Numer 1(53)/2018

DOI: 10.5277/ARCHITECTUS

Pobierz spis treści

Spis treści

Artykuły

Jacek Kościuk, Judyta Cichocka - Zastosowanie algorytmów optymalizacyjnych w badaniach nad wczesnośredniowieczną urbanistyką na przykładzie Placu Targowego w Abû Mînâ (Egipt)

doi:10.5277/arc180101

Artykuł proponuje zastosowanie algorytmów optymalizacyjnych w badaniach organicznego rozwoju wczesnośredniowiecznej osady w Abû Mînâ (Egipt). Na podstawie zrekonstruowanej liczby mieszkańców w poszczególnych zespołach zabudowy zaproponowano trzy hipotezy dotyczące ich interakcji z zespołem sklepów i warsztatów, który powstał w specyficznej lokalizacji. Wyniki analizy rzucają nowe światło na ostatnią fazę rozwoju Abû Mînâ.

Słowa kluczowe:

    abu-mina

    egipt

    wczesne-średniowiecze

    organiczny-rozwój-osadnictwa

    algorytm-optymalizacyjny

Jarosław Jarzewicz - Maswerk chóru katedry – awangardowa forma w architekturze XIII-wiecznego Wrocławia

doi:10.5277/arc180102

Artykuł poświęcony jest analizie morfologicznej i interpretacji maswerków chóru katedry we Wrocławiu. Szczególną oryginalnością wyróżnia się maswerk okna wschodniego prezbiterium, w którego couronnement pojawia się dziewięciolistna rozeta o „kroplowatym” kształcie. Nie jest znany inny przykład tego rodzaju kompozycji, brak również bliskich analogii, które wyprzedzałyby jej czas powstania (przed 1268). Ta skomplikowana i niezwykła forma maswerku skłania do postawienia wielu pytań – o jego autentyczność, jego datowanie i genezę oraz miejsce w architekturze gotyckiej. Materialna substancja została po zniszczeniach II wojny światowej zrekonstruowana według stanu przedwojennego, który prawdopodobnie odpowiadał stanowi średniowiecznemu. Na podstawie analizy porównawczej można stwierdzić, że budowniczowie działający we Wrocławiu zaznajomieni byli z najnowszymi osiągnięciami w zakresie projektowania maswerków, m.in. strzech budowlanych Amiens i Kolonii. Podobnie jak w przypadku rzeźbiarskich detali, brak jest opóźnień stylowych w stosunku do wiodących ośrodków. Maswerk wrocławski, którego głównym motywem jest dziewięciolistna otwarta rozeta, nie jest przy tym bierną recepcją zachodnich osiągnięć, ale zupełnie indywidualną kreacją powstałą w oparciu o gruntowne opanowanie geometrycznego sposobu projektowania przez architekta poszukującego oryginalnych rozwiązań. Niekonwencjonalne, oryginalne kreacje powstawały równocześnie w Minden i w Pforcie, są to jednak zjawiska paralelne, a nie pierwowzory dla rozwiązania.

Słowa kluczowe:

    maswerk

    architektura-gotycka

    katedra

    wrocław

Andrzej Legendziewicz, Karol Błaszczyk - Badania architektury kościoła parafialnego pw. Wniebowzięcia NMP w Szprotawie

doi:10.5277/arc180103

W artykule zaprezentowano historię powstania kościoła parafialnego w Szprotawie oraz jego przekształcenia od XIII do XX w. We wstępie przedstawiono wzmianki źródłowe oraz dostępną literaturę przedmiotu – w niewielkim zakresie omawiającą ewolucję architektury świątyni. Na podstawie przeprowadzonych badań architektonicznych i analizy detalu wydzielono najważniejsze fazy przekształceń kościoła. Początki budowli osadzono w 2. połowie XIII w., gdy powstała świątynia złożona z prostokątnego chóru oraz trójprzęsłowej nawy. Zapewne w 1. połowie XIV w. przy północnej ścianie wzniesiono wieżę z kaplicą w przyziemiu, a w połowie stulecia korpus rozbudowano od południa o trzy kaplice oraz kruchtę przed wejściem północnym. Druga połowa XIV w. to powstanie ganka łączącego kościół z klasztorem magdalenek. Najwyższą kondygnację wieży z blankowaniem zrealizowano w połowie XV w. Budowę obecnego trójnawowego siedmioprzęsłowego korpusu halowego bez wydzielonego chóru z wielobocznym obejściem i sklepieniami sieciowymi oraz dwupoziomową zakrystią przeprowadzono zapewne w latach 1474–1488. Po tym roku przy elewacji południowej powstały dwie kaplice: Matki Boskiej Bolesnej i Męki Pańskiej, a przy północnej – jedna pw. Świętego Krzyża, a w 1516 r. Ogrójec z Ciemnicą i Karcerem oraz lożą dla sióstr magdalenek. Przekształcenia renesansowe objęły zwężenie wejścia do kaplicy w przyziemiu wieży, a barokowe – nowy wystrój wnętrza kaplicy Świętokrzyskiej, przebicie obecnego wejścia na osi nawy głównej, budowę chóru organowego oraz nowy hełm wieży. W połowie XIX w. zmieniono wystrój szczytu i wprowadzono kruchtę zachodnią.

Słowa kluczowe:

    śląsk

    architektura

    średniowiecze

    kościół

    szprotawa

Bogna Ludwig - Relief perspektywiczny w technice projektowej elewacji nowożytnych. Czas renesansu

doi:10.5277/arc180104

Artykuł prezentuje wykorzystanie w projektach architektonicznych czasu renesansu technik zapożyczonych z rzeźby – od reliefu niskiego do wysokiej płaskorzeźby. Pojęcie reliefu architektonicznego (rilievo architettonico) jako metody artykulacji elewacji wprowadził do krytyki architektury Giulio Carlo Argan. Rozważając genezę terminu relief, sposób stosowania tej techniki w płaskorzeźbie renesansowej i barokowej oraz zestawiając z przemianami form architektonicznych na elewacjach budynków w czasach nowożytnych, można pokusić się o stwierdzenie, że właśnie ewolucję swoistej techniki reliefu w komponowaniu detalu architektonicznego na ścianach budynków trzeba uznać za podstawę wielu przemian architektury w tym okresie. Analizując dzieła architektury renesansowej pod kątem tej metody, można wskazać podstawowe momenty zmian, które są w większości przypadków zbieżne z przełomowymi okresami w historii architektury. W tekście starano się wykazać adekwatność takiej formy krytyki architektonicznej do opisu osiągnięć architektury nowożytnej.

Słowa kluczowe:

    architektura-nowożytna

    perspektywa

    renesans

    technika-projektowa

Marta Rusnak, Wojciech Fikus, Joanna Szewczyk - Jak obserwatorzy postrzegają głębię we wnętrzu gotyckiej katedry wraz ze zmianą jej proporcji? Sondaż okulograficzny

doi:10.5277/arc180105

Inspiracją do podjęcia badań nad percepcją wnętrza gotyckiego kościoła były rozważania Juliusza Żórawskiego. W artykule zaprezentowano próbę weryfikacji poglądów Profesora dotyczących sposobu zapoznawania się z tą średniowieczną strukturą. Badania przeprowadzono przy użyciu okulografu stacjonarnego, który umożliwiał rejestrację ruchu gałek ocznych obserwatorów. W testach uczestniczyło 142 wolontariuszy, którzy przyglądali się pięciu przygotowanym przez autorów badania wizualizacjom wnętrz katedr francuskich z XII i XIII w. Ilustracje przedstawiały obiekty o różnej wysokości i głębokości. Celem badania było także określenie, dzięki jakim elementom architektonicznym obserwatorzy najchętniej odczytują głębokość nawy głównej wraz ze zmianą jej proporcji.

Słowa kluczowe:

    okulografia

    katedra

    percepcja-architektury

Anna Myślińska - Grzebowiska dla zwierząt w Polsce

doi:10.5277/arc180106

W niniejszym artykule podjęto tematykę miejsc pochówku zwierząt. Problem został omówiony w odniesieniu do terenu Polski na tle przykładów z zagranicy. Współczesne grzebowiska dla zwierząt powstają w naszym kraju od niedawna i mimo że cmentarze dla zwierząt są u nas stosunkowo nowym zjawiskiem, to już teraz można dostrzec ich typowe cechy przestrzenne.     Autorka, na co dzień zajmująca się zagadnieniami z dziedziny architektury, starała się opisać i ocenić grzebowiska pod kątem zagadnień z interesującej ją problematyki: cech położenia, układu przestrzennego, wielkości parcel, z jednej strony unifikowania, a z drugiej – indywidualizowania grobów. W trakcie badania zjawiska, jakim są cmentarze dla zwierząt w Polsce, okazało się, że niezaspokojona potrzeba emocjonalna jest głównym motorem sprawczym ich powstawania, ważnym elementem pracy stało się więc omówienie ich genezy i formy własności.

Słowa kluczowe:

    grzebowisko

    cmentarz

    pochówek

    zwierzęta

Łukasz Simiczyjew - Pragmatyczne spojrzenie na Strzechę Akademicką jako archetypowe karkonoskie schronisko wysokogórskie

doi:10.5277/arc180107

Strzecha Akademicka jest jednym z najstarszych i najbardziej znanych schronisk Karkonoszy. Autor artykułu stara się odpowiedzieć na pytanie o to, czy w dobie wypoczynku opartego na maksymalizacji doświadczeń i bodźców jest ona, wraz z pozostałymi schroniskami, w stanie przyciągnąć nowych turystów. Szukając odpowiedzi, przedstawił historię schroniska, jego przebudowy, poruszył problemy prawne i związane ze statusem obiektu, a także oczekiwania turystów. Po takiej analizie pokusił się o wniosek, że przy optymalnej współpracy organów administracyjnych można dostosować obiekt do ergonomicznego pełnienia aktualnej i nowych funkcji.

Słowa kluczowe:

    strzecha-akademicka

    schronisko-wysokogórskie

    karkonosze

Barbara Widera, Jacek Kościuk, Rafał Czerner - Docent Jadwiga Sławińska – Honorowa Profesor Politechniki Wrocławskiej

doi:10.5277/arc180108

W tekście przedstawiono zarys niezwykłej historii życia i twórczości Profesor Jadwigi Sławińskiej, od chwili urodzin w Łodzi, poprzez dramatyczną ucieczkę z getta i trudne losy w czasach powojennych, aż po wybitne sukcesy na polu naukowym i dydaktycznym, odnoszone w latach, które poświęciła pracy na uczelni. Jadwiga Sławińska ukończyła studia architektoniczne i filozoficzne, była powszechnie szanowaną badaczką historii i teorii architektury współczesnej, a także twórczynią nowej szkoły estetyki architektury uprawianej jako dział teorii kultury. Dla swoich studentów i doktorantów na zawsze pozostanie ukochaną Nauczycielką i Mistrzynią. W artykule zaprezentowano najważniejsze spośród osiągnięć naukowych i dydaktycznych Profesor Sławińskiej. Osobiste wspomnienia o tej znakomitej postaci świata akademickiego dołączyli uczniowie, współpracownicy i przyjaciele Pani Profesor.

Słowa kluczowe:

    estetyka

    architektura-współczesna

    filozofia

    metodyka

    interdyscyplinarność