Numer 4(68)/2021
Spis treści
Otwórz spis treści
-
- Małgorzata Chorowska - Chronologia przemian na zamku Grodno od XIII do połowy XVI wieku
- Radosław Biel, Magdalena Konczewska, Paweł Konczewski - Chronologia przemian na zamku Grodno od XIII do połowy XVI wieku
- Radosław Biel - Analiza funkcjonalna XV-wiecznego parkanu na zamku Grodno
- Marek Bogdała, Anna Chodkowska - Fortyfikacje bastejowe zamku Grodno w Zagórzu Śląskim
- Agnieszka Gryglewska - Dom Kinsberg, w którym książę nie powstydziłby się zamieszkać… Zamek Grodno w czasach nowożytnych (XVI–XVIII w.) w świetle źródeł historiograficznych i badań terenowych
- Teresa Dziedzic - Wędrówka detali – przemiany detalu architektonicznego i sgraffitów zamku Grodno w Zagórzu Śląskim
- Grzegorz Sanik - Zamek Grodno w ikonografii z XVIII i XIX wieku
- Łukasz Orlicki - Bulla Benedykta XIII (1394–1417) z zamku Grodno
- Aleksandra Chlebicz, Paweł Konczewski - Tanatoturystyka na zamku Grodno w Zagórzu Śląskim
- Tomasz Stolarczyk, Maciej Madziarz - Górnictwo rud metali nieżelaznych w dolinie Bystrzycy a zamek Grodno
- Milan Sýkora - Zamki północno-zachodnich Czech w średniowieczu
- Rafał Śledzik-Kamiński - Fortyfikacje bastionowe w Wiązowie i Żórawinie jako przykład mniej znanych śląskich realizacji Hansa Schneidera von Lindau
- Jadwiga Urbanik - Nowe trendy kolorystyczne wzorcowych osiedli Werkbundu i architektury mieszkaniowej nurtu Neues Bauen w okresie Republiki Weimarskiej w Niemczech
Artykuły
Małgorzata Chorowska - Chronologia przemian na zamku Grodno od XIII do połowy XVI wieku
doi:10.37190/arc210401
Celem artykułu jest przedstawienie wyników badań architektonicznych zamku Grodno przeprowadzonych przez autorkę w latach 2017–2019, przy współpracy Radosława Biela, oraz kwerendy publikowanych źródeł pisanych przygotowanej przez Agnieszkę Gryglewską. Rzucają one nowe światło na chronologię przeobrażeń zabudowy górnego zamku w okresie od końca XIII do około połowy XVI w. Inaczej niż dotychczas sądzono, ukształtowała się wówczas bryła zamku górnego, złożona z trzech skrzydeł zabudowy o wysokości 3–4 kondygnacji, co przypisywano dotąd działaniom budowlanym podejmowanym w dobie nowożytnej. Średniowieczną metrykę przypisano także do obwodu basztowego średniego zamku i dolnej części muru osłaniającego międzymurze. W wyniku przeprowadzonych studiów i badań terenowych stwierdzono, że działania budowlane podejmowane w średniowieczu na górnym zamku można pogrupować w trzech fazach zaistniałych ok. 1300 r., ok. 1350 i ok. 1500 r. W pierwszej fazie powstał wysoki mur obwodowy z blankowaniem i hurdycją nadwieszoną nad bramą wjazdową do zamku i odcinkiem muru południowego od strony skalnego zbocza i traktu drożnego biegnącego doliną rzeki Bystrzycy. Mur wspinał się po skalnym zboczu, osiągając kulminację po stronie wschodniej. Tam, w najwyższym punkcie wyniesienia formował kwadratową w planie basztę, o tej samej wysokości co przyległe jego odcinki. Stwierdzenie tego faktu każe wiązać zamek Grodno z typem tzw. zamków płaszczowych, stosunkowo rzadkich na Śląsku, lecz licznych na terenie Czech. Mur opasywał obszerny dziedziniec i skałę, na której zbudowano książęcy dom. Wjazd do zamku prowadził od południowego zachodu przez wysoką, ostrołuczną arkadę bramną zabezpieczoną broną. Około połowy XIV w. do wewnętrznej strony muru obronnego został dobudowany długi, dwuskrzydłowy dom. Miał on dwie kondygnacje i sięgał do połowy wysokości obecnego I piętra zamku. Od wschodu skrzydło południowe dobijało do skały, na której wznosił się najstarszy budynek zamkowy. Ostatnia średniowieczna rozbudowa nastąpiła zapewne w początkach XVI w., w związku z uzyskaniem przez właścicieli zamku przywileju królewskiego i lukratywnej komory celnej w Jedlince. W jej efekcie dwukondygnacyjny, kamienny dom został przekształcony w czterokondygnacyjny dom kamienno-ceglany, choć część jego wewnętrznych podziałów i izby nad kuchnią pozostały wykonane w drewnie. Piętra podwyższonego domu „weszły na skałę”, na której wcześniej stał dom z I fazy, i zostały zamknięte od północy grubą, kamienną ścianą. Jeszcze dalej na północ znajdowała się murowana kuchnia. Najważniejszym pomieszczeniem domu była potężna, dwukondygnacyjna aula zajmująca na poziomie II piętra całą środkową część skrzydła południowego. Tym samym po raz kolejny okazało się, że zakres prac budowlanych, jakie prowadzono na zamku w średniowieczu, i jego bryła były znacznie bardziej rozległe, niż początkowo przypuszczano.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Radosław Biel, Magdalena Konczewska, Paweł Konczewski - Chronologia przemian na zamku Grodno od XIII do połowy XVI wieku
doi:10.37190/arc210402
Badania archeologiczne na zamku Grodno w Zagórzu Śląskim w latach 2017–2019 Choć zamek Grodno (Kynsburg), położony w południowej części Gór Wałbrzyskich, wskutek swej burzliwej historii cieszył się popularnością już od XIX w., nigdy nie przełożyła się ona na stopień zaawansowania poświęconych mu studiów naukowych. Jeszcze do niedawna badania naukowe, a szczególnie prace wykopaliskowe prowadzono tam w bardzo ograniczonym stopniu. Celem artykułu jest zaprezentowanie i omówienie wyników badań archeologicznych prowadzonych w latach 2017–2019 i ich korelacja z informacjami ze źródeł pisanych. W tym celu skrótowo omówiono najważniejsze znane wydarzenia historyczne związane z funkcjonowaniem zamku Grodno. Następnie zaprezentowano wyniki analiz charakteru i względnej chronologii nawarstwień stratygraficznych tworzących nasyp zlokalizowany na zamkowym międzymurzu oraz zalegających na dziedzińcu zamku górnego, a także podsumowano wnioski płynące z wykonanych analiz typologicznych, morfologicznych, chronologicznych i porównawczych ruchomego materiału zabytkowego, odkrytego w trakcie badań przeprowadzonych metodą wykopaliskową. W efekcie tych działań, w przypadku nawarstwień tworzących nasyp położony na międzymurzu, wyróżniono sześć faz aktywności antropogenicznej, które powiązano z historycznymi wydarzeniami, a także uzyskano obraz kultury materialnej mieszkańców zamku i zachodzących w niej zmian na przestrzeni przeszło siedmiu wieków.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Radosław Biel - Analiza funkcjonalna XV-wiecznego parkanu na zamku Grodno
doi:10.37190/arc210403
Celem artykułu jest omówienie potencjalnego przeznaczenia, a następnie analiza funkcjonalna konstrukcji, której kamienne relikty odkryto w trakcie badań archeologicznych prowadzonych w 2018 i 2019 r. na międzymurzu zamku Grodno, położonym w Zagórzu Śląskim. Chronologię konstrukcji, w oparciu o analizę towarzyszącego mu zabytkowego materiału ruchomego, ustalono na 1. połowę XV w., wiążąc jej zniszczenie z trwającymi wówczas wojnami husyckimi. Analiza materiału ikonograficznego i wyników badań prowadzonych na analogicznych obiektach na Śląsku, w Czechach i na Morawach pozwoliła na wysunięcie hipotezy, wedle której omawiana konstrukcja stanowiła relikt parkanu – najstarszej, nieznanej dotąd linii dodatkowych umocnień. Tego typu drewniane lub kamienno-drewniane obiekty miałyby stanowić pierwszą odpowiedź na rozpowszechniającą się wówczas broń palną. Rozpatrywany jest teoretyczny model skuteczności tego typu umocnień, biorący pod uwagę wiele podstawowych czynników, takich jak ukształtowanie terenu, możliwości ówczesnego uzbrojenia oraz lokalizacja stanowisk atakujących i obrońców. W dyskusji omawiane są różne scenariusze, uwzględniające publikowane w literaturze przedmiotu wyniki eksperymentów praktycznych i teoretycznych związanych z wykorzystaniem wczesnonowożytnej broni palnej i artylerii. Wyniki przeprowadzonych analiz wydają się potwierdzać zarówno proponowaną funkcję konstrukcji, jak i szereg korzyści płynących z jej budowy.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Marek Bogdała, Anna Chodkowska - Fortyfikacje bastejowe zamku Grodno w Zagórzu Śląskim
doi:10.37190/arc210404
W artykule szczegółowo przedstawiono fortyfikacje bastejowe zamku Grodno w Zagórzu Śląskim. Opisano kolejne etapy ich rozbudowy, w tym nieznaną wcześniej fazę obwarowań podzamcza (tzw. zamku średniego), datowaną na około 1500 r., kiedy to powstał parkan z dwiema cylindrycznymi basztami i pierwszym domem bramnym oraz budynkiem stajni. Największe przekształcenia powiązano z działalnością budowlaną rodziny von Logau, która w 1547 r. weszła w posiadanie zamku i dokonała jego renesansowej przebudowy i rozbudowy o dolny człon podzamcza. Kolejne istotne zmiany miały miejsce w XIX w., kiedy to zamek został uratowany przed całkowitą rozbiórką i przystosowany do zwiedzania przez turystów. Działania te wpłynęły m.in. na wygląd jego obwarowań i otoczenia. W tekście przedstawiono etapy powstania obwodu bastejowego. Odniesiono się również do śladów po nieistniejących jego elementach. Poddano obserwacji materiał budowlany, jak formaty cegieł i rodzaj zaprawy. W toku analiz wykorzystano technologie fotogrametrii naziemnej i lotniczej pozwalających na opracowanie wirtualnych modeli badanych obiektów. Na podstawie danych pozyskanych z lotniczego skanowania laserowego opracowano wizualizację modelu terenu wokół zamku. Dzięki cyfrowym modelom uzyskano informacje, które nie były czytelne w trakcie prowadzenia badań architektonicznych tradycyjnymi metodami. Autorzy wyrażają potrzebę przeprowadzenia dalszych badań, w szczególności archeologicznych, które pozwoliłyby na rozpoznanie niewidocznych reliktów zamku.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Agnieszka Gryglewska - Dom Kinsberg, w którym książę nie powstydziłby się zamieszkać… Zamek Grodno w czasach nowożytnych (XVI–XVIII w.) w świetle źródeł historiograficznych i badań terenowych
doi:10.37190/arc210405
Tematem artykułu są nowożytne przebudowy i rozbudowy średniowiecznego zamku Grodno (Kinsberg) w czasach, gdy był siedzibą rodziny von Logau, Matthäusa, Kaspara i Georga, w latach 1545–1595, oraz jego późniejsze przemiany – do 1823 r. Zakupiony wówczas przez Johanna Gustava Gottlieba Büschinga zamek został zabezpieczony i przekształcony w romantyczną ruinę. Studia zostały oparte na analizie niemieckich opracowań historycznych, przede wszystkim z XIX i początku XX w., wykorzystujących obecnie niekompletne lub zaginione w 1945 r. źródła. Zaprezentowano historyczne opisy budowli oraz próbę ich interpretacji z uwzględnieniem zachowanych materiałów ikonograficznych oraz badań terenowych, prowadzonych w latach 2019–2021 przez zespół naukowców z Katedry Historii Architektury, Sztuki i Techniki Politechniki Wrocławskiej. Celem artykułu było przedstawienie architektury zamku w okresie jego największej świetności. Omówiona nowożytna faza jego przebudowy okazała się konsekwentnie realizowaną i skończoną koncepcją przebudowy późnogotyckiego zamku z początku XVI w. w wytworną renesansową rezydencję, składającą się z trójskrzydłowej bryły zamku górnego zamkniętej ścianą kurtynową, zwieńczonej wysokim dachem otoczonym attyką, z wewnętrznym dziedzińcem, wieżą i przedbramiem; średniego zamku, międzymurza i dolnego zamku. Pod względem jakości architektury i jej wystroju zamek Grodno mógł w końcu XVI w. rywalizować ze śląskimi rezydencjami książęcymi.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Teresa Dziedzic - Wędrówka detali – przemiany detalu architektonicznego i sgraffitów zamku Grodno w Zagórzu Śląskim
doi:10.37190/arc210406
Tematem artykułu jest próba prześledzenia historii powstania i konserwacji oraz zmian w lokalizacji nowożytnych portali w zamku Grodno (Kinsburg). Burzliwa historia ich przenoszenia, składania i uzupełnień łączy się ściśle z historią zamku w okresie ostatnich 200 lat. Studia oparte na analizie archiwaliów pochodzących z XIX i XX w., które jednak w sposób cząstkowy ujmują problematykę portali, uzupełniono analizą ikonografii oraz wynikami badań terenowych, prowadzonych w latach 2019–2021 przez zespół z Wydziału Architektury PWr. Zaprezentowane wyniki badań pozwoliły ujawnić problem związany z ustaleniem pierwotnej lokalizacji kilku portali oraz pochodzenia ich elementów składowych. Stan zachowania portali zmusza do podjęcia pilnej ingerencji konserwatorskiej. Niniejszy artykuł jest przyczynkiem do podjęcia szerszych badań i analiz detalu obramowań okiennych i drzwiowych w zamku Grodno w Zagórzu Śląskim.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Grzegorz Sanik - Zamek Grodno w ikonografii z XVIII i XIX wieku
doi:10.37190/arc210407
Celem artykułu było opisanie wizerunku zamku Grodno w Zagórzu Śląskim w ikonografii z XVIII i XIX w. Przedmiotem badań były grafiki wykonane przez rysowników i rytowników pod koniec XVIII i w 1. połowie XIX w., czyli w momencie największych zmian zachodzących w substancji zabytku. W artykule dokonano analizy stanu zachowania murów zamku Grodno na poszczególnych przedstawieniach. Przede wszystkim analizie zostały poddane skrzydła mieszkalne zamku górnego, a także zabudowania dziedzińca dolnego, ze szczególnym naciskiem na elementy zniszczone, rozebrane lub przemurowane w czasie przekształceń zamku zachodzących w XIX w. Podczas badań stosowano metody historyczno-analityczne i porównawcze. W trakcie analizy udało się opisać i wskazać nieistniejące już fragmenty zabudowań zamku górnego. W ocenie autora szczególnie ważny jest szczyt nad skrzydłem południowym i attyki. Zebrane w ten sposób informacje mogą być w przyszłości pomocne przy próbie rekonstrukcji historycznego dachu i przywrócenia jego kubatury. Od lat 20. XIX w. do końca stulecia duże zmiany zaszły również w obrębie dziedzińca dolnego. Rozebrane zostały zabudowania gospodarcze: stajnie, szopa i budynek piekarni z łaźnią. Na cale turystyczne zostały zaadaptowane pozostałości nowożytnych bastei. Opisane nieistniejące już zabudowania zamku dolnego mogą w przyszłości być również pomocne przy próbie rekonstrukcji tych budowli.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Łukasz Orlicki - Bulla Benedykta XIII (1394–1417) z zamku Grodno
doi:10.37190/arc210408
Artykuł ma na celu omówienie unikatowego zabytku, jakim jest bulla papieża Benedykta XIII odkryta w trakcie badań archeologicznych prowadzonych na zamku Grodno w 2017 r., a także ustalenie potencjalnych powiązań, na skutek których zabytek znalazł się na terenie Dolnego Śląska. Z roku na rok liczba bulli odkrywanych na obszarze współczesnej Polski znacząco wzrasta. Są one nie tylko wizualnie imponującymi artefaktami, ale przede wszystkim dobrymi datownikami, z racji imienia swojego wystawcy znajdującego się na każdej z nich. W przypadku identyfikacji egzemplarza odkrytego na zamku Grodno natrafiono początkowo na problem związany z faktem występowania w historii Kościoła katolickiego dwóch papieży noszących imię Benedykta XIII – Pedra de Luny pełniącego urząd na przełomie XIV i XV w. oraz Francesca Orsiniego sprawującego władzę w wieku XVIII. Dzięki przeprowadzonej kwerendzie źródłowej i analizie porównawczej bezsprzecznie jako wydawcę egzemplarza z zamku Grodno można wskazać pierwszego z nich – w historiografii określanego mianem papieża obediencji awiniońskiej, a potocznie antypapieża, ze względu na panującą wówczas w Kościele schizmę. Jednocześnie wykluczono, że zabytek mógł znaleźć się na złożu wtórnym z racji analizy stratygrafii nawarstwień kontekstu, w którym go odnaleziono. W oparciu o przeprowadzoną kwerendę w artykule zaprezentowano też kilka hipotez dotyczących sposobu, w jaki bulla trafiła na Dolny Śląsk. Wnioskiem płynącym z przedstawionych badań jest potrzeba przeprowadzenia dalszych studiów, nie tylko nad tym konkretnym zabytkiem, ale przede wszystkim w szerszym aspekcie bulli papieskich na terenie Polski.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Aleksandra Chlebicz, Paweł Konczewski - Tanatoturystyka na zamku Grodno w Zagórzu Śląskim
doi:10.37190/arc210409
Tanatoturystyka to termin oznaczający podróżowanie do miejsc związanych ze śmiercią i cierpieniem. Nie jest ona kultem śmierci, a jedynie formą turystyki, która ma na celu poznanie miejsc tragedii ludzkiej. W obszar zainteresowania tanatoturystyki wpisuje się zamek Grodno ze względu na to, że posiada on specyficzne formy atrakcji: loch głodowy ze szkieletem „księżniczki Małgorzaty”, salę tortur oraz krypty grobowe poprzednich właścicieli. W artykule omówiono zjawisko rosnącej atrakcyjności miejsc tanatoturystycznych. W dalszej kolejności przedstawiono wyniki badań ludzkich szczątków kostnych z lochu głodowego. Przyjęto założenie, że materiał kostny mógł być elementem starszych szkieletów, które dawniej eksponowano jako szczątki „księżniczki Małgorzaty”. Omawiane szczątki ludzkie mogły również pochodzić z tzw. krypty grobowej ostatnich właścicieli zamku. Przeprowadzono analizę antropologiczną, podczas której dokonano oceny m.in. płci i wieku oraz wykonano stosowne pomiary. Analiza materiału osteologicznego pozwoliła wskazać, że odnalezione szczątki należały do co najmniej trzech osobników w różnym wieku, obu płci (młoda kobieta, 19–22 lata; dorosły mężczyzna, ponad 35 lat; dojrzała kobieta, 45–55 lat). Najpewniej niektóre z badanych kości rzeczywiście stanowiły w przeszłości szkielet ekspozycyjny. W artykule podano też ustalenia dotyczące charakterystyki osób odwiedzających zamek Grodno, a także motywacji ich przyjazdu, wynikające z ankiety przeprowadzonej wśród turystów. Wyniki badań ankietowych wskazały, że zamek Grodno najczęściej odwiedzały osoby: płci żeńskiej; mające 35–44 lat; z wykształceniem wyższym; mieszkające w Polsce w promieniu 100 km od zamku. Głównymi motywacjami przyjazdu okazały się zainteresowanie przeszłością i możliwość zwiedzenia zamku. Podczas zwiedzania turystom najczęściej towarzyszyły zaciekawienie oraz przyjemność. Elementy o charakterze tanatologicznym nie cieszyły się większym zainteresowaniem. Największą atrakcją turystyczną okazała się wieża zamkowa i panorama gór widoczna z jej szczytu. Ekspozycje szczątków ludzkich, trumien i izba tortur najczęściej wywoływały wśród odwiedzających zaciekawienie, współczucie i smutek.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Tomasz Stolarczyk, Maciej Madziarz - Górnictwo rud metali nieżelaznych w dolinie Bystrzycy a zamek Grodno
doi:10.37190/arc210410
W artykule omówiono zagadnienia dotyczące prac górniczych z okresu średniowiecza i wczesnego okresu nowożytnego (do 1618), prowadzonych w rejonie doliny rzeki Bystrzycy, w sąsiedztwie zamku Grodno (obszar położony na granicy trzech mezoregionów: Gór Sowich oraz Gór i Pogórza Wałbrzyskiego). Chronologia tutejszego górnictwa sięga zapewne okresu średniowiecza, najlepiej udokumentowane są jednak przekazy odnoszące się do prac górniczych prowadzonych w XVI w. Podejmowano je zarówno na obszarze lenna zamku Grodno – głównie w Dziećmorowicach – jak i w sąsiednich miejscowościach: wsi Schlesierthal, w Modliszowie, Lubachowie oraz Bystrzycy Górnej. Pozostałości dawnych robót górniczych są od lat przedmiotem badań archeologii górniczej. Znaczna ich część włączona została do ewidencji stanowisk ujętych w programie Archeologicznego Zdjęcia Polski. Autorzy artykułu przedstawili najważniejsze z historycznych wyrobisk górniczych na omawianym obszarze oraz dokumentację związaną z poszczególnymi stanowiskami.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Milan Sýkora - Zamki północno-zachodnich Czech w średniowieczu
doi:10.37190/arc210411
Trzynasty wiek był nie tylko świetlanym okresem panowania ostatnich królów charyzmatycznej dynastii Przemyślidów, ale także okresem stopniowej i długotrwałej transformacji ziem Królestwa Czeskiego, która zasadniczo zmieniła jego wygląd i sposób życia jego mieszkańców. Oprócz ukonstytuowania się szlachty jako grupy społecznej reprezentowanej przez różnorodne symbole wizualne, jednym z przejawów tej przemiany było zastąpienie wczesnośredniowiecznych grodów nowymi kamiennymi zamkami. Wysokie średniowieczne zamki, w przeciwieństwie do swoich poprzedników, miały bardziej zróżnicowane spektrum funkcji, które dodatkowo różniły się w zależności od poszczególnych przypadków. Zamki wczesnego średniowiecza w rozmaity sposób łączyły swoją główną funkcję mieszkalną z funkcjami wojskowymi, centrotwórczymi, administracyjnymi, gospodarczymi, prawnymi i symbolicznymi. Celem artykułu jest nie tylko przedstawienie skomplikowanych początków zamków w północno-zachodnich Czechach (dzisiejszy region Ústí), ale także próba opisu tendencji rozwojowych architektury zamkowej aż do późnego średniowiecza. W swojej pracy autor skupił się na opisie i interpretacji kilku kluczowych obiektów oraz na zarysie ogólnych trendów.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Rafał Śledzik-Kamiński - Fortyfikacje bastionowe w Wiązowie i Żórawinie jako przykład mniej znanych śląskich realizacji Hansa Schneidera von Lindau
doi:10.37190/arc210412
Artykuł poświęcony jest nowożytnemu fortyfikatorowi Hansowi Schneiderowi von Lindau. Celem pracy było przybliżenie – dzięki studiom nad literaturą przedmiotu, archiwalnymi materiałami ikonograficznymi i kartograficznymi – zawodowej kariery tego budowniczego oraz wykonanych przez niego umocnień bastionowych. Badaniom poddano umocnienia w dwóch mniejszych ośrodkach: Wiązowie i Żórawinie. W Żórawinie możliwe było ustalenie niepewnego dotychczas autorstwa i uściślenie czasu budowy fortyfikacji na lata 1597–1602. Uogólniając, autor artykułu pokusił się o stwierdzenie, że projektowane przez Hansa Schneidera von Lindau fortyfikacje w mniejszych ośrodkach były równie nowoczesne jak umocnienia bastionowe wznoszone przez niego w większych miastach.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Jadwiga Urbanik - Nowe trendy kolorystyczne wzorcowych osiedli Werkbundu i architektury mieszkaniowej nurtu Neues Bauen w okresie Republiki Weimarskiej w Niemczech
doi:10.37190/arc210413
Celem artykułu jest przedstawienie trendów kolorystycznych propagowanych we wzorcowych osiedlach mieszkaniowych Werkbundu (1927– 1932) na tle kolorystyki architektury mieszkaniowej nurtu Neues Bauen powstającej w ramach programów budownictwa miejskiego w okresie Republiki Weimarskiej w międzywojennych Niemczech (1918–1932). Po I wojnie światowej, mimo wyniszczenia kraju, podjęto trud budowy nowych osiedli, które później stały się wzorem dla nowoczesnych rozwiązań mieszkaniowych. Zadaniem ówczesnych architektów było pokazanie, że industrializacja nie jest równoznaczna z utratą indywidualności. Doskonałą bronią w walce o zróżnicowany charakter osiedli był kolor, którym odróżniano nowe budynki od otaczającej je szarości starych. Okres Republiki Weimarskiej w Niemczech charakteryzował się dwoma wyraźnymi trendami kolorystycznymi nazwanymi: „białą architekturą” i „kolorowym miastem” („Die farbige Stadt”). Najbardziej spektakularne zmiany, mające nadać niemieckim miastom nowe oblicze, zapoczątkowali Bruno Taut w Magdeburgu i Berlinie, Ernst May we Wrocławiu i Frankfurcie nad Menem oraz Otto Haesler w Celle. Wystawowe osiedla Werkbundu, budowane w latach 1927–1932, były przeglądem tendencji dotyczących budownictwa mieszkaniowego okresu międzywojennego. Dziś jedynym sposobem poznania oryginalnej koncepcji architekta po latach użytkowania i przebudowy domów (nawet tych objętych ochroną konserwatorską) są badania stratygraficzne powłok malarskich. Tego typu prace zostały przeprowadzone w wielu wzorcowych osiedlach mieszkaniowych. Artykuł opiera się na osobistych doświadczeniach autorki, która uczestniczyła w rewaloryzacji wrocławskiego wzorcowego osiedla Werkbundu, gdzie oba trendy kolorystyczne są wyraźnie widoczne.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł