Numer 2(58)/2019
Spis treści
Otwórz spis treści
-
- Sebastian Wróblewski - Neogotyckie mauzoleum barona von Lachmann-Falkenau w Jałowcu (Wingendorf)
- Alejandro Cervilla García - Szkielet i obudowa. Krótka historia tego, jak Mies van der Rohe wyeksponował konstrukcję budynku
- Elżbieta GrodzkaElżbieta Grodzka - Transformacja urbanistyczna Starego Miasta we Wrocławiu w okresie PRL-u jako dokument przemian politycznych i społecznych
- Aneta Pawłowska - Marzenia o metropolii, czyli architektura publiczna XXI w. w Łodzi
- Anna Wojtas-Harań - Dom wolnostojący – między luksusem a ekonomią. Specyfika zabudowy dzielnicy Szklarskiej Poręby
- Marta Rusnak, Piotr Chmielewski, Joanna Szewczyk - Zmiany w postrzeganiu prezbiterium przy różnej długości nawy. Kościół tunelowy w badaniach okulograficznych
- Rafał Mazur, Maciej Piekarski, Szymon Filipowski - Rzeczywistość rozszerzona jako element partycypacji w kształtowaniu przestrzeni architektonicznej
- Marcin Charciarek - Aporie architektury, czyli spór między ideą a materią dzieła
- Ada Kwiatkowska - Postpiękno współczesnej architektury: narracje twórcy, odbiorcy i formy architektonicznej
- Angelika Lasiewicz-Sych - Piękno pozytywne: szkic o urodzie codzienności
- Joanna Kostrzewska - Dokonywanie zmian w utworze architektonicznym bez zgody twórcy na gruncie polskiego prawa autorskiego
- Julia Wronkowska - Pozawzrokowe doświadczanie przestrzeni a problem deprywacji sensorycznej współczesnego środowiska zurbanizowanego
- Dominika Oleś - Projekt rewitalizacji terenu po dawnej hucie cynku Uthemann
Artykuły
Sebastian Wróblewski - Neogotyckie mauzoleum barona von Lachmann-Falkenau w Jałowcu (Wingendorf)
doi:10.5277/arc190201
Tematem artykułu jest neogotyckie mauzoleum w Jałowcu (Wingendorf) projektu Carla Johanna Lüdeckego (1826–1894), które pozostaje w twórczości architekta wyjątkowym przykładem połączenia form architektonicznych i rzeźbiarskich z otaczającym krajobrazem. Omówiono w nim dwie wersje projektowe jałowieckiego założenia – z 1870 i 1881 r. – różniące się detalem rzeźbiarskim, zmienionym przez rodzinę fundatorów. Zrealizowana rzeźba przedstawiająca barona Roberta von Lachmanna odeszła od pierwotnie projektowanych treści laickich, narodowych na rzecz bardziej związanych z chrześcijańską duchowością. W artykule zarysowano również możliwe inspiracje oraz historyczne rozwiązania mauzoleów baldachimowych, a także przybliżono pozostałe realizacje i projekty dolnośląskiej architektury sepulkralnej Lüdeckego wraz z ich powiązaniami z otoczeniem. Efekt ścisłego zespolenia zieleni i przestrzeni wokół mauzoleum rodziny Lachmannów z jego architekturą i rzeźbą pozostaje do dziś, mimo znacznych zniszczeń, oryginalnym świadectwem estetyki epoki „wilhelmińskiej” na Dolnym Śląsku, a całość cennego zespołu, łącznie z otoczeniem, powinna podlegać ochronie.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Alejandro Cervilla García - Szkielet i obudowa. Krótka historia tego, jak Mies van der Rohe wyeksponował konstrukcję budynku
doi:10.5277/arc190202
Mies van der Rohe uważany jest za jednego z wielkich mistrzów XX w., zarówno z powodu spójności jego pracy, jak i jego zdolności do tworzenia nowoczesnej architektury opartej na znaczeniu konstrukcji. Zostało to docenione w serii „Mistrzowie architektury” przez architekta i krytyka Petera Blake’a w rozdziale poświęconym Miesowi van der Rohe, zatytułowanym Mistrzostwo konstrukcji. W niniejszym artykule chcielibyśmy przeanalizować ewolucję wizerunku konstrukcji w domach Miesa van der Rohe od jego pierwszego miejsca zamieszkania, Domu Riehla, zbudowanego w Berlinie w 1907 r., aż do ostatniego domu, Morrisa Greenwalda, zbudowanego w Weston w 1953 r. Zobaczymy, w jaki sposób konstrukcja uległa radykalnej transformacji w tym okresie, przechodząc od najgłębszej ukrytej sfery architektury do sfery zewnętrznej, i jak w tym procesie udało się niemieckiemu mistrzowi przekroczyć ideę konstrukcji i jej nośności w celu przekształcenia w główny element artystyczny jego architektury.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Elżbieta GrodzkaElżbieta Grodzka - Transformacja urbanistyczna Starego Miasta we Wrocławiu w okresie PRL-u jako dokument przemian politycznych i społecznych
doi:10.5277/arc190203
Artykuł przedstawia zarys zmian urbanistycznych z okresu PRL-u na Starym Mieście we Wrocławiu. Intensywne działania budowlane rozpoczęły się już pod koniec lat 40. XX w. Początkowo polegały głównie na rekonstrukcji zniszczonej zabudowy staromiejskiej, skoncentrowanej wokół Rynku i pl. Solnego. Od 1956 r. zaobserwować można powrót do idei przedwojennego modernizmu. Nowa architektura i urbanistyka miała być symbolem nowej organizacji życia społecznego oraz postępu technologicznego. W latach 70. i 80. XX w., pomimo ambitnych planów przekształcenia centrum Wrocławia w wielkomiejskie centrum usługowe, tempo inwestycji budowlanych zdecydowanie zmalało. Pod koniec epoki PRL, dzięki stopniowemu odejściu od gospodarki centralnie planowanej, znacznie wzrosła ilość zabudowy plombowej na Starym Mieście.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Aneta Pawłowska - Marzenia o metropolii, czyli architektura publiczna XXI w. w Łodzi
doi:10.5277/arc190204
Celem artykułu jest prześledzenie – w kontekście popularnej wśród mieszkańców i magistratu wizji Łodzi jako metropolii – zmian, jakie zachodziły w zabudowie Łodzi na przestrzeni ostatnich 20 lat. Analizie zostały poddane głównie te obiekty architektoniczne i założenia modernizujące przestrzeń i układ miasta, które w powszechnym odbiorze mieszkańców oraz współczesnych mediów korzystnie wpływają na jego wizerunek. W skrótowy sposób zaprezentowano najbardziej udane przekształcenia urbanistyczne (modernizacja ulic, Dworzec Tramwajowy Centrum oraz próba stworzenia Nowego Centrum Łodzi), jak też rewitalizacje licznych w mieście terenów pofabrycznych (Manufaktura, OFF Piotrkowska, elektrownia EC1). Omówiono też nowe realizacje, jak Dworzec Łódź Fabryczna, nowe hotele oraz licznie powstające w ostatnich latach biurowce.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Anna Wojtas-Harań - Dom wolnostojący – między luksusem a ekonomią. Specyfika zabudowy dzielnicy Szklarskiej Poręby
doi:10.5277/arc190205
Celem artykułu było wyselekcjonowanie elementów decydujących o jakości i atrakcyjności karkonoskich kurortów, służących jednocześnie zachowaniu wyjątkowości krajobrazu. Przyjęto metodę obserwacji i studium indywidulanych przypadków. Analizie poddano zabudowę znaczących, wybranych obiektów budowlanych, bazując na dokumentach archiwalnych, materiałach fotograficznych, wizji lokalnej. Z przeprowadzonych badań wynika, że stosowane rozwiązania projektowe były konsekwencją nowych idei pojawiających się w sztuce, życiu, architekturze. W konfrontacji ze współczesnością luksus historycznych propozycji polegał m.in. także na pozostawieniu miejsca dla otaczającej przestrzeni gór. Mając na względzie efekt, jaki uzyskano, należałoby przyjąć te historyczne rozwiązania za ponadczasowe i godne naśladowania.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Marta Rusnak, Piotr Chmielewski, Joanna Szewczyk - Zmiany w postrzeganiu prezbiterium przy różnej długości nawy. Kościół tunelowy w badaniach okulograficznych
doi:10.5277/arc190206
Tekst stanowi drugą z trzech części raportu dotyczącego sondażu okulograficznego przeprowadzanego w 2017 r. w Katedrze Historii Architektury, Sztuki i Techniki na Wydziale Architektury Politechniki Wrocławskiej. Badania dotyczyły charakterystyki zapoznawania się z zabytkowymi budowlami. Pierwsza część omawiała zarejestrowany przez autorów sposób zapoznawania się z głębią nawy głównej kościoła gotyckiego. Podobnie jak w poprzednim artykule, także w niniejszej pracy na potrzeby eksperymentu wykorzystano wizualizacje XIII- i XIV-wiecznych katedr francuskich. Autorów interesowało, na ile długość nawy głównej gotyckiej katedry przekłada się na percepcję całego układu oraz czy i kiedy obserwatorzy są bardziej skłonni do koncentracji swojej uwagi wzrokowej, identyfikując prezbiterium. Zjawisko, w którym wraz ze wzrostem długości nawy światyni wzrok człowieka jest znacznie mocniej przyciągany przez strefę prezbiterialną, nazywa się także efektem kościoła tunelowego.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Rafał Mazur, Maciej Piekarski, Szymon Filipowski - Rzeczywistość rozszerzona jako element partycypacji w kształtowaniu przestrzeni architektonicznej
doi:10.5277/arc190207
Artykuł podejmuje problematykę prezentowania projektów architektonicznych w celu umożliwienia poddania osądowi zewnętrznej formy budynków w szerokim kręgu interesariuszy. Narzędziami stosowanymi w dotychczasowej praktyce były trójwymiarowe makiety, a od czasu upowszechnienia się technologii informatycznych również dwuwymiarowe wizualizacje. Autorzy uważają, że istnieje narzędzie mające zalety wcześniej wymienionych i pozbawione ich wad. Jest nim rzeczywistość rozszerzona. W pracy przybliżono jej pojęcie oraz zaprezentowano przegląd dostępnych metod wizualizowania obiektów w środowisku rzeczywistości rozszerzonej. Wskazano typowe przykłady rozbieżności pomiędzy wyglądem zrealizowanego obiektu a jego prezentacją w fazie projektowania, których można by uniknąć, wykorzystując technologię BIM jako narzędzie projektowe, a rzeczywistość rozszerzoną jako medium transmitujące informację wizualną. Zwrócono uwagę na możliwości partycypacji społecznej w kształtowaniu form architektonicznych budynków, która mogłaby przyjmować formę bierną lub czynną.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Marcin Charciarek - Aporie architektury, czyli spór między ideą a materią dzieła
doi:10.5277/arc190208
Artykuł odnosi się do problematyki definiowania architektury. Za pomocą przedstawienia relacji pomiędzy ideą a materią dzieła wydaje się możliwe wskazanie pewnej wymiennej zależności mówiącej o pochodzeniu formy w sztuce architektonicznej. Celem artykułu nie jest wskazanie, co decyduje o powstaniu budowli, lecz dywagacja (poparta historycznymi przykładami), co jest ważniejsze dla architekta – idea czy materia dzieła. Wysnucie wniosków autor pozostawia czytającemu.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Ada Kwiatkowska - Postpiękno współczesnej architektury: narracje twórcy, odbiorcy i formy architektonicznej
doi:10.5277/arc190209
Złożoność i zmienność kontekstów współczesnej formy architektonicznej są decydujące w rozumieniu piękna i kiczu. Współczesna kategoria piękna może opisywać szerokie spektrum zjawisk, od klasycznego piękna, przez brzydotę do antypiękna. To samo dotyczy pojęcia kiczu, które może być umieszczane w tym samym szerokim spektrum. Wieloznaczność i względność estetycznych kryteriów wartościowania ery cyfrowej powoduje, że powstają nowe kategorie piękna i kiczu, eksplorujące te same środki wyrazu, tzw. postpiękno. Interpretacja współczesnej architektury wymaga więc zdefiniowania nowych kryteriów estetycznego wartościowania form architektonicznych. W pracy sformułowano podstawowe kryteria oceny wartości estetycznej form architektonicznych w aspekcie ich piękna lub brzydoty w oparciu o metodę hermeneutycznej analizy reprezentatywnych przykładów współczesnej sztuki i architektury na trzech poziomach złożoności interpretacyjnej: od analizy znaczenia narracji twórcy (zmienne a priori), przez analizę narracji odbiorcy (zmienne a posteriori) do analizy narracji formy (zmienne metaforyczne komunikatu).
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Angelika Lasiewicz-Sych - Piękno pozytywne: szkic o urodzie codzienności
doi:10.5277/arc190210
Jeśli uwzględni się humanistyczny wymiar architektury, zauważalnym problemem staje się deficyt w zainteresowaniu architekturą życiowego otoczenia człowieka. Rola architektury nie powinna się sprowadzać do prezentowania i sprzedaży efektownych obrazków, które mogą maskować faktyczne problemy ludzkiego środowiska. Przeciwnie, architektura powinna reprezentować życie ludzi i ich aspiracje oraz zachęcać do przebywania w przestrzeni publicznej razem z innymi. Artykuł prezentuje niektóre kwestie etyczne związane z architekturą i wynikające z procesów globalizacyjnych, z niedoceniania problemu ludzkiej skali i różnorodności codziennego życia w przestrzeni publicznej miasta. Przedstawiono tu pogląd, że przekonującą przyczyną piękna we współczesnej architekturze powinna być troska o tworzenie nowych, ważnych i dobrych doświadczeń dla codziennych użytkowników architektury.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Joanna Kostrzewska - Dokonywanie zmian w utworze architektonicznym bez zgody twórcy na gruncie polskiego prawa autorskiego
doi:10.5277/arc190211
Artykuł dotyczy możliwości dokonywania zmian w utworze architektonicznym bez zgody twórcy. Przeprowadzona analiza opiera się w znacznej mierze na przepisie art. 49 ust. 2 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, zgodnie z którym następca prawny, choćby nabył całość autorskich praw majątkowych, nie może bez zgody twórcy czynić zmian w utworze, chyba że są one spowodowane oczywistą koniecznością, a twórca nie miałby słusznej podstawy im się sprzeciwić. W artykule omówiono przesłankę oczywistej konieczności oraz przesłankę braku słusznej podstawy sprzeciwu. W oparciu o orzecznictwo przedstawiono problemy pojawiające się w konkretnych przypadkach zastosowania przytoczonej regulacji. Poczynione rozważania pozwoliły dojść do następujących wniosków. Po pierwsze – utwory architektoniczne cechują się pewnymi odmiennościami w stosunku do innych kategorii utworów. Po drugie – specyfikę twórczości architektonicznej należy mieć na uwadze w toku wykładni przepisów ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Po trzecie – zasadą jest konieczność uzyskania zgody twórcy na dokonanie zmian w utworze architektonicznym. Po czwarte – wyjątkiem od tej zasady jest możliwość dokonania zmian w utworze architektonicznym bez zgody twórcy pod warunkiem łącznego spełnienia obu przesłanek oczywistej konieczności oraz braku słusznego sprzeciwu twórcy. Wreszcie po piąte – zarówno twórcy, jak i inwestorzy niezaprzeczalnie winni mieć na uwadze nie tylko aspekty administracyjnoprawne związane z procesem budowlanym, lecz także aspekty autorskoprawne.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Julia Wronkowska - Pozawzrokowe doświadczanie przestrzeni a problem deprywacji sensorycznej współczesnego środowiska zurbanizowanego
doi:10.5277/arc190212
Niniejszy artykuł omawia problem współczesnej kultury, jakim jest dominująca rola wizualnej reprezentacji rzeczywistości. Architekturę i urbanistykę oceniamy powierzchownie na podstawie aspektów wizualnych, zapominając o bogactwie doznań pozawzrokowych. Takie podejście do projektowania architektury i przestrzeni zurbanizowanej skutkuje dziś przesyconym pejzażem sensorycznym miasta, zanieczyszczeniem powietrza oraz miejskiej przestrzeni sonicznej. Problem okulocentryzmu we współczesnej kulturze szczególnie ujawnia się w przypadku osób niewidomych. Na podstawie studiów literatury przedmiotu z pogranicza architektury, psychologii percepcji, tyflologii, a także filozofii podjęto próbę zarysowania tła kulturowego ponowoczesnej rzeczywistości przesyconej informacją, by następnie opisać rolę zmysłów i ich potencjał w tworzeniu przestrzeni nie tylko dostępnej dla osób niewidomych, ale także bogatszej estetycznie dla wszystkich jej użytkowników. Analizę uzupełniono o własne obserwacje oraz wizje lokalne pod kątem odbioru pozawzrokowego. Zarówno z literatury przedmiotu, jak i obserwacji własnych wynika, że rola zmysłów oraz emocji w architekturze i urbanistyce jest jeszcze niedostatecznie zbadana. W opinii autorki wszelkie badania podejmujące ten temat mogą okazać się niezwykle cenne, gdyż spojrzenie na przestrzeń przez pryzmat wszystkich zmysłów miałoby szansę stać się ważnym narzędziem projektowym służącym walce z problemem współczesnej okulocentrycznej rzeczywstości.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł
Dominika Oleś - Projekt rewitalizacji terenu po dawnej hucie cynku Uthemann
doi:10.5277/arc190213
Czternastego grudnia 2017 r. Dominika Oleś odebrała wyróżnienie w konkursie organizowanym przez Generalnego Konserwatora Zabytków oraz Stowarzyszenie Konserwatorów Zabytków na najlepsze prace studialne, naukowe oraz popularyzatorskie dotyczące ochrony zabytków i muzealnictwa. Wyróżnioną pracę magisterską obroniono na Wydziale Architektury Politechniki Wrocławskiej w lipcu 2017 r. W artykule przedstawiono fragmenty części graficznej oraz skrótowo opisano główne idee pracy zatytułowanej Projekt rewitalizacji terenu po dawnej hucie cynku Uthemann w Katowicach-Szopienicach na cele kulturowo-biznesowe. Głównym zamierzeniem projektu było stworzenie propozycji wykorzystania kompleksu poprzemysłowego przy jednoczesnym pogodzeniu współczesnego kontekstu z zachowaniem cennego dla Śląska dziedzictwa.
Słowa kluczowe:
Pobierz artykuł