Numer 4(44)/2015
Spis treści
Otwórz spis treści
-
- Hanna Golasz-Szołomicka - Okna maswerkowe na Śląsku z XV do połowy XVI w.
- Miłosława Sieradzka, Małgorzata Milecka - Ogrody klasztoru sióstr niepokalanek w Nowym Sączu
- Aleksander Serafin - Ekspresja architektury Coop Himmelb(l)au na tle koncepcji estetycznej Gillesa Deleuze’a
- Dorota Łuczewska, Barbara Siomkajło - Ochrona i dokumentacja tradycyjnej przestrzeni Szklarskiej Poręby – próby zachowania genius loci
- Joanna Jabłońska - Typologia wielkoskalowych wewnętrznych przestrzeni publicznych współczesnych hoteli
- Jerzy Olek - Niedoskonałość symetrii
- Witold Szymański, Beata Kania, Maurycy J. Kin - Przestrzeń w architekturze, przestrzeń architektury
- Stanisław A. Desławski - Analiza architektury wnętrz mieszkalnych w „wielkiej płycie” jako podstawa określenia terminu „architektura”
- Tadeusz Barucki - Frei Otto (1925–2015). Laur i śmierć
Artykuły
Hanna Golasz-Szołomicka - Okna maswerkowe na Śląsku z XV do połowy XVI w.
doi:10.5277/arc150401
W artykule przedstawiono śląskie maswerki, które zachowały się w 10 kościołach wzniesionych od początku XV w. do około połowy XVI w. oraz w kaplicach kościołów wcześniej ukończonych. Pod względem kompozycji można je podzielić na centralne i kilkupoziomowe. Wykorzystano w nich formy kół, ostrołuków, łęków półkolistych, wieloliści i rybich pęcherzy stosowane w poprzednich okresach. Z elementów tych powstały nowe kompozycje, często stanowiące zwielokrotnienie układów wcześniejszych, ponieważ tworzono je dla szerokich okien cztero-, sześcio-, a nawet ośmiodzielnych. Nowy układ pojawił się w centralnej kompozycji okna w kościele św. Piotra i Pawła w Legnicy, wzorowany na północnej rozecie katedry w Chartres. Rzadko występowały wirujące rybie pęcherze, ponieważ tworzono z nich nowe kompozycje. W kilku oknach całe podłucza zapełnione zostały jednakowymi, drobnymi motywami. Pojawiły się formy i kompozycje krzywolinijne. Angielskie pochodzenie mają maswerki, w których gęste laskowanie łączą w górze pojedyncze ostrołuki, oraz z laskowaniami przecinającymi się w podłuczu. Budowniczowie śląscy znali maswerki stosowane na Zachodzie i z podobnych elementów tworzyli własne, nowe kompozycje.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Miłosława Sieradzka, Małgorzata Milecka - Ogrody klasztoru sióstr niepokalanek w Nowym Sączu
doi:10.5277/arc150402
Zgromadzenie Sióstr Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny zawiązało się w Rzymie w roku 1859 pod przewodnictwem Matki Józefy Karskiej oraz Matki Marceliny Darowskiej. Celem powstania zgromadzenia oprócz służby dla Boga była praca dla Polski, dla jej przyszłości, dla jej odrodzenia poprzez chrześcijańskie wychowanie kobiety do odpowiedzialności, wzmocnienia duchowego rodziny – w czasach zaborów i prześladowań polskości. W roku 1863 domem macierzystym zgromadzenia stał się Jazłowiec w Galicji Wschodniej, gdzie wypracowano model funkcjonowania tej wspólnoty i przygotowano ją do dzieła wychowawczego, które siostry rozpoczęły już we wrześniu tego roku. Z czasem, ze zwiększającą się liczbą powołań, ale też uczennic, tworzono kolejne fundacje. Fundacja nowosądecka nazywana Białym Klasztorem powstała w latach 1894–1897 jako czwarta fundacja galicyjska tego zgromadzenia. W niniejszym artykule zaprezentowano zespół ogrodów towarzyszących klasztorowi sióstr niepokalanek w Nowym Sączu. Powstał on pod koniec XIX w. na dawnej posiadłości ojców franciszkanów, osadzonych tu jeszcze przez św. Kingę (1234–1292), a wyrugowanych przez cesarza Józefa II (1785). Przedstawiono krótką historię zespołu z uwypukleniem historii kształtowania kompozycji ogrodowej, następnie omówiono główne problemy konserwatorskie, badania szaty roślinnej i kompozycji ogrodowej, a w konsekwencji propozycję kierunku rewaloryzacji ogrodów.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Aleksander Serafin - Ekspresja architektury Coop Himmelb(l)au na tle koncepcji estetycznej Gillesa Deleuze’a
doi:10.5277/arc150404
Artykuł ma na celu zwrócenie uwagi na współzależność pomiędzy estetyką barokową a współczesną architekturą, odznaczającą się ekspresyjnym wyrazem. Przyczynkiem do rozważań stała się teoria filozoficzna Gillesa Deleuze’a, który postrzegał architekturę poprzez pryzmat barokowej ciągłości i płynności form. Analizę w tym kontekście przeprowadzono w oparciu o wybrane realizacje grupy Coop Himmelb(l)au. Twórczość tego zespołu projektowego z jednej strony charakteryzuje kosmopolityzm, podejmowanie wyzwań dotyczących architektury komercyjnej, z drugiej zaś strony zdaje się sprawnie pod względem kulturowym wpisywać w ciągłość austriackiej i południowoniemieckiej tradycji architektonicznej. Zarówno bowiem barok, jak i ekspresjonizm odegrały dużą rolę w jej ukształtowaniu.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Dorota Łuczewska, Barbara Siomkajło - Ochrona i dokumentacja tradycyjnej przestrzeni Szklarskiej Poręby – próby zachowania genius loci
doi:10.5277/arc150405
W artykule omówiono rolę, jaką w kształtowaniu lokalnego kolorytu Szklarskiej Poręby odegrały kolejne kolonie artystyczne. Przedstawiono też specyfikę zespołów architektoniczno-urbanistycznych miasta oraz ich związek z historią i naturalnymi uwarunkowaniami tego obszaru. Poruszony został również temat aktywnego zapobiegania degradacji uformowanego przez stulecia charakteru tego miejsca. Studia rysunkowe i malarskie – plastyczna dokumentacja zespołów architektoniczno-urbanistycznych w plenerze – przedstawione zostały jako jeden ze sposobów poznawania takich zespołów oraz wzbogacania własnych umiejętności i możliwości projektowych.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Joanna Jabłońska - Typologia wielkoskalowych wewnętrznych przestrzeni publicznych współczesnych hoteli
doi:10.5277/arc150406
Duże przestrzenie hotelowe to najczęściej strefy powiązane z otoczeniem, miastem, dostępne dla wszystkich użytkowników i stanowiące wizytówkę danej jednostki. Oprócz rozwiązań przestrzennych, estetycznych, plastycznych ich pozytywny odbiór zapewnia prawidłowo zaprojektowany plan. Niniejszy artykuł koncentruje się na zagadnieniach zróżnicowania typów konfiguracji rzutów, ich cechach charakterystycznych, zaletach i praktycznym zastosowaniu. Opracowanie prezentuje również autorską typologię dużych przestrzeni hotelowych sformułowaną w oparciu o istniejące systematyki i koncepcje uporządkowania planów budynków użyteczności publicznej. Powstałe w ten sposób narzędzie może mieć szerokie zastosowanie w badaniu obiektów o dużych przestrzeniach ogólnodostępnych.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Jerzy Olek - Niedoskonałość symetrii
doi:10.5277/arc150407
W artykule przedstawiono rozważania na temat symetrii, percepcji symetrii oraz jej atrakcyjności (czy też nieatrakcyjności) jako zasady kompozycji w sztuce i architekturze. Symetryczność świata, potwierdzona przez uczonych i przez potoczne doświadczenie, może wyjaśniać nasze do niej upodobanie. Jako jeden z przykładów przekonujących nas o – jak się okazuje złudnej – symetryczności podano lustro, z którym nierozerwalnie związany jest problem zróżnicowania skali. Autor odwołuje się do Hermanna Weyla omawiającego rozmaite rodzaje symetrii i wiążącego z nią kategorię piękna. Następnie cytuje przykłady symetrii w architekturze (np. budowle Palladia, mozaiki geometryczne na posadzkach kościołów z intrygującym wzrok sześcianem Neckera). Mozaiki wprowadzają wątek iluzji optycznych i zależności percepcji od oczekiwań, co może otwierać drzwi do świata złudzeń. Dlatego czysto geometryczna symetria – dowodzi autor – nie jest atrakcyjna dla sztuki. Znacznie bardziej płodna jest dwuznaczność. Siatka z kilkuosiowią symetrycznością, tak użyteczna dla dużego obszaru sztuki, jest antynarracyjna, antyewolucyjna i ahistoryczna i choć znakomicie porządkuje formalnie, może nużyć monotonią. Jako przykład na odejście od tego toku myślenia autor daje przykład Asymetrii Zbigniewa Dłubaka, budynku muzeum w Bilbao (Frank Gehry), dworca kolejowego w Kioto (Hiroshi Hara) czy centrum sztuki w Stockton-on-Tees (Richard Wilson). Europejskie przywiązanie do symetrii autor kontrastuje z jej odrzuceniem w filozofii zen i będącej pod jej wpływem kulturą Japonii, Korei i Chin.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Witold Szymański, Beata Kania, Maurycy J. Kin - Przestrzeń w architekturze, przestrzeń architektury
doi:10.5277/arc150408
W pracy omówiono relacje architektury, pojmowanej jako jeden z elementów kultury, z innymi obiektami przestrzeni społecznej. Podano przykłady zjawisk istniejących we współczesnej kulturze i ich związków z architekturą, którą rozpatrywano jako obraz rzeczywistości społecznej i technologicznej. Przedstawiając wiele wybranych zagadnień, wskazano zakresy rozważań, w których można i należałoby niezmiennie prowadzić procesy poznawania dotyczące tego, co określa przestrzeń architektury. Procesowi poznawczemu musi towarzyszyć wątpliwość. Jest ona warunkiem niezbędnym do stawiania pytań. A tylko wtedy, gdy zadajemy pytania, możemy uzyskiwać odpowiedzi. Są to niezbędne warunki każdego postępu. Polemiczny charakter artykułu, zdaniem autorów, spełnia ten postulat.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Stanisław A. Desławski - Analiza architektury wnętrz mieszkalnych w „wielkiej płycie” jako podstawa określenia terminu „architektura”
doi:10.5277/arc150409
Zmiany w kształcie i funkcji wnętrz dokonywane przez lokatorów podczas zasiedlania mieszkań z „wielkiej płyty” pozwalają na poznanie powodów tych przekształceń i rozumienia architektury przez użytkowników. W artykule przekształcenia przedstawione są na wybranym spośród 36 badanych mieszkań przykładzie. Wprowadzone formy ujęte są tu tabelarycznie oraz modelowo diagramami. Uzyskane tak materialne ślady architektonicznej samowiedzy mieszkańców – a nie tylko ich deklaracje – dają podstawę do charakterystyki terminu „architektura”, jego cech i zakresu.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Tadeusz Barucki - Frei Otto (1925–2015). Laur i śmierć
doi:10.5277/arc150410
Największe uhonorowanie działalności Freia Otta w postaci nagrody Pritzkera zbiegło sie z jego śmiercią w roku 2015. Jego specyficzna twórczość znana głównie z konstrukcji namiotowych (pawilon niemiecki na EXPO w Montrealu) obejmuje znacznie szerszy zakres rozwiązań konstrukcyjnych czerpanych często ze wzorów przyrody. W tym właśnie zakresie – stosunkowo mniej znanym – Frei Otto uruchomił międzynarodową inicjatywę rokującą zachowanie wartości środowiska naturalnego w rozwijającym się intensywnie świecie. Dla zawodowego środowiska polskiego ważny jest jego pełen sympatii stosunek i zaoferowanie nam w trudnych czasach izolacji od świata zachodniego swoich doświadczeń – w postaci eksponowanej w Warszawie wystawy swej twórczości, połączonej z wykładem na Wydziale Architektury, jak również udostępnienia książki Dachy wiszące. Swoistym zrządzeniem losu – w aspekcie kontaktów z Polską – było to, że jedną z ostatnich swych nagród Frei Otto otrzymał właśnie w naszym kraju, we Wrocławiu, na Międzynarodowym Sympozjum IASS w roku 2013. W niniejszym artykule przedstawiono sylwetkę tego wybitnego architekta oraz najbardziej charakterystyczne jego obiekty, jak wnętrze Instytutu w Stuttgarcie, będące prototypem planowanego pawilonu niemieckiego na EXPO w Montrealu, tenże pawilon, stadion olimpijski w Monachium, a także wnętrze hali wystawowej w Mannheim.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł