgodnie z pierwotnymi ideami twórców. W obecnych czasach modyfi kacje w przepisach budowlanych wskazują na postępujące lekceważenie zaproponowanych w dawnych latach wzorców. Najbardziej zagrożony jest, uzyskany na początku XX w., dostęp każdego mieszkania do promieni słonecznych.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Ewa Cisek - Norweskie zespoły gniazdowe w kontekście „głębokiej ekologii” Arne Næssa
doi:10.5277/arc130105
Obecny w twórczości Arne Næssa holistyczny obraz świata, ukazujący jego biologiczną różnorodność i niekwestionowaną wartość wszystkich żyjących bytów stał się podstawą nurtu filozofii środowiskowej znanej jako głęboka ekologia. Myśl filozoficzna Næssa po dziś dzień ma znaczący wpływ na sposób postrzegania świata, natury, człowieka i jego aktów twórczych. Przekonanie, że wszelkie życie jest ze sobą splecione na podobieństwo nordyckiego splotu znajduje swoje odzwierciedlenie także w sposobie kształtowania przez Norwegów form architektonicznych i struktur mieszkaniowych w otwartym krajobrazie. Na szczególną uwagę zasługują układy gniazdowe zabudowy farmerskiej rozpowszechnione głównie we wschodniej części kraju. Są one odzwierciedleniem jednego z najważniejszych archetypów – koła z zaakcentowanym centrum, symbolizującego według Carla Gustava Junga obraz pełni – Jaźni, której wszystkie elementy składowe pozostają ze sobą w ścisłej współzależności, równowadze i harmonii. Widoczna w idei gniazdowej formy ludzkiego siedliska myśl filozoficzna, dotykająca nurtu głębokiej ekologii, ukazuje architektoniczną twórczość człowieka w całkiem nowym świetle. Nie należy przy tym postrzegać postawy wobec natury jako romantycznej, nie jest bowiem całkiem pozbawiona utylitaryzmu. Jest to raczej postawa respektująca jej prawa, uznająca, że przyroda ma wewnętrzną wartość, nie tylko instrumentalną. W celu harmonijnego współżycia z nią należy rozpocząć pracę od podstaw: wyeliminować źródła zanieczyszczeń, ograniczyć nadmierną konsumpcję, promować życie w oparciu o proste środki, albowiem o jakości życia nie świadczy jego standard, tylko to, jak doświadcza się siebie i otaczający świat. W małych norweskich społecznościach, zamieszkujących gniazdowe struktury, wprowadzane są zatem rozwiązania ekologiczne, polegające na planowaniu i wykorzystywaniu ziemi, produkcji i konsumpcji miejscowych, zielonych produktów, edukacji ekologicznej i ekologicznym rolnictwie.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Piotr Furmanek - W poszukiwaniu zasad architektury fraktalnej
doi:10.5277/arc130106
W roku 2002 Charles Jencks, znany amerykański architekt, historyk i krytyk architektury, do jednego z ważniejszych dzieł w swoim dorobku (Język postmodernistycznej architektury) dodał dwa rozdziały: „The New Paradigm I – Complexity Architecture” (Nowy paradygmat I – Architektura złożo ności) oraz „The New Paradigm II – «Fractal Architecture»” (Nowy paradygmat II – Architektura fraktalna). W rozdziałach tych autor głosi narodziny nowych kierunków, twierdząc, że przyszłość architektury należeć będzie do fraktali, kosmosu i form falujących. Analizując dokładniej postawione tezy, daje się dostrzec pewne nieścisłości w zakresie doboru przykładów ilustrujących postawione tezy. W artykule podjęto polemikę z autorem, sugerując właściwe zasady kształtowania architektury fraktalnej oparte na matematycznej teorii fraktali.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Dagmara Sietko-Sierkiewicz, David Weclawowicz, Paweł Kirschke - Transformacja lotniska Tegel (TXL) w Berlinie
doi:10.5277/arc130107
Prezentowany projekt autorstwa Dagmary Sietko-Sierkiewicz i Davida Weclawowicza Transformation TXL zdobył w 2013 r. główną nagrodę za pracę w dziedzinie architektury 158. międzynarodowego konkursu im. Karla Schinkla, zorganizowanego przez Stowarzyszenie Architektów i Inżynierów w Berlinie. Jest to projekt przebudowy berlińskiego portu lotniczego Tegel na nowoczesną dzielnicę mieszkalno-przemysłową, gdzie sfera prywatna i zawodowa życia powiązane są w innowacyjny sposób. Koncepcja urbanistyczna zakłada stworzenie ciągów budynków przemysłowo-usługowo-mieszkalnych zorientowanych zgodnie z kierunkami najważniejszych osi wyznaczonych przez terminal lotniska. Hale produkcyjne dostępne są z ulicy dostawczej, a towarzyszące jej usługi, sklep, manufaktury i mieszkania otwierają się w stronę pieszych placów znajdujących się wewnątrz kwartałów zabudowy. Halę, jej zaplecze i wejścia do niej zaprojektowano tak, aby po godzinach pracy mogła zostać przekształcona w miejsce spędzania czasu wolnego. Szkieletowy układ konstrukcyjny umożliwia przygotowanie mieszkań różnych typów i szybkie zbudowanie budynku, a także daje możliwość ponownego wykorzystania prefabrykowanych elementów. W projekcie duży nacisk położono na rozwiązania proekologiczne, które nie wymagają dużego nakładu finansowego i skomplikowanych rozwiązań technologicznych.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł