Numer 3(63)/2020
Spis treści
Otwórz spis treści
-
- Bogna Ludwig - Fontanny i wodotryski jako pomniki miejskości w nowożytnej Europie
- Kamila Lucyna Boguszewska - Przekształcenia przestrzenne założenia ogrodowego w Zwierzyńcu na tle kompozycji XVII- i XVIII-wiecznych polskich ogrodów rezydencjonalnych
- Barbara Widera - Znaczenie światła dziennego i jego dystrybucja w obiektach architektonicznych zaprojektowanych przez Victora Hortę
- Jerzy Wowczak - Klub Sportowy Korona – wzorcowy projekt epoki socrealizmu
- Zygmunt Szparkowski - Kształtowanie struktury architektonicznej elementami ruchu na przykładzie Atheneum w New Harmony (Indiana, USA)
- Marta Rusnak, Joanna Szewczyk, Piotr Chmielewski - Jak obserwatorzy postrzegają wertykalizm gotyckiej katedry wraz ze zmianą jej wysokości? Część III sondażu okulograficznego
- Ewa Kosiacka-Beck, Izabela Myszka - Ogrody terapeutyczne miejscem dobrostanu dla osób z dysfunkcjami neurologicznymi. Aspekty projektowania
- Dariusz Dziubiński - Beach bary we Wrocławiu. Przestrzenie prywatne czy publiczne?
- Aneta Biała - Analiza porównawcza wentylacji naturalnej i mechanicznej na przykładzie domu jednorodzinnego
Artykuły
Bogna Ludwig - Fontanny i wodotryski jako pomniki miejskości w nowożytnej Europie
doi:10.37190/arc200301
W artykule przedstawiono wykorzystywanie fontann jako pomników w miastach nowożytnych. Ukazano genezę tej formy. Autorka wyodrębniła główne typy formalno-ikonograficzne oraz scharakteryzowała ich rozpowszechnienie. Były to typy formalne i ikonograficzne, miały jednak też swoje uzasadnienie kommemoratywne. Fontanny z Neptunem miały upamiętniać przewagi morskie kraju lub ogólnie potęgę władzy. W baroku przedstawienie Neptuna w towarzystwie Trytona lub samego Trytona nabrało nowego znaczenia – symboliki pokoju, pojednania i zmiłowania bożego nad światem. Fontanny Czterech Rzek stawały się symbolem tryumfu doczesnego i wiecznego. Przedstawienia bogów antycznych i herosów ucieleśniały siłę i zwycięstwo nad przeciwnościami losu w dziejach miasta. Miejskie fontanny symbolizowały istnienie, trwanie i dostatnie funkcjonowanie miasta, upamiętniały założycieli i dobroczyńców, były niejednokrotnie też wyrazem lojalności wobec państwa.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Kamila Lucyna Boguszewska - Przekształcenia przestrzenne założenia ogrodowego w Zwierzyńcu na tle kompozycji XVII- i XVIII-wiecznych polskich ogrodów rezydencjonalnych
doi:10.37190/arc200302
Założenie ogrodowe Ordynacji Zamoyskiej w Zwierzyńcu, fundacji Jana Zamoyskiego, stanowi przykład ogrodu łowieckiego przekształconego w barokową, jednoosiową kompozycję ogrodową, a później w ogród romantyczny. W artykule przedstawiono analizę wpływów XVIII-wiecznych wzorników sztuki ogrodowej polskich i zagranicznych oraz realizacji, które przyczyniły się do sposobu ukształtowania układu. W artykule opisano poszczególne etapy powstawania założenia willowego Zamoyskich, a także współcześnie podejmowane działania rewaloryzacyjne mające na celu odtworzenie zabytkowego układu wodnego. Praca ma na celu usystematyzowanie dotychczasowej wiedzy dotyczącej przekształceń zwierzynieckiego ogrodu, jego substancji historycznej stanowiącej punkt wyjścia późniejszych interwencji ordynatów, dostosowujących założenie ogrodowe do ówcześnie panujących tendencji w kształtowaniu parków rezydencjonalnych.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Barbara Widera - Znaczenie światła dziennego i jego dystrybucja w obiektach architektonicznych zaprojektowanych przez Victora Hortę
doi:10.37190/arc200303
W artykule przedstawiono wyniki badań nad rolą światła dziennego w wybranych budynkach reprezentatywnych dla twórczości Victora Horty. Przeprowadzono analizę porównawczą czterech obiektów zlokalizowanych w Brukseli: Hôtel Tassel, Hôtel van Eetvelde, Maison et Atelier Horta oraz Magasins Waucquez. W badaniach in situ uwzględniono analizy poziomu oświetlenia światłem dziennym w celu określenia współczynnika oświetlenia dziennego (daylight factor). Przeprowadzone badania wykazały, że światło dzienne było dla Horty jednym z podstawowych elementów kształtujących architekturę budynku, równie istotnym jak prawidłowo zaprojektowany układ funkcjonalno-przestrzenny czy system konstrukcyjny. Do najważniejszych założeń, definiujących rolę światła dziennego w budynkach projektowanych przez Hortę należały: dążenie do zapewnienia użytkownikom budynku kontaktu z przyrodą jako źródłem wszelkiego życia; wzorowane na obserwacji natury dążenie do wyeliminowania stref pozbawionych światła dziennego; dążenie do tworzenia otwartych, jasnych i dobrze wentylowanych przestrzeni, będących dla architekta wyznacznikiem funkcjonalności i elegancji. Wyodrębniono siedem głównych metod, za pomocą których architekt osiągał opisane powyżej cele. Były to: eksperymentalne zastosowanie stali i szkła w fasadach, świetlikach i witrażach; innowacyjne konstrukcje umożliwiające otwarcie przestrzeni i dystrybucję światła wewnątrz budynku; doprowadzanie światła dziennego do wszystkich pomieszczeń; wizualne łączenie wnętrza z zewnętrzem; wykorzystanie klatek schodowych do rozprowadzania światła i powietrza; stosowanie luster optycznie powiększających przestrzeń i odbijających światło oraz wprowadzanie materiałów o wysokiej luminancji i reflektancji. Analizy wykazały, że dzięki stosowaniu tych metod w badanych obiektach uzyskano bardzo wysoki poziom współczynnika oświetlenia dziennego. Najwyższy maksymalny stwierdzono w Magasins Waucquez (18,5%), przy czym średnia wartość współczynnika oświetlenia dziennego dla badanych obiektów przekroczyła 8%, a minimalny poziom w żadnym z budynków nie był niższy niż 2%. Przeprowadzone badania potwierdziły, że Horta jako jeden z pierwszych osiągnął tak znakomite efekty w zakresie oświetlenia dziennego budynków, będąc pod tym względem prekursorem najbardziej aktualnych tendencji w projektowaniu budynków komfortowych dla użytkownika i bezpiecznych dla środowiska naturalnego.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Jerzy Wowczak - Klub Sportowy Korona – wzorcowy projekt epoki socrealizmu
doi:10.37190/arc200304
Tematem artykułu jest dotychczas nieopisany bardziej szczegółowo w literaturze przedmiotu kompleks KS Korona w Krakowie. W pracy przedstawiono unikatową wartość i – na podstawie wnikliwej kwerendy źródłowej – historię powstania tego cennego przykładu architektury lat 50. w Polsce. Sporo miejsca poświęcono też historii przekształceń obiektu i jego obecnemu stanowi zachowania. Omawiany zespół obiektów sportowych zaprojektował Jan Krug w 1951 r., a w czasie uzgadniania projekt został uznany przez komisję Ministerstwa Sportu i Kultury Fizycznej za „wzorcowy kombinat sportowy”. W powstaniu KS Korona mieli także udział inni wybitni twórcy. Projekt wnętrz opracował Zbigniew Chudzikiewicz, a ceramiczne dekoracje ścienne w oryginalnej technologii piropiktury wykonali Helena i Roman Husarcy. Budynki sportowe przy ul. Kalwaryjskiej w Krakowie to dojrzały przykład funkcjonalizmu, o wyrazie architektonicznym oszczędnego modernistycznego klasycyzmu. Ich szlachetna forma wymyka się z doktrynalnego kanonu socrealistycznego obowiązującego w latach 50. w Polsce. Powinniśmy zadbać o zachowanie ich niezaprzeczalnych walorów wobec przyszłych, koniecznych prac modernizacyjnych.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Zygmunt Szparkowski - Kształtowanie struktury architektonicznej elementami ruchu na przykładzie Atheneum w New Harmony (Indiana, USA)
doi:10.37190/arc200305
Tematem artykułu jest kształtowanie struktury architektonicznej przez elementy ruchu, które wchodzą w jej skład. Celem jest opisanie ważnego aspektu kształtowania architektury, który w wielu rozwiązaniach projektowych odgrywa zasadniczą rolę. Ruch bowiem obrazuje poruszanie się i miejsce człowieka w przestrzeni architektonicznej. Uwidacznia związki poszczególnych przestrzeni funkcjonalnych, niejednokrotnie odlegle usytuowanych. Bez uwzględnienia tych związków architektura stałaby się zbiorem przypadkowych elementów, chaotyczna i pozbawiona sensu. Zwykle projektowanie architektoniczne zaczyna się od sporządzania diagramów ruchu czy tabel wzajemnych przybliżeń. Artykuł ma zatem na celu kreowanie pewnej wyobraźni przestrzennej, która w połączeniu ze wstępnymi szkicami powiązań i przybliżeń funkcjonalnych pozwala na tworzenie własnej koncepcji przestrzeni. W pierwszej części artykułu posłużono się metodą konstrukcyjną, dokonując przeglądu oraz analiz wybranych elementów ruchu. Przedstawiono je w formie zrozumiałych diagramów graficznych, z krótkim uzasadnieniem tekstowym. W części drugiej posłużono się metodą porównawczą. Dokonano porównania elementów ruchu z części pierwszej opracowania i ich odniesienie do realizacji New Harmony Richarda Meiera. Obiekt ten został wybrany ze względu na jej autora – znanego projektanta i teoretyka architektury. Co więcej, jak to podkreślono w opracowaniu, wymienione elementy stanowią podstawową kanwę kształtowania przykładowej struktury architektonicznej. Elementy obrazujące ruch przyjmują zwykle określone formy, które w procesie kształtowania struktury architektonicznej zachowują swoją konkretną funkcję i tożsamość. Informacja w nich zawarta, ich forma geometryczna i ergonomiczna powinna odpowiadać człowiekowi. Kształt jest zwykle logiczny i wynika z podstawowych elementów geometrii. Należy zaznaczyć, że omówione w artykule zasady nie są powszechnie stosowane zarówno w nauczaniu architektury, jak i w realiach architektonicznych.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Marta Rusnak, Joanna Szewczyk, Piotr Chmielewski - Jak obserwatorzy postrzegają wertykalizm gotyckiej katedry wraz ze zmianą jej wysokości? Część III sondażu okulograficznego
doi:10.37190/arc200307
Artykuł jest ostatnią z trzech części opracowania dotyczącego sondażu okulograficznego przeprowadzanego w 2017 r. w Katedrze Historii Architektury, Sztuki i Techniki na Wydziale Architektury Politechniki Wrocławskiej. Pierwsza omawiała zarejestrowany przez autorów sposób zapoznawania się z głębią nawy głównej kościoła gotyckiego. W drugim etapie omówiono zjawisko tzw. kościoła tunelowego. Podobnie jak w poprzednich artykułach, także w tej części na potrzeby eksperymentu wykorzystano wizualizacje XIII- i XIV-wiecznych katedr francuskich. Badaczy interesowało to, na ile smukłość nawy głównej gotyckiej katedry przekłada się na percepcję całego zmieniającego się układu wnętrza.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Ewa Kosiacka-Beck, Izabela Myszka - Ogrody terapeutyczne miejscem dobrostanu dla osób z dysfunkcjami neurologicznymi. Aspekty projektowania
doi:10.37190/arc200308
Terapia ogrodem uznawana jest współcześnie za ogólnoświatową metodę terapii osób z różnymi dolegliwościami psychofizycznymi. Pojawiający się wątek wrodzonej potrzeby kontaktu człowieka z naturą, leżący u podstaw terapii ogrodniczej, stał się punktem wyjścia prac nad przygotowaniem wytycznych projektowych zagospodarowania przestrzeni ogrodów wokół ośrodków opieki nad osobami z dysfunkcjami neurologicznymi. W artykule przedstawiono wskazówki dotyczące projektowania ogrodów dla osób z takimi dolegliwościami. Oparte są one na wnikliwej kwerendzie literatury przedmiotu, a także wynikach współpracy podjętej przez autorki z ośrodkami terapeutycznymi i ich użytkownikami. Podstawą stały się wywiady swobodne z chorymi i z członkami rodzin oraz pogłębiony wywiad z terapeutami, a także bezpośrednia obserwacja funkcjonowania obiektów, struktury funkcjonalno-przestrzennej ogrodu, zachowań podopiecznych i ich udziału w codziennym życiu ośrodka. Przedstawione propozycje wynikają również z doświadczenia autorek w tworzeniu przestrzeni terapeutycznych. Wyniki badań nad tematyką projektowania przestrzeni terapeutycznych ukazują, że w ich planowaniu ważne jest indywidualne podejście do organizowania ogrodów wspierających określone schorzenie, co obrazują zebrane w tabelach wytyczne projektowe i wskazane elementy zagospodarowania przestrzeni ogrodu.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Dariusz Dziubiński - Beach bary we Wrocławiu. Przestrzenie prywatne czy publiczne?
doi:10.37190/arc200309
W artykule przedstawiono rezultaty badań na temat przestrzeni beach barów we Wrocławiu, poddanych obserwacji w 2018 r. Ich celem była ewaluacja przestrzeni tych miejsc ze szczególnym nastawieniem na ich działanie (program + funkcja). W badaniach postanowiono zestawić beach bary z oficjalnymi przestrzeniami publicznymi miasta. Celem głównym tego zestawienia było pokazanie najistotniejszych podobieństw i różnic między tymi przestrzeniami, a tym samym zbadanie słabych i mocnych stron przestrzeni miejskich, co mogłoby być pomocne w ich wzbogacaniu i rozwijaniu. Szczególnym zainteresowaniem objęto wszystkie te elementy programu i funkcji, które mogłyby wzmocnić społeczną interakcję – życie w tych przestrzeniach. Celem pośrednim była odpowiedź na wywołane w tytule pytanie, jakie znaczenie dla działania przestrzeni we współczesnym mieście (w tym beach barów) ma kwestia własności. Oba cele są powiązane, pozwalając na sprawdzeniu początkowego założenia. Ważnym wnioskiem z przeprowadzonych badań jest to, że w ocenie przestrzeni nastawionej na długi pobyt ludzi dużo bardziej istotna niż kwestia własności wydaje się dzisiaj swoboda zachowania, a o nią z pewnością jest trudniej w przestrzeniach miejskich niż w nawet ogrodzonej, ale pomysłowo pomyślanej przestrzeni beach barów. Warta uwzględnienia jest również kwestia (braku) „swojskości”, inaczej mówiąc, relacja pomiędzy zakresem kontroli a swobodą zachowania, a ponad wszystko swobodą decydowania – możliwością podejmowania samodzielnych, nienarzucanych wyborów.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Aneta Biała - Analiza porównawcza wentylacji naturalnej i mechanicznej na przykładzie domu jednorodzinnego
doi:10.37190/arc200310
Tematem artykułu jest analiza porównawcza i próba określenia, który z omawianych typów wentylacji jest najkorzystniejszy w przypadku budynków jednorodzinnych. We wstępie przedstawiono podstawowe wiadomości dotyczące systemów wentylacyjnych stosowanych w budownictwie mieszkaniowym. Starano się przybliżyć jej współczesne problemy wynikające głównie z braku wystarczającego nawiewu świeżego powietrza. Druga część artykułu poświęcona jest analizie porównawczej wentylacji grawitacyjnej i mechanicznej z odzyskiem ciepła przy uwzględnieniu trzech kryteriów: kosztów inwestycyjno-eksploatacyjnych, jakości powietrza nawiewanego do pomieszczeń i zapotrzebowania na energię na cele grzewcze. Przedmiotem badań był projekt budynku jednorodzinnego o powierzchni 185 m2. W pracy wykorzystano wykonane przez autorkę kosztorysy budowy systemów wentylacyjnych aktualne na rok 2018, dane pomiarowe z wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Poznaniu i metodologię wyznaczania charakterystyki energetycznej budynków.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł